Қазастанның 14 -15 ғасырдағы сәулет өнері

Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы

сәулет өнері.

Мына тарихи даталарға сәйкес келетін тарихи оқиғаларды атаңдар .

1312-1342 ж.ж_________________________

_____________________________________

_____________________________________

1370 жылы ___________________________

_____________________________________

_____________________________________

Мына тарихи даталарға сәйкес келетін тарихи оқиғаларды атаңдар .

1155 жылы____________________________

_____________________________________

1348-1362 ж.ж_________________________

_____________________________________

6 ай _________________________________

_____________________________________

Тарихи сынақ хат

• Мәдениет түрлері _______________ мәдениет және __________ мәдениет.
• ХІІІ ғасырда _________ шөлдеп келе жатқанда қыпшақтар _________ сусын берді дейді ол “________”.
• Ауыз әдебиетінде кең тараған ертегілер____________________________________________________________________________________________
• ХIV-XV ғ Қазақстанда ру тайпаларының әдеби туындылары ____________ түрінде дамыды.
• Аспаптық музыка туындылары ______________________________________ деген күйлері белгілі.

• Ағаштан жасалған ыдыс – аяқ түрлері
• Зергерлік бұйымдар.

Зергер адам – зерлі адам .

3. Ер тоқым.

Рухани мәдениет

«Ойлан тап»

№

Аты – жөні

1

Хорезми

Еңбектері

2

Не айтылады?

“ Хұсрау мен Шырын”

Дурбек

3

Кутб

“ Мухаббатнама”

“ Жүсіп - Зылиха”

Сабақтың мақсаты:

• Білімділік: Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнерін, қолданбалы өнер, архитектуралық құрылыс жүйелері туралы білімдерін арттыру.
• Дамытушылық: Оқушылардың пәнге қызығушылығын арттыру, өз бетімен жұмыс жасауға дағдыландыру, ойлау, іскерлік қабілеттерін дамыту.
• Тәрбиелік: Оқушы санасына туған халқына деген құрмет пен мақтаныш сезімін ұялату, ұлттық рух енгізу, тіл мен дін мәдениет мұрасын, тарихын құметтеуге тәрбиелеу.

Жоспары:

• Сәулет өнері.
• Қ.А.Йасауидің кешенді кесенесі.
• Алаша хан кесенесі. Көккесене.
• Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі.
• Отырар.
• Қолданбалы өнер.
• Пысықтау сұрақтары.

Алаша хан кесенесі,

Х-ХІ ғ. Сәулет өнерінің туындысы

Арыстан баб кесенесі

Йасауидің кесенесі

Айша Бибі кесенесі ХІ-ХІІ ғ

Менің хикметтерімді дана етсін,

Сөзімді дос қылып мақсатына жетсін...

Қ.А.Йасауи

Йасауидің мүрдесі қойылған жай

Қазандық – кесененің ортасында орналасқан, 1399 жылы Әмір Темір құйдырған

Кітапхана төбесі алты қырлы күмбезбен көмкерілген шұңғыл ойықтарының

әсерінен созылыңқы болып көрінетін шаршы бөлме

Кіші Ақсарай

Үлкен Ақсарай

Күйдірілген кірпіш бетіндегі өрнек

Алаша хан кесенесі

Ұлытауда Қаракеңгір өзенінің оң жағасында орналасқан. Х-ХІ ғ сәулет өнерінің туындысы.

Орта Азия сәулет өнерінде кездеспейтін ерекшелік төбесіне баспалдақпен көтеріледі.

Қазақтың дәстүрлі оюы таңдай, жүрекше өрнегі қолданылған.

Көккесене – Ақ Орданың астанасы болған.

Сығанақ қаласының маңында

Төменарық деген жердің солтүстік - батысында

8 км жерде орналасқан.

Ерекшелігі: кілем сияқты өрнек үлгісімен өрілген, төбесі күмбез секілді. Бүгінгі күнде тек кесененің жұрнағы қалған.

Белгісі болса – жолдан жаңылмас,

Білімі болса – сөзден жаңылмас.

М.Қашқари.

Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі

Рабиға Сұлтан Бегім кесенесі - XV ғасырдың екінші жартысында салынған. А.Йасауи кесенесінің Шығыс жағынан 60м жерде орналасқан, 5 бөлмеден тұрады. XIX ғасырдың соңында қираған. Төбесіндегі күмбезі А.Йасауидың кесенесінің ішінен табылған. Қалай келгені белгісіз. 1485 жылы қайтыс болған ол Әмір Темірдің ұлы Ұлықбектің қызы екені жазылған. 1895 ж қараусыздықтан бұзылып кеткен, қалған бөлігі 1950- 1957 ж архиологиялық қазба жұмыстарынан кейін кірпіштері Ахмет Йасауи кесенесіне жөндеуге жұмсалған деген дерек бар. Зерттей келе кесененің астыңғы сағанасында 5 адамның мүрдесі табылған. Ортасындағы Рабиғаның мүрдесі деген болжам бар.

“ Отырар – даналардың отаны”.

“ Рухы өр, тәні бекем, қайсар қала Отырар”.

Отырар – археологиялық зерттеу нәтижесінде табылған мешіт, монша сияқты қоғамдық құрылыс орындарының орны табылған, оларды түрлі – түсті әйнек сырлы кірпіштермен безендірілген. Моншалар назар аударарлықтай болған Х ІV- XV ғ. салынған моншалар 13,5х16,5 м болса, кейін 17х15,5 м болған. Астынан қыздырылатын Шығыс моншасы үлгісімен салынған. Түркістан, Тараз, Отырар

қалаларында табылған.

Ескі Отырар

Қолданбалы өнер

• Қолданбалы өнер- өнер атаулының ішіндегі ең күрделісі,үлкен шығармашылықты қажет етеді. Кез келген сәулеттік құрылысты жасаған соң әрленуіне көңіл бөлу керек, болмаса шыққан шығын зая кетеді.сондықтан құрылысшылар әдемілеуде қолдынбалы өнерді пайдаланған.Жаңа үлгілері қалыптаса бастады, күмбез шатыр пайда болды. Күйген кірпіштен бір жағын түрлі- түсті әйнек сыр жағылған кірпішті пайдаланды. Оның сыры әлі күнге ашылмаған. Орта ғасырдағы құрылыс материалдарының сапалы жасалуынан сәулет өнерінің жоғары деңгейде болғанын көреміз.

XX – XXI ғ. Сәулет өнері. Астана қаласы.

Жаңа сабақты бекіту

• Сәулет өнері деген қандай өнер?
• Алаша хан кесенесі қай жерде, қандай ерекшелігі бар?
• Қ.А.Йасауи кесенесін кім салдырған, құрылыс жүйесі?
• Археологиялық зерттеуде қандай сәулет өнерінің ескерткіштері белгілі болды?
• Отырар қаласынан табылған қоғамдық құрылыс орындарын ата?
• Қолданбалы өнер қандай өнер?

Кім ұшқыр?

О

Т

Ы

Р

А

Р

• ХIV – XV ғасырдағы ертегі?
• Қ.А.Йасауи кесенесі орналасқан қала?
• Көккесене қай қаланың маңында орналасқан?
• ХIV – XV ғасырда салынған кесене?
• Түрік дәуірінен бастау алған әдебиет?
• Шығыс елдеріне еліктетіп салынған монша қай қалада табылған?

Үйге тапсырма

§33 Қазақстанның ХIV – XV ғасырлардағы сәулет өнері.

а) Қожа Ахмет кесенесіне әңгіме жазу

ә) Отырар ойранының зардаптары туралы реферат жазу