Информатика информатика

 Windows операциялык системасы

Windows чөйрөсүндө түрдүү программалар менен иштөөдө �курсор� менен �чычкандын� мааниси өтө чоң.

Курсор � экранда кандайдыр бир образды алып жүрүүчү (жебече, квадрат, таякча, түстүү так ж.б.) кыймылдуу объект. �Чычкан� курсору � жебече түрүндө көрсөтүлөт  , кыймылдуу. Аткарган жумушуна жараша өзгөрүп турат. Мисалы, программа ишке киргизилип же оперативдүү эске жүктөлүп жаткан учурда �кум саатынын�   формасын алат. Бул учурда, мурдагы абалга келмейинче эч кандай аракет жасабай күтүп туруу керек. Эгерде, жебечени терезелердин каптал жактарынын чегине алып келсек, анда ал эки тарапты караган жебечеге айланат да, терезенин өлчөмүн өзгөртүүгө мүмкүндүк берет. Тексттерди редакциялоодо таякча формасын алат. Ал эми объекттерди (сүрөт, чийме ж.б.) көрсөтүү, белгилөө, жылдыруу учурунда кайрадан жебечеге айланат. Ошондой эле түрдүү прикладдык программаларда � кисть, суроо белгиси, текст формасы, бычак, кайчы, карандаш ж.б. формаларды алышы мүмкүн.

Экран курсору � бул курсор �чычкан� курсорунун аракети аркылуу белгиленип, аракетке келет. Төрт бурчтук түрүндө болот. Курсордун форманы алышы �объект белгиленди� дегенди билгизет да, колдонуучунун аракетин күтүп турат. Эгерде, объект белгиленген учурда Enter баскычы (же �чычкандын� сол баскычы 2 жолу тез-тез) басылса, анда объект маанисине жараша төмөнкү аракеттер жасалат:

а) объект � программалар тобу � программалар тизмеси берилет;

б) объект � башкы меню � менючалар ачылат;

в) объект � түпкү (акыркы) меню � кандайдыр бир аракет (менюнун шарты) аткарылат;

в) объект � программа � программа жүргүзүлөт;

г) объект � файл � файл тибине жараша иш аткарылат.

Бул учурда редактор жана файлдарды көрүү программалары автоматтык түрдө жүргүзүлүшү мүмкүн.

Прикладдык программалардын жумушчу курсору. Бул курсор прикладдык программалардын максатына жараша түрдүү формада (кисть, карандаш) болот.  Текст редакторунда � таякча  . Курсор экранга из калтыруу үчүн (тамга, цифра, белгилөөлөр) колдонулат. �Чычкан� курсору көп жумуш аткарат (өчүрүү, көчүрүү, ж.б.). Эки клавишасы иштейт: сол жана оң. Негизиси � сол. Оңу азыраак иштейт � динамикалык менюну чакырат.

�Чычкан� менен иштөөдөгү негизги аракеттер:

• -  объекттерди бөлүп (белгилеп) алуу � эгерде объект файл, программа, ярлык, чийме, сүрөт ж.б. болсо, анда сол клавишаны басуу, ал эми объект текст болсо, анда бөлүнүп алынуучу текст башталышына курсорду жайгаштырып, сол клавишасы басылган абалда текст аягына чейин жеткирүү;

• -  �чычкандын� сол клавишасын 2 жолу тез-тез басуу � программаны ишке кийирүү, программалар тобун ачуу, текст редакторунда абзацтарды, саптарды, сөздөрдү, сүйлөмдөрдү белгилөө;

• -  сүйрөө � бөлүнүп алынган объектти клавишаны кое бербей туруп, каалаган жерге жеткирүү;

• -   объекттин өлчөмүн өзгөртүү � объект параметрлерине �чычкан� курсорун жайгаштырсак, курсор            айланат,   клавишаны коё бербей туруп, жылдырсак � объект өлчөмү өзгөрөт.

Бул аракеттерди токтотуу � Esc аркылуу ишке ашат.

 Терезелер менен иштөө.

 Терезе � экранда белгилүү бир дубанга, анык касиетке ээ болуп, өзүнө түрдүү маалыматтарды камтыган объект. Терезе экранда бир же бир нече болушу мүмкүн.  Алардын өлчөмүн кичирейтип, чоңойтуп өзгөртүүгө, жылдырууга болот. Терезелер экранда 2 түрдүү ыкма менен жайгашышат: каскад жана мозаика. Терезени активдештирүү, тандоо үчүн, анын көрүнгөн жерине курсорду алып барып, чычкандын жумушчу клавишасын басуу же ALT+TAB, ALT+SHIFT+TAB клавишалары аркылуу жүргүзүлөт.

Терезенин башкаруу элементтери � колдонуучунун прикладдык программа менен байланыш түзүүсүнө кызмат кылуучу обүекттер (барактоо сызгычтары, жандыруу, күйгүзүү кнопкалары, кнопка-желекчелер, редакциялоо талаасы ж.б.). терезенин эң үстүндө анын бөркү (прикладдык программанын аты) жана учурда ачылып турган файл аты жайгашкан. Бөрктүн сол тарабында иконка жайгашкан. Аны басуу менен терезенин башкаруу менюсу ачылат. Ошол эле саптын оь тарабында 2 же 3 кнопка жайгашкан: жыйноо  , терезени чоьойтуу  , жабуу  .

Меню системасы � терезенин негизги элементтеринин бири, ал бөрктөн кийин жайланышып, көпчүлүк прикладдык программаларда дээрлик бирдей мааниге ээ  болгон кызматчы сөздөр менен жасалган.

Мисалы: Файл, Правка (редакциялоо), Вид (көрүү, карап чыгуу), Сервис, Окно (терезе), Справка (жардам) ж.б.

Бул менючалар кичине терезелерден туруп, аларда буйруктар, шарттар жайгашат. Андан ары жумушчу талаасы жайгашат, оң тарабында өйдө барактоо  , бегунок (чуркап жүрүүчү кнопка), төмөн барактоо  . Төмөн жакта да ошондой эле кнопкалар бар.

Эң төмөнкү сап абалдын сабы деп аталат.

Менюларды тандоо үчүн �чычкан� же Enter клавишасы басылат. Активдүү терезени жабуу үчүн ALT+F4, эгерде терезеде докментти редакциялоо жүрүп жатса CTRL+F4 клавишасы колдонулат. Эгерде аракеттен баш тартуу керек болсо � ALT+F10, ESC. Менюдагы бозоргон саптар активсиз.

Белгилер, пиктограммалар, иконкалар � кичинекей, графикалык символдор, алар менен программалар файлдары, программалык топтор, элементтер белгиленет.

 Пиктограммалар:

     - файл ачуу (терезеге жүктөө);

     -документти сактоо;

     - басып чыгаруу (принтер аркылуу) ж.б.

 Программа белгилери:

,       ,                 ж.б.

 Windows жүктөлгөндө экранда төмөнкү көрүнүш пайда болот

 Бул абал система ишке даяр дегенди билдирет жана колдонуучу үчүн �жумушчу стол� болуп эсептелет. Сүрөттөр � ярлыктар деп аталып, программа менен система ортосунда байланыш каражаты болуп саналат. Пуск кнопкасын басуу жумушту баштайт, көбүнчө ярлыктар аркылуу да ишке киргизүүгө болот.

Колдонмо программалык жабдуулар (КПЖ)

Төмөндө кеңири таралган жеке компьютердин колдонмо программалык жабдуулары келтирилген:

• �              Тексттерди иштетүү;

• �              Үстөл үстүндөгү басма каражаттар;

• �              Электрондук жадыбал (таблица);

• �              Долбоорлоонун автоматташтырылган системалары (САПР);

• �              Электрондук почта;

• �              Тармак байланыш-катнаш жана кароо терезелери;

• �              Жеке финансы (каржы);

• �              Бухгалтердик эсеп;

• �              Долбоорду башкаруу;

• �              Группалык жабдуу;

• �              Берилиштер базасы;

• �              Графикти көрсөтүү;

• �              Мультимедия;

• �              Интегрлештирилген программалык жабдуулар;

• �              Жеке маалыматты башкаруу.

Жогоруда аталган колдонмо програмдардын ичинен жеке финансыдан башкасын мекемелер толук пайдаланышат. Бардык колдонмолорду колдонбогон менен, жок дегенде алардын мүмкүнчүлүктөрү менен тааныш болуу турмуш талабы. Бул колдонмолор жеке компьютерлерде пайдаланылат жана алардын көпчүлүгү ар кандай компьютерлерде аткарылат. Программалык жабдуулардын бир классына кирген программаларды программалар пакети деп аташат, мисалы, Microsoft Word программалар пакети болуп эсептелет.