?ашы?ты?тан о?ыту технологиясы

?ашы?тан білім беру деген термин жа?а а?паратты? технологияларды пайдалана отырып, істеп ж?рген ж?мысынан немесе о?удан ?ол ?збей білімді жетілдіру ісін ж?зеге асыру деген ма?ананы білдіреді. Б?л с?зді? м?нін тере?ірек ашар болса? ?ашы?тан білім беру ісі оны ж?зеге асыру ба?ытында?ы ?дістер мен т?сілдерді жете ме?геруге талпын?аннан к?рі осындай м?мкіндіктер болаша?ын жете ??ынып, оны? ?ажет екендігін т?сінуден т?ратынын бай?ау?а  болады.

1995 жылы Ресейді? жо?ары о?у орындары ж?ніндегі мемлекеттік комитетінде зерттеліп  бекітілген ?ашы?ты?тан о?ытуды?  ж?йесін ??ру туралы негізгі  ?аралды..   

 ?ашы?тан о?ыту ?здіксіз білім беру т?сіліні? бірі болып саналады. Ол білім жетілдіруге арнал?ан а?параттармен ?амтамасыз ету т?р?ысынан алын?анда ?рбір адамны? білім алып, керекті м?ліметтерден хабардар болуы ж?ніндегі ???ын орындайтын негізгі м?мкіндік р?лін ат?арады.

Білім беруді о?у ж?йесіне берілген аны?таманы? ішінде А.А. Андреевті? е?бегінде  атап ?тілген халы?аралы? экономика ж?не ???ы? инстуты ?сын?ан н?с?асы к??іл аудару?а  т?рарлы? деп айту?а болады. Онда ?ашы?тан білім беру о?ытуды? ?о?амда?ы интегралды?  т?рлеріні? ?атарына жат?ызыл?ан. Білім беруді? б?л т?сілі а?паратты? технологияларды ж?не о?у материалдарын ш?кірттер санасынан ??ыны?ты етіп жеткізіп, олар?а о?у ба?дарламасын ?з беттерімен о?ып ?йренуге, о?ушылармен о?ытушыларды ?зара с?хбаттасу ар?ылы пікір алмасуына ж?не оларды техникалы? ??ралдарды ке?інен ?олдана білуге машы?тандыру?а

ба?ыттал?ан. О?ан ?оса о?у процесі уа?ыттан т?уелсіз «кез келген ша?та», на?ты білім беру мекемесіне орналасуына ?арамастан ж?ргізіле береді. Осындай ерекшеліктеріне ?арай ?ашы?тан білім беруді? бірегей ж?йесін ??ру мен оны дамыту ба?ытында?ы басты ма?саты мектеп о?ушыларына, студенттерге азаматты? ж?не ?скери маманды? иелеріне ?з еліміздегі ж?не шетелдердегі ш?кірттерге оларды? ?алаулары бойынша кез келген о?у орнынан білім алуларына жа?дай ту?ызу болма?. Ол білім беруді? д?ст?рлі т?рлеріне, ?ара?анда, о?у?а ж?мсалатын шы?ын м?лшерін 2 - 3 есеге ?ыс?арту есебінен халы?ты? осы жа?а т?сілімен

о?уына ке?інен жол аша отырып, о?ыту сапасын ана??рлым жа?сарта т?суді де ?амтамаыз ете алады.

Д?ниеж?зіндегі ?ашы?тан білім беруді? ?ркен жаюы. Со??ы он-он бес жылдан астам уа?ыт ішінде шетелдердегі білім беру ж?йелеріні? ??рылымдарында елеулі ?згерістер болып жатыр.  ?ашы?ты?тан О?ыту  т?сілімен о?ытатын о?ытушылар ж?не осы істе бас?а да м?дделі адамдар?а мына т?мендегідей міндеттер ж?ктеледі:

- о?ытушыны?  компьютерлік сауатты жо?ары болуын ?амтамасыз ету;

- ?ашы?тан о?ытуда?ы алда т?р?ан ма?саттар мен міндеттер, оны? алда?ы уа?ытта а?паратты?  технология ж?не коммуникация ??ралдарыны? негізінде дамуы туралы т?сіндіруі:

- ?ашы?тан о?ыту технологиясымен таныстыруы;

- о?ытушыны? а?паратты? ??ралдарымен ж?мыс істеуге іс ж?зінде да?дылануы;

- о?ытушыны? осы курс бойынша а?паратты? ??ралдарымен ж?мыс істеуге да?дылануы,  оны? консультациялы? ке?ес берудегі, о?ушыларымен с?хбат ?ткізудегі а?парат берудегі, я?ни о?у процессін тіркеудегі м?мкіндіктері;

- о?ытуды? телекоммуникациялы? ??ралдарын ?олдану ісіне да?дылануын ?алыптастыру, атап айт?анда т?тынушылар арасында а?параттар алмастыру ж?не а?паратты? ж?йелердегі ресурстарды пайдалану?а (ж?йедегі м?ліметтер базасын) да?дылануын ?алыптастыруы;

- жина?тал?ан т?рде о?у ба?дарламасын ??райтын белгілі бір т?ртіптегі модульдік курстарды?  ?дістемелерін баяндауы;

- о?у процесін ?О ше?берінде ж?ргізу ісіне жан-жа?ты даярлау о?ытушыны? ролін тек білімге «т?сініктеме беруші» деп ?арастырмай, ашы?, икемді де бейімді болып келетін ?ашы?тан о?ыту ж?йесі бойынша саба? ?ткізу процесіндегі ?йлестіруші деп ?абылдау.

?ашы?тан о?ыту ісін ?аза?станда ?йымдастыру негіздері.

?ашы?тан о?ыту ж?йесін

Техникалы? т?р?ыда ?азіргі заманда?ы телекоммуникациялы? ж?йелермен техникалы? ??ралдарды пайдалану т?р?ысында ж?не ?кімшілік-?йымдастырушылы? т?р?ыда ?О – ды? мемлекеттік (респбуликалы?) орталы?ын, айма?ты? – салалы? ж?не а?паратты? орталы?тарын ??ру ж?не осындай орталы? бас?а о?у орындарында да ??ру т?р?ысынан алып ?ара?анда, ?ашы?тан о?ыту ж?йесі к?п де?гейлі болып келеді.

?аза?станда?ы жо?ары о?у орындарында ?ашы?тан о?ыту ж?йесі ?йымдастырылып, сол ж?мыстарды ж?ргізуді? ?дістемелік (методологиялы?) негіздері жа?а ?ана ?алыптасып келеді. О?ан мысал ретінде ?ыздар педагогикалы? институты жанында орналас?ан Томск ?ашы?тан о?ыту университетін, Ресей – ?аза?стан гуманитарлы? университетін ж?не Республикалы? білім беру а?паратты? орталы?ымен бірге ж?мыс істеп отыр?ан ?аза? ?лтты? университеті

мен ?аза? мемлекеттік халы?аралы? ?атынастар мен ?лем тілдері университетін келтіруге болады. Білім ж?не ?ылым Министрлігі Алматыны? кейбір жо?ары о?у орындарында ?ашы?тан о?ыту т?рін ж?ргізу ма?сатында эксперименттер ?ткізіп жатыр. ?аза? ?лтты? техникалы? университетінде м?найшы инженерлерді даярлауда барлы? п?ндерден электронды? о?улы?тар жасалып, олар Алматы мен м?найлы ??ір арасында ?ашы?тан о?ыту ісін ж?зеге асыруда.

?аза? мемлекеттік халы?аралы? ?атынастар мен ?лем тілдері университетінде шет тілдерді игеру ?шін электронды? о?улы?тар жасалып компьютерлік кітапхана іске ?осыл?ан. Со?ында, ?орыта айтатын болса?, ?шінші мы?жылды? адамын ?алыптастыру –д?ниеж?зілік, соны? ішінде ?аза?станды? білім беру ж?йесі алдында?ы жауапты міндет. О?ытуды? жа?а технологиясын, е? алдымен, білім сапасын жа?сартатын, жалпы б??ара?а білім беруді? ?амтитын, ?ашы?тан білім беру ж?йесін д?рыс т?сінсек, оны? ба?ытын д?рыс аны?таса? ж?не оны ж?зеге асыру барысында к?ргендік танытса? отанды? білім беру ж?йесі ?з алдына ?ойыл?ан тарихи тапсырысты абыроймен орындап шы?ады деп сенеміз.

?ашы?тан о?ыту ж?йелері тек білім беруді? ?лтты? ж?йелерінде ?ана дамып ?ана ?оймай, к?сіпкерлік саласында дайынды? ж?ргізуге ба?ыт ал?ан коммерциялы? компаниялар тарапынан да ?олдау тауып, ?рістей т?суде. Атап айт?анда, ?ашы?тан о?ыту т?сілімен ж?ргізілетін жо?ары білім беру ж?ніндегі ба?дарламаларды? т?рттен бір б?лігі к?сіпкерлік саласын ?амтиды. Осындай ба?дарламаларды? ішінде бакалавр, магистр д?режелерін алу жолында?ы мамандарды дайындау туралы ба?дарламалар саны басымыра?.

Б?л к?ндері NTU ж?не EuroPace корпорацияларын есептемегенні? ?зінде де тек IBM

фирмасыны? ішкі спутниктік ?айта даярлау ж?не біліктілікті жетілдіру ж?ніндегі

ба?дарламаларды ж?зеге асыру электронды? ж?йелері жо?ары білім беру ісіндегі аса ма?ызды

б?лім болып табылады. Жекеше корпоративті компаниялар білім беру желілерін ?ашы?тан

о?ыту ісіне ке? пайдаланып келеді, оларды? ?атарында General Motors, J.C. Penney, Ford,

Walmart, Federal Exprass ж?не бас?алары бар. Осы о?ыту ж?йелері университеттерде ??рыл?ан

?ашы?тан о?ыту ж?йелерінен саны жа?ынан да, к?рделілік пен ке? таралуы жа?ынан да

ана??рлым арты? болып саналады.

?азіргі заман?ы техникалы? ??ралдарды? к?мегімен білім беру а?паратты?

технологияларды игеруді? к?п тара?ан т?сілдеріні? бірінен саналады. Осыны? д?ст?рлі

т?сілдерден айырмашылы?ы ?андай?

Егер тере? білім алу – е? басты ба?ыт дейтін болса?, онда ?ашы?тан о?ыту жо?ары

технологияларды ?олданып о?ытуда?ы аспапты? ??ралдарды? ішіндегі е? к?шті компоненті

бола алады. Жалпы ?ашы?тан о?ыту деген с?зге ?лі онша к?п м?н берілмей келеді. Оны?

басты себебі б?л топ о?ытуды? ?те к?п салаларында пайдаланып, оны? тек бір салада?ы

орнына онша к?п ма?ыз берілмейді. Д?ст?рлі т?рде б?рыннан ?олданылып келе жат?ан

аудиторияларда ?ткізілетін саба?тар о?ытушыны? бас?аруымен ?ткізілетін болса, ?азіргі

кезде оны? орнына компьютерлендірілген электронды? о?у ??ралдарын пайдалану ?дістері

ке?інен ?олданылып келеді. (Computer-Based Training). ?азіргі кезде о?у материалдарын

сыныпта?ы жергілікті компьютер желілері ар?ылы немесе Интернет ж?йелері бойынша алу?а

болады. Интерактивті т?рде компьютерде о?ытуды? саналуан т?рлері бар, оны? б?рын?ы?а

?ара?анда м?мкіндіктері де ?те мол. Осындай м?мкіндіктер ?атарында о?у курсын виртуалды

аудитория (Web) к?мегіне с?йене отырып, дыбыспен о?ыту б?лмелерінде ?зі?е ?найтын

м??алімні? д?рісін ты?дай отырып ж?ргізуге болады. О?ан ?оса бір бірінен ?ашы?та

орналас?ан о?ытушы мен о?ушы арасында компьютер ар?ылы с?хбат ж?ргізу ар?ылы,

электронды? пошта байланысын пайдалана отырып, алыстан пікірталас ?ткізіп,

аудиобайланыс, теледидар ар?ылы к?рсетілімдік конференциялар?а ?атысу к?мегімен білім

алу жолдарын ке?ейтуге м?мкіндіктер ашылды. Интерактивті зертханаларда?ы

эмуляторлармен ж?мыс істеу, на?ты уа?ыт аралы?ында о?у курсыны? материалдарын

жа?арту жолымен білім алу, т.с.с. м?мкіндіктері бар синхронды ж?не асинхронды

категориялар?а жіктелетін о?ыту т?рлері етек алып келеді.

?ашы?тан о?ыту т?сілі екі негізгі топ?а б?лінеді. Оны? ал?аш?ы синхронды т?сілі бойынша

о?ытушылар мен студенттер белгілі бір уа?ытта арнайы бір аудиторияларда отырып, т?рлі

аспапты? ?дістермен алыстан а?параттар алуды, бір бірімен с?хбаттасуды, с?ра?тар?а жауап беруді ж?зеге асырады. Ал асинхронды т?сіл бойынша студент ?зіні? о?у уа?ытын, мерзімін,

жиілігін ?зі белгілеп отырады. Ол м?нда а?параттар жина?тайтын, оны алыстан жылдам

жеткізетін сан алуан компьютерлік ж?не телекоммуникациялы? ??ралдар т?рлерімен ж?мыс

істей алуы тиіс. Студенттер аудиториялы? жоспар?а немесе ба?дарлама?а сай ?зіне берілген

тапсырманы орындап, ?ашы?тан о?ытушы?а тест тапсырып, оны? ба?асын алады.

?ашы?тан о?ыту ісі к?пшілік арасында ке?інен тарап ?йгілі бол?ан сайын, осы істі?

салыстырмалы т?рдегі ана??рлым ы??айлы т?сілдеріні? ??ндылы?ы ж?ніндегі пікірталастар

толастамауда. Білім беру ісіндегі жа?а, ?рі ма?ызды болып табылатын а?паратты? ж?не

желілік технологияларды пайдалану т?сілдеріні? арты?шылы?тары мен кемшіліктерін

тал?ылай отырып, ?ашы?тан о?ыту ?дісіні? болаша?ы зор екенін та?ы да баса айт?ымыз

келеді. Сонды?тан ?ашы?тан о?ыту ба?дарламаларыны? д?рыс критерийлерін тауып оларды

реттеу ?ажет деп санаймын.

Со??ы отыз жылдан аса уа?ыт ішінде ?ылыми – техникалы? прогресті? дамуы ж?не оны?

?о?ам?а ?сер етуі білім беру ж?йесіне айтарлы?тай ??рылымды? ?згерістер ?келді. Шетелдік

т?жірибелер м?ліметі бойынша (2002ж.) ?рбір ж?мыс істейтін адам ?з тіршілігі ?шін е? аз

дегенде жо?ары білімді ?ажет етеді екен. Студенттерді? м?ндай тегін к?ндізгі б?лімде о?ыту

е? бай деген мемлекетті? ?зіні? бюджеті к?термейді. Сол себепті со??ы о? жылды?та д?ст?рлі

емес технологиялар бойынша о?итындарды? саны к?ндізгі б?лім студеттері санынан арты?

бола т?суі кездейсо?ты? емес.

Жо?ары ж?не ?зіліссіз білім беру ?ажеттілігіні? ?суіне орай интернационалды? білім беру

??рылымыны? ?р т?рлері мен ма?саттарын ??ру тенденциялары к?шейе т?суде. Білім беруді

интернационализациялау процесі тек мазм?ны жа?ынан ?ана емес, о?ыту ?дістемесі,

?йымдастыру формасы бойынша дамуда. Сонды?тан ?азіргі заман?ы технологиялы?

жетістіктер арасында ?ашы?тан о?ыту ?дістемесі жетекші орын ат?арады. ?азіргі кезде

?лемде телекоммуникациялы? ж?йелерді пайдаланып ?ашы?тан о?ыту ж?йесінде айтарлы?тай

бай т?жірибе жина?тал?ан. Компьютерлік желілер ж?йелері мен тікелей теледидарлы?

хабарламалар ж?йесі ма?ызды орынды алады.

?о?амны? даму ?оз?алысы мен оны? ?азіргі заман?а сипаты психолог, педагогтар мен білім

беру саласында?ы барлы? мамандар алдына жа?а міндеттер мен ма?саттарды ?ояды. ?азіргі

кездегі а?паратты? ?о?ам жо?ар?ы о?у орындарды? алдына т?мендегідей ?абілетті

мамандарды т?рбиелеуді талап етеді:

- ?з бетінше керекті білімін ала алатын ж?не оны практика ж?зінде ?олдана алатын;

- ?з бетінше сынмен ойлау?а, на?ты жа?дайда туындайтын м?селелерді к?ре білетін ж?не

оларды шешу жолдарын іздей алатын;

- А?паратпен сауатты ж?мыс істеуге ?абілетті;

- ?р т?рлі ?леуметтік топтарда, ?жымда ж?мыс істей алатын;

- ?зіні? ?з бетінше ой – ?рісін, м?дени де?гейін дамыта алатын.

Жо?арыда келтірілген м?селелерден мынандай т?жырымдар жасау?а болады:

1. О?ыту мен білім беруде жа?а а?паратты? коммуникациялы? технологияны біріктіруге

арнал?ан о?у ба?ыттарын дамыту;

2. Не??рлым жа?сы технология пайдаланушыларын дайындау кепілі ретінде

о?ытушыларды? екпінділігін арттыру;

3. Жа?а технологияны ?олдануды сапалы т?рде талдау;

4. Университеттер арасында ж?не университетке б?лімдермен (гимназия, колледж,

бакалавр т.б) кіреді.

О?ыту т?жірибесіні? негігі сипаттамалары жеке ?абілеттілікті арттыру, сынмен талдау,

шы?армашылы? т?рде ойлай білу, студенттерге білім алуда?ы ?абілеттіліктерін дамыту?а

ж?рдемдесіп алу?а дайындау?а арналуы ?ажет. Келешекте білім беру мемлекеттік ба?ылаудан

босап, жеке мекемелер ше?берінде дамитын болады. Б?л о?у?а т?ленетін ба?аны? арзандап,

сапасын арттыру?а ж?не о?ытуды т?рлендіруге м?мкіндік береді. Я?ни, білім беруде

ренессанс болады деп к?тілуде. Технологияны? дамуы жа?а типтегі (ау?ымды, виртуалды,

?ашы?тан о?ыту т.б.) о?у орындарыны? пайда болуына ?келеді, о?ытушылардан о?у

жоспарыны? сапасы мен студенттер ?ажеттілігін есепке алуды талап етіледі. Жо?ары білімді дамытуды? барлы? сатыларында?ы басты м?селелерді? бірі ?ашы?тан

о?ыту болып табылады. ?ашы?тан о?ыту білім беру процесінде е? алды??ы ?атарлы д?ст?рлі

ж?не инновациялы? ?дістемелер, компьютерлік ж?не телекоммуникациялы? технологиялар?а

негізделген о?ыту ??рал жабды?тары ?олданылатын технология болып табылады. Білім беру

ж?йесінде ?ашы?тан о?ыту гуманистік принциптерге сай келеді, жетіспеушілік салдарынан,

географиялы?, ?леуметтік ?ор?алма?ан, білім беру мекемелерінде о?у м?мкіндігі жо? немесе

к?сіби не жеке іспен ?олы бос емес бол?анына ?арамастан ешкім де о?у м?мкіндігінен

айырылмайды. ?ашы?тан о?ыту ?о?амды а?параттандыру ж?не білім беру обьективті

процесіні? жал?асы ретінде бас?а о?ыту т?рлеріні? жа?сы жерлерін пайдалана отырып,

ана??рлым болаша?ы бар, синтетикалы?, гуманистік, интегралды білім алу формасы