?аза? хал?ыны? т?рмыс-салт жырлары

Бесік жыры

?аза? хал?ыны? ерте заманнан келе жат?ан ?дет-??рып салтыны? б?рі де оны? ауыз ?дебиетінен орын ал?ан. М?ны ол ескі б?рі де оны? ауыз ?дебиетінде кейінгі жас ?рпа??а ?ле? ар?ылы жеткізген. ?аза?ты? ескі ?дет-??рпын, салтында елеулі орын ал?ан н?рселерді? ішінен а?ыз-??іме, ?ле?-жыр?а ?осылма?аны жо? деуге болады. Адамны? тууынан бастап, ?артай?ан?а дейінгі ?мірі, т?рмысында кездескен, басынан ?ткен жайларыны? б?рі де ауыз ?дебиетінде суреттелген. Жа?а ту?ан жас бала?а арнап “шілдехана”, ал?аш рет жол?а шы?са “то?ым ?а?ар” деген секілді ырымдар жасал?ан. Осыны? б?рі ойын-сауы?, ?ле? т?рінде ?ткен ж?не олар ?аза?ты? жалпы?а бірдей салтына айнал?ан. Осындай салттан ту?ан ?ле?ні? бір т?рі – бесік жыры.

Жас баланы бесікке салуды ?аза?тар ?уаныш етіп тойлап ?ткізген. М?ны да ойын-сауы??а айналдыр?ан. Онда айтыл?ан ?ле?дерден жас баланы? дені сау, ер-азамат болып ?суін халы?ты?ы да к?рініп отырады.

Кейіннен, бесіктегі жас баласын тербете отырып, аяулы ана к??іліндегі ой-арманны? жа?сы тілегін білдіреді. М?ны халы? “бесік жыры” деп атайды.

Жа?ылтпаш айт?анда  екі н?рсе ескерілетін секілді. Біріншіден, жина?тал?ан ж?ртты, к?лдіру; екіншісі – ?рбір с?зді тез, шебер айту?а, тіл ?старту?а ?йрету. Жа?ылтпашты? с?здері жа?ылдырылатындай ?иын, к?бінесе, ?я? ж?не ?ата? дауыссыз дыбыстардан ??ралады. Егер жа?ылтпаш айтушы адам ?иыннан ??рыл?ан ?ырлы с?здерді орамына келтіре алмаса, аздап тайып кетсе – онда к?лкі боларлы?, тіпті ?ят?а со?арлы? жа?дай?а ?келеді. Сонды?тан ол ?рбір с?зді жылдамдата та?пала?таумен ?атар, на?ышына келтіре, м?лт жібермей, оралымын таба айту?а тиіс. Жа?ылтпашты? с?здері ?ара с?з т?рінде, кейде ?ле? секілді ?й?асып келеді.

Жа?ылтпаш айт?анда  екі н?рсе ескерілетін секілді. Біріншіден, жина?тал?ан ж?ртты, к?лдіру; екіншісі – ?рбір с?зді тез, шебер айту?а, тіл ?старту?а ?йрету. Жа?ылтпашты? с?здері жа?ылдырылатындай ?иын, к?бінесе, ?я? ж?не ?ата? дауыссыз дыбыстардан ??ралады. Егер жа?ылтпаш айтушы адам ?иыннан ??рыл?ан ?ырлы с?здерді орамына келтіре алмаса, аздап тайып кетсе – онда к?лкі боларлы?, тіпті ?ят?а со?арлы? жа?дай?а ?келеді. Сонды?тан ол ?рбір с?зді жылдамдата та?пала?таумен ?атар, на?ышына келтіре, м?лт жібермей, оралымын таба айту?а тиіс. Жа?ылтпашты? с?здері ?ара с?з т?рінде, кейде ?ле? секілді ?й?асып келеді.