Қазақ тілі, Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас.

Оң жақ бағандағы тапсырмаларды құрастырушы мұғалімдердің есіне:

І кезең. Мұғалім алғашқы 5-7 минутта: а) ұйымдастыру сәтін өткізеді; б) өткен тақырып бойынша берілген деңгейлік тапсырмаларды үйде аяқтап орындап келу дәрежесі тексеріледі; в) төмендегі «Көпір» тапсырмаларын тексереді (алдымен жеке тексеріп шығады, сосын фрондалды тексереді).

«Көпір»

тапсырмалары өткен тақырыптар бойынша жаңа сабақты меңгеріге негіз болатын қайталау тапсырмалары

Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой.

1. Сабақтас құрмалас сөйлемнің жасалу ерекшелігі ?

Ж: Құрамындағы жай сөйлемдерінің алғашқысы тиянақсыз болып, соңғысына бағына байланысқан құрмалас сөйлемнің түрі.

2.Сабақтас құрмалас сөйлем құрамындағы жай сөйлемдердің бір-бірімен мағыналық қарым-қатынасына байланысты неше мағыналық түрі бар?

Ж: Сабақтас құрмалас сөйлемнің 6 мағыналық түрі бар.

1. Шартты бағыныңқылы сабақтас

2. Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас

3. Мезгіл бағыныңқылы сабақтас

4. Себеп бағыныңқылы сабақтас

5. Қимыл-сын бағыныңқылы сабақтас

6. Мақсат бағыныңқылы сабақтас

3. Сурет арқылы ой салу. ............................................................................................................................................................................................................................................................

ІІ кезең (топтық жұмыс) жаңа сабақты топтық жұмыс барысында оқушылардың өз бетімен меңгеруіне жағдай жасау: а) оқушылар төмендегі «Білу», «Түсіну», «Талдау», «Жинақтау» тәсілдеріне сәйкес тапсырмаларын өздері толтырады (10 минут); ә) жауаптарын мұғаліммен бірге талдайды (10 минут). Нәтижесі ауызша марапатталады.

1-қадам: теория бойынша «Білу» үшін тақырып мазмұнынан кім? Не?

кімнің? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен? Қандай? Қай? Қашан? Не істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.

Бос орынға қажетті сөздерді қой.

1. Басыңқыдағы іске бағыныңқыдағы айтылған іс немесе бағыныңқыдағы іске қарсы қойыла айтылған сабақтасты қарсылықты бағыныңқылы сабақтас дейміз.

2. Қарсылықты бағыныңқылының баяндауыштары мынадай жолдармен жасалады.

А) Шартты райлы етістікке да , де шылауы жалғас келуі арқылы;

Ә) Шартты райдың болымсыз түрі ( -ма+са) арқылы;

Б) Есімшеге көмектес септік (-мен) жалғауы қосылуы арқылы;

В) Есімшеге -ша,-ше жұрнағы жалғануы арқылы;

Г) –а, -е, -й жұрнақты көсемше түрі арқылы;

Ғ) Келер шақ есімшенің болымсыз түріне (-тан, -тен) шығыс септік жалғауының жалғануы арқылы.

2-қадам: теорияны «Түсіну» үшін неге? неліктен? себебі? не үшін? Дәлелде, түсіндір сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету үшін)

Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой.

Төменде берілген сөйлемдерді неліктен қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас дейміз ?

1. Май құйған шам сөнсе де,

Үмітің сөнбес дүниеде.

2. Жастар білім жағынан артық болғанына қарамастан, тәжірибелі

жұмысшылардың жәрдеміне мұқтаж болады екен.

3. Жетпіс жыл өмір сүре тұра , аз секілді білгенім.

Ж: Себебі, біріншіден, бағыныңқы сөйлемнің баядауышы тиянақсыз, екіншіден, бір сөйлемдегі ой екінші сөйлемдегі ойға қарама- қарсы, үшіншіден, жасалу жолдары қарсылықты бағыныңқылы сабақтас сөйлемге сәйкес келеді.

3-қадам: теорияны «Талдау» үшін

(1.Салыстыр,

2. Айырмашылығы неде?

3. Ұқсастығы неде?

4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. Немесе 1-3 тапсырмаларды Венн диаграммасы арқылы қамтуға болады.

1-3) Берілген сөйлемдерді салыстыр, айырмашылығын тап.

4) Тақырыптың басты идеясы неде?

а) Екеуі де құрмалас, екеуінде де қарама-қарсылық мағына бар.

б) Бірінші сөйлемнің ерекшелігі: оның баяндауышы тиянақты, салаласа байланысады.

в) Екінші сөйлемнің ерекшелігі: баяндауышы тиянақсыз, сабақтаса байланысады.

4-қадам: теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды шығар, анықтама бер, мазмұнды жүйеле, кестені, тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы «тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады.

1.Тақырыптың басты идеясы негізінде құрылған тірек-сызбаны толтыр

(Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас туралы білгеніңді жинақта)

Жасалу жолы

Шартты райдың болымсыз

түрінен (-ма+са)

Шартты райлы етістікке

(-са, -се) да, де

Есімшеге -ша,-ше жұрнағы

(-ған+ша) жалғануы

Есімшеге көмектес септік (-мен) кейде да, де шылауы

–а, -е, -й жұрнақты көсемшенің жалғануынан

Келер шақ есімшенің болымсыз түріне (-ма+с) (-тан, -тен) шығыс септігінің жалғануынан

Оқулықпен жұмыс (5 минут): төмендегі «Қолдану» және оқушының тақырып мазмұнына «Баға беруі» тәсілдеріне сәйкес, яғни рефлексия жасауға, эссе жазуға арналған, практика жүзінде бекіту тапсырмалары орындалады . Нәтижесі ауызша марапатталады.

5-қадам: практика жүзінде «Қолдану» (оқулықпен жұмыс жүргізу барысында тек қарапайым тапсырмалармен бекіту жүргізіледі. Дайын формулалар арқылы есептер шығару орындалады

Оқулықпен жұмыс. Берілген сөйлемнен қарсылықты бағыныңқылы құрмалас сөйлем жаса.

1. Жас болсам да, көп ізденуді мұрат еткем.

2. Таң алдында бір сағат мызғығаны болмаса, Абай бұл түнді ұйқысыз өткізді.

3. Талабы күшті бола тұра, жемісті еңбек етуге еңбекқорлық жетелейді.

4. Әлгі түсімді қайта-қайта көргім келгендей көзімді жұмғаныммен, ұйқым келмеді.

6-қадам: : практика жүзінде «Баға беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? деген тапсырмалар оқушыға жоғарыда алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бойынша) өмірдегі жағдаяттарды шешуге бағытталып қойылады

Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой.

Сен қалай ойлайсың, қарсылықты бағыныңқылы сабақтасты сабақтастың басқа мағыналық түрлерінен қалай ажыратуға болады ?

Ж: Қарсылықты бағыныңқылы сабақтасты сабақтастың басқа мағыналық түрлерінен құрамындағы жай сөйлемдерінің мағыналарының бір-біріне қарама-қарсы болып келетіндігінен анықтауға болады және жасалу жолы арқылы да ажырата аламыз.

ІІІ кезең (кері байланыс – бағалау кезеңі): Жеке жұмыс. Жоғарыда меңгерген мазмұнды үш деңгейге іріктеп (әр деңгейдің білімділік, біліктілік, яғни құзыреттілік деңгейін анықтайтын тапсырмалар) оларды біртіндеп орындату арқылы балл жинату барысында оқушының құзіреттілік деңгейін анықтап, әділ бағалау жүзеге асырылады. Бұл тапсырмаларды оқушылар сабақтың соңына дейін қалған 15 минуттың 12 минутында орындайды + 3 минут қортынды жасалады. Қалған тапсырмаларлы үйде аяқтап келеді. Қортынды балл саны дәстүрлі бағаға айналдырылып, келесі сабақтың басында сынып журналына қойылады, мониторингке тіркеледі.

І деңгей (5 балл)

1-қадам: теория бойынша «Білу» үшін тақырып мазмұнынан кім? Не?

кімнің? кімге? кімді? кімде? кімнен?кіммен? Қандай? Қай? Қашан? Не істеді? сияқты сұрақтарға жауап беретін толық ақпарат іріктелінуі керек.

Бос орынға қажетті сөздерді қой.

1. Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді жасауда етістіктің қандай тұлғалары қолданылады?

Ж: Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемді жасауда етістіктің есімше, көсемше, шартты рай тұлғалары қолданылады.

2-қадам: практика жүзінде «Қолдану» (оқулықпен жұмыс.

ІІ кезеңнің 5-қадамындағы қарапайым тапсырмалар үлгісіндегі тапсырмалар орындалады)

Сәйкестендір

1-аралық нәтиже:

Бірінші деңгейде қалыптасқан құзіреттілік (білім, біліктілік) деңгейінің сапалық өлшемі (бірінші аралық өлшемі): – «дұрыс», «толық» деген білім сапасының түрлерімен сипатталады (Ю.К.Бабанский). Оқушының бұл алғашқы қадам нәтижесінің сандық өлшемі – бес балл = «сынақтан өтті» = «қанағаттандырарлық» білім деңгейінің өлшемі = «3» журналға қойылады, егер келесі деңгей тапсырмаларын меңгере алмаса.

ІІ деңгей (5 балл + 4 балл = 9 балл)

3а-қадам: теорияны «Түсіну» үшін неге? неліктен? себебі? не үшін? Дәлелде, түсіндір сұрақтары оқушының жоғарыда берген жауаптарына қойылады (оларды тереңдету үшін)

Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой.

1. Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаластың бағыныңқы сөйлемінің баяндауышы неліктен тиянақсыз болып жасалады?

Ж: Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаластың бағыныңқы сөйлемінің баяндауышы тиянақсыз болу себебі, бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемге бағына, сабақтаса байланысады.

3б-қадам: теорияны «Талдау» үшін

1.Салыстыр,

2. Айырмашылығы неде?

3. Ұқсастығы неде?

4.Тақырыптың басты идеясын жаз деген тапсырмалар болу керек. ІІ кезеңде Венн диаграммасы арқылы орындалған тапсырманы кесте түрінде беріп, баланың білімін тексеруге болады.

Берілген сөйлемдердің құрамындағы жай сөйлемдерінің баяндауыштарын тауып, астын сызып, тұлғаларын салыстыр.

1. Бала ата-анасына қанша ыстық болса да, есейгенде ұясынан

қанаттанып ұшары анық.

2 . Тәуелсіз Қазақстан жас мемлекет болғанымен, бүгінде бүкіл әлем таниды.

4-қадам: практика жүзінде «Қолдану. ІІ-кезеңдегі қарапайым тапсырмаларының өзгертілген жағдайдағы нұсқалары орындалады.

Оқулықпен жұмыс.

131-жаттығу. Берілген қарсылықты салалас құрмалас сөйлемді қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаласқа айналдыр.

1. Бас болмақ оңай, бірақ бастамақ қиын.

2. Жаз ортасы болып қалды, әйтсе де күн қыза қоймады.

Ж: 1. Бас болмақ оңай болғанымен, бастамақ қиын.

2. Жаз ортасы болып қалғанына қарамастан, күн қыза қоймады.

2- аралық нәтиже:

Екінші деңгейде қалыптасқан құзіреттілік деңгейдің сапалық өлшемі (екінші аралық өлшемі): – оқушының бірінші деңгейдегі «дұрыстылық» пен «толықтылдық» деп аталатын білім сапасының түрлеріне «тереңділік» пен «әрекеттілік» сияқты түрлері қосылады. Білім, біліктілік сапасының сандық өлшемі – алғашқы жинаған бес баллға + 4 балл = 9 балл = «4» , яғни «жақсы» деген баға журналға қойылады, егер оқушы келесі деңгейді меңгере алмас

ІІІ деңгей (9 балл + 3 балл = 12 балл)

5-қадам: теорияны «Жинақтау» үшін Қорытынды шығар, анықтама бер, мазмұнды жүйеле, кестені, тірек сызбаны, сөзжұмбақты толтыр немесе өзің құрастыр тағы с.с. басқа түрдегі тапсырмалар оқушының жоғарыдағы «тақырыптың басты идеясына» жазған жауабына қойылады.

ІІ-кезең, 4-қадамда «жинақтауға» берілген тапсырма басқа формада беріліп, баланың білім деңгейі бағаланады.

Қарсылықты бағыныңқылы сабақтас туралы білгеніңді жинақта

6-қадам: : практика жүзінде «Баға беру» (Сен қалай ойлайсың? Не істер едің? деген тапсырмаларды орындату арқылы оқушының жоғарыда алған білімін (теория бойынша) және біліктілігін (практикасы бойынша) өмірдегі жағдаяттарды шешуге қолдана алу дәрежесі бағаланады.

Сұрақтарға жауап бер. Бос орынға қажетті сөздерді қой.

1. Сөйлеуде қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаласты қолданудағы қажеттілік неде деп ойлайсың?

Ж: Адам өмірдегі құбылыстарды тану мен оларды тіл арқылы білдіруде, өз ойын қарсыластыра, қарама-қарсы нәрселерді салыстыра жеткізуде, қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлемнің қызметі ерекше.

Ойды жалғастыр: ............................................................................................................

3-нәтиже:

Үшінші деңгейдің нәтижесі (түбегейлі көзделген нәтиже): алғашқы екі деңгейде жинаған 9 баллға + 3 балл =12 балл = «5» журналға қойылады. Оқушының білім сапасы білім стандарты көлемінде «дұрыс», «толық», «әрекеттілік» пен «тереңділік»-ке «жүйелілік» пен «саналылық» қосылып, барлығының жиынтығы «берік» білім болып саналады (Ю.К. Бабанский).

ІV деңгей (стандарттан тыс жоғарғы деңгей)

Шығармашылық, яғни олимпиадалық, ғылыми жоба дәрежесіндегіі тапсырмалар

«Мен елімнің ертеңімін» тақырыбында қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмаластарды қолданып, шағын шығарма жаз.