Календарно-тематическое планирование уроков ингушского языка в 6 классе.

Грамматика 6 кл. 70 сахьат.

п\№	Урокий темаш	Сахьа- таш	Ха
.I.	Наьна меттах дола дош.	1
1.	Наьна меттах дола дош.	1
.II.	Кердадаккхар.	7 + 2
2.	Шолха алапаш.	1
3.	Деша оттам,дешт1ехье.	1
.4.	Синонимаш,омонимаш,антонимаш.	1
5.	Сочинени.	2
6.	Цхьанкхийтта дешаш,Предл-и.	1
7.	Яржанзеи яьржаи предл-еш.Чоалхане предложенеш.	1
8.	Ц1ердош,белгалдош.	1
9.	Тахкара диктант.	1
III.	Лексика.	2
10.	Массане а пайда эца дешаш.Профессиональни дешаш.	1
.11.	Т1аийца дешаш,ширеи кердеи дешаш.Фразеологизмаш	1
IV.	Морфологеи орфографии. Къамаьла доакъоех бола кхетам кердабаккхар.	1
.12.	Къамаьла доакъоех бола кхетам.	1
V.	Таьрахьдош.	11 + 4
13.	Таьрахьдешах бола юкъара кхетам.	1
.14.	Таьрахьдешай формаш,тайпаш.Массали,декъара таьрахьдешаш.	1
15.	Изложени.	2
16.	Гулдара,белгалза-массали таьрахьдешаш.	1
17.	Арг1ан таьрахьдешаш.	1
18.	Цхьалханеи,чоалханеи,оттамеи таьрахьдешаш.	1
19.	Массали таьрахьдешай легар.	1
20.	Сочинени.	2
21.	Арг1ан таьр.,уж хьахилар,цар легар .	1
.22.	Таьрахьдешаш хьахилар,уж яздара бокъонаш.	1
23.	Таьрахьдеша синт. г1улакх.	1
.24.	Таьрахьдеша тохкам бар.	1
25.	Тахкара диктант.	1
VI.	Ц1ерметтдош.	14 + 2
.26.	Ц1ерметтдош , цун синт. г1улакх.	1
27.	Йовхьий,т1адерзара ц1ерметтдешаш.	1
28.	Т1аозара,т1аозара -т1адерзара ц1ерметтдешаш.	1
29.	Изложени.	2
30.	Гойтареи хаттареи ц1ерметтдешаш.	1
31.	Къоастамеи къоастамзеи ц1ерметтдешаш.	1
32.	Дацара ц1ерметтдешаш.	1
33.	Йовхьийи т1аозареи ц1. йовхьаши цар легари.	1
.34.	Т1адерзареи т1аозара-т1адерзареи ц1ерм. йовхьаши цар легари.	1
35.	Гойтареи къоастамеи ц1ерметтдешай легар.	1
.36.	Хаттареи къоастамзеи ц1ерметтдешай легар.	1
37.	Дацара ц1ерметтдешай легар ( цхьадолчар ).	1
38.	Ц1ерметтдеша тохкам бар.	2
.39.	Диктант.	1
VII.	Хандош.	19 + 1
40.	Хандош,хандеша белгалза форма.	1
41.	Хандеша йола ха,йоаг1а ха.	1
42.	Хандеша яха ха.	1
43.	Хандеша кепаш.	1
44.	Цхьадола хандешаш таьр., кл. хувцадалар.	2
45.	Хандеша соттамаш. Белгала соттам.	1
.46.	Т1адожора, бехкама соттамаш.	1
47.	Лара , хаттара соттамаш .	1
.48.	Хандешашца дацардешаш ( ца, ма ), дацара белгало- наш ( -ц,-ац,-за ) нийса яздар.	1
49.	Сочинени.	1
50.	Хандеша спряжени.Хьалхара спр. .	1
.51.	Шоллаг1а, кхоалаг1а спр.	1
52.	Йиълаг1а спряжени.	1
53.	Пхелаг1а спр. Нийса йоаца спр.	1
54.	Г1он хандешаши цар спряженеши.	1
55.	Чоалханеча хандешай хьахилари нийса яздари.	1
56.	Хандеша тохкам бар.	2
57.	Тахкара диктант.	1
VIII.	Кедадаккхари ч1оаг1дари.	6
.58.	Г1алг1ай лит-ни метта лоаттам. Фразеологизмаш.	1
59.	Ц1ердешаш , белгалдешаш.	1
.60.	Таьрахьдешаш , ц1ерметтдешаш .	1
61.	Хандош.	1
62.	Шера 1омадаьр кердадаккхар .	1
.63.	Тахкара диктант.	1

1 урок. ( диктант - 90 - 105 дош, изл. - 150 - 200 дош )

Тема : Г1алг1ай меттах дола дош.

Лоарх1ам :г1алг1ай меттах бола кхетам ч1оаг1бар,1омадаьр кердадаккхар;меттацара безам кхе-

бар; нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : карточкаш,тесташ,таблица.

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II.Дешай диктант : йоачан,з1ий,воккха,чкъаьра,кховзткъа,элгац(да,да) -храм,святилище(белгалдаь дешаш юкъе а долаш предложенеш оттае)

IIIТохкамаш: 1)Синтаксически тохкам бе укх предложенена : Дега гарга ба хьо сона,

Са хьамсара наьна мотт...( А. Хамхоев ) -(Дувцара,даьржача т1адерзаро чоалхане ерзаяь цхьалхане предложени,йиза,грам - ки лард - гарга ба хьо,кхычунга ца йоала,инверси,яьржа предложени)

2) .Фонетически тохкам бе укх деша :наьна - [ н аьна ]- наь-на –шин дешдаькъах латт,шаккхе а дийла да,цар т1еххьара алап мукъа хилар бахьан долаш .

Н - [ н ] - мукъаза,цхьалха,зовне,сонорни,к1аьда;

аь - [ аь ] - мукъа,шолха,й1аьха;

н - -[ н ] - мукъаза,цхьалха,зовне,сонорни,ч1оаг1а;

а - [ а ] - мукъа,цхьалха,лоаца;

4 алап,4 оаз,2 мукъаза,2 мукъа

3) Морфологически тохкам бе укх деша : наьна (мотт)

I Белгалдош.

II. Юхь. ф. - наьна

III. Массаза хула белгалонаш : 1).т1аозара; 2) лаг1аш дац ; 3) ло1амза ф..

IV. Хувцалу белгалонаш :1) Дл. д.;2) таьрахьашца хувцалац;3) классашца хувцалац

V. С. г1. –хьан мотт ? наьна ( къоастам ) .

IV. Урока темацара болх :

1). Хьехархочун дош: : Наьна мотт ! Цунца дувзаденна да сага деррига а вахар :цун хьаькъал ,кхетам, культура.Моллаг1ча къаман 1аьдал,эхь-эздел,г1улакх, сийрдача кхоаненга сатувсар,дегаоттам хьа-хьокхар наьна мотт ба.Г1алг1ай мотт б1аьхий ба.Ха ма безза из ховш хилча,сага в1алла хала дац ший уйла,из мел чоалхане а к1оарга а яле а,хийцца хьаала.Г1алг1ай мотт дег1аихаб багахбувцамца.Цун тешал да вай дахар-денар,вахар-лелар дувцаш дола фаьлгаш,оаламаш,шира дувцараш,тайп-тайпара иллеш,ловцаш,и кх.д1.Къаьстта дика дег1ааха болабеннаб г1алг1ай мотт йоазув юкъедаьлча( 1 мае 1923 ш. )...

2)Дж. Яндиевс аьнна дешаш хьаяздайт (О.4,3 абзац): Г1алг1ай мотт къе ба аьнна хетачарга уйла яй-таргйолаш да е дешаш:"Бехк ма баккхалахь сох,къона волаш со бакъ ца лерах,саг1адехарг санна къе ба йоах,уйла ца еш,цхьан хана аз аларах,сона дог санна бийза,ц1аккха дегаза ца хеташ аз бийца,са наьна мотт ! Х1анз се шерашка эттача,1а мара са дог 1обадаьдац,1а мара лоам чу са илли ловзадаь-ккхадац,са наьна мотт!"

3)Оазаши алапаши цхьатарра доаца дешаш хьаязде цу абзаца т1ара :мотт- -[мот: ];

аьнна -[аьн:а: ]; е - [ йэ ] , ...

4) Цу текста юкъерча зовнеча алапашта к1ал цхьа така хьакха,къорачарна - ши така хьