Гигиена туралы жалпы т?сінік. Жеке бас гигиенасын ж?не ?о?амды? гигиенаны са?тау

Гигиена туралы жалпы т?сінік

Гигиена грек с?зі - Gugieinos – емдеу, денсаулы? ?келеді деген ма?ына береді, профилактика деген ??ым. Адам а?засына айналаны ?орша?ан сырт?ы орта факторлары мен ?леуметтік жа?дайларыны? тигізетін ?серін зерттейтін медициналы? ?ылым. Медицина ?ылымдарыны? ?те к?рнекті салаларыны? бірі. Медициналы? о?у орындарында санитарлы?-гигиеналы? факультеттері мен кафедралар бар. Арнаулы т?рде маман д?рігерлер – гигиенистер дайындалады. Гигиена - ауруларды? алдын алу?а ж?не денсаулы? са?тауды ?ор?айды. Денсаулы??а зиян келтіретін азы? т?рлерін жойып жіберуге гигиенистер ат салысады. Денсаулы??а зиян келтіретін факторларды? болмауын гигиена ?ылымы ?ата? ба?ылау жасап отырады. Адамдарды? айналасын ?орша?ан сырт?ы ортаны? факторларын негізге ала отырып, гигиенистер адамзат баласыны? тіршілігі мен е?бегіне ы??айлы жа?дайлар жасау?а адамзат баласын аурулардан айы?тыру?а, дерттер мен ?лік к?рсеткіштерін т?мендетуге тіршілік ?мірді ?зарту?а, е?бекке деген ?абілеттілікті к?теруге ж?не т.б. биологиялы? жа?дайларды жа?сарту?а ба?ыттал?ан ?ылым. Практикада ?олданатын на?тылы т?сілдері болады. Осыны? б?рі адамны? денсаулы?ын арттыру?а ?олданылады. Сонымен гигиена ?ылымыны? негізгі к?здеген ма?саты - адамдарды? айналасын ?орша?ан сырт?ы орта факторларын сауы?тыру ар?ылы бірінші денсаулы? са?тауды? профилактикасын ?ткізу. Бір с?збен айт?анда адамзат баласына залал келтіретін факторлардан адамзат баласын ?ор?ау. Жалпы гигиена, е?бек гигиенасы, о?ушы жастар гигиенасы, та?ам гигиенасы, ?йелдер гигиенасы болып бірнешеге б?лінеді. ?ркімні? ?здеріні? алдына ?ой?ан ма?саттары бар. Д?рігер-гигиенистер, санитарлар айналаны ?орша?ан сырт?ы ортаны? адамдар ?мірі мен ж?мыс жа?дайларыны? келе?сіз т?старыны? алдын алатын ескертпе к?ріністеріндей к?н сайын болатын санитарлы?-гигиеналы? ба?ылау ж?ргізіп, ?рбір кездескен ?олайсыз жа?дайларды? жолына тос?ауыл ?ойып отырады. Ж??палы ауруларды таратпай алдын алу ма?саттарымен ?аптап кететін ж??палы дерттерге ?арсы медициналы? ?дістер мен шараларды ке? к?лемде ?олданады. Алды??ы ?атарда?ы шараларды іс ж?зіне асырып эпидемия?а ?арсы к?ресті ?дете т?седі. Ауа райыны? ?згешелігін, микроклиматты? біркелкі еместігін, суда?ы ауру тарататын микробтарды? санын аны?тап, биологиялы? ерекшеліктерін ескеріп, ауада?ы ша?-тоза?дарда?ы микробтарды біліп, ?ала ішіндегі т?тінні? ??рамын аны?тап, олармен биологиялы? ж?не химиялы? к?рес ж?ргізуді? жолдарын белгілеп береді. ?ай салада?ы д?рігерлер ?ызметінде болмасын профилактикалы? іс-?рекет жасап, к?зге к?ріне т?седі. Оларды жасау ?шін тере? ой, ж?йрік а?ыл керек. Адамзат баласыны? таби?и ж?не ?леуметтік-экономикалы?, саяси факторларды? ?серімен ?алыптасады. Биосфералы? факторлар?