Հայ արքա-չեմպիոնը

Հայ առաջին արքա-չեմպիոնը

Հին Հունաստանում գոյություն ունեցող Օլիմպիական խաղերի ավանդույթը ծագել է որպես կրոնական պաշտամունքի մաս: Խաղերը տեղի են ունեցել մ.թ.ա. 776-ից մ.թ. 394: Օլիմպիայում ընդհանուր առմամբ անցկացվել են 293 Օլիմպիական խաղեր, որոնք  հույները համարում էին իսկական սրբություն: Հաղթողներին համարում էին պատերազմի հերոսներ:

Հայերը վաղուց մասնակցել են Օլիմպիական խաղերին: Ըստ հայ մատենագրության՝ առաջին հայը, ով մասնակցել է խաղերին, եղել է Տրդատ Առաջին թագավորը՝ Արշակունիների արքայատոհմից:

Հայ պատմաբան Մովսես Խորենացու շնորհիվ է հայտնի, որ օլիմպիական չեմպիոն դարձած առաջին հայը եղել է Տրդատ III Արշակունին, ով հաղթել է 281 թվականի Օլիմպիական խաղերում: Նշենք, որ նույն Տրդատ III-ի օրոք՝ 301 թվականին, Հայաստանը դարձավ առաջին երկիրը, որ քրիստոնեությունը հռչակեց որպես պետական կրոն:

 Իսկ ահա 385 թվականին, Մեծ Հայքի Վարազդատ թագավորը դարձավ Օլիմպիական խաղերի առաջին հայ չեմպիոնը բռնցքամարտում, որն արագորեն դարձավ բոլորի կողմից սիրված սպորտաձև: Վնասվածքներ ստանալու և նույնիսկ մահանալու ռիսկն այստեղ չափազանց բարձր էր, իսկ զոհերին զոհաբերում էին Զևս աստծուն:

Հանդիպումներում չկային քաշային սահմանափակումներ, մրցակիցները կռվում էին առանց ընդմիջումների, երբեմն 4 ժամ կամ ավելի, մինչ մեկնումեկը չէր ընկնում: Հարձակումն ուժեղացնելու համար զինվորները կոպիտ կաշվից փաթաթում էին բռունցքները, իսկ մենամարտերը խստացնելու համար դրանք տեղի էին ունենում օգոստոսին՝ կեսօրից հետո, միջերկրական բարկ արևի ներքո:

Ինչպես հայտնում է «Քրոնիկոն»-ը, Օլիմպիական խաղերն արգելվել են 394-ին, երբ Թեոդոսիոս կայսրը դրանք անվանել է «հեթանոսական»: Ենթադրվում է, որ 293-րդ օլիմպիադան չի կայացել: Այսպիսով, հայ արքա Վարազդատը հնագույն խաղերի վերջին հաղթողներից մեկն է եղել:

Խորենացու «Հայոց պատմությունից» մենք գիտենք, որ «Վարազդատը երիտասարդ էր, համարձակ, վսեմ և ուժեղ: Շատ հմուտ էր աղեղնաձգությամբ զվաղվում: Կատարել է բազմաթիվ սխրանքներ»:

Իսկ ահա ժամանակակից Օլիմպիական խաղերը վերածնվեցին 19-րդ դարեվերջին՝ ֆրանսիացի հասարակական գործիչ Պիեռ դե Կուբերտինի կողմից:

Եվ երբ դարերի ընդմիջումից հետո Օլիմպիական խաղերը նորից սկսվեցին, առաջին հայերը, ովքեր մասնակցել են դրանց, եղել են մարզիկներ Վահրամ Փափազյանը և Մկրտիչ Մկրեյանը 1912 թվականին:

Խորհրդային շրջանում ևս հայ մարզիկները մշտապես ընդգրկված են եղել ԽՍՀՄ ազգային հավաքականի կազմում և հաղթող են ճանաչվել Օլիմպիական խաղերում: Նրանց թվում, մասնավորապես, նշենք այնպիսի լեգենդար չեմպիոնների, ինչպիսին են մարմնամարզիկ Ալբերտ Ազարյանը (ճանաչվել է 20-րդ դարի լավագույն հայ մարզիկ) և Յուրի Վարդանյանը (43-անգամ աշխարհի ռեկորդակիր):

Խորհրդային Միության իրենց հայրենակիցներից հետ չեն մնացել նաև հայկական սփյուռքի ներկայացուցիչները, որոնց թվում են կրկնակի Օլիմպիական չեմպիոն, ծանրորդ Նորայր Նուրիկյանը (Բուլղարիա), թենիսիստ Անդրե Աղասին (ԱՄՆ):

Իսկ ահա անկախ Հայաստանի առաջին օլիմպիական չեմպիոն դարձավ ըմբիշ Արմեն Նազարյանը 1996 թ-ին Ատլանտայում: Երկրորդ ոսկե մեդալը հայրենիք բերեց ըմբիշ Արթուր Ալեքսանյանը 2016 թ.-ին Ռիո դե Ժանեյրոյից:

Վերջին օրերին Հարավային Կորեան հյուրընկալել էր XXIII ձմեռային Օլիմպիական խաղերը: ՀՀ սպորտի և երիտասարդության հարցերի նախարար Հրաչյա Ռոստոմյանն այդ առիթով մեջ է բերել Պիեռ դե Կուբերտենի օլիմպիական կարգախոսը. «Ցավոք սրտի, ձմեռային Օլիմպիական խաղերում կարևորը մեր մասնակցությունն է, ոչ թե հաղթանակը»...