СДЕЛАЙТЕ СВОИ УРОКИ ЕЩЁ ЭФФЕКТИВНЕЕ, А ЖИЗНЬ СВОБОДНЕЕ

Благодаря готовым учебным материалам для работы в классе и дистанционно

Скидки до 50 % на комплекты
только до

Готовые ключевые этапы урока всегда будут у вас под рукой

Организационный момент

Проверка знаний

Объяснение материала

Закрепление изученного

Итоги урока

Исследовательская работа «Ухсай Яккăвĕ калăпланă çын тата çут çанталăк сăнарĕсем»

Категория: Всем учителям

Нажмите, чтобы узнать подробности

Творчество известного чувашского народного поэта Ухсая Якова.

Просмотр содержимого документа
«Исследовательская работа «Ухсай Яккăвĕ калăпланă çын тата çут çанталăк сăнарĕсем»»








«Чёваш Республикин Елч.к район.нчи В?В?Андреев яч.пе хисепленекен

Лаш Таяпари п.т.м.шле п.л\ паракан вётам шкул»

муниципаллё в.рент\ учреждений.


«Чёвашлёх т.нчи» конкурс








Т.пчев .=.н теми%


«Ухсай Яккёв. калёпланё =ын тата =ут =анталёк сёнар.сем»







,=е т.пчекен.%

7-м.ш класра в.ренекен

Юнкерова Ксения А?

Ерт\=и% чёваш ч.лхипе

литературине

в.рентекен Теренина А?Н?




Ухсай Яккёв.н сёвё т.нчи?

Сёмахлёх =уртне купаламалли япала – сёмах? Сёмахпа вара култарса савёнтарма: лартса макёртма: ура =ине =.клесе =апё=ёва к.ртме: чуна cар =у пек ир.лтерме пулать? П.р майлё вырна=тарсан шёнкёр шыв пек юхать: теп.р майлё лартсан урнё йыт пек туллашать: такёнма тытёнсан чуман лаша пек хартлатать: екки кайсан сар кайёк пек шёранать? Якку Ухсай аллинче чёваш сёмах. халёх т.нчекурёмне: шухёш-туйёмне ытти нумай-нумай ёстаран ирттерсе т.р.с у=са парать? Ё=тан тухать =ав тарёнлёх: тасалёх: чунри кил.ш\л.х; Т.рл._т.рл. илем пай.сем: ытарлёхсем: сёнарлёхсем шухёшпа п.т.=се тёнинчен? Уйрёммён илсен нихёш илемл.х мел. те поэзи хакне хёпартса тёраймасть: п.рле чухне – тата сисмелле мар кил.штерсе =ыхёнса тёнё чухне – п.т.м хайлава илемлентерсе: ёслёлантарса тёрать? +ав хётлё =ыхёнулёх ёста сассине палёртса уйрёмлатать? Ухсай Яккёв.н сасси вара чёваш поэзий.нче: Ра==ей литературинче пайёрланса тёрать? Ёна чёвашла критиксем: =авёншёнах юратнё вырёс литературин корифей.сем: тем т.рл. паллё =ырав=ёсем: т.пчев.=сем? В.сене Ухсайён поэзи т.нчий. хёйне расна пулни кил.шн.?

Поэзи т.нчинче пуринш.н те п.р саккунсемех% танлаштару вёл кирек камшён та танлаштару: эпитет та пуринш.н те п.р? В.семпе м.нле усё курасси вара ниепле те п.р манерл. пулаймасть? Камён пит лайёх =.в.ленсе пырать: теприн татёла-татёла т.ввине хёварать?

/нер =уртне .м.р тёршш.пе ик й.ркелл. такмакран пу=ласа сёвёлла роман таран купаласа: Якку Ухсай сёмах хута=.нчи п.т.м мелсене: .= ёслай.сене: илемл.х хат.р-хат.рне усса кётартнё?

К.скен каласан: т.пчев=.семш.н Я?Г?Ухсай поэзий.н ытарлё ч.лхи – сухаламан ана: у=ман =ерем!



Ытарлё сёнарсем?



Сёвёсемпе поэмёсен лирикёлла герой. хёй пулнине поэт пытараймасть: ёна чылай чухне сфрагидёсемпе (тахаллуспа) палёртса хёварать? Т.нчене Ухсай хёй урлё сёнлать? Т.нчен ви=. сийне - =\лти: =.р =инчи: аялти т.нчесене – Ухсай йёла-й.рке: халап-юмах: этем .нен.в.-тыткаларёш. урлё кётартать?

Я?Г?Ухсай поэзий.н т.п герой. – чёваш т.нчи: чёвашлёх: тёван =ут =анталёк: тёван халёх: унён кулленхи шёпи? +акёнта Ухсайён т\рех палёрса тёракан хёйев.рл.х.? Шухёшлав.нче: пуплев.нче: сёнарлёх.нче тапса тёракан поэт расналёх.?

Якку Ухсайён =ыру =еммине (стильне) ыттисеннипе пётраштарма =ук? Кирек хёш =авринче те «ухсайлёх» пур% «Тырра .нтсе кёнтёр енчен в.ри =илсем в.рни =инчен хыпарласа в.=ет шаланкё»: «К.ркке пулла авёр.нчен вёлта вёлтса кёлариччен шёрттан яшки с.ткенл. пи=.»: «Лаша вёрри пек =ивч. шёл. вит.р ш.вик шёхрать тыркас унти уйра»: «Эпир ырхан вёя пухатпёр \т-тирте: =акатпёр вил.ме тытса чарасшён мёя таса пилеш п.тев. те»??? Лёпкё та калуллё пуплев: хутлам сёнарлё? Т.нче те: пурнё= та - =.р .=лесе пурёнакан этем ку=.пе:ёс.пе: .м.ч.пе? Ухсай сёввинчи шухёш тиев. хёйне манер? Вуланё чух =ёмёллён пырать: тимлесе пёхатён – унта философи ёнлав. пытарёнса выртать? Й.ркесенче вёрттёнлёхсем пур: в.сене час-часах икк.лле ёнланма пулать? ,пх\ пасар.нче «саркайёк читл.хре ларать* мёнтёр автан вёхётран-вёхёта сас парасшён ка=ёрёлса =\рет»? М.нш.н к.ртн.-ши в.сене поэт; Вёл м.н курнине Шелепилле каласа каяс тен.-ши; Ахёрнех: апла мар? Чёнласа ёста поэтсен ир.к =ук: вла=а пёхса =ыракансен пурнё=. тулёх вара! Шахвёрту – Ухсай поэзий.н пытарёнчёк вёй.?

Яланхи сёнарсем шут.нче Я?Г?Ухсай +ут =анталёка: +.ре: Шыва: Х.веле: Вута тата =.р =инчи м.н пур ч.рл.хе курать? В.сене ми=е хут асённине шутласа кёларма та =ук!

Сасё: =утё: т.с: ин=ет пайёркисем выля==. унён сёввисенче: кайёк-к.ш.к: ч.р. чунсем: вёрман: улёх-=аран: уй-хир к.рлет те =аврёнать? Этем в.семпе савёнса: й\не=терсе: нушаран хётёлса пурёнать? 21 .м.р сёвё=исем ниепле те Ухсайла =ырайм.=? Вёл вёхёт та: шухёш-.м.тсем те иртн.? Наци пурнё=.нче Ухсай курса \сн. паллёсем юлманпа п.рех? Вёхёт иртсен Я?Г?Ухсай к.некисем чёваш аваллёхне т.пчемелли пурлёх пулса тёр.=? Н?И?Ашмарин сёмахсар. пек!








Символ-сёнарсем?

Сёмахлёхён илемл.хе вёйлатмалли мел.сенчен п.ри – с.м палли тёрёх пулёмсемпе сёнарсене ытарлатса кётартни: символсемпе усё курни? П.р-п.р паллё тёрёх ытарлатса каласси халёх сёмахлёх.нчех вёйлё аталаннё? Чёваш т.рри- эреш.нче символлёх вёйлё % пурнё= йывё=.: шыв: =.р: ар-ама тата ытти паллёсем пурте п.т.м.шле пысёк япалана: пулёма сёнарлатса философилле п.лт.решпе кётарта==.?


_ Ё=та каян: ч.ке=: ка=а хир.=

Ик =унатту тёрёх шыв юхтарса;


Юрёри: юмахри сёнарлё танлаштарёва вёйлатма Ч.ке=: Куккук: Шёпчёк: Ёмёрткайёк: Шаланкё тата ытти т.рл. ч.р чун: кайёк-к.ш.к яч.сем туха==.? Каярахпа юптарусене =акё пит. йышлё к.рсе кайнё?

Халёх сёмахлёхне яшё чухнех ёша хывнё Яков Гаврилович Ухсай шухёшлав.нче халёхра сарёлнё символ сёнарсем кулленех т.л пула==.? Унён танлаштарёв.сем – символла сёнарсемпе пуян мёшёрлёхсем? Паллах: танлаштарёвён малтанхи пай. хёй т.лл.н те п.лтер.шл.? Т\рр.н ёнланма та юрать ёна? Анчах туйёмсене палёртнё чухне танлаштарёвён теп.р пай. _ пытарса хёварнё шахвёртёв. ытларах сис.нет?

«Кашлатёр Иванов вёрман.»:_ тен. Ухсай? Паллах: К?В?Иванова хисеплесе \стерн. йывё=сем ешерчч.р тесе ёнланни те вырёнлё??Анчах поэт «вёрман» тесе чёваш поэзине символласа каланё?

+ут =анталёкри пулёмсем этем кун-=ул.нчи япаласемпе мелл. =ыпё=са : символланса пыра==.? Юхан-шывсем (Силпи: Тим: Атёл: Влтава: Дон) – символ-сёнарсем? В.сем чённипех те поэзие =.клентере==.? Символ-сёнарсем ытарлё сёнарсемпе тачё =ыхёнса тёра==.? Якку Ухсай хытё савакан Автан: Шёпчёк: Тёрна: Куккук: +ер=и: Кёвакарчён: Курак тата ытти в.=с.р нумай ч.р.л.х – йёлтах ытарлё сёнарсем? Сёвё= в.сем урлё этем т.нчин туйём-=уйёмне: хаксене кётартса парать?

Я?Г?Ухсай поэзий.нчи ытарлё сёнсемпе сёнарсен кёткёс тытём. сёвёсене йывёрлатмасть: шыв юхилл.н: хёй т.лл.нех тухса пырать? Поэт хёш-хёш сёнарсемпе тётёшах усё курать? Анчах кашнинчех м.нле те пулин теп.р енне мала кёларса хурать? Сёмахран: Вут: +.р: Шыв: +ил: Х.вел: Т.тре: Уйёх: П.л.т* П\рт: Карта: Мунча: Ла=* +ёкёр: Тырё: Вёрлёх: Кавён: Лаша: Качака: ,не: Така: Т.ве:* Юман: Йёмра: Хурён: Пилеш: Хёва??? Ухсай Яккёв.н поэзий.нчи =ак сёнарсене п.рер.н тишкерсе тухсан: чёваш хресчен.н т.нчекурёмне: шухёшлавне: пурнё= й.ркине утём хы==ён утём курса пыма пулать?

Тёван =.ре: хире: тёпрана ми=е т.рл. \кермест поэт! +урхи акара вёл п.рре: вырмара – тепре: вёр=ё хир.нче – пачах урёх! Пин шухёш поэтён тёван =.р: уй-хир: улёх-=аран тавра? Йёлтах чёваш хресчен.н ку=.пе курать! Тёпра-тусанран тухса Х.вел т\пине =.кленн. Улёп-поэт Ухсай!


Вёрман сёнар.?

Вёрман сёнар. – Я?Г?Ухсай поэзий.нчи Т.нче у=лёх.н: этем халёх.н палли? +ут =анталёкпа натурфилософи ытам.нчи вёрман – хурёнлёх: юманлёх: ёвёслёх е уйрём йывё=сем – пурте хёйсен т\р. п.лтер.ш.с.р пу=не халёх .нен.в.нчи пытарёнчёк асамлёхне палёртса тёра==.?Тырё вырнё чухне шёрёхра йывё= сулхён парать: вёр=ё хир.нче вёрман тёшман самолеч.сенчен пытарать: ватёлсан хурёнсене пёхса поэт пу= хунё тантёш.сене аса илет? Вёрман – х\т. паракан вёй? Вёрман – пулёх тёвакан хёват? Вёл тёрантарать? +ырла: кёмпа: к.п=е \стерет? Вы=лёх =улхине апат п.=ерме пулёшать%Силпи вёрман.сенче кайёк =ёмартисене пухать «Ача чухнехи =ёлтёрём» паттёр.? Ка=ару ыйтать вёл кайёк-к.ш.крен: йывё=-курёкран: анчах в.сен те ёнланмалла этеме - урёхла нимле пурнё= та =ук?

Вёрман – тасалёх вырён.? Унта – кил.ш\ =ути? Унта =ёка =ул=и =ыруллё: унта в.рене =ул=и =утё парать? Вёрман - =ётмах к.тес? Паллах: вёрман: тёван кил пекех: пётранма: тёвёлпа к.рлеме: вутпа =унма пултарать? Анчах вёл пурп.рех тасалать: ч.р.лет: илем.пе савёнтарать? Вёрман – сасё-ч.в. к.ввипе юрлакан т.нче? Хура вёрман тискер. Ухсай сёввисенче сахал т.л пулать? М?Федоровён «Ар=урине»: К?Ивановён «Нарспине» Ухсай теп.р хут =авёрмасть? Ухсайшён вёрман - +е=п.л.н тин.с. пекех? Вёл =илпе: ёшёпа: сив.пе: х.велпе: уйёхпа вылять? Вёл пин т.рл. т.спе хумханать? Унён хёй.н шёплёх. те: юрри те пур («Вёрман юрри» поэма)?

Ухсай вёрман.сем ятсёр мар? Утей: К.рленай вёрман.сем унён хайлав.сенче те=етке яхён т.л пула==.?

Вёрманти йывё=сем ятсёр мар? Яч.сене халёх панё? Символла сёнар.сене халёхран илн.? +ёка – анне: юман – атте: =.м.рт – кил.ш\лл. юрату??? Халёхла мар усё курнё т.сл.хсем =ук? Ытарлатса: урёхлатса каланисем пур: пачах урёхла п.лтер.шпе усё курни - =ук? Юри ху=каланса курнё=ланман чухне поэзи халёхри сёнарлёха хисепе хурать? Пет.р Хусанкайён та =авах: Алексей Воробьевён та?




Кайёк – к.ш.к ушкён.?


Кайёк-к.ш.к ушкён. – Ухсай поэзий.н «зоопарк.»? Хушёран-камран вёл =ер=ие е ула курака ятласа илет: анчах в.сене те: ыттисене те тёван пек юратать? Куккук сёнар. хайлав.сенче =.ртен те иртет пулмалла? Х.рсемпе чечексем =инчен кёна юрлакан сёвё=сене тиркет? Ухсай: хёй вара в.сене те: шёпчёка та: ытти илеме те пэзирен сирсе хёвармасть?

+ёхан: х.рх\: ёмёрткайёк: путене: тёри: шёнкёрч – сёвёсенче т.л пулакан кайёксене палёртса тухсан: эпир ахаль чухне аса илмен кайёксем те поэзи пахчинче нумаййине куратпёр% с.псех кайёк: кёвёлти: шаланкё: чарланкё??? Ухсай хур кайёк.сем: тёрнисем вёр=ё хир.нчен тёван енне 1943 =ултах в.=се килн.: («Илемл. литература» альманахра пичетленн.)?

Хура =ёхан: шурё акёш: чёпар куккук??? Юрёра: юмах-халапра пур в.сем? Юнашарлатса: хир.=летсе: юратса:сивлесе – тем т.рл. те асёнать =ав кайёксене поэт? В.сене кёларса пёрахсан Ухсай сёввисем тёлёха юла==.!

Ухсай кайёк.сем - сёвё-юрё ёстисем: хёй пекех .=чен? В.сем вёхёта ви=е==.: тёвансене п.рлештере==.: п.р-п.рин саламне вырёна илсе =итере==.? В.семех вилн. тус-тёван: савни чун.сене упра==.? Кайёксем – т.нче илем.: чун хавхине =.клекен.сем?

Я?Г?Ухсай поэзий.нчи ч.р.летн. сёнарсем – шутласа кёларман пуянлёх? Унта шыв: =ёлку=: сывлём??? Унта – й.р: сукмак: =ул: мён =ул??? Унта –кёпшанкё: к.ркке: =ёрттан: =упах???

Чёваш хресчен.н 20 .м.рти т.нчекурём.пе ёнланёвне п.т.млетес тесен: чёваш философ.сен Я?Г?Ухсай поэзине ш.к.лчеме тивет? В.л й.к.р пекех тутё та асамлё?



Ухсай Яккёв. тата =ут =анталёк% философипе стиль?

Шап-шурё п.л.т тёрёх =\реме:

Куратён-и: ман урасем тёпраллё???

Яков Ухсай?

Мунча к.т.м? Ывёнтём?

Вёй пур иккен?

Я?Ухсай «Кун к.некинчен»?

Поэт философ мар: вёл хёй туйём.семпе арпашёнса-чакаланса ларакан =ын?Нумай чухне вёл идеалистла шухёшлакан: хёйпе хёй киленекен эгоист тенине литература интеллигенций. хушшинче тётёшах илтме пулать?Калёпёр: «Эп. –идеалист: вёйсёр ар=ын: .м.тпе =е= аташакан» (+е=п.л? Хёй =инчен каланинчен): «Хёйне Хусанкай ни=та та манмасть (Н?Золотов) йышши хаклавсене литературёра нумай тупма пулать? Алла ил те Ухсай к.некине – чёваш халёх философинченех тухакан (=ут =анталёкпа п.р пулни) поэт-идивидуалист сённе куратён? Ахаль идеалист мар вёл? Хёйне п.л.тре =\ресе =\лтен =.р =ине мёнкёмёллён: й.р.нч.кл.н пёхакан сёвё=а темен Ухсай? Хёй урисемпе хура тёпра =инче тёрса =ёлку= умне п.шк.нме \ркенмес.р «пу=а ухса» =ыракан поэта яланах =упкё лекет?

Философ пулма п.чченл.х ытамне к.рсе \кме п.лмелле? Ухсай чёваш поэч.сенчен чи сис.мл.рех: чи черченк.рех пулса та-и:тен: фантастикёллё фильмсенчи геройсем пек: никам хистемес.р (хёйне хёй х.т.ртсе паллах) вёхётён лёпкёлёхне шыранё: вёхёт машинёсёр хуларан (хальхи чёнлёх) яла (.м.рсен чёнлёх.) тарма тёрёшнё? П.чченл.х сывлёш.пе киленсе хёй чёнлёхне шыранё%

Кёткё пек .=лекен:

Упа пек п.ччен

Пурёнакан Ухсай?

Поэт т.нчери хёй.н вырённе тупни: хёйне хак пани: =ут =анталёкён п.р пай. пулнине .ненни – философи категорий. «самосознание»? +ак гармоние пурнё= ник.с.пе т.ллев. тесе шутлани: тарён туйёмпа сёнласа пани Индии философий.нчи самахди в.рент.вне =ывёх? (Ёса: шухёша: п.р-п.р пулёма сёнаса тасатни? Ухсайён - =ут =анталёка сёнаса философилле п.т.млетни)? Шыв шёнкёртатни: кайёксем юрлани: хирти =ил поэта катарсис: илемпе кисренсе тасални: патне илсе =итерет?

Ухсайён поэзири философин ник.сне палёртакан кредо майлё хайлавсем – «Юратрём эп:хирсем: сире???» (1929) сёввипе «Силпи енчи =илсем» (1933) лирикёлла поэми? +ут =анталёк в.сенче статикёллё: п.р вырёнта тёракан мар: вёл ку=ёмлё: динамикёллё: х.р\? Поэтра шалта к.рлет вёл: лёпкёлёх.пе п.рлех кисретет те%

Поэт таланч. =ит.нет

Чи шёплёхра анчах хитре:

Ун кёмёл. т.рекленет

+илре: шывра та к.рлевре?

«Силпи енчи =илсем»?

Поэт философий. – асаттесем тунё т.нчене т.пе: хисепе хурса: =.н. пусём туса малалла каясси: урёхла каласан: малашлёх тёнё=лёхне атте-аннесен ансат философий.нчен кёларса тёвас .м.т%

Й.лмерен п.к. авмалёх

Манён вёйлё =амрёк п\?

Маншён х.с.к =акё алёк:

Маншён тёвёр =акё п\рт?

( Амёшне халалланё «Тах=анхи к.рхи хура =.р??? сёвёран)?

Утатёп п.шк.нсе:_куратёп:_

Атте кастарнё алёк тёвёр?

«+урла уйёх.»?


Ухсайёмёр тёватё стена хупланнё талккёшра сывлайман: унён поэзий. те п.велен. юхан-шыва татса янё пек тёвёр п\ртрен к.рлесе т.нчене тухать% «Поэт: атя хире»:_ ч.нет вёл хёйне хёй? П.ртен-п.р хупёнчёк талккёша (п\рте) ёша хывма пултарнё сёвё= - чёваш мунчине? Мунча - =ут =анталёкён п.р пай.: шыв вёй.н хёватне: тасалёхне (Ухсай хайлав.сенче шыв тасату символ. шай.нче \кер.нн.) туйма май паракан вырён: сёвё=ён илем шыравне вёйлатакан: ёна катарсис патне илсе =итерекен сёваплё к.тес? Ахальтен мар «+.р» поэмёри герой мунчари детальсене ёсёрхаса (мил.к: хёрёмланнё мунча: мунчан х.с.к ч\речинчен к.рекен х.вел) =апла каласа хурать%

+авна кура такмак та: кала=у та

+уралнё пуль чёваш мунчисенче?

Ухсайён «мунча философий.» пёхма =е= физиологи шай.нче: \те: «тёпраллё урана» =умали вырён? +ук =ав: эстетика философий. поэтён =аплалла% «Эп. К.лпук =инчен поэма =ыртём мунчара» ( «Кун к.некинчен»: 1971)? +акёнтах чён-чён литература та хётлё дачёсенче мар: мунча урай.нче =уралать пул. тесе шутлать вёл? Ашмарин словар.нче =ак й.ркесене тупса вуланиш.н савёнать Ухсай% «Про хороших музыкантов говорят: что они научились играть в бане»?

Усал т.нчепе: =ылёхлё =ынсемпе: хулапа кёмёлсёр пулни кашни сёвви-поэминчех т\рр.н те =ир.п саслён тухса пырать Ухсайён: ку п.т.мпех п.чченл.хе кёмёллакан: =ут =анталёкпа п.р килекен философилле т.нче курёмран килет? Хула хваттер.нчен пёхса =ут =анталёкпа т.нче гармонине туйма йывёр: т.нчери япаласемпе пулёмсен =ыхёнёвне философилле ёнлантарма =ук? +авёнпа пул. Мускаври студент Силпи ялне тарасшён%

Киле =итме васканипе

Кёларёттём =ил п\л.мре?

«Силпи енчи =илсем»?


Шупашкартан вара вёл Карача лекме тёрёшнё: пахчара-вёрманта =\ресе пейзаж детал.семпе пурнё= п.т.млет.в.сем тума сёнарсем шыранё: Ашмарин словарьне у=са =умёрсене «классификацилен.»? +е=п.л.н т.нчене тасатакан. Вут-кёвар пулсан: Ухсайён - =умёр? «Й.пе =умёр: ахра =умёр: тумак =умёр: йёска =умёр: х.велл. =умёр: хура =умёр»:_ каласа тухать поэт Кун к.некинче: в.сен вёрттёнлёхне хайлав.сенче шырать? +ут =анталёкран тухакан философине хайлав яч.сен поэтикинче те курма пулать% «+.р»: «Акёшк\ль»: «Силпи =ёлку=.»: «Силпи енчи =илсем»: «+ёкёр кёвапи»: «К.рхи октавёсем» : «Шёпчёк»: «Шурё хурёнпа кала=ни»???