а жататындар: атмосфералы? ауа, су, жер, космосты? факторлар, ?леуметтік факторлар?а е?бек ж?не о?у жа?дайлары, тама?, киім-кешек, т?сек орын жа?дайы ж?не т.б. жатады. Б?л факторлар ?олайсыз бол?анда зиянды да?дылар дамып кетеді. Ара? - шарап ішу, темекі шегу, наркотикалы? заттар мен ?урелену, токсикоманиямен айналысу ерекше етек алады. Дене тазалы?ы дегеніміз – алдымен тері к?тімі. Теріні? д?рыс к?тімі а?заны? ?алыпты ?ызмет ат?аруына ?сер етеді. Тері алуан т?рлі физиологиялы? - биологиялы? функцияны орындайды. Теріні? ??рылысы ?те к?рделі. Ж?мыс жасап, к?нделікті т?рмысты шаруамен айналыс?ан ша?та адам терісін кір шалады. Адам терлесе кір теріге жабысып ?алып, теріні? тыныс алуын ?иындатады. ?йткені тері бездері бітеліп ?алады. Осыдан барып теріде ?тетін физиологиялы? - биохимиялы? ?рдістерді? ?ызметі м?лдем б?зылады. Бітелген май бездеріне ж??палы ауру тарататын микробтарды? енуі фолликулитті туындатады. Микробтар ?серінен теріні? бетіндегі органикалы? заттар ыдырап, жа?ымсыз иісті май ?ыш?ылы б?лінеді ж?не тері ?абынуы – дерматит дерті дамиды. Бас?адай ірі?ді тері аурулары пайда болады. Т?уліктік тері гигиенасы ?шін неше т?рлі т?сілдер ?олданады. Оларды? ішінде теріні тазалы?та ?стау ?шін денені иісі жа?сы сабынмен сабындап жуу керек. Оны да?ды?а айналдыр?ан ж?н. Аптасына бір рет монша?а барып жуыну, душ?а шайыну керек. Ал, жиірек кір шалатын бет, ?ол, мойын ?осымша к?тім жасауды ?ажет етеді. ?ол кірлегенде оны? терісінде неше т?рлі ж??палы ауру тарататын микробтар к?бейеді. Ішек – ?арын инфекциясы к?рт инвазиясы, гепатит вирустары жиналады. Ж??палы дерттерді? таралуына ?ол кіріні? ?аншалы?ты р?л ат?аратыны к?птеген адамдар?а белгілі. ?олда?ы барлы? бактерияларды? 90 % тырна? астында жиналады ж?не оларды тек арнаулы щеткамен ?ана тазарту?а болады. ?ол жуатын жерде кішкентай щетка т?руы пайдалы. Бет пен мойынды та?ерте? ж?не ?йы?тар алдында тазартып жуып отыр?ан ?лкен н?тиже беретінін айтпай кетуге болмайды. Адамны? терісі ??р?а? немесе майлы, ыл?алды болып келеді. Ал, егер тері ??р?а? болса, онда балалар сабыны деп аталатын сабынды, ланолині бар сабындарды да пайдалан?ан да тері онша ??р?амай ?алыпты жа?дайда т?рады. Ая?ты аптасына кемінде бір рет, ?сіресе жаз айларында к?нде жуып т?руды д?рігерлер ?сынады. Ая? терлейтін болса, т?нге ?арай терден ??тылу ?шін суы? сумен ая?ты жуып, табанды, сауса? арасын аптасына екі рет 5% формалин ерітіндісі сі?ген ма?тамен с?рту керек. ?ол, ?олты? асты ж?не денені? бас?а бір б?ліктері терлесе, дезодарант ?олдану керек. Орыс буламысы, фин саунасы, жапон офуросы, сэнтосы а?за?а ?те пайдалы. Монша?а т?скеннен кейін адам ?те жа?сы дем алып сергіп ?алады, жа?сы ?йы?тайды. Ж?мыс?а деген ынта жігері арта т?седі. Монша гигиенаны жа?сы ?ткізеді. Денені сауы?тырады. Сібірде т?