Францыск Скарына

¥ У якасцi прадмовы да нашага выступлення хочацца ýзяць словы акадэмiка Яýхiма Карскага, якiя вы бачыце на экран:

«Мы маем у асобе Скарыны адукаванейшага чалавека свайго часу, якi нiколькi не саступаý тагачасным западнаеýрапейскiм дзеячам нi па свайму разуму, нi па энергii, нi па сваiх высокiх задумах. Скарына прысвяцiý лепшыя гады жыцця асвеце сваiх землякоý. Выклiкае здзiýленне, акрамя моцнай энергii, iмкненне да асветы, выключная бескарыслiвасць i самаахвярнасць «слаýнага доктара з Полацку».

¥ Па сучасных дадзеных Францыск нарадзiýcя каля 1490? года ý Полацку. Яго бацька Лука быý купцом. ¥ Актавы запiс Кракаýскай акадэмii ад 1506 года сведчыць, што «Францыск з Полацка, лiцвiн» атрымаý ступень бакалаýра свабодных мастацтваý. Пасля яшчэ 5 гадоý ён вучыýся ý Кракаве на факультэце медыцыны, ¥ а ступень доктара медыцыны абараняý у Падуанскiм унiверсiтэце. У той час лiчылася, што ýсе хваробы фiзiчныя i псiхiчныя залежаць ад Божай , цi дʹяблавай сiлы. ¥ Можа таму, праз 5 гадоý пасля гэтага, Скарына асеý у Празе¥, дзе выдаý 23 кнiгi са складу Библii. Дарэчы, першую кнiжку (па дадзеных даследчыка Генадзя Лебедзева) ён выдаý у 35 гадоý. ¥ Гэта была «Бiблiя руска». Яна выдадзена ý перыяд з 1517-1519 года. ¥На тытульным лiсце Бiблii адлюстраваны, як лiчаць даследчыкi, малюнак гербавай пячаткi Скарыны, як доктара медыцыны. Асноýны змест гэтай выявы «Месяц Сонечны» - атрыманне ведаý, фiзiчнае i духоýнае лячэнне чалавека. Побач з гербам знаходзiцца знак «шалi», якi ýтвараецца лiтарай «Т», што азначае «мiкракосмас, чалавек», i трохкутнiкам «дэльта» (Δ), якi сiмвалiзуе вучонага i ýваход у Царства ведаý. ¥ Паглядзiце як прыгожа была аздоблена кнiга. Негледзячы што ý той час у Заходняй Еýропе кнiга была ýжо нармальнай зʹявай жыцця i бiблiятэкi маглi прапанаваць шырокi выбар як духоýнай, так i свецкай , навучальнай лiтаратуры, Францiшак быý рэфарматарам свайго часу, бо ён зрабiý пераклад Бiблii на зразумелую мову «люду паспалiтаму», што безумоýна сапраýды культурны подзвiг якi парушыý традыцыю выкарыстання царкоýнаславянскай мовы з акамянелымi формамi: ужыý лексiку i граматычныя формы жывой беларускай мовы. Але выданне кнiгi было справай непростай i патрабавала вялiкiх сродкаý.Меценатамi Скарыны выступалi не толькi сваякi (брат Iван), але i заможныя людзi Вялiкага Княства Лiтоýскага (Канстанцiн Астрожскi). ¥На экране вы бачыце станок на якiм друкавалiся кнiгi. У 1520 годзе Скарына перабiраецца ý Вiльню, дзе выдае яшчэ 2 кнiгi: «Малая падарожная кнiжка» i «Апостал». Нажаль у той час кнiгi каштавалi як 20-30 кароý i набыць iх маглi толькi вельмi заможныя вельможы, цэрквы, цi манастыры.У Маскоýскай дзяржаве кнiгi поспеху не мелi, бо адказныя духоýныя асобы бачылi ý iх ерась: па-першае моýную ( беларуская, а не царкоýнаславянская); па-другое Скарына насыцiý свае выданне каментарыямi, што светары ýспрынялi як здзеклiвы гвалт над святыняй. Захаваýся дакумент1552 года аб знiшчэннi «Бiблii» у Маскве. Гэтыя кнiгi былi публiчна па загаду князя спалены таму, што «былi выдадзены падданым рымскай царквы i ý месцах, якiя падлягаюць яе ýладзе.» Ёсць ускосныя звесткi, што i сам Скарына ездзiý у Маскву з нагоды продажу сваiх выданняý, аднак быý арыштаваны i ледзь выратаваýся. Каталiцкая царква друкарскую дзейнасць Скарыны таксама сустрэла непрыязна i ý 1525 годзе выдавецтва супынiлася. Потым Скарына служыць у бiсмарка вiленскага Яна i маюцца ýсе падставы лiчыць, што Францыск, высокаадукаваны знаýца права i некалькiх моý, прымаý удзел у распрацоýкi Першага Статута ВКЛ. Далей лёс паýторна накiроýвае Скарыну ý Прагу, дзе ён верагодна, працуе лекарам. ¥Памёр беларускi i ýсходнеславянскi друкар недзе ý 1552 годзе, у 70 гадовым узросце на чэшскай зямлi.

¥Пакiý Францыск Скарына сваiм паслядоýнiкам не толькi 25 кнiг з Бiблii, яго шрыфты i гравiраваныя застаýкi з вiленскай друкарнi выкарыстоýвалiся кнiгавыдаýцамi яшчэ сто год. Ён быý пiсьменнiк i паэт, перакладчык са старажытных i тагачасных моý, рэдактар i выдавец, патрыёт, якi стварыý хваласпеý любовi да Бацькаýшчыны, па яго высокамастацкiх гравюрах можна вывучаць тагачаснае жыццё беларусаý (побыт, адзенне, тэхнiку, будоýлi).

У многiх гарадах iснуе шмат помнiкаý гэтаму чалавеку. ¥У Полацку знаходзiцца музей кнiгадрукавання i ягоны манумент. ¥У Празе таксама памятаюць дзейнасць Францыска Скарыны. ¥ А ва ýнiверсiтэце ý Падуi iснуе фрэска Скарыну, як аднаму з 40 самых выдатных выпускнiкоý. ¥У Беларусi людзей, якiя ýнеслi вялiкi ýклад у развццё краiны, узнагаролжваюць медалём i ордэнам iмя Францыска Скарыны. Не забылiся пра яго мастакi i кiнематаграфiсты, скульптары i лiтаратары. Несумненна Скарына той чалавек, якi можа звацца асобай, што зрабiла вялiкi ýплыý на развiццё грамацтва.

францыск скарына

Мы маем у асобе Скарыны адукаванейшага чалавека свайго часу, які ніколькі не саступаў тагачасным заходнееўрапейскім дзеячам ні па свайму розуму, ні па энергіі, ні па сваіх высокіх задумах…Скарына прысвяціў лепшыя гады жыцця асвеце сваіх землякоў. Выклікае здзіўленне, акрамя моцнай энергіі, імкненне да асветы, выключная бескарыслівасць і самаахвярнасць слаўнага доктара з Полацку.

Я. Карскі.

КРАКАЎ

ПАДУАНСКІ УНІВЕРСІТЭТ

06.08.1517- 15.12.1519

ВІЛЬНА

1490?-1552?

Надрукаваў 25 кніг з Бібліі

Зрабіў шрыфты і гравюры

Перакладчык

Паэт

Рэдактар

Выдавец

1490?-1552?

ПОЛАЦК

1490?-1552?

ПРАГА

1490?-1552?

ПАДУЯ

1490?-1552?

УЗНАГАРОДЫ імя Ф. Скарыны

1490?-1552?

віктарына

1490?-1552?

Дзе нарадзіўся Францыск Скарына?

У ПОЛАЦКУ

1490?-1552?

купец

Кім быў яго бацька?

1490?-1552?

У Кракаве

Дзе ён вучыўся?

1490?-1552?

У Падуі

Дзе абараніў ступень доктара ?

1490?-1552?

У Празе і Вільні

Дзе друкаваў кнігі ?

1490?-1552?

Колькі кніг надрукаваў Скарына?

25 кніг

са складу Бібліі

1490?-1552?

1490?-1552?

• ДЗЯКУЙ ЗА ЎВАГУ