Ибраим Пашининъ аяты ве иджады. "Чал атнынъ тырнагъы" икяеси.

Эдебият

5 – сыныф _____________

Мевзу: Ибраим Пашининъ иджады. «Чал атнынъ тырнагъы (туягъя)» эсерининъ

2 – къысмы.

Макъсад: 1. Эсернинъ баш къараманы акъ.тевсилятля фикир юрьсетмек. Озь хулясаларымызнен пайлашмакъ. Онынъ менфий ве мусбет тарафларыны ачыкъламакъ.

2. Эсас къараманнынъ мусбет чизгилерини озюмиз ичюн нумюне этмек

3.Ифадели окъув къабилиетини инкишаф тмек.

4. Талебелернинъ тиль хазинесини зенгинлештирмек.

Дерснинъ чешити: янъы мевзуны анълатув.

Донатма: языджынынъ фотосуретлери, дерслик, лугъат сёзлери.

ДЕРСНИНЪ КЕТИШАТЫ:

1.Тешкилий къысым: Селямлашув. Невбетчининъ рапорты.

Эв иши: Ибраим Пашининъ аяты ве иджадыны огренмек. «Чал атнынъ тырнагъы» эсерини 1- къ. окъуп талиль этмек, лугъат сёзлерини текрарламакъ.

Мий уджюми:

1.И.Паши не вакъыт ве къаерде догъды? (Ибраим Къуртамер огълу Паши 1918 сенеси Алушта районынынъ Тувакъ коюнда койлю къорантасында догъа)

2.Къаерлерде окъуды? (Кой мектебинден сонъ 1939 сенеси Акъмесджиттеки педагогика институтынынъ къырымтатар тили ве эдебияты факультетине кире)

3.Насыл джыйынтыкълары нешир этильди? (1970 с. «Чичек ве къан» биринджи икяелер китабы, «Юрек эмиринен», «Йылдызлы геджелер», «Бир афта», «Алтын боялар», «Санат инджилери» киби икяе ве повесть китаплары нешир этильди)

4.Сюргюнликте омюрининъ сонъуна къадар къаерде чалышты? («Ленин байрагъы» газетасында)

5.Эсерде насыл мевсим вакъыты тасвирлене? (яз)

6.орталыкъ ненен къокъуй? (тазе пиченнен)

7.Къулакъ тюбюнде нелер чырылдай? (чырчырмазинлер)

8.Нусрет агъаны не ичюн ишке алмадылар? (топал олгъаны ичюн дженкке алмадылар)

9.Муэллифнинъ бабасы насыл зенаат саиби эди? (дюльгер, тенекеджи, налбанд)

10.Бабасыны дженкке кеткенине къач йыл олды? (4 йыл)

11.Нусрет агъанен насыл ишлернен огъраша эди? (ер сюре, агъач, комюр, пичен, кубре ташыйлар)

12.Нусрет агъа насыл табиатлы адам эди? (бабамнынъ досту, агъыр табиатлы, серт чырайлы олса да, саф юрекли, бир тилим отьмегини пайлашкъан ве яхшы адам)

13.Учь куньде бир атларгъа деп не бере эдилер? (бир торба джылап, кимерде арпа)

14.Бульбульни не ичюн башта кимсе алмагъа истемей? (кичкене, арыкъ чал тайчыкъ эди)

15.Атны ким алды? (Нусрет агъа онынъ тишлерини, аякъларыны дикъкъатнен тешкерди ве «Бир куньлюк джаны къалса да, бакъаджагъым», - деп, озюне алды)

16.Анбардан джылап алмакъ ичюн Нусрет агъа насыл иш япты? (реиснинъ берген кягъытындаки учь ракъ\амыны беш япкъан)

17. Бу ялан не вакъыт белли олды? (тефтиш (ревизия) вакъытында)

18.Бунынъ ичюн Нусрет агъаны насыл джезаладылар? (башкъа ишке авуштырмагъа къарар бердилер)

3.Дерснинъ макъсады ве вазифелерини илян этюв.

Оджанынъ кириш сёзю: Янъы мевзу, макъсат ве вазифелер илян этиле.

Янъы мевзуны анълатув.

Талебелер, бугунь биз И.Пашининъ «Чал атнынъ тырнагъы» эсерини окъумагъа девам этеджемиз. Дерс девамында расткельген сёзлернинъ базылары тахтада язылгъан. Дикъкъатынъызны джельп этем.

аран – конюшня реис - председатель

алчакълыкъ – низость, подлость шегирт - ученик

атчы – конюх беджерикли – способный

идаре – управление

Талебелер зынджырчыкъ усулынен эсерни ифадели окъуйлар ве талиль этелер.

Суаллер:

1.Нусрет агъа иштен къайткъанда эвге кельместен огюне даа къаерге эр куню бара эди? (арангъа барып атнен лаф эте, онъа ем бере, сонъ эвге къайта эди)

2.Нусрет агъаны эр кунь Бульбульнинъ янъына кельгенини корип реис не япты? (Реис яхшы иш япмагъаныны анълады ве Нусрет агъагъа кене эски иш ерине, Бульбульнинъ янъына авушмагъа рухсет этти)

3.Не ичюн Нусрет агъа ат заводына кельген мусафирлерни япаджакъ ишлерини бегенмеди? (чюнки олар Бульбульни алмакъ истейлер, Нусрет агъа бу хаберге къуванмады)

4.Сиз бу икяеге насыл серлева берир эдинъиз?

5.Икяе акъ. теэссуратларынъызнен пайлашынъыз?

Талебелер, биз бугунь даа сизлернен несир жанр акъ. огренеджемиз.

Несир (проза) – латиндже proza, ольчю ве къафиеси олмагъан бедий эсерни манасыны анълата.

Икяе, повесть ве романлар несир эсерлер сайыла.

Пекитюв: Бугунь дерсте насыл языджы акъкъында айтылды?

Нени бегендинъиз, нени бегенмединъиз?

Тизильген суаллер текрарлана, джеваплар бериле. Джевапларда янъы сёзлер ишлетиле

Баалав.

Тестлер.

1. О, бу джезаны насыл къабул этти?

А. истемейип Б. разылыкънен В. Гъурурлыкънен

2. «Чырайы бирден денъишти» бу не?

А. эпитет Б. фразеологизм В. метафора

3. Козюне юкъу кирмей – бу насыл тасвирий васта?

А. фразеологизм Б. эпитет

В. къыяс

4.Реис не япты ?

А. Нусрет агъаны эски ерине къайтарды

Б. умумен иштен бошатты

В. бригадир этип таинледи

5.Бу эсер насыл жанырда язылгъан ?

А. шиир

Б. поэма

В. икяе

Джеваплар: 1.а 2. б 3. а 4. а 5. в

Япрачыкълар топлана ве баалар къоюла.

Эв иши: Дерсликте с. 76 - 78с окъумакъ, суаллерге джевап бермек, лугъат сёзлерини огренмек.