Ёруглик таркалиш тезлиги

Uchqo`rg`on tuman Xalq ta’limi bo`limiga qarashli 39-umumiy o`rta ta’lim maktabi fizika fani o`qituvchisi S. Ubaydullayevaning

«YORUG’LIK TEZLIGINI ANIQLASH»

mavzusida ochiq dars

Darsning shiori:

Chaqmoqlar chaqilsa olov bo’ladi,

Ilm izlab yuraklar lov-lov yonadi.

O`QIB O`RGANINGIZ, BO`LING ZIYOKOR , SIZNI CHORLAMOQDA BU YURT BUNYODKOR . KELAJAK SIZNIKI, VATAN SIZNIKI, ERTANI NURAFSHON AYLANG TADBIRKOR .

1. ZIYOKOR

2. BUNYODKOR

3. TADBIRKOR

Mavzu:Yorug’lik tezligini aniqlash

• Reja:

• Optika haqida ma’lumot
• Yorug’lik tezligini o’lchashning astronomik usuli
• “ Fizo” va “ Fuko” tajribasi

• OPTIKA(оптIко)-yunoncha so’zdan olingan bo’lib, ko’rilgan degan ma’noni bildiradi.
• Abu Rayhon Beruniy, Ibn Sino, Mirzo Ulug’bek, Ali Qushchi yorug’likning tog’ri chiziq bo’ylab tarqalishi, quyosh va oy tutilishi, kamalak hosil bo’lish sabablarini o’rganishgan.

Yorug’lik tezligini birinchi bo’lib, Daniyalik olim Olaf Ryomer 1676-yilda astronomik usulda o’lchadi. Uning qiymati taqriban 215 000 000 m/s ga teng bo’lib chiqqan.

Quyoshdan kelayotgan yorug’lik nuri ta’sirida yashil olam va tirik organizm mavjuddir.

Fizo tajribasi

1849-yilda fransuz fizigi Arman Fizo tajriba yo’li bilan yorig’lik tezligini aniqroq o’lchash bo’yicha muvaffaqqiyatga erishdi.

Fizo tajribasida yorug’lik tezligi 313 300 000 m/s ga teng bo’lib chiqqan.

62-rasm

Fizo g’ildiragining aylanish chastotasini (=12.67*1/s); g’ildirakdagi tishlar soni N(N=720), g’ildirakdan ko’zgugacha bo’lgan masofani l(l=8.6km) bilgan holda yorug’lik tezligini c=4 N • l • ifodaga ko’ra aniqladi.

Fransuz fizigi Jan Fuko 1862 yilda Fizo tajribasidagi tishli g`ildirak o`rniga aylanuvchi ko`zgular o`rnatib, yorug`lik tezligini aniqladi va uning 298 000 000 m/sga teng qiymatini oldi. Hozirgi patdagi ma’lumotlarga ko`ra, yorug`likning vakuumdagi tezligi 299 792 458 m/s ga teng

Berilgan: S 1 =149,6 mln km=149,6∙ m S 2 =778,3 mln km=778,3∙ m C=3∙ t-?

S 1

S 3

S 2

1. Chizmadan Yer va Yupiter orasidagi masofani topamiz S 3 =S 2 -S 1 S 3 =778,3m

2. Yupiterdan qaytgan nurning kelish vaqti

t=

3. =209,59,5