ратын орыс хал?ы монша?а т?сіп, ал буда отыр?анда ?айы?, емен жапыра?тарынан жасал?ан сыпырт?ылармен сабаланып, содан кейін моншадан ж?гіріп шы?ып ?алы? ?ар?а аунайды. Сонда дене жа?сы шыны?ып, денсаулы? артады. Шаш к?тімі. Адамны? шашы ерекше жарал?ан таби?ат к?рінісі. Адамны? с?лулы?ы шаш?а байланысты. ?сіресе ?йел адамдарды? байлы?ы мен с?лулы?ы, оларды? шашы. Еш?андай зергерлік заттар адам шашын айырбастай алмайды. Сонды?тан да шаш ?те ??ыпты т?рде к?туді ?ажет етеді. Шаш ?ор?аныс р?лін ат?арады. Адам шашы бірнеше жыл бойы ?суін то?татпайды. ?йел адамдарды? к?ніне 50 тал шашы т?сіп, 50 тал шашы ?сіп шы?ып отырады. Адам басында?ы шашты? саны ?р адамда ?р ?илы болады. Орта есеппен ал?анда адам басында 140 000 тал шаш болады. ?ара т?сті шаш баста 100 000-дай. Шашты? жа?сы ?суі ?шін оны ?немі жа?сы к?тіп, май жа?ып отыру ?ажет. Крем жа?ып ?ой?анда д?рыс. Ол шашты ?оректік затпен ?амтамасыз етеді. Шашты жиі-жиі жуып отыруды? ?ажеті жо?. Шаш?а ауру пайда болады. ?зын ??р?а? шашты 3 апта сайын жу?ан д?рыс. ?зын майлы шашты 7-14 к?н ?ткеннен кейін жу?ан ж?н. ?ыс?а шашты 7-14 к?н ?ткеннен кейін жуып отыр?ан д?рыс. Шашты жылы су?а жуып, белгілі бір шампуньді пайдаланы?дар. Шашты сабынмен жууды? ?ажеті жо?. Шашты? т?сі ?згеріп, жар?ырап жайнамайды. Сонды?тан да шампуньмен жу?ан д?рыс. ?зын шашты ?те ??ыптылы?пен жуып, шашты тарап отыру керек. Майлы шашты сабынды спиртпен немесе калийі к?п к?к сабынды спиртпен жу?ан д?рыс. Ол к?к сабын шашты дезинфекциялап, шашты? майын бірден кетіріп жібереді. Шампуньмен жу?аннан кейін шашты бірнеше рет сумен м??ият шайып, шампунны? микробтарын т?гелімен кептірі?дер. Шаштары?ыз жар?ырап т?ру ?шін 1 литр су?а асханалы? ?асы?пен 2 ?асы? 8%-ті сірке ?ыш?ылын ?осып, шашты шайы?дар. Содан кейін шаштары?ды тара?пен тара?дар. Тара?ты? ж?зі ?ткір болма?аны д?рыс. ?детте е? жа?сы тара? капроннан жасалынады. Тара?ты ысты? сумен сабындап жуып, оны таза ?ста?ан ж?н. ?рбір адамны? ?зіні? тара?ы болуы тиіс. Тырна?ты? к?тімі. Ая? ж?не ?ол сауса?тарыны? тырна?тарын ?сірмей ?немі алып таста?ан ж?н. Кейбір кездерде газет-журналдарда жасанды тырна? ?сіреміз деген хабарландыру ж?реді. Тырна? ?андай жа?дайда болмасын к?тімді ?ажет етеді. Тырна? алу гигиенаны? е? бір басты міндеті. Бір аптада тырна? 0,5 мм ?седі. Жаз айларында тырна? ?ыс айларына ?ара?анда тез ?седі. Сонды?тан да апта сайын тырна?ты алып отыру керек. ?зын болып ?скен тырна?ты? астына ауру тарататын микробтар к?п шо?ырланады. Ондай тырна? денсаулы?ты ны?айтпайды. Тіпті микроскопиялы? са?ырау??ла?тар ?суі с?зсіз. ?лкен тырна? ?те сын?ыш келеді. Тіс ж?не ауыз гигиенасы. Адамны? тісі оны? негізгі м?шинесі. ?йткені ?андай тама? болсын тіспен шайнап жейді. Тісі жо? адамны? с?зі д?рыс болмайды. Тіс адамны? бет ?лпетіні? с?лулы?ын ?амтамасыз етеді. Тісі т?сіп ?алу, тісті ауыз ?уысыны? гигиенасын са?тама?анды?тан болады. Сонды?тан да тіс пен ауыз ?уысын ерекше к?тімге ал?ан ж?н. Тіс ж?не ауыз ?уысы к?тіміне мына т?мендегілер жатады: 1. Белгілі бір да?ды бойынша тіс ыс?ышты пайдаланып, тісті ?немі тазартып отыр?ан ж?н. Тіс щеткасыны? пайдалану?а ?олайлы бол?аны д?рыс. Синтетикалы? материалдардан жасал?ан щеткаларды 3-4 айда ауыстырып отыры?дар; 2. ?ызыл иікті де ?олмен ыс?ылап, ерінбей массажды ?немі жасап отыр?ан д?рыс; 3. Тісті т?меннен жо?ары немесе керісінше тіс тазала?ан ж?н. Тіс тазалау мерзімі 3-4 минуттан аспауы керек. 4. Тіс т?улігіне екі рет тазартылуы тиіс (та?ерте? ж?не ?йы?тар алдында). Ауыздан жа?ымсыз иістер шы?ып т?руы м?мкін. Оны кетіру ?шін марганцовканы? оны? ?лсіз ерітіндісімен шай?ан жа?сы н?тиже береді; 5. Тіс щеткаларын сабындап таза сумен м??ият т?рде жуып, спиртпен дезинфекцияла?ан жаман болмайды. Тіс пасталары ж?не ?нта?тары ??рамына гигиеналы?, сондай-а? арнайы, ?осымша б?лек биологиялы? – физиологиялы? белсенді заттар енгізіледі (т?здар – фермениттер – биологиялы? катализаторлар, микроэлементтер – Mn, Cu, Fe, Co, Zi, Ti ж?не фтор, кальций – хлорофилл – жасыл пигмент, ?сімдік жапыра?тарынан ?ндіріледі). Олар тіс тканьдеріне, ?ызыл иекке, кілегейлі ?абы??а ж?не ауыз ?уысына жа?ымды терапиялы? ?сер етуге есептелген ем - домды? – профилактикалы? к?птеген тіс пасталары шы?арылады. 6. Тісті тазарт?аннан кейін ауызды эликсирмен шайы?дар. Міне тіс к?тімі осындай де?гейде ж?ру керек. Киім – кешек ж?не ая? киім тазалы?ы. Адамны? барлы? денесі, киім – кешегі, ая? киімі ?те келісімді болуы тиіс. Алдымен ая? киімге к??іл б?лу ?ажет. Ая? киімні? ?демі жа?а, киюге ?те ?олайлы болып, ая?ты ?ыспау керек. Биік ?кшелі ая? киімді киюді? ?ажеті жо?. Сол сия?ты кроссовкаларды жалпы киюге болмайды. Ол ая?ты б?зады, бірнеше ая? дерттерін ая??а ту?ызады. ?йткені барлы? кроссовкалар синтетикалы? материалдан жасалады. Киім жыл мезгіліне ж?не ауа райына сай киілуі керек. ?сіресе балаларды? киіміне ерекше к??іл аудар?ан ж?н. Тар киім киген ?ыздарды? денесінде «Джинсовый дерматит» деген дерт ?немі тар джинсы киіп ж?ргендіктен пайда болады. Ж?мыс киімдері ?те ке? болуы керек. Ж?мыс киімі ма?тадан тігілген болу керек. Синтетикалы? киімді жазды к?ні киюді? ?ажеті жо?. ?йткені адам денесіні? терлегенде киімге тер сі?бей ж??палы ауру тарататын микробтарды? ?ясына айналуы м?мкін. ?алыпты климатты айма? т?р?ындары ультра к?лгін с?уле жетіспегендіктен оларды? к?к, жасыл, а?, сирен т?сті киімдерді кигені д?рыс. Олар денеге ультра к?лгін с?улелерді мол т?сіреді. Ал, жаз айларында раушан т?сті а? киімдерді киген д?рыс. Синтетикалы? киімдерді сал?ын т?скен кездерде киюге болады. Белді жалпа? белбеулермен байлап ал?ан д?рыс емес. Бауыр, ас?азан ж?не б?йрек ауруларын ту?ызуы м?мкін.