Поэтён п.чченл.х кёмёл.пе =ут =анталёк философине й.ркелекен пётёрмахсем чылай пулнё% тёван ашш. =акённи: вун улттёри ачана амёш. «ан =ун: ан тарёхтар чунна» тесе т.нчене кёларса яни: автомобиль катастрофине лекни: Сталин репрессине туйни: кёкёр ачи =.ре к.ни: хваттер. =унса кайни??? Пурнё=ра т\рккес пулни: пытарёнчёклёрах =илли =ут =анталёка лексен =е= тамалнё: лёпланнё%

П.р =ут =анталёк =е= т\рлет.

Ёна хёй тунё т.нчинче?

Пурнё= философий.н тупсёмне =ут =анталёкра шырани Ухсай эстетикин уйрёлми пай. те: стиль палёрём. те: халёх ёнланса йышёнакан пулём та? «Яков Ухсай – илем урлё йышёнакан философ»:_тет Станьял т.пчев=.? Енчен те чёваш философий. =ырёнать пулсан: Ухсайён поэзи ч.лхипе каланё .м.рл.х сёмах. =ав ылтён антологине к.рсе юлатех? +апла пултёр!

Усё курнё литература?


1? Яков Ухсай? +ырнисен пуххи? Шупашкар? Чёваш к.неке издательстви? 2005 =?

2? Чёваш халёх сёвё=и Ухсай Яккёв. (пурнё=.пе пултарулёх.н .лкев.сем)?

Шупашкар?: 2001 =?

3? «Халёх шкул.» журнал («Ухсай Яккёв. =уралнёранпа 90 =ул =итн. май? +.р ч.лхи поэч.») 5№: 2001 =?

4? Чёваш литератури? В.рен\ к.неки? Вётам шкулён 11-м.ш класс валли? Шупашкар? Чёваш к.неке издательстви? 2003 =?

5?Б?Бассаргин? Яков Ухсай? Критико-биографический очерк? Чебоксары? Чувашское книжное издательство? 1965 г?

6? «Халёх шкул.» журнал («Ухсай Яккёв.н пултарулёхне в.рентесси») 2№: 2002 =?





















Ум.н калани?

Чуна темле кичем чухне

Ларатёп эп с.тел пу=не:

Илеп Ухсай сёввисене:

Тарпа:чунпа =ырнисене?

Туятёп эп. Ухсайра

Тёван ч.лхем.р илемне?

Эпир хальхи самантра

Яман чёваш ятне: чысне?

Туятёп эп. Ухсайра

Тёван поэзи хёватне?

Эпир =ак аслё =.р-шывра

Талантлё халёх иккенне?

(В?Давыдов-Анатри)

Ухсай Яккёв. чёваш культурин могикан.сенчен п.ри: т.нче шайне тухнё =ырав=.: унён пултарулёх. тёван халёхшён чун у==и? Тёван халёх кёна мар: п.т.м Ра==ей унён хайлав.сене ырёпа йышёнать: Унён поэзий. таса туйёмсем =уратса савёнё= к\рет? В.сем урлё вулакан чёваш чунне курать: унтах хёй.н кёмёлне тив.=л. к.в.сем тупса киленет? Апла пулсан: вёл халёх поэч. =е= мар: вёл п.т.м чёвашён наци поэч.? «Халёх поэтне:_ тет В?Г?Белинский:_п.т.м халёх п.лет: сёмахран: Франци халёх. хёй.н Беранжине п.лн. пек* наци поэтне м.н пур кёшт-кёшт в.ренн. классем п.лсе тёра==.: сёмахран: ним.=сем Гетепе Шиллера п.лн. пек??? «Наци» сёмах п.лтер.ш. «халёх» сёмах п.лтер.ш.нчен анлёрах? Наци поэч. – чыслё ят!» П.т.м чёвашра: Ра==ей =.р.нче паллё Яков Гаврилович Ухсай =ав чыслё ята тив.=л.!

Ваттипеле - вёл чён-чён ватё:

Ачапала - чён ачалла?

Кун-=ул иртет:

Кун-=ул шёвать ав

Ас ил\пе шав малалла?

М.скер тёвайён? Вёхёт шелс.р:

Ухсай хупать таса ку=не?

Выртать халь лёпкён:

Ним п.лмес.р

+.р-шывёмри нушасене?

Якку Ухсай!

Утатён ч.рр.н

Халёхпала куллен-кунах?

+.н .м.ре хастаррён к.т.н:

М.нш.н тесен чёвашён =.р.

Чунпа упрать ялан сана?

(Г?Ефимов)


Манён т.пчев .=.н т.ллев.%

Яков Ухсай хайлав.сене вуласа =ын тата =ут =анталёк сёнар.сене тишкересси?

Задачисем%

1) Ухсай Яккёв.н пурнё=.пе тата пултарулёх.пе паллашасси?

2) Хайлав.сене вуласа тишкересси?

3) +.н. технологисемпе усё курасси?


























+ , Р Ч , Л Х И П О Э Ч ,?

Пулман чёвашён =.р ч.лхи поэч.???

(Яков Ухсай)


«Манён тёван =.р авалтан халёхшён нушаллё пулнё: =ынсен тар.пе: в.ри ку==ул.пе тата таса юн.пе исленн.? Вёл мана ачаран хаклё: чунтан эп. ёна юрататёп: =ав юрату тив.=.пе сёвёсем: поэмёсем хыватёп? Ача чухне =ак =.р =инче =ёлтёрсем =ине пёхса телей ыйтса к.л тёваттём? Вёл телее кунтах тупрём та эп.: =авёнпа тёван =.р ум.нче парёмлё пулса тётём – хамён .=пе =ав парёма татма манён =.р =инчен калама тиветех»:_ =апла хаклать Ухсай хёй.н поэзине? Унччен чёвашён =.р ч.лхи поэч. пулман пулсассён – хал. =ав поэт Ухсай Яккёв. тесе татсах калатпёр?

+ынсем юрлаччёр: =ырччёр ода

+е=ке =инчен те ка= =инчен!

Хаваслё эп. – тутлё утё

+ёра \ссен =арансенче?

Улма чёпар =амкаллё утём

Ч.вен ташлатёр картинче:

С.л. =исе к.ре =\рет.р:

+ёл шыв. .=н. чух к.=ент.р!

Хирте =е=ке \смен чухне

Хитре хура тёпра хёвач.

С.ткенл. пашкёрса кулачё

Пырса ларать с.тел =ине?

Вара ун тутлё с.ткенне

Мухтатёп эп: тёпра поэч.%

Ёна с.тел =ине хуратёп

Туссем: сире ч.нсе юрлатёп:_

тесе =ырать хёй.н «+ынсем юрлаччёр: =ырччёр ода» сёввинче Яков Ухсай?

Яков Гаврилович Ухсай 1911 =улхи ч\к уйёх.н 26-м.ш.нче Пушкёрт Республикинчи Пелепей районне к.рекен Слакпу= ял.нче =уралнё? Якку ачалёх. чухён кил-йышра: й\=.: т.т.мл. хура п\ртре иртн.? Самани те ку вёхётра асар-писер те хёрушё пулнё? Малта =апах та асамат к.пер. пек ырё та =утё пурнё= .м.ч. ил.ртсе тёнё? Ачана хёйсен тавралёх. те: уйрёмах улёп ев.р К.слету юмах пек курённё: сенкер ин=ете туртнё? Ялти пу=ламёш шкулта в.ренн. чухнех Якку хёйсен тёван. Константин Иванов пек пулма .м.тленн.? Сёвёсем =ырма тытённё?

Эс мана вёрат: анне:

Ил.м-тил.м ирхине?

Манён выльёх пёхмалла:

Ман шкула та каймалла?

Эп. выльёх пёхмасан

Пир.н пулм. с.т те =у?

Эп. шкула каймасан

Пулм. ёслё кала=у?

Унтан Пишп\л.кри хресчен =амрёк.сен шкул.нче п.л\ пухать? 1928-1930 –м.ш =улсенче ,пх\ри халёх институч.н хат.рлен\ уйрём.нче в.ренет? +ак вёхётра унён п.ррем.ш сёвви «Юратрём эп: хирсем: сире» пичетленет?

Пулас поэт 1930 =улхи августра Мускава тухса каять: т.п хулари университетён филологи факультетне в.ренме к.рет? Кунта вёл Муса Джалильпе: Александр Тарасенкёпа тата ытти паллё =ырав=ёсемпе п.рле в.ренет? Ухсай Яккёв. в.ренн. чухнех чёвашла тухса тёракан «Коммунар» ха=атра .=леме тытёнать? Ха=ат редактор.: корреспонденч. пулса чёвашсем пурёнакан т.рл. вырёнсене тухса =\рет? +авёнпа .= халёхне пуринчен ытла пурнё=а =ывёх тёракан сёвёсем кирлине лайёхрах ёнланать? («Туссемпе т.л пулни»: 1932 =?)

Ухсай м.н =амрёклах чёнлёхпа суяна хёвёрт уйёрма п.лнине куратпёр? Вёл чи малтан тёван халёхне асра тытса .=лен.: унён \пкевне илтес марчч.: ырё сёмаха тив.=л. пуласч. тесе тёрёшнё? +акёнта: =авнашкал шухёшлавра чёмёртанма пу=лать те .нт. унён поэзий.нчи халёхлёх?

Ухсайён малтанхи сёввисенчех лирикёлла геройён т.п ен.сем палёра==.? Вёл - =.р с.ткен.пе \ссе т.рекленн.: хёй вёйне шанакан у=ё кёмёллё та .=чен каччё?

Ыраш =ёкри ман \т.мре:

Мана лекмен пасар кулач.?

Салма яшки =име хитре?

Уй-хир пуянлёх. манра?

/т-тир.м й.т.р пек чёп-чёмёр?

К.рсе =\рен. вёхётра

Утатёп п.шк.нсе:-куратёр:-

Атте кастарнё алёк тёвёр?

Анчах та .л.к чёваш умне ахах тёкман т.нче? Уншён тёвар сапнё =ёкёр ч.лли тутлёран та тутлё апат шутланнё? Анчах вёл х.с.к =.р =инче пархатар сахал курнё: .м.р вы=ёпа тертленн.? +ак шухёш Ухсайён «Атте хёна тума питех ёстачч.???» сёввинче те лайёх палёрать?

Чёвашён авалхи м.ск.н шёпи унён нумай ыйхине в.=терн.? +.н. саманашён савённё поэт? Вёл тёван халёха епле телей к\нине курнё? +авна кура .нт. поэт тулли кёмёлпа%

Ё=та кайсан та: пит. =ывёх:

Кирек ё=та та асёмра

Тёратён эс: чёваш =.р-шыв.:

К.рлет.н манён юррёмра?

+.р-шывём: сан =инчен чунпа эп

+ырасшён ылтён к.неке:-

тет «Халёхён ылтён к.неки» хайлав.нче?

1934 =улта Я?Г?Ухсай Чёваш писател.сен Союз.н правлени секретар. пулнё: 1935-1937-м.ш =улсенче Ч.мп.рти тата Патёрьел.нчи педагогика училищисенче чёваш ч.лхипе литературине в.рентн.? 1938 =улта: аманнёскер: репресси серепинчен хётёлса Александр Твардовский пат.нче ч.ре сури – канё= тупать? Ухсай поэзи хир.нче .м.р.пех тёрёшса .=лен.? Вёл вёр=ёччен тёван литературёна нумай хайлав =ырса парнелен.?

Тёван =.р-шывшён пынё Аслё вёр=ёра Я?Ухсай политработник: =ар журналисч. пулнё? Вёр=ё =ул.семпе вёл Атёлтан пу=ласа Влтава шыв. патне утса тухнё? Фронт пурнё=. =инчен =ырнё май: поэт сёвёсемпе поэмёсем те хайламасёр тёман? Вёр=ё темипе =ырнё сёввисене поэт каярах «Атё кунчинчи тетрадь» ярёма п.рлештерн.? «Шёпчёк»: «Шёллём»: «Вырёс хир.нче»: «Н-ски дивизири чёваш боц.семпе командир.сем чёваш халёхне янё =ыру» тата ытти произведений.сем совет =ыннисен вёр=ёри паттёрлёх.пе хастарлёхне: в.сем Тёван =.р-шыва чун-ч.ререн юратнине кётартса паракан хайлавсем пулса юлч.=?

Тёван литературёра Яков Ухсай яч. сумлён янёрать? Унён п.т.м кун-=ул.пе .=. тёван халёхпа уйрёлми =ыхённё? Поэтён кашни й.ркине: кашни сёмахне темелле чёвашла шухёшлани: чёвашла туйём вит.р =апённё? Вёл ялан халёхпа п.рле пулнё: унпа п.рле чётнё: к.решн.: =.нтерн.?

Вёр=ё хы==ён поэт каллех мирл. .=е пу=ённё? Чёваш к.неке издательствинче редактор: «Тёван Атёл» альманах редактор. пулнё? 1948 =ултан пу=ласа творчество .=.пе =е= пурёнма тытённё? 1950 =улта Ухсай чёваш хресчен.сен кун-=ул.нчи историлле чи паллё тапхёр.сенчен п.рине: хресченсем уйрём ху=алёх тёллинчен хётёлса пынине вит.мл.н кётартса паракан «Ту урлё =ул» поэмёна =ырса п.терет? 1951-м.ш =улта Ухсайён «К.лпук мучи» поэми уйрём к.некепе тухать: 1954 –м.ш =улта поэма вырёсла пичетленет?

Тёван литературёна аталантарас т.л.шпе пысёк .=сем тунёшён Я?Г?Ухсая 1950-м.ш =улта чёваш халёх поэч.н ятне панё?

К.слету? Ку вырёна Ухсай яланах асра тытнё? Слакпу=не килмессерен =ак =\лл. вырёна хёпарса тёван тавралёха пёхса савённё: =акёнтах – кун-=ул т\пинчен пёхнё пек – тёван халёх шёпи =инчен тарён шухёшлё й.ркесем шёратнё? Я?Г?Ухсай хёй виличчен хушса хёварнипе ёна шёпах =акёнта пытарнё? Унён тёпри =инче мрамор хёма выртать: й.ри-тавра – улёх-=арансем: сёртсем: Слак шыв. – пир.н поэзи сипл. =ёл ку=. – «шёнкёр-шёнкёр у=ё янрать: чёваш ч.лхий. пек»?

Слак шыв. юхать шавласа:-

Ухсай Яккёвне ас илсе?

Юратнё тёван сёвё=а

Юрла==. хитре к.в.сем?

Слакпу= йёмрисем поэта

Мухта==. ялан чёвашла?

+\ле =.клесе ыр ята

Тёри п.р юрлать: п.р ташлать?

Юрра итлесе К.слету

Т\пе еннелле кармашать?

Анчах та : поэт: сан яту

Унтан та =\лте ярёнать?

В.рет у=ё =ил варкёшса:

Сарать вёл Ухсай сёввине?

Нарспи юррипе тупёшса

К\рет вёл илем т.нчене?

(П?Ялкир)





Яту сан кайр. т.нче тавра?

(Чёваш халёх сёвё=и Ухсай Яккёв. =инчен)


«Кашни наци поэзий.нче пысёкран та пысёк =ёлтёрсем ялкёшса тёра==.: в.сем =.р.н п.т.м анлёш.нчен курёна==. – кусем тутарпа пушкёртён ватё поэч.сем Хасан Туфан тата Сайфи Кудаш: чёваш халёх поэч.сем Яков Ухсай тата Пет.р Хусанкай???»

Леонид Соболев?

«Якку Ухсай – чён-чён халёх поэч.: пир.н +.р-шывёмёрён нумай нацилл. литературиш.н сумлё ят? Ухсай поэзий.н хёватлё юхём. унта хёй.н тус.пе: хёй.н к.ввипе: хёй.н шухёшлав.пе палёрса тёрать? Эп. астёвасса: Александр Твардовский туслё кала=усенче унён пултарулёхне яланах ырлатч.: уйрёмах поэмисене палёртатч.? «Т.л.нмелле талант!»_ тер. п.рре ун =инчен вёл»?

Мустай Карим?


«Поэзири пысёк калёплё произведенисенчен эп. чёваш поэч.н Яков Ухсайён «К.лпук мучи» ятлё сёвёлла пове=не пир.н юлашки =улсенче литературёри чи интересл. те паллё произведенисен шутне к.ртсе палёртса хёварасшён»?

Александр Фадеев?


«Пир.н поэзире сёвёлла романсем кирлех: в.сем этем пурнё=не: =ынсем хушшинчи хутшёнусене анлён сёнласа кётартма май пара==.? Вёл форма: ман шутпа: Я?Коласён «+.н. вёхёт» тата «Пулё=ё =урч.» поэмисенче: Ухсайён «Ту урлё =ул.нче» тата ытти теми=е произведенире хёйне лайёх ен.пе палёртса хёварч.»?

Самед Вургун?

«Чёваш поэч. Ухсай Яккёв. чён-чён ч.лхе ёсти: вёл =ут =анталёка пит. ч.рр.н курать? Теплерен мана унён пысёк калёплё «Ту урлё =ул» поэмине вулама пач.=: унта эп. т.л.нмелле танлаштарусем тупрём? «+аврака х.вел те анч.: -тет вёл:_ йывё= =\лл.ш аяла – халь ёна йёлттам мулкачё п.р сиксе утланмалла!» ,нене поэт пысёк ким.пе танлаштарать: лав=ё аллинчи лашана юхан-шыв пек курать: путек мёйраки уншён ёвёс пек =ем=е: така мёйраки =аврака кёлтёрмач пек туйёнать??? Е тата: акё: хула =амрёк.н «сас парать урисенче хур ч.ппи пек сар штиблет»?

Юрий Олеша?


































«Чёваш Республикин Елч.к район.нчи В?В?Андреев яч.пе хисепленекен

Лаш Таяпари п.т.м.шле п.л\ паракан вётам шкул»

муниципаллё в.рент\ учреждений.


«Чёвашлёх т.нчи» конкурс








Т.пчев .=.н теми%


«Ухсай Яккёв. калёпланё =ын тата =ут =анталёк сёнар.сем»







,=е т.пчекен.%

7-м.ш класра в.ренекен

Юнкерова Ксения А?

Ерт\=и% чёваш ч.лхипе

литературине

в.рентекен Теренина А?Н?


Лаш Таяпа: 2011


Тупмалли?

1? Ум.н калани?

2? +.р ч.лхи поэч.?

3? Ухсай Яккёв. тата =ут =анталёк% философипе стиль?

4?Ухсай Яккёв.н сёвё т.нчи%

а) ытарлё сёнарсем*

ё) символ-сёнарсем*

б) вёрман сёнар.*

г) кайёк-к.ш.к ушкён.*

д) атте-анне панё ыр пехил м.н ватёлса виличчен =итет*

5? Яту сан кайр. т.нче тавра?

6? Хы==ён калани?

7? Усё курнё литература?




















Хы==ён калани?

Ухсай Яккёв. – чён-чён халёх поэч.: пир.н =.р-шывёмёрён нумай нацилл. литературиш.н сумлё ят? Ухсай лирикине урёххипе пётраштарма =ук: вёл никам пек те мар: ухсайла =ырать?

«Ухсай герой. - =.р =ынни: =.р .=чен.? Унён шухёш-кёмёл.нче: .м.т-туртём.нче халёхён .м.ртен вёй илсе пыракан паха ен.сем палёра==.? Вёл сёпайлё та .=чен: ырё кёмёллё та пи=. =ын? Ухсай юратнё =ынсем хёйсене =ут =анталёк пай. пек вёйлё та ч.р. туя==.: в.сен \т.нче \йра та сывё юн чупать: в.сем т.нчене =уса тасатнё пек у=ё та нумай т.сл. курёна==.»:- тет Виталий Чекушкин литературовед?

Ухсай пек поэтсем вилме==. – пурёна==. те пурёна==.? Тёван халёх.пе =.р.- шыв.: унён телей.-савёнё=.пе инкек.-синкер. =инчен чун хёватне шеллемес.р =ыракан - .м.р-.м.р ч.р.? Ухсай - вил.мс.р поэт!






















Атте-анне панё ыр пехил м.н ватёлса виличчен =итет

(Ухсай Яккёв.н «Атте-анне» поэми тёрёх)

«Пилне кура тур парать»:_ те==. халёхра? Ватё =ынсем =амрёксене пил пани кирлех пуль =ав? Пурнё= пурёнса курнё =ын ачасене м.н в.рентсе каламаллине: еплерех с.н\-канаш памаллине: м.нле сёмахсем каласа чуна витермеллине п.летех .нт.?

Ухсай Яккёв. хёй.н «Атте-анне» поэминче ваттисен пехил-халалне асра тытмалли =инчен калать? Хайлавра автор =ив.ч ыйтусем хускатать% =ут =анталёкпа =.р-шыв пуянлёхне упрасси: тёван =.ре упрасси: тёван =.ре юратасси: атте-аннене хисеплесси: ачасене .=леме хёнёхтарасси: т\р. кёмёллё пулма в.рентесси?

+.ре – Анне: .=е – Аттем.р тей.р:

Ырра в.рент.р =амрёк-к.р.ме!-

тет халёх ёслёлёх.пе в.рент.вне асра тытса пурённё сёвё=ё? Хёй.н ырё шухёш.сене вёл =амрёксем патне =итересш.н? Ашш.-амёш.сен хёйсен ачисене еплерех ёс парса \стермелли =инчен у==ён калать?

Эпир: туссем.р: тён-тён =ир.п ёслё

Аттем.рсем пилленине асра

Тытса тёрса: хаваслё: ир.к: аслё

Хирте .рчет.р хёвёр чапёра?

Чёваш =ынни м.н .л.кренех =.рпе туслё пулнё: =.ре аннем.р тесе хисеплен.: =.ртен с.ткен те сипл.х илсе пурённё? Автор: хёй тёван уй-хире: анлё улёх-=арана чунтан юратаканскер: пурне те хёй.н чун.нчи ырё туйёма парнелесш.н? П.ч.кренех ака-суха туса \сн.скер: паянхи =амрёксене те =ак .=рен пистересш.н мар вёл?

+илпе в.=келекен пуш-пушё ка=ёр

Ларан пучах пек в.=к.н =амрёка

Ёса к.ме хушса: унпа кала=ёр:

Вёл пултёр акакан та выракан?

Атте-анне панё ыр пехил те _ .м.рл.хех? Поэма автор. хёй те яш-к.р.ме ырё сунать: унён сёмах.сем пехил-халал пекех илт.не==.?

Ытарайми Чёваш =.р-шыв.

/стерн. шёллёмсем те йёмёксем!

Тёван =.ре кирек хё=ан та =ывёх

Туйса тёрсан: хисеплесен:

Тем т.рл. пин-пин к.некелл.:

Нумай ёс пухнё т.нчере

,=ле-.=ле ырсан: илемл.:

Ем-еш.л шавлакан =.ре

Канма килсесс.н: шёпчёка:

Сар кайёка та ирсерен

Итлен. хы==ён п.т.м ч.ререн

Эсир пу= тайёр =ут =анталёка!

Ухсай Яккёв. каланё тёрёх: п.ч.к ачаран чён-чён =ын тёвас тесен ашш.-амёш.н «тирпейл.» пулмалла: ачи-пёчине те хёйсем пекех «тирпейл.» пулма: =ут =анталёка упрама: ватёсене хисеплеме: .=е юратма в.рентмелле?

Поэт хёй.н поэминче .= =ыннине: =ут =анталёк тус.сене: ёспа-тёнпа пурёнакансене мухтать: пур =амрёка та =авсем пек курасшён вёл?

Эсир: туссем.р: хёвёр акнё тыррён

П.р п.рчинчен тирпейл. пусёра

Ёнтарёр =итм.л =ич. п.рч.: вырёр

Сире эп мухтёп хамён сёвёра?


Скачать

Рекомендуем курсы ПК и ППК для учителей

Вебинар для учителей

Свидетельство об участии БЕСПЛАТНО!