Հայաստանի Հանրապետություն, Քաղաք Սպիտակ
СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ
Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно
Скидки до 50 % на комплекты
только до
Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой
Организационный момент
Проверка знаний
Объяснение материала
Закрепление изученного
Итоги урока
Была в сети 16.07.2025 10:58
Պողոսյան Կարինե Հովհաննեսի
Ուսուցչուհի
56 лет
21 085
1 457 
Местоположение
Специализация
Հրանտ Մաթևոսյան
Категория:
Родной язык и литература
18.07.2020 14:14
Просмотр содержимого документа
«Հրանտ Մաթևոսյան»
Հրանտ Մաթևոսյան
- «Մաճ եմ բռնել, խոտ հնձել, կով ծնեցրել, պատվաստ դրել... Առասպելի ջրհեղեղը եթե կրկնվեր՝ Նոյան պես կարող էի վերստեղծել հողագործության և անասնապահության մեծ մշակույթները, և մարդկանց հիշողությունը եթե հանկարծ խաթարվեր, ազգականներիս ու երկրացիներիս այն օրերի վարքից կարող էի նորից ժողովել մարդկային բարոյականության օրենսգիրքը: Այդ ամենի համար պարտական եմ այն հին Ահնիձոր գյուղին, ուր տասնհինգ տարի եմ անցրել»:
- «Պատմությունը ազգերի ու ժողովուրդների ճանապարհին նստած սֆինքս է, որ անցած ուղիներիդ դասը չի հարցնում – փորձում է իրենից՝ այսօրից անցնելու, գալիքին ոտք դնելու կամքդ»:
- Հրանտ Մաթևոսյան
Բանաստեղծի դիմանկարը
- Շռայլ էր: Շռայլորեն տալիս էր ամեն ինչ՝ հոգու ջերմությունը, էներգիան, կյանքի թանկարժեք ժամանակը, գրպանի դրամը: Ցուրտ ու դժվար տարիներին նրան դիմողը երբեք ձեռնունայն չէր հեռանում: Տալիս էր անգամ նրանց, ովքեր ստանալուց հետո չէին հապաղում չարախոսել: Մի օր, երբ եկա մոտը, զգացի՝ տրամադրությունը բարձր էր: Միանգամից աչքի զարնվեց, որովհետև հաճախակի էր անտրամադիր լինում: «Նոր կոստյում եմ հագել, – ժպտաց, – տեսա գրպանում տասը դոլլար կա: Մեկին կտամ»: Համեստ էր ու խոնարհ զարմանալու աստիճանի, ինչը հատուկ է մեծերին, ինչպես մեծամտությունը՝ ապաշնորհներին: Հիմա, երբ չկա, նոր կզգանք իր կարիքը, կտեսնենք բաց մնացած իր տեղը: Իր խոսքը, իր ասելիքն անմիջական էր՝ իր գյուղի, իր դրկիցի, իր ազգի մասին, առանց ավելորդ ջղաձգությունների, առանց ծռմռվելու, առանց օտարամեծարության: Նա բավարարված և հպարտ էր իր նախնիներից ստացած ժառանգությամբ և իրեն տրվածով ելավ համաշխարհային ասպարեզ ու մի աստիճան վեր բարձրացրեց պապերից և նախապապերից ժառանգածը: Մինչև վերջին բջիջը հայ էր, լոռեցի, միևնույն ժամանակ՝ լիարյուն աշխարհաքաղաքացի: Նա համամարդկային երթին միանալու համար երբեք չփոխեց տարազը, մտավ այնպես, ինչպես կար՝ հայ, լոռեցի, ահնիձորցի Իգնատի զավակ: Եվ աշխարհը ճանաչեց ու ընդունեց հենց այդպիսին: Գրական աշխարհին առնչվելու առաջին իսկ օրվանից երազում էի ծանոթանալ, զրուցել հետը, մոտիկից ճանաչել՝ պաշտում եմ իր գրականությունը: Երազանքս, չնայած ուշ, բայց իրականացավ Գրողների միության նախագահ դառնալուց հետո: Առաջին իսկ հանդիպումից մտերմացանք: Հաճախ և երկար զրուցում էինք: Այնքա՜ն բաց ու անպաշտպան էր կյանքի դեմ: Ինչպես անապատում քայլող Հիսուսը: Թվում էր, թե աշխարհի ամենաերջանիկ մարդը պիտի լիներ, բայց մեծ հոգում մեծ տառապանք կար: Խորհրդային միության փլուզումից հետո մի հսկայական աշխարհ էր ավերակվել: Ասես, ճանապարհը կորցրած ուղևոր լիներ:
Հրանտ Մաթևոսյանը ծնվել է 1935թ. Լոռիում, Ալավերդու շրջանի Ահնիձոր գյուղում։
Ծննդավայր`Ահնիձոր
- Ահնիձորը գյուղ է Հայաստանի Լոռու մարզում ՝ մարզկենտրոն Վանաձորից 52 կմ հյուսիս-արևելք։ Գյուղը գտնվում է Ալավերդու տարածաշրջանում, Ալավերդի քաղաքից 26 կմ հարավ-արևելք։ Գյուղը տեղակայված է լեռնային անտառապատ վայրում՝ ծովի մակարդակից 1500 մ բարձրության վրա։
Ընտանիք
- Պապը`Իշխանն էր,հայրը`Միգնատը,մայրը`ձեռնահաս իշխանի աղջիկն էր,Հայկազը և Վարդանը քեռիներն էին,հորեղբորորդինՇաքրոն:
Կրթություն
- Կիրովականի մանկավարժական ինստիտուտ
- 1958-1962 թթ. - Երևանի մանկավարժական ինստիտուտի պատմա-լեզվաբանական ֆակուլտետ։
- 1966-1967 թթ. - Մոսկվայի բարձրագույն կինոսցենարական կուրսեր
- 1965-1967 թթ. - Մոսկվայի բարձրագույն սցենարական դասընթացներ
- Ուսմանը զուգահեռ որպես սրբագրիչ աշխատել է «Սովետական գրականություն» ամսագրում ու Գրական թերթում ։
- Հրապարակախոսություն, էսսեներ, հոդվածներ
- Մեծամոր
- Սպիտակ թղթի առջև, Երևան, 2004 թ.
- Ես ես եմ, Երևան, 2005 թ.
- Մրցանակներ
- 1967 թ. - «Դրուժբա նարոդով» ամսագրի մրցանակ
- 1984 թ. - Գրականության ՀԽՍՀ պետական մրցանակ
- 1996 թ. - Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանի ասպետ
Ստեղծագործական առանձնահատկությունը
ակնարկը Գրելու դրդապատճառը Կոլխոզը-սոֆխոզացնելու տարիներն էին:Կոլտնտեսականների ունեցվածքը մի քիչ պիտի խուզեին:Հայրս իր ձին տարել էր,ստիպված մի քանի կոպեկի դիմաց տարել էր ուրիշ գյուղ:Հետո ձին ծնելու վրա հետ էր եկել:Ասում է. -Ձին,որ եկել դռանը կանգնել էր,հերս,որ մի քիչ կոշտ մարդ էր,մորս ներկայությամբ լաց եղավ:Ասում էր.:Բայց ձիուց զրկվել էր: Ասի ես կգրեմ և թույլ կտան դարձյալ ձի պահել:Կասկածով նայեց,թե դու էտ ո՞վ ես,որ կանոնադրությունը փոխես և ինձ ձի տաս:Իսկապես,ամենաագռեսիվ ցանկությունս,ամենասրված ցակությունս ,ինչքան որ գրել եմ ,էտ է եղել,որ հորս ձին վերադարձնեմ:Դա դարձավ սովորական մի ակնարկի հիմք ու հիմք և ինձանից ավելի վախկոտները ակնարհը նշանավոր դարձրին նրա շուրջը իրենց մտածած բոլոր բաները վրա դնելով:Դա եղավ նշանավոր ակնարկը ,որ իմ գլխին և կրակ դարձավ և ,միաժամանակ ,ինձ գրականության էսպես կոչված առաջին պլան մղեց: " width="640"
ակնարկը
Գրելու դրդապատճառը
- Կոլխոզը-սոֆխոզացնելու տարիներն էին:Կոլտնտեսականների ունեցվածքը մի քիչ պիտի խուզեին:Հայրս իր ձին տարել էր,ստիպված մի քանի կոպեկի դիմաց տարել էր ուրիշ գյուղ:Հետո ձին ծնելու վրա հետ էր եկել:Ասում է.
- -Ձին,որ եկել դռանը կանգնել էր,հերս,որ մի քիչ կոշտ մարդ էր,մորս ներկայությամբ լաց եղավ:Ասում էր.:Բայց ձիուց զրկվել էր: Ասի ես կգրեմ և թույլ կտան դարձյալ ձի պահել:Կասկածով նայեց,թե դու էտ ո՞վ ես,որ կանոնադրությունը փոխես և ինձ ձի տաս:Իսկապես,ամենաագռեսիվ ցանկությունս,ամենասրված ցակությունս ,ինչքան որ գրել եմ ,էտ է եղել,որ հորս ձին վերադարձնեմ:Դա դարձավ սովորական մի ակնարկի հիմք ու հիմք և ինձանից ավելի վախկոտները ակնարհը նշանավոր դարձրին նրա շուրջը իրենց մտածած բոլոր բաները վրա դնելով:Դա եղավ նշանավոր ակնարկը ,որ իմ գլխին և կրակ դարձավ և ,միաժամանակ ,ինձ գրականության էսպես կոչված առաջին պլան մղեց:
- Նրա առաջին ակնարկը հենց «Ահնիձոր» է կոչվում: Կարճ ժամանակում այն մեծ աղմուկ բարձրացրեց: Ոմանց ակնարկի տպագրության համար նույնիսկ պատժեցին: Ակնարկում Մաթևոսյանը նկարագրում էր գյուղի և գյուղացու ծանր վիճակը: Իսկ ընթերցողներն ակնարկը շատ սիրեցին. դա կարծես նրանց սրտից բխող խոսք լիներ, որը Մաթևոսյանի գրչով շունչ առավ:
- «Ահնիձոր»-ով գրական աշխարհ մտավ մի մտածող, ով հետաքրքրվում էր մարդու սոցիալական ու տնտեսական խնդիրներով: Նրա վիպակներն ու պատմվածքները հայտնի դարձան ինչպես Հայաստանում, այնպես էլ երկրի սահմաններից դուրս։
1978 1967 1983 1978 " width="640"
Ժողովածուներ
1978
1967
1983
1978
ժողովածուն «Ահնիձոր»-ից հետո պարզ դարձավ, որ ակնարկի ժանրը փոքր է Հրանտ Մաթևոսյանի փիլիսոփայությունը, մտահորիզոնն ամբողջությամբ ներկայացնելու համար, տողատակերից երևում էր, որ Հրանտ Մաթևոսյանը պիտի պոռթկա, հորդի, վարար մի լիցք ասես նրան խեղդում էր: Իր «Օգոստոս»-ով նա մի ուրույն աշխարհ բերեց գրականություն: Իր գրչակիցներից, որոնք բոլորն էլ ինքնատիպ էին, Հրանտ Մաթևոսյանն առանձնանում էր երկրի տերը և ծառան լինելու միասնությամբ, քանզի տերը լինելու համար նախ պետք է ծառա լինել»: " width="640"
ժողովածուն
- «Ահնիձոր»-ից հետո պարզ դարձավ, որ ակնարկի ժանրը փոքր է Հրանտ Մաթևոսյանի փիլիսոփայությունը, մտահորիզոնն ամբողջությամբ ներկայացնելու համար, տողատակերից երևում էր, որ Հրանտ Մաթևոսյանը պիտի պոռթկա, հորդի, վարար մի լիցք ասես նրան խեղդում էր: Իր «Օգոստոս»-ով նա մի ուրույն աշխարհ բերեց գրականություն: Իր գրչակիցներից, որոնք բոլորն էլ ինքնատիպ էին, Հրանտ Մաթևոսյանն առանձնանում էր երկրի տերը և ծառան լինելու միասնությամբ, քանզի տերը լինելու համար նախ պետք է ծառա լինել»:
վիպակը Անտառամեջը այն գյուղերից է, որ հազար թելով կապված էաշխարհին. հեռախոսով, հոսքագծով, փոստով, բրդի, մսի,յուղի մթերմամբ, կոոպերացիայի խանութով, ուսուցմանծրագրերով… Գյուղը բանակին գեներալներ է տվել: Պատահումէ, տասը տարին մեկ ամառվա մի ամիսը գալիս են գյուղ: Գյուղի վանքը 1500 տարեկան է, վանքահիմքի հեթանոսականկրակարանը՝ 8500 տարեկան: Վանքն է գյուղում բույն դրել, թեգյուղն է փաթաթվել վանքի շուրջը՝ չգիտեն, գյուղի տարիքը չգիտեն: Քաղաքից եկածները վանքըհարստություն են համարում: Գյուղը իհարկե զարգացել է: Հեռախոսը սկզբում օտար էր, հետո մտավ կենցաղ, դարձավ մահակի,պանրի, սայլի պես մի բան: Հետո՝ էլեկտրականությունը, ռադիոն և այլք: " width="640"
վիպակը
- Անտառամեջը այն գյուղերից է, որ հազար թելով կապված էաշխարհին. հեռախոսով, հոսքագծով, փոստով, բրդի, մսի,յուղի մթերմամբ, կոոպերացիայի խանութով, ուսուցմանծրագրերով… Գյուղը բանակին գեներալներ է տվել: Պատահումէ, տասը տարին մեկ ամառվա մի ամիսը գալիս են գյուղ: Գյուղի վանքը 1500 տարեկան է, վանքահիմքի հեթանոսականկրակարանը՝ 8500 տարեկան: Վանքն է գյուղում բույն դրել, թեգյուղն է փաթաթվել վանքի շուրջը՝ չգիտեն, գյուղի տարիքը չգիտեն: Քաղաքից եկածները վանքըհարստություն են համարում:
- Գյուղը իհարկե զարգացել է: Հեռախոսը սկզբում օտար էր, հետո մտավ կենցաղ, դարձավ մահակի,պանրի, սայլի պես մի բան: Հետո՝ էլեկտրականությունը, ռադիոն և այլք:
- Հարևան գյուղից Ռևազ Մովսիսյանի ոչխարն է անհետանում ու հայտնվում Իշխանի մոտ:Սկզբում որոշում են պահել, մինչև տերը գա: Չորս ոչխար է, երկուսը՝ սպիտակ, երկուսը՝ սև: Բայցգիշերվա մեջ չեն դիմանում, ու Իշխանը մորթում է: Ուտում են Զավենը, Ավագը ու Պավլեն: Ուտում ենու նոր մտածում, որ արածները գողություն է: «- Յագո~ն , Յագո~ն , ախ , Յագո~ն ,- շարունակեց ծամելԶավենը, երբ հովվի ձայնը մոտիկ, մթան մեջ, սաստեց հաչող շանը»: Գալիս է հեռախոսի Սաքոնհովիվների հետ: Բոլոր չորս ոչխարը մորթվում է, ուտում են: Գալիս է նաև գետամեջցի Ռևազը իրոչխարի հետքով: Նրան էլ են հյուրասիրուն: Գնալիս նոր է գլխի ընկնում, որ իր կորած ոչխարն էր:Բայց նա չի բողոքում: Փող են տալիս, ու սա գնում է: Բայց գործը սրանով չի վերջանում և բոլորովինայլ ընթացք է ստանում: Լուրը Իշխանի հիմար կնոջ պատճառով հասնում է միլիցիոներ Արշոյին, սազանգահարում է շրջկենտրոն: Միլիցիան գալիս է Գետամեջ, գտնում Ռևազին, բայց սա ասում է, թեինքը լավ չի հիշում՝ ունեցել են ոչխար, մինչդեռ կինը ամեն բան պատմում է: Սերժանտ Սարգսյաննու հետախուզական բաժնի քննիչ Հակոբյանը գնում են Անտառամեջի սարեր: Այստեղ Իշխանըփորձում է շուռ տալ եզին: Օգնում են նրան: Հետո, սակայն, հարցաքննում են չորսին էլ: Բայցհովիվները շատ գործ ունեն: Մի կողմից Սաքոն շների լափն է սարքում, Զավենը աղի պարկն էշալակում: Հաջորդ հարցաքննության ընթացքում լեյտենանտը Իշխանից փորձում է իմանալմասնակիցների անունները: Բոլորը գնում են լեյտենանտի մոտ, խոստովանում են, որ կերել ենոչխարը. բոլորն են կերել: Ռևազն էլ է կերել ու չի բողոքում: Բայց օրենքը օրենք է: Հանցանքի դիմաց պատիժ կա:
«Ծառերը» ժողովածուն 1978
- «Ծառերը» այն տեսակ մարդիկ են, որոնք իրենց կյանքն ապրում են խաղաղ, առանց կռվի, անշարժ հոգով՝ ինչպես ծառն իրապես, և մեռնում են հասարակ ծերունական մահով, ինչպես ծառն է փտում:
վիպակը Վիպակը ներկայացնում է Ծմակուտում ապրող մի ընտանիքիկյանքը, որը հառնում է տան կնոջ՝ Աղունի հիշողության մեջ:Գործողություններ գրեթե չկան: Աղավնին պատրաստվում էգնալ Երևան և այցելել որդուն՝ Արմենակին: Սա իբրև թե գրողէ, բայց հաջողություն առանձնապես չունի և միշտ ծնողից էգումար ուզում, պարտքով, մինչև հոնորար կստանա: Աղունըգնում է որդուն տնավորելու, հարսը երևանցի է, ինժեներ,նրանց համար տանում է 4 թե 5 հարյուր հատ ձու, ղաուրմա, խնձոր, տասներկու-տասներկուկիլոանոց ներքնակներ՝ մաքուր ոչխարի բրդով, որոնք լվանալուց հետո երկու ամսով հաշմանդամդարձավ, վերմակներ՝ Մոսկվայից բերած երեսներով, իսկ աստառների պատմությունը երկար է (Միհեր ուներ, անունը Իշխան էր: Մուրադենց Սրբուհին տղամարդու հին շապիկներ էր բերելտակաշորացու, Արմենակը, դեռ փոքր, մեջը հիվանդացավ, Իշխանը, Մանացից, 1936 թ. փետրվարամսին քսան մետր սպիտա՜կ, ձմռան լուսնի պես մաքուր կտոր էր ուղարկել…ահա պահել է մինչևհիմա), երկու բարձ, մեկը սագ է, մյուսը՝ չկարողացավ, հավ է (սագերը մտել էին Փիլոյի լոբուտ,Փիլոյի Արուսը շունը բաց էր թողել, խեղդել էր մեկ-մեկ), մի գորգ: Գյուղում սովորաբար կով էլ ենտալիս, բայց քանի որ քաղաքում դրա կարիքը չկա, ինքը կովի դիմաց 5000 ռուբլի փող է տալու,ավելի ճիշտ, հագուստի պահարան է առնելու և ճաշասենյակ, որը բերում են Մոսկվայից, 1000 ռուբլինոր փողով և սառնարան, 100 ռուբլի նոր փողով: Այս ամենը բոլոր մանրամասնություններով Աղունըցույց է տալիս և բացատրում է հարևան Արուսին, որ սա գնա ու ամբողջ գյուղով տարածի այս լուրը:Արուսը մեղադրում է Աղունին, թե նրանց այդ ամենը պետք չէ, իսկ ամուսինը մեղք է: Ինքը, օրինակ,իր երեխաների համար ոչինչ էլ չի արել, բացի մի անկողին նվիրելուց, իսկ ամուսնու հետ այդ օրըերկու հավ են կերել: Արուսը սպասում է ամուսնուն՝ Սիմոնին, որ ձին բերի ու ինքը գնա: Նա հիշում էիր կյանքը: Մայրը մահացել է, երբ դեռ 3 ամսեկան էր: Ուսման չեն տվել, դպրոց չեն ուղարկել:Մերացուն կարծում էր, թե հիմար է, դրա կարիքը չկա, հետո էլ ուղարկեցին Ծմակուտ մարդի: Այսգյուղում է ապրում նրա հորաքույր Մանիշակը: Ինքը Վանքերից է, այդ ժամանակ 16 տարեկան էր:Նրա օժիտակալը գրեթե դատարկ էր, և Ծմակուտ դրանից էլ սկսեցին. «Կնյազ Իշխանի տանը էլ բանես թողե՞լ, թե եղածը սրբել բերել ես, ախչի», ասել էր Աբել ապին: Ինքը՝ «Կնյազ Իշխանի տանը եսքոծ էի, ես էնտեղ մայր չունեի, ապի»: Ադամը՝ «Պահ, պահ, պահ, լեզուն էլ է բերել: Եսի՞մ, էնքանհանկարծ եկար՝ ասի լեզուդ էնտեղ մոռացած կլինես»: Իսկ Սիմոնը կանգնել էր մի կողմ և ամաչում էրասել կինը ձերը չի, իմն է: Մանե հարսն էլ թաքուն քսի էր տալիս, երեսանց մխիթարում Աղունին:Չորս պատի մեջ ապրում են, հաց են ուտում, լվացք են անում, քնում են, տրեխները հանում են,ոտքները լվանում են ապին, նանը, Ադամը, Մանեն, Սիմոնը, Արփիկը, Արաքսին, Սիրանը, Հակոբը,Հրաչիկը, Սվետիկը, Ամալյան, Վազգենը, ինքը, Հովտի բարեկամները, Դսեղի բարեկամները, Խաչերիբարեկամները, միրգ ծախելու եկած ղազախեցիք: Մի հինգ կով ու մի քսան ոչխար ունեն, մի չորսգորգ, մի երկու ձեռք անկողին, մի քանի փեթակ մեղու, մեղր քամելու մի մեքենա ու կաթի՝ մի, միհատ էլ ինքնաեռ. Ինչ-որ է, այդպես միատեղ՝ ապրուստ է և ափսոս է կտոր-կտոր անել, տալվանքերեցու ձեռքը. եթե վանքերեցին արժանի լիներ՝ այդպես չթի մի շորով չէր գա էն լի աշխարհից:Երկու ամիս անց որոշում են, թե չբեր է: Սկեսուրը ծեծում է: Գնում են Սիմոնի համար մի անլեզուհաստլիկ կին բերելու, իսկ Սիմոնը գնում է Աղունի հետևից Վանքեր, հետ բերում կնոջը: ԵրկաթուղուՁորագէս կայարանում Սիմոնը նրան հասկանում է ու ներքնազգեստ է գնում լուսավոր մի խանութից,թեև մի երկու կոպեկ փող ուներ ու այդ էր: Ինքը լաց է լինում Սիմոնի համար: Մտածում է, որ եթեիրենց մեջ սիրո պես մի բան է եղել, դա Ձորագէս կայարանի լուսավոր խանութում էր: Հղիանում է:Պառավը փետրվար ամսին դուրս է շպրտում տնից: Ուզում է ինքնասպան լինել: Մանիշակ հորաքույրըտանում է իր մոտ: Երեխան ծնվում է: Սկսում են խանգարել նրանց: Ապրում է գոմում: Դռան տակգոմեշներն են կապած, վերևի ծայրը իրենն է ու երեխայինը: Ոչ մի հարմարություն չունի: Եվ մի օր չիդիմանում ու Սիմոնին ասում է, թե տուն պիտի սարքեն իր ու Սիմոնի ձեռքերով. ու սարքում են: Ամենբան իրենք են անում, իրենց ձեռքերով կամ Սիմոնը փայտի կամ այլ գործ է անում դիմացը տանհամար ինչ-որ բան սարքել տալիս: Այժմ Աղունը ունի տուն, երկու տղա՝ Արմենակն ու Սերոն, բայցերջանիկ չէ: Այսպես անցյալի տարբեր դրվագներ գալիս ու անցնում են նրա մտքով ու Աղունը զգումէ, որ ծերացել է, թեև մեծ չէ: Պառավ Արուսն ասում է, թե Աղունի ամեն ինչը լավ է, բայց սեր չկա,ամուսնուն սեր չի տալիս, հոգին ուտում է: Երեխաները կարծես թե նույնպես մորն այնքան չենսիրում, որքան հորը: Թեև ամեն բան նրանց համար Աղունի շնորհիվ է արվել ու արվում: Սերոն ևսուզում է գնալ Երևան, թեև դեռ փոքրիկ տղա է: Նրա համար անվերջ հարցեր են ծագում ամեն անգամծնողներին վիճելիս տեսնելիս: Սիմոնը նույնիսկ սիրավեպ է ունենում, թեև ինքը հակված չէր Աղունինդավաճանելու: Սոնան, որի ամուսինը պատերազմից չվերադարձավ, նրան քնքշություն ու սեր էտալիս: Բոլորը նկատում են նրանց կապը, որը սկսվել էր այն ժամանակ, երբ Աղունը սարերն էրբարձրացել: Բայց Սոնան մահանում է: Իսկ Սիմոնը դժբախտ է, ծեծում է Աղունին, չի հավանում նրաճաշերը, թեև միշտ մտածում է, որ Աղունը ճիշտ է, խելացի է, ինքը խելք չունի և խեղճ է: Ահա Աղունըտանում է իրերը Երևան, և Սիմոնը ուղեկցում է նրան: Աղունն ասում է, թե որդու համար պետք էԵրևանից հյուրեր կանչել, մի լավ պատիվ տալ, որ Արմենակի գործերը հաջողվեն ու գրող դառնա:Միաժամանակ մտածում է, ու՞մ է պետք դա, չէ՞ որ որդու ո´չ փառքն է իրենցը, ո´չ էլ հաջողությունը,ո´չ անունը, ո´չ էլ հարսը: Տվեցիր քաղաքին՝ պրծավ գնաց: Իսկ Սիմոնը խեղճ է, և նրա խոսքը ոչ ոքչի էլ լսում: " width="640"
Աշնան արև վիպակը
- Վիպակը ներկայացնում է Ծմակուտում ապրող մի ընտանիքիկյանքը, որը հառնում է տան կնոջ՝ Աղունի հիշողության մեջ:Գործողություններ գրեթե չկան: Աղավնին պատրաստվում էգնալ Երևան և այցելել որդուն՝ Արմենակին: Սա իբրև թե գրողէ, բայց հաջողություն առանձնապես չունի և միշտ ծնողից էգումար ուզում, պարտքով, մինչև հոնորար կստանա: Աղունըգնում է որդուն տնավորելու, հարսը երևանցի է, ինժեներ,նրանց համար տանում է 4 թե 5 հարյուր հատ ձու, ղաուրմա, խնձոր, տասներկու-տասներկուկիլոանոց ներքնակներ՝ մաքուր ոչխարի բրդով, որոնք լվանալուց հետո երկու ամսով հաշմանդամդարձավ, վերմակներ՝ Մոսկվայից բերած երեսներով, իսկ աստառների պատմությունը երկար է (Միհեր ուներ, անունը Իշխան էր: Մուրադենց Սրբուհին տղամարդու հին շապիկներ էր բերելտակաշորացու, Արմենակը, դեռ փոքր, մեջը հիվանդացավ, Իշխանը, Մանացից, 1936 թ. փետրվարամսին քսան մետր սպիտա՜կ, ձմռան լուսնի պես մաքուր կտոր էր ուղարկել…ահա պահել է մինչևհիմա), երկու բարձ, մեկը սագ է, մյուսը՝ չկարողացավ, հավ է (սագերը մտել էին Փիլոյի լոբուտ,Փիլոյի Արուսը շունը բաց էր թողել, խեղդել էր մեկ-մեկ), մի գորգ: Գյուղում սովորաբար կով էլ ենտալիս, բայց քանի որ քաղաքում դրա կարիքը չկա, ինքը կովի դիմաց 5000 ռուբլի փող է տալու,ավելի ճիշտ, հագուստի պահարան է առնելու և ճաշասենյակ, որը բերում են Մոսկվայից, 1000 ռուբլինոր փողով և սառնարան, 100 ռուբլի նոր փողով: Այս ամենը բոլոր մանրամասնություններով Աղունըցույց է տալիս և բացատրում է հարևան Արուսին, որ սա գնա ու ամբողջ գյուղով տարածի այս լուրը:Արուսը մեղադրում է Աղունին, թե նրանց այդ ամենը պետք չէ, իսկ ամուսինը մեղք է: Ինքը, օրինակ,իր երեխաների համար ոչինչ էլ չի արել, բացի մի անկողին նվիրելուց, իսկ ամուսնու հետ այդ օրըերկու հավ են կերել: Արուսը սպասում է ամուսնուն՝ Սիմոնին, որ ձին բերի ու ինքը գնա: Նա հիշում էիր կյանքը: Մայրը մահացել է, երբ դեռ 3 ամսեկան էր: Ուսման չեն տվել, դպրոց չեն ուղարկել:Մերացուն կարծում էր, թե հիմար է, դրա կարիքը չկա, հետո էլ ուղարկեցին Ծմակուտ մարդի: Այսգյուղում է ապրում նրա հորաքույր Մանիշակը: Ինքը Վանքերից է, այդ ժամանակ 16 տարեկան էր:Նրա օժիտակալը գրեթե դատարկ էր, և Ծմակուտ դրանից էլ սկսեցին. «Կնյազ Իշխանի տանը էլ բանես թողե՞լ, թե եղածը սրբել բերել ես, ախչի», ասել էր Աբել ապին: Ինքը՝ «Կնյազ Իշխանի տանը եսքոծ էի, ես էնտեղ մայր չունեի, ապի»: Ադամը՝ «Պահ, պահ, պահ, լեզուն էլ է բերել: Եսի՞մ, էնքանհանկարծ եկար՝ ասի լեզուդ էնտեղ մոռացած կլինես»: Իսկ Սիմոնը կանգնել էր մի կողմ և ամաչում էրասել կինը ձերը չի, իմն է: Մանե հարսն էլ թաքուն քսի էր տալիս, երեսանց մխիթարում Աղունին:Չորս պատի մեջ ապրում են, հաց են ուտում, լվացք են անում, քնում են, տրեխները հանում են,ոտքները լվանում են ապին, նանը, Ադամը, Մանեն, Սիմոնը, Արփիկը, Արաքսին, Սիրանը, Հակոբը,Հրաչիկը, Սվետիկը, Ամալյան, Վազգենը, ինքը, Հովտի բարեկամները, Դսեղի բարեկամները, Խաչերիբարեկամները, միրգ ծախելու եկած ղազախեցիք: Մի հինգ կով ու մի քսան ոչխար ունեն, մի չորսգորգ, մի երկու ձեռք անկողին, մի քանի փեթակ մեղու, մեղր քամելու մի մեքենա ու կաթի՝ մի, միհատ էլ ինքնաեռ. Ինչ-որ է, այդպես միատեղ՝ ապրուստ է և ափսոս է կտոր-կտոր անել, տալվանքերեցու ձեռքը. եթե վանքերեցին արժանի լիներ՝ այդպես չթի մի շորով չէր գա էն լի աշխարհից:Երկու ամիս անց որոշում են, թե չբեր է: Սկեսուրը ծեծում է: Գնում են Սիմոնի համար մի անլեզուհաստլիկ կին բերելու, իսկ Սիմոնը գնում է Աղունի հետևից Վանքեր, հետ բերում կնոջը: ԵրկաթուղուՁորագէս կայարանում Սիմոնը նրան հասկանում է ու ներքնազգեստ է գնում լուսավոր մի խանութից,թեև մի երկու կոպեկ փող ուներ ու այդ էր: Ինքը լաց է լինում Սիմոնի համար: Մտածում է, որ եթեիրենց մեջ սիրո պես մի բան է եղել, դա Ձորագէս կայարանի լուսավոր խանութում էր: Հղիանում է:Պառավը փետրվար ամսին դուրս է շպրտում տնից: Ուզում է ինքնասպան լինել: Մանիշակ հորաքույրըտանում է իր մոտ: Երեխան ծնվում է: Սկսում են խանգարել նրանց: Ապրում է գոմում: Դռան տակգոմեշներն են կապած, վերևի ծայրը իրենն է ու երեխայինը: Ոչ մի հարմարություն չունի: Եվ մի օր չիդիմանում ու Սիմոնին ասում է, թե տուն պիտի սարքեն իր ու Սիմոնի ձեռքերով. ու սարքում են: Ամենբան իրենք են անում, իրենց ձեռքերով կամ Սիմոնը փայտի կամ այլ գործ է անում դիմացը տանհամար ինչ-որ բան սարքել տալիս: Այժմ Աղունը ունի տուն, երկու տղա՝ Արմենակն ու Սերոն, բայցերջանիկ չէ: Այսպես անցյալի տարբեր դրվագներ գալիս ու անցնում են նրա մտքով ու Աղունը զգումէ, որ ծերացել է, թեև մեծ չէ: Պառավ Արուսն ասում է, թե Աղունի ամեն ինչը լավ է, բայց սեր չկա,ամուսնուն սեր չի տալիս, հոգին ուտում է: Երեխաները կարծես թե նույնպես մորն այնքան չենսիրում, որքան հորը: Թեև ամեն բան նրանց համար Աղունի շնորհիվ է արվել ու արվում: Սերոն ևսուզում է գնալ Երևան, թեև դեռ փոքրիկ տղա է: Նրա համար անվերջ հարցեր են ծագում ամեն անգամծնողներին վիճելիս տեսնելիս: Սիմոնը նույնիսկ սիրավեպ է ունենում, թեև ինքը հակված չէր Աղունինդավաճանելու: Սոնան, որի ամուսինը պատերազմից չվերադարձավ, նրան քնքշություն ու սեր էտալիս: Բոլորը նկատում են նրանց կապը, որը սկսվել էր այն ժամանակ, երբ Աղունը սարերն էրբարձրացել: Բայց Սոնան մահանում է: Իսկ Սիմոնը դժբախտ է, ծեծում է Աղունին, չի հավանում նրաճաշերը, թեև միշտ մտածում է, որ Աղունը ճիշտ է, խելացի է, ինքը խելք չունի և խեղճ է: Ահա Աղունըտանում է իրերը Երևան, և Սիմոնը ուղեկցում է նրան: Աղունն ասում է, թե որդու համար պետք էԵրևանից հյուրեր կանչել, մի լավ պատիվ տալ, որ Արմենակի գործերը հաջողվեն ու գրող դառնա:Միաժամանակ մտածում է, ու՞մ է պետք դա, չէ՞ որ որդու ո´չ փառքն է իրենցը, ո´չ էլ հաջողությունը,ո´չ անունը, ո´չ էլ հարսը: Տվեցիր քաղաքին՝ պրծավ գնաց: Իսկ Սիմոնը խեղճ է, և նրա խոսքը ոչ ոքչի էլ լսում:
-ից Կյանքը մի անգամ է տրվում, պետք է կենտրոնում լինել, կյանքը վայելել, դա է մնում։ Ինչ վայելում ես, այն էլ հետդ ես տանում։ Թեկուզ լավ արարքներիդ համար արձան կառուցեն, քեզ համար ոչինչ չի փոխվում… Աշխարհը լավ է, մարդիկ են վատը.. Ամեն մարդ էն է դառնում, ինչ որ ուզում է։ Ճանապարհները շատ են, կամքը՝ մեկ։ Ամեն մարդ գնում է իր ընտրած ճանապարհով.... Մենք իրար բարևում ենք, ինչպեսություն ենք հարցնում, բայց բարին պահում ենք մեզ և մերը մե՛ր ինչպեսությունն է.... Ամեն մարդ էնքան է ապրում՝ ինչքան ինքն է ուզում… " width="640"
Քաղվածքներ -ից
- Կյանքը մի անգամ է տրվում, պետք է կենտրոնում լինել, կյանքը վայելել, դա է մնում։ Ինչ վայելում ես, այն էլ հետդ ես տանում։ Թեկուզ լավ արարքներիդ համար արձան կառուցեն, քեզ համար ոչինչ չի փոխվում…
- Աշխարհը լավ է, մարդիկ են վատը..
- Ամեն մարդ էն է դառնում, ինչ որ ուզում է։ Ճանապարհները շատ են, կամքը՝ մեկ։ Ամեն մարդ գնում է իր ընտրած ճանապարհով....
- Մենք իրար բարևում ենք, ինչպեսություն ենք հարցնում, բայց բարին պահում ենք մեզ և մերը մե՛ր ինչպեսությունն է....
- Ամեն մարդ էնքան է ապրում՝ ինչքան ինքն է ուզում…
վիպակի առաջին տարբերակը կոչվում էր ,և այս անվանումը շատը էր համապատասխանում Աղունի կերպարի էությանը:Աղունը մարդկային այն տիպն է,առանց որի կյանքը կանգ կառներ:Այդ մարդիկ առաջ են տանում կյանքը:Մաթևոսյանը այնպես է ներկայացնում իր հերոսուհուն,որ չես կարող համակրանքեվ չլցվել նրա նկատմամբ: " width="640"
- վիպակի առաջին տարբերակը կոչվում էր ,և այս անվանումը շատը էր համապատասխանում Աղունի կերպարի էությանը:Աղունը մարդկային այն տիպն է,առանց որի կյանքը կանգ կառներ:Այդ մարդիկ առաջ են տանում կյանքը:Մաթևոսյանը այնպես է ներկայացնում իր հերոսուհուն,որ չես կարող համակրանքեվ չլցվել նրա նկատմամբ:
Աղունի կերպարը
ուժեղ
չգնահատված
նպատակասլաց
Աղուն
անհանդուրժող
ազատատենչ
համառ
ըմբոստ
Սիմոնի կերպարը
ծույլ
աննպատակ
Սիմոն
չձգտող
Քչով բավարարվող
վիպակը Հերոսները ծանոթ են « Աշնան արև » վիպակից: Հերոսուհին՝ Աղունը, դիմում է առաջնեկ որդուն՝ պատմելով նրան իր հոր՝Իշխանի մասին և որոշ դրվագներ սեփական մանկությունից:Խնդիրը արյունների հարցն է: Որդին խեղճ է, մեջը վրեժ չկա,իսկ Իշխանը այդպես չէր: Նա խելոք բաներ ո´չ ասում էր, ո´չէլ մտածելու ժամանակ ուներ, գործի մարդ էր, գետինը նրաոտքի տակ վառվում էր. «Մարդ չպիտի էնքան քաղցր լինի՝ որկուլ տան, չպիտի էնքան դառը լինի՝ որ թքեն»,- ասում էրԻշխանը իր մերացվին: Որդուն ասում է, որ նրան կուլ են տվել ու գովում են, ասում է խիղճ, բայցխիղճը գեղեցիկ է, երբ գազանի մեջ է: Որդունը խիղճ չէ, այլ խեղճություն: Վանքեր գյուղը Իշխանիցաստծու չափ շնորհակալ էր, քանի որ բոլորին կարող էր վնաս տալ: «Նրա վտանգը ծովիանի´,ծովիանի նման խաղում ու ցոլում էր Վանքերից Բորչալու ու Բորչալվից Ղազախ բոլորի վրա և ամենրոպեի կայծակ կդառնար ու կտրաքեր ուզածդ խեղճուկրակի գլխին: Բոլորի համար նրա լավություննէն էր՝ ոչ չէր տրաքում, թէ չէ ուրիշ լավություն ոչ ոքի համար նա չի արել»: Մայրը պատմում է, որլավություն բոլորին արել է որդու պապ և իր պատրոն Ավետիքը: Ուրիշի համար՝ մեղր, պատվաստ,կացնի կոթ, սել, ամուսնացած եղբոր փոխարեն՝ բանակ, եղբոր բանտարկված տղայի համար՝կառավարչի մոտ կոռի, մինչդեռ նրա Գիքոր փոքր եղբայրն ասել է՝ «Էդ ո~նց է Սարգսի համար կոռիգնաց, ինձ համար ձեռուոտն էդպես կապվել է՝ մի սել չի սարքում»: Ոչ ոք նրա ձիունշնորհակալություն չէր ասում, բեռն իջեցնում ու քամակին էին ճիպոտում - բեռը՝ իրենց, քրտնահոտը՝տիրոջը: Մարդը և անասունը հիշողությամբ են տարբերվում: Որդուն ասում է, որ նա Իշխանի տեսակըչէ: Իշխանը ոչինչ չէր մոռանում: Սրանց նախիրը գողանում ծախում էր նրանց վրա, նրանց ոչխարըգողանում ծախում էր սրանց վրա: Իվան Արզումանովը ձեռքը դրել էր նրա նիհար ուսին ու հարցրել՝մի՞թե նրան դեռ չեն կախել: Ժողովուրդը ձայնը կտրել, քարացել է: Իսկ նա՝ «Չէ, Վանյա, գործկոմն իմմասին հատուկ որոշում է հանել»: Մերացուն պատմել է, որ եկել տուն և իրեն գետնով է տվել մորթածանասունի պես: Մայրը պատմում է, որ այդ ամենը իրեն պատմել է մերացուն, իսկ ինքը դա չի տեսել:Նա որդու Նանարի հասակին աղջիկ էր ու մի դեյրայի մեջ կանգնած էր եզների առջև: Հայրըկանգնեցրել էր իրեն սելի դեմ, եզները խոտ էին ուտում, ու տգեղ աշուն էր: Վանյա Արզումանովիկինը նրան հավանել էր, նրանք երեխա չունեին և նա երազում էր, որ իրեն տանեին Մոսկվա ու ինքըպրծներ Իշխանից, մերացուից ու բոլորից: Տատը շալը փաթաթել է գլխին, թևերի տակով տարել ումեջքի վրա կապել է- իրեն այդ շալն է պահում: Միայն Իշխանն է կուրացել ու չի տեսնում, որ որբ է,բոբիկ է, ծնկներն այդ տգեղ աշնան մեջ բաց են: Բանում է, տեսնելու միջոց չունի: Եղբորըաշկերտության է տվել հյուսնին, իրեն դրել է սելի դեմ ու բանում է, բարձում է, քար է հանում, կրումէ: Հետո՝ բանտում տեսավ, որ բոբիկ է ու լաց եղավ. ինքը բանտ հաց էր տանում՝ բանտից տեսավ, որձյուների մեջ բոբիկ է ու լցվեց: Մինչև բանտ մի երկու ոսկի ուներ, գոմից հանում ծառի տակ էրթաղում, այգուց հանում բուխարու ծակն էր կոխում: Բայց ոսկին նրանը չի, Թովուզի ոչխարատիրոջնու Քոշաքարա նախրատիրոջն է եղել, իրենը մգդակած մի բաճկոն է, երկու ձեռ ու մի հոտած բերան,-եկել է ու հայհոյում է, հայհոյում է: Մինչդեռ այս կողմի մարդիկ,- ասում է մայրը որդուն,- նրա հայրը,պապը, հորեղբայրները չեն հայհոյում, բայց աշխարհից ինչ են հասկանում, որ ինչ հայհոյեն: Ծեծումես, զրկում ես, մորթում ես՝ եզն անմռունչ կանգնած է: Գոնե չարանա, հեռվից ուշունցի կապի: «-ո´չ,-դե եթե ուզում ես մորթես՝ մորթիր, դե եթե ուզում ես կտրես՝ կտիր- ես ծառ եմ»: -Քոնոնք ծառ են,-ասում է մայրը որդում: Պատմում է խորթ մոր և երկու եղբայրների մասին: Եղբայրներից մեկը նրանիցէր, մյուս եղբայրն ու ինքը Իշխանի առաջին կնոջից էին: Մայրը շուտ էր մահացել: Մերացուն իրենցլավ չի վերաբերվել: Տատն էլ լաց էր լինում իր բախտի համար ու պատմում նրանցից: Պատմում էնաև իր հորաքույր Մանիշակի մասին, որը նույնպես անբախտ է: Ինքը իր հորից ոչ մի օգուտ չիտեսել, բանտում իր բոբիկության վրա լաց լինելուց հետո էլ նա կոշիկ չառավ, նրա օգուտը իրեն՝որդու զրնգուն ու քինոտ արյունն էր լինելու, բայց չեղավ, ու ինքն իրեն ասում է. «իսկ լա՞վ է, որքոնոնք՝ քո էստեղինները ոչ կռանում են, ոչ բարձրանում, ոչ էլ ապրում- քնա~ծ, բարի~, ալարկո~տկան, թե կտրեցիր՝ կտրեցիր, թե չկտրեցիր՝ ուրեմն դեռ ոտի վրա է, գլխարկը թե տարար՝ տարար, թեչտարար՝ ուրեմն դեռ գլխին է»: " width="640"
վիպակը
- Հերոսները ծանոթ են « Աշնան արև » վիպակից: Հերոսուհին՝ Աղունը, դիմում է առաջնեկ որդուն՝ պատմելով նրան իր հոր՝Իշխանի մասին և որոշ դրվագներ սեփական մանկությունից:Խնդիրը արյունների հարցն է: Որդին խեղճ է, մեջը վրեժ չկա,իսկ Իշխանը այդպես չէր: Նա խելոք բաներ ո´չ ասում էր, ո´չէլ մտածելու ժամանակ ուներ, գործի մարդ էր, գետինը նրաոտքի տակ վառվում էր. «Մարդ չպիտի էնքան քաղցր լինի՝ որկուլ տան, չպիտի էնքան դառը լինի՝ որ թքեն»,- ասում էրԻշխանը իր մերացվին: Որդուն ասում է, որ նրան կուլ են տվել ու գովում են, ասում է խիղճ, բայցխիղճը գեղեցիկ է, երբ գազանի մեջ է: Որդունը խիղճ չէ, այլ խեղճություն: Վանքեր գյուղը Իշխանիցաստծու չափ շնորհակալ էր, քանի որ բոլորին կարող էր վնաս տալ: «Նրա վտանգը ծովիանի´,ծովիանի նման խաղում ու ցոլում էր Վանքերից Բորչալու ու Բորչալվից Ղազախ բոլորի վրա և ամենրոպեի կայծակ կդառնար ու կտրաքեր ուզածդ խեղճուկրակի գլխին: Բոլորի համար նրա լավություննէն էր՝ ոչ չէր տրաքում, թէ չէ ուրիշ լավություն ոչ ոքի համար նա չի արել»: Մայրը պատմում է, որլավություն բոլորին արել է որդու պապ և իր պատրոն Ավետիքը: Ուրիշի համար՝ մեղր, պատվաստ,կացնի կոթ, սել, ամուսնացած եղբոր փոխարեն՝ բանակ, եղբոր բանտարկված տղայի համար՝կառավարչի մոտ կոռի, մինչդեռ նրա Գիքոր փոքր եղբայրն ասել է՝ «Էդ ո~նց է Սարգսի համար կոռիգնաց, ինձ համար ձեռուոտն էդպես կապվել է՝ մի սել չի սարքում»: Ոչ ոք նրա ձիունշնորհակալություն չէր ասում, բեռն իջեցնում ու քամակին էին ճիպոտում - բեռը՝ իրենց, քրտնահոտը՝տիրոջը: Մարդը և անասունը հիշողությամբ են տարբերվում: Որդուն ասում է, որ նա Իշխանի տեսակըչէ: Իշխանը ոչինչ չէր մոռանում: Սրանց նախիրը գողանում ծախում էր նրանց վրա, նրանց ոչխարըգողանում ծախում էր սրանց վրա: Իվան Արզումանովը ձեռքը դրել էր նրա նիհար ուսին ու հարցրել՝մի՞թե նրան դեռ չեն կախել: Ժողովուրդը ձայնը կտրել, քարացել է: Իսկ նա՝ «Չէ, Վանյա, գործկոմն իմմասին հատուկ որոշում է հանել»: Մերացուն պատմել է, որ եկել տուն և իրեն գետնով է տվել մորթածանասունի պես: Մայրը պատմում է, որ այդ ամենը իրեն պատմել է մերացուն, իսկ ինքը դա չի տեսել:Նա որդու Նանարի հասակին աղջիկ էր ու մի դեյրայի մեջ կանգնած էր եզների առջև: Հայրըկանգնեցրել էր իրեն սելի դեմ, եզները խոտ էին ուտում, ու տգեղ աշուն էր: Վանյա Արզումանովիկինը նրան հավանել էր, նրանք երեխա չունեին և նա երազում էր, որ իրեն տանեին Մոսկվա ու ինքըպրծներ Իշխանից, մերացուից ու բոլորից: Տատը շալը փաթաթել է գլխին, թևերի տակով տարել ումեջքի վրա կապել է- իրեն այդ շալն է պահում: Միայն Իշխանն է կուրացել ու չի տեսնում, որ որբ է,բոբիկ է, ծնկներն այդ տգեղ աշնան մեջ բաց են: Բանում է, տեսնելու միջոց չունի: Եղբորըաշկերտության է տվել հյուսնին, իրեն դրել է սելի դեմ ու բանում է, բարձում է, քար է հանում, կրումէ: Հետո՝ բանտում տեսավ, որ բոբիկ է ու լաց եղավ. ինքը բանտ հաց էր տանում՝ բանտից տեսավ, որձյուների մեջ բոբիկ է ու լցվեց: Մինչև բանտ մի երկու ոսկի ուներ, գոմից հանում ծառի տակ էրթաղում, այգուց հանում բուխարու ծակն էր կոխում: Բայց ոսկին նրանը չի, Թովուզի ոչխարատիրոջնու Քոշաքարա նախրատիրոջն է եղել, իրենը մգդակած մի բաճկոն է, երկու ձեռ ու մի հոտած բերան,-եկել է ու հայհոյում է, հայհոյում է: Մինչդեռ այս կողմի մարդիկ,- ասում է մայրը որդուն,- նրա հայրը,պապը, հորեղբայրները չեն հայհոյում, բայց աշխարհից ինչ են հասկանում, որ ինչ հայհոյեն: Ծեծումես, զրկում ես, մորթում ես՝ եզն անմռունչ կանգնած է: Գոնե չարանա, հեռվից ուշունցի կապի: «-ո´չ,-դե եթե ուզում ես մորթես՝ մորթիր, դե եթե ուզում ես կտրես՝ կտիր- ես ծառ եմ»: -Քոնոնք ծառ են,-ասում է մայրը որդում: Պատմում է խորթ մոր և երկու եղբայրների մասին: Եղբայրներից մեկը նրանիցէր, մյուս եղբայրն ու ինքը Իշխանի առաջին կնոջից էին: Մայրը շուտ էր մահացել: Մերացուն իրենցլավ չի վերաբերվել: Տատն էլ լաց էր լինում իր բախտի համար ու պատմում նրանցից: Պատմում էնաև իր հորաքույր Մանիշակի մասին, որը նույնպես անբախտ է: Ինքը իր հորից ոչ մի օգուտ չիտեսել, բանտում իր բոբիկության վրա լաց լինելուց հետո էլ նա կոշիկ չառավ, նրա օգուտը իրեն՝որդու զրնգուն ու քինոտ արյունն էր լինելու, բայց չեղավ, ու ինքն իրեն ասում է. «իսկ լա՞վ է, որքոնոնք՝ քո էստեղինները ոչ կռանում են, ոչ բարձրանում, ոչ էլ ապրում- քնա~ծ, բարի~, ալարկո~տկան, թե կտրեցիր՝ կտրեցիր, թե չկտրեցիր՝ ուրեմն դեռ ոտի վրա է, գլխարկը թե տարար՝ տարար, թեչտարար՝ ուրեմն դեռ գլխին է»:
«Մեր վազքը» 1978
Հեղինակը հիշում է, որ իր դասարանում կար Սամադ,կար Մադաթ, կար Ամրխան, բայց նրանք դասընկերներով Թուրք էին կոչում Արտավազդին։ Մայրը վախեցել էր, որ նա էլ իր եղբայրների նման վաղ կմեռնի և որոշել էր թուրքի կամ քրդի անուն դնել, որ մահը չհասկանա, թե օտարի անվան տակ հայիտղա է ու ետ դառնա: Քանի որ անգրագետ էր, չիմանալով դրել էր Արտվազդ անունը: Դպրոցի տեսուչի դիտողությունից հետո համադասարանցիները Արտավազդին ոչ թե Թուրք, այլ Օտար են կոչում: Օտարի հոր սիրտը հիվանդ էր: Գյուղի միակտղամարդն էր, որ պատերազմ չէր գնացել. նա ամաչում էր այդ բանի համար։ Օտարը ծաղր ու ծանակի առարկա էր, քանի որ աղջկա տեսք ուներ, և քանի որ կարմիր շապիկ էր հագնում, որի կտորը նրա մայրը հավանաբար գրադարանից էր գողացել: Աշնան մի օր դասարանը շարված է դպրոցի բակում: Ռազմագիտության դաս է: Շարքը բաժանվում է երկու խմբի: Առաջինը վազքով ուղարկում են դեպի Տաք աղբյուր, որ այնտեղից ուռենու ճյուղ բերեն։Մադաթը պահանջում է, որ Օտարին իր խմբից հանեն: Հեղինակը առաջարկում է, որ ինքը և Մադաթը փոխվեն խմբերով: Բայց ուսուցչուհին, որ Մադաթի հորաքույրն է, առաջարկում է Օտարին հեղինակի խումբ բերել: Հեղինակը համաձայնում է: Նրանց խումբը պիտի վազի մինչև Սղոցարաններ և յուրաքանչյուրը մի բուռ թեփ բերի այնտեղից: Վազքի ընթացքում Օտարը վազում է հեղինակի կողքին: Հեղինակը նրան անվերջ սիրտ է տալիս, հորդորում է քթով շնչել: Զգում է, ասես Օտարի մեջ ուրիշ ինչ-որ մեկն է վազում: Հեղինակը առաջարկում է Օտարին ճանապարհին իրենց հանդիպած կանանցից, որ իրենց մայրերն են և թեփ են բերում, թեփ վերցնել և դառնալ դպրոց: Բայց Օտարը չի ուզում զատվել մյուսներից, թեպետ վազել նույնպես չի կարող: Հեղինակը հրում է նրան, գցում գետնին և ասում, որ նստած մնա: Ինքը Օտարի մի բուռ թեփը կբերի: Հասնում է ընկերներին:Սղոցարանում Արտավազդի համար թեփ է վերցնում, բայց տալիս է տղաներից մեկին, որ նա տա Արտավազդին: Բայց տղան չի վերցնում: Բոլորը ետ են դառնում, իսկ հեղինակը մնում է: Հետո դառնում է: Ճանապարհին նորից հանդիպում է Օտարին: Նրանք վազում են: Օտարին թվում է, թե նրանք վազում են դեպի սղոցարաններ: Նա չի ուզում հեղինակի բերած թեփը անգամ այն բանից հետո, երբ սա ասում է, թե իր թեփն էլ իրեն մյուս տղաներն են բերել: Երևում է գյուղը: Նրանց վերադարձը դպրոցի պատուհանից դիտում են դպրոցական աղջիկները: Դպրոցի բակն ամայի է: Արտավազդը ետ է մնում: Հեղինակը վազում է ուսուցչուհու տուն: Ուոսւցչուհին կովերի համար խոտ է անում։ Ուռենու ծաղկած ճյուղը ձեռքին՝ Մադաթը կանգնած է կովերի և գոմի արանքում։ Մադաթը հպարտ նայում է հեղինակին՝ ասես տոնելով իր հաղթանակը: Նրանք դեռ առավոտյան կռվել էին և Մադաթը ձնագունդը փորձել էր հեղինակի բերանը մտցնել: Ուսուցչուհին հարցնում է. «ԻսկԱրտավազդն ո՞ւր է»: Եվ հեղինակը պատասխանում է, որ գալիս է: Նրան թվում է, թե ուսուցչուհին ուզում էր լսել իրենից, որ Օտարը դպրոցում է, բայց հեղինակը նրան ձորում էր թողել: Հեղինակին թվում է, թե ուսուցչուհին այնպես է նայում իր վրա, ասես իր առաջ իր եղբորը սպանողն էր։ " width="640"
- Հեղինակը հիշում է, որ իր դասարանում կար Սամադ,կար Մադաթ, կար Ամրխան, բայց նրանք դասընկերներով Թուրք էին կոչում Արտավազդին։ Մայրը վախեցել էր, որ նա էլ իր եղբայրների նման վաղ կմեռնի և որոշել էր թուրքի կամ քրդի անուն դնել, որ մահը չհասկանա, թե օտարի անվան տակ հայիտղա է ու ետ դառնա: Քանի որ անգրագետ էր, չիմանալով դրել էր Արտվազդ անունը: Դպրոցի տեսուչի դիտողությունից հետո համադասարանցիները Արտավազդին ոչ թե Թուրք, այլ Օտար են կոչում: Օտարի հոր սիրտը հիվանդ էր: Գյուղի միակտղամարդն էր, որ պատերազմ չէր գնացել. նա ամաչում էր այդ բանի համար։ Օտարը ծաղր ու ծանակի առարկա էր, քանի որ աղջկա տեսք ուներ, և քանի որ կարմիր շապիկ էր հագնում, որի կտորը նրա մայրը հավանաբար գրադարանից էր գողացել:
- Աշնան մի օր դասարանը շարված է դպրոցի բակում: Ռազմագիտության դաս է: Շարքը բաժանվում է երկու խմբի: Առաջինը վազքով ուղարկում են դեպի Տաք աղբյուր, որ այնտեղից ուռենու ճյուղ բերեն։Մադաթը պահանջում է, որ Օտարին իր խմբից հանեն: Հեղինակը առաջարկում է, որ ինքը և Մադաթը փոխվեն խմբերով: Բայց ուսուցչուհին, որ Մադաթի հորաքույրն է, առաջարկում է Օտարին հեղինակի խումբ բերել: Հեղինակը համաձայնում է: Նրանց խումբը պիտի վազի մինչև Սղոցարաններ և յուրաքանչյուրը մի բուռ թեփ բերի այնտեղից: Վազքի ընթացքում Օտարը վազում է հեղինակի կողքին: Հեղինակը նրան անվերջ սիրտ է տալիս, հորդորում է քթով շնչել: Զգում է, ասես Օտարի մեջ ուրիշ ինչ-որ մեկն է վազում: Հեղինակը առաջարկում է Օտարին ճանապարհին իրենց հանդիպած կանանցից, որ իրենց մայրերն են և թեփ են բերում, թեփ վերցնել և դառնալ դպրոց: Բայց Օտարը չի ուզում զատվել մյուսներից, թեպետ վազել նույնպես չի կարող: Հեղինակը հրում է նրան, գցում գետնին և ասում, որ նստած մնա: Ինքը Օտարի մի բուռ թեփը կբերի: Հասնում է ընկերներին:Սղոցարանում Արտավազդի համար թեփ է վերցնում, բայց տալիս է տղաներից մեկին, որ նա տա Արտավազդին: Բայց տղան չի վերցնում: Բոլորը ետ են դառնում, իսկ հեղինակը մնում է: Հետո դառնում է: Ճանապարհին նորից հանդիպում է Օտարին: Նրանք վազում են: Օտարին թվում է, թե նրանք վազում են դեպի սղոցարաններ: Նա չի ուզում հեղինակի բերած թեփը անգամ այն բանից հետո, երբ սա ասում է, թե իր թեփն էլ իրեն մյուս տղաներն են բերել: Երևում է գյուղը: Նրանց վերադարձը դպրոցի պատուհանից դիտում են դպրոցական աղջիկները: Դպրոցի բակն ամայի է: Արտավազդը ետ է մնում: Հեղինակը վազում է ուսուցչուհու տուն: Ուոսւցչուհին կովերի համար խոտ է անում։ Ուռենու ծաղկած ճյուղը ձեռքին՝ Մադաթը կանգնած է կովերի և գոմի արանքում։ Մադաթը հպարտ նայում է հեղինակին՝ ասես տոնելով իր հաղթանակը: Նրանք դեռ առավոտյան կռվել էին և Մադաթը ձնագունդը փորձել էր հեղինակի բերանը մտցնել: Ուսուցչուհին հարցնում է. «ԻսկԱրտավազդն ո՞ւր է»: Եվ հեղինակը պատասխանում է, որ գալիս է: Նրան թվում է, թե ուսուցչուհին ուզում էր լսել իրենից, որ Օտարը դպրոցում է, բայց հեղինակը նրան ձորում էր թողել: Հեղինակին թվում է, թե ուսուցչուհին այնպես է նայում իր վրա, ասես իր առաջ իր եղբորը սպանողն էր։
«Տերը»ժողովածուն
վիպակը Կենտրոնում Աղունին շատ մոտ մարդկային տիպն էր,այս անգամ տղամարդու տեսքով:Ռոստեմը անտառապահ է,իսկ անտառը հիմա շատերին է հրապուրում-քաշում:Անտառը գերան է,վառելապայտ,անտառը որսի կենդանիներն են,որոնց մսից համեղ խորոված է ստացվում,վերջապես անտառը լավ քեֆ անելու տեղ է:Այդպես են նայում անտառին մարդիկ:Նրանք միայն սպառողներ են և ոչ ստեղծողներ: " width="640"
վիպակը
- Կենտրոնում Աղունին շատ մոտ մարդկային տիպն էր,այս անգամ տղամարդու տեսքով:Ռոստեմը անտառապահ է,իսկ անտառը հիմա շատերին է հրապուրում-քաշում:Անտառը գերան է,վառելապայտ,անտառը որսի կենդանիներն են,որոնց մսից համեղ խորոված է ստացվում,վերջապես անտառը լավ քեֆ անելու տեղ է:Այդպես են նայում անտառին մարդիկ:Նրանք միայն սպառողներ են և ոչ ստեղծողներ:
շարքը " width="640"
շարքը
Պատմվածքը գրված է առաջին դեմքով: Ներկայացնում է մի նարնջագույն զամբիկի պատմությունը: 1945 թ. հերոսի գյուղը 7 ազնվացեղ զամբիկ և մի կատաղածհովատակ է ստանում՝ խտացնելու համար պատերազմիժամանակ նոսրացած երամակը: Մնում է մեկը՝ նարնջագույնը՝մի հովատակի հետ, որը հավանաբար զամբիկի տղան է, քանիոր զամբիկը չի ծնում: 1946 թ. աքսորից վերադառնում էՄեսրոպը: 1947 թ. Մեսրոպին նորից են տանում: Հերոսը այդժամանակ տասը տարեկան է և անվերջ հարցեր է տալիս հորեղբորը, որը դանդաղ է խոսում և չիսիրում պատասխանել հարցերին: Միշտ ասում է՝ «մեծանաս՝ ամեն ինչ կիմանաս»: Աքսոր ենտանում նաև նրան և մինչև հասցնում է մի բան ասել, նրան գնացքը արդեն հասցնում էՄախաչկալա: Երեք տարի հետո գալիս է: Պարզվում է, սխալմամբ էին տարել, ներողություն ենխնդրում և նա արդեն գյուղում է, սայլի առեղ է տաշում, խանձում և հարթում: Մեսրոպի հայրը 1908թ. սպանել էր մեկին, և այդ վայրը կոչվում է Թուրքի սպանած: 1918 թ. երեքով եկել սպանել էին նրահորը, և այդ վայրը կոչվում է Հայի սպանած: Քսանհինգ տարեկան Մեսրոպը որոշել էր վրեժխնդիրլինել, բայց կուսքարտուղար Լևոնը նրան բանտարկել էր տվել: 1956 թ. նա աքսորից վերադառնում է:Ուղարկում են ձի պահելու: Ձիու գինը դառնում է ոչխարի գին: Սկսում են ծախել սրան-նրան: Նարինջզամբիկին գնում է ատամնաբույժը, որը Երևանից է եկել: Մեկ ամսում խաբելով- խաբխբելովհազարներ էր հավաքել և հիմա արդեն զվարճանում է: Սակայն Նարինջ զամբիկն իրեն բռնել չիտալիս, նա թամբ էր տեսել և գիտեր ազատության գինը: Պոկվում է երամակից ու գնում: Երամակըգնում է նրա ետևից: Ատամնաբույժը փող է տալիս Մեսրոպին, որ նա բռնի զամբիկին: Սա, ի վերջո,համաձայնում է, բայց առանց փողի: Երամակի հետ Մեսրոպը դեռ մի քանի օր էլ մնում է սարերում:Բայց զամբիկին չի հաջողվում բռնել: Մեսրոպը խոսում է ձիու հետ, խնդրում, որ նա գա, որ չի բռնինրան, բայց զամբիկը չի մոտենում: Դեկտեմբերին ձյուն է գալիս և երամակին քշում են գոմը: Այսընթացքում գայլերը ուտում են Լևոնի կովին ջրի վրա, մտնում են Արտեմի գոմը, գյուղացիներըկրակում են: Նարինջը մի օր մոտենում է, սեղմվում է տան պատին ու դողում, բայց երբ Մեսրոպըմոտենում է, սա փախչում է: Չորս օր հետո, Նարինջ զամբիկը նորից է երևում և այս անգամ չի էլսպասում, թե ներս հրավիրեն: Կրծքով մի կողմ է հրում Մեսրոպին ու մտնում գոմը՝ իր տեղը: Գոմը՝տաք, գարին՝ շատ: Այժմ հերոսը մեծ է: Իր երեխայի հետ կրկեսում է և հանկարծ տեսնում է Նարնջին:Նա ավելի գեր է, բայց շարժումները նուրբ են: Վալս է պարում, նրա ելույթը տևում է տասը րոպե:Հետո հերոսը գնում է ետնաբեմ, խոսում նրա հետ, բայց ձին ուշադրություն չի դարձնում նրան: Եվտեսնելով նրա ճարպոտ, ամեն օր քորվող, լվացվող, յուղոտ գավակը, հերոսը ատելություն է զգումնրա հանդեպ, իր մեջ կարծր է բեռնաձին՝ բոռերից քրքրվող, հովատակից արհամարհված: Բարկանումէ ձիու վրա, ասելով՝ «է´շ, չծնեցիր, չբարձվեցիր, չտնքացիր ու ապրում ես»: Իսկ դահլիճումծաղրածուն է գլխկոնծի տալիս: " width="640"
- Պատմվածքը գրված է առաջին դեմքով:
- Ներկայացնում է մի նարնջագույն զամբիկի պատմությունը: 1945 թ. հերոսի գյուղը 7 ազնվացեղ զամբիկ և մի կատաղածհովատակ է ստանում՝ խտացնելու համար պատերազմիժամանակ նոսրացած երամակը: Մնում է մեկը՝ նարնջագույնը՝մի հովատակի հետ, որը հավանաբար զամբիկի տղան է, քանիոր զամբիկը չի ծնում: 1946 թ. աքսորից վերադառնում էՄեսրոպը: 1947 թ. Մեսրոպին նորից են տանում: Հերոսը այդժամանակ տասը տարեկան է և անվերջ հարցեր է տալիս հորեղբորը, որը դանդաղ է խոսում և չիսիրում պատասխանել հարցերին: Միշտ ասում է՝ «մեծանաս՝ ամեն ինչ կիմանաս»: Աքսոր ենտանում նաև նրան և մինչև հասցնում է մի բան ասել, նրան գնացքը արդեն հասցնում էՄախաչկալա: Երեք տարի հետո գալիս է: Պարզվում է, սխալմամբ էին տարել, ներողություն ենխնդրում և նա արդեն գյուղում է, սայլի առեղ է տաշում, խանձում և հարթում: Մեսրոպի հայրը 1908թ. սպանել էր մեկին, և այդ վայրը կոչվում է Թուրքի սպանած: 1918 թ. երեքով եկել սպանել էին նրահորը, և այդ վայրը կոչվում է Հայի սպանած: Քսանհինգ տարեկան Մեսրոպը որոշել էր վրեժխնդիրլինել, բայց կուսքարտուղար Լևոնը նրան բանտարկել էր տվել: 1956 թ. նա աքսորից վերադառնում է:Ուղարկում են ձի պահելու: Ձիու գինը դառնում է ոչխարի գին: Սկսում են ծախել սրան-նրան: Նարինջզամբիկին գնում է ատամնաբույժը, որը Երևանից է եկել: Մեկ ամսում խաբելով- խաբխբելովհազարներ էր հավաքել և հիմա արդեն զվարճանում է: Սակայն Նարինջ զամբիկն իրեն բռնել չիտալիս, նա թամբ էր տեսել և գիտեր ազատության գինը: Պոկվում է երամակից ու գնում: Երամակըգնում է նրա ետևից: Ատամնաբույժը փող է տալիս Մեսրոպին, որ նա բռնի զամբիկին: Սա, ի վերջո,համաձայնում է, բայց առանց փողի: Երամակի հետ Մեսրոպը դեռ մի քանի օր էլ մնում է սարերում:Բայց զամբիկին չի հաջողվում բռնել: Մեսրոպը խոսում է ձիու հետ, խնդրում, որ նա գա, որ չի բռնինրան, բայց զամբիկը չի մոտենում: Դեկտեմբերին ձյուն է գալիս և երամակին քշում են գոմը: Այսընթացքում գայլերը ուտում են Լևոնի կովին ջրի վրա, մտնում են Արտեմի գոմը, գյուղացիներըկրակում են: Նարինջը մի օր մոտենում է, սեղմվում է տան պատին ու դողում, բայց երբ Մեսրոպըմոտենում է, սա փախչում է: Չորս օր հետո, Նարինջ զամբիկը նորից է երևում և այս անգամ չի էլսպասում, թե ներս հրավիրեն: Կրծքով մի կողմ է հրում Մեսրոպին ու մտնում գոմը՝ իր տեղը: Գոմը՝տաք, գարին՝ շատ: Այժմ հերոսը մեծ է: Իր երեխայի հետ կրկեսում է և հանկարծ տեսնում է Նարնջին:Նա ավելի գեր է, բայց շարժումները նուրբ են: Վալս է պարում, նրա ելույթը տևում է տասը րոպե:Հետո հերոսը գնում է ետնաբեմ, խոսում նրա հետ, բայց ձին ուշադրություն չի դարձնում նրան: Եվտեսնելով նրա ճարպոտ, ամեն օր քորվող, լվացվող, յուղոտ գավակը, հերոսը ատելություն է զգումնրա հանդեպ, իր մեջ կարծր է բեռնաձին՝ բոռերից քրքրվող, հովատակից արհամարհված: Բարկանումէ ձիու վրա, ասելով՝ «է´շ, չծնեցիր, չբարձվեցիր, չտնքացիր ու ապրում ես»: Իսկ դահլիճումծաղրածուն է գլխկոնծի տալիս:
Կինոսցենարներ
և պիեսներ
Սյուժե Իշխանի հոտում հայտնվում են անծանոթ ոչխարներ, և նա երեկոյան աշխատանքից հոգնած հովիվներին ու հնձվորներին առաջարկում է մորթել ոչխարները։ Առանց երկար-բարակ մտածելու, ընկերովի մորթում են ոչխարներն ու խորոված պատրաստում։ Խորովածն ուտելու պահին հայտնվում է Ռևազն ու միանում նրանց կերուխումին։ Ուտելուց հետո Ռևազը հիշում է, որ ոչխար է կորցրել ու հովիվներին հարցնում է, թե նրանք անծանոթ ոչխարներ չե՞ն տեսել արդյոք։ Իշխանն ու ընկերները հասկանում են, որ իրենց մորթածը Ռևազի ոչխարներն էին ու փորձում են վերջինիս խաբելով ճանապարհ դնել։ Միջամտում են Զավենն ու Պավլեն, ովքեր կոպտում են Ռևազին։ Ռևազի կինը դիմում է միլիցիային, և գյուղ գործուղված քննիչը փորձում է քանդել պատմության կծիկը։ Սակայն լեյտենանտը հասկանում է, որ արվածը դիտավորյալ գողություն չէ, և որոշում է հետաքննություն չանցկացնել։ Բայց իր ղեկավարության առաջ անաչառ երևալու համար նա սկսում է, օրենքի տառին համապատասխան, հետաքննել գործն ու հարցաքննել մասնակիցներին։ Քննությունը շարունակելու համար լեյտենանտը որոշում է գործի մասնակիցներին՝ Իշխանին, Ավագին, Պավլեին, Զավենին ու Ռևազին, տանել միլիցիայի բաժանմունք։ Իսկ քանի որ հենց այդ օրերին գյուղից պետք է ոչխարներ տանեին մթերակայան, նրանք քաղաք են գնում սարերով՝ իրենց հետ տանելով մթերման հոտը։ " width="640"
- Սյուժե
- Իշխանի հոտում հայտնվում են անծանոթ ոչխարներ, և նա երեկոյան աշխատանքից հոգնած հովիվներին ու հնձվորներին առաջարկում է մորթել ոչխարները։ Առանց երկար-բարակ մտածելու, ընկերովի մորթում են ոչխարներն ու խորոված պատրաստում։ Խորովածն ուտելու պահին հայտնվում է Ռևազն ու միանում նրանց կերուխումին։ Ուտելուց հետո Ռևազը հիշում է, որ ոչխար է կորցրել ու հովիվներին հարցնում է, թե նրանք անծանոթ ոչխարներ չե՞ն տեսել արդյոք։ Իշխանն ու ընկերները հասկանում են, որ իրենց մորթածը Ռևազի ոչխարներն էին ու փորձում են վերջինիս խաբելով ճանապարհ դնել։ Միջամտում են Զավենն ու Պավլեն, ովքեր կոպտում են Ռևազին։
- Ռևազի կինը դիմում է միլիցիային, և գյուղ գործուղված քննիչը փորձում է քանդել պատմության կծիկը։ Սակայն լեյտենանտը հասկանում է, որ արվածը դիտավորյալ գողություն չէ, և որոշում է հետաքննություն չանցկացնել։ Բայց իր ղեկավարության առաջ անաչառ երևալու համար նա սկսում է, օրենքի տառին համապատասխան, հետաքննել գործն ու հարցաքննել մասնակիցներին։
- Քննությունը շարունակելու համար լեյտենանտը որոշում է գործի մասնակիցներին՝ Իշխանին, Ավագին, Պավլեին, Զավենին ու Ռևազին, տանել միլիցիայի բաժանմունք։ Իսկ քանի որ հենց այդ օրերին գյուղից պետք է ոչխարներ տանեին մթերակայան, նրանք քաղաք են գնում սարերով՝ իրենց հետ տանելով մթերման հոտը։
Նկարահանվել է Հայֆիլմ կինոստուդիայում 1969 թվականին ։
Այս կանաչ, կարմիր աշխարհը (ֆիլմ)
- Գեղջուկ սիրահարներ Դիլանի և Սոնայի ողբերգական սիրո պատմությունն է։ Սոնային ամուսնացնում են համագյուղացի հարուստ տղայի հետ, որին նա չի սիրում։ Ֆիլմի սցենարի հեղինակը Հրանտ Մաթևոսյանն է։
Այս կանաչ, կարմիր աշխարհը , Ակսել Բակունցի «Միրհավ» պատմվածքի հիման վրա նկարահանված ֆիլմ։
Աշնան արև
- Աշնան արև , Հրանտ Մաթևոսյանի համանուն վիպակի հիման վրա նկարահանված հայկական ֆիլմ։
- Սյուժե
- Ֆիլմը պատմում է հակասական և բարդ բնավորության տեր գեղջկուհու ճակատագրի, կյանքի պարտադրած դժվարությունների հաղթահարման, միջավայրի, ընտանիքի ու զավակների հետ ունեցած նրա դժվար հարաբերություների մասին :
Տերը
- Տերը , 1983 թվականին Հայֆիլմ կինոստուդիայում Հրանտ Մաթևոսյանի համանուն վիպակի հիման վրա նկարահանված ֆիլմ։
- Սյուժե
- Անտառապահ Ռոստոմը փորձում է պայքարել անտառի ու դրա հետ միաժամանակ նաև շրջակա բնության պահպանության համար
Մեծերը Մաթևոսյանի մասին
- Հրանտ Մաթևոսյանի առաջին իսկ տողերից զգացվում է բնաշխարհը ճանաչող, բնաշխարհին կապված և նրա հյութերով հարուստ գրողի ներկայությունը։ Փողկապավոր գյուղերգակ չէ Մաթևոսյանը, Ալխոն և գյուղն իր բնանկարներով նրա մեջ են, ինքն էլ իր հոգեբանությամբ և աշխարհատեսությամբ մի գյուղ է ու բնանկար, մի... Ալխո։
- Մաթևոսյանն իր հերոսների աչքերով է դիտում երևույթները և «արձանագրում»:
- Գուրգեն Մահարի
- Հրանտ Մաթևոսյանի արձակի ծանրության կենտրոնը, հավասարապես բոլոր պատումների «փիլիսոփայական քարը» տիեզերական մեծ կյանքի, գոյության հավերժական հարցերի պատասխանների տենդագին, անընդհատ, անդուլ որոնումն է։
- Սուրեն Աղաբաբյան
- Հրանտ Մաթևոսյանը խիստ համոզիչ է իր ընդհանրացումներում. ամեն դեպքում նա ելնում է կյանքի խոր ճանաչողությունից. ձգտում է իրականությունը քննել սոցիալական մեկնակետով, փորձում է սոցիալական հնչեղությունն հաղորդել իր պատկերներին [5] ։
- Սևակ Արզումանյան
- Հրանտ Մաթևոսյանի բուն ստեղծագործությունը արդեն ժողովրդի մեջ է, լիցքեր է տալու մտորումներին, ինչ-որ ձևով պաշտպանական մթնոլորտ ստեղծում հարվածներ ստացող աշխատանքի, գեղեցկության և երբեմն բետոնի տակ ծածկվող, երբեմն էլ եղծվող եզերքների ու ավանդների շուրջը։ Ես այնտեղ տեսնում եմ մեծ խորհուրդ, քանի որ աշխատանքի ստեղծման, բնության և մարդու գեղեցկության զգացողությունն ու պաշտպանությունն ինքնին սոցիալական, բարոյական ծանրակշիռ երևույթ է, իր էությամբ ունի ժողովրդական ամուր հիմքեր [6] ։
- Հրանտ Թամրազյան
Քաղվածքներ
Արվեստը ավելի ստույգ է, քան միջուկային ֆիզիկան ։
- Ճշմարտությունը քոնն է, հաղթանակը՝ քոնը, ապագան՝ քոնը։ Ճշմարիտը դու ես հաղթողը՝ դու, ապագայի տերը՝ դու…
- ...Հրեն բաց դաշտում կովն արածում է առանց հիշողությունների, իսկ հորթին երեկ են մորթել։
- Լավերը շուտ են մեռնում։ Վատերը տնքտնքում են ու չեն մեռնում...
- Կյանքը մի անգամ է տրվում, պետք է կենտրոնում լինել, կյանքը վայելել, դա է մնում։ Ինչ վայելում ես, այն էլ հետդ ես տանում։ Թեկուզ լավ արարքներիդ համար արձան կառուցեն, քեզ համար ոչինչ չի փոխվում…
- Աստված որ մի քանի անհասկացող է ստեղծում՝ կողքներին մի հատ էլ հասկացող է ստեղծում, որ անհասկացողներին գելը չուտի…
- Մարդ չպետք է այնքան քաղցր լինի, որ կուլ տան... ոչ էլ այնքան դառը, որ թքեն
- Մաթևոսյանը 1996 թ-ին պարգևատրվել է ՀՀ Սուրբ Մեսրոպ Մաշտոցի շքանշանով:
- 2004 թ-ին Հայաստանի գրողների միությունը սահմանել է Մաթևոսյանի անվան մրցանակ: Մաթևոսյանի անունով Երևանում կոչվել են դպրոց և փողոց
Հրանտ Մաթևոսյանը մահացել է 2002 թվականին:
Вебинар для учителей
Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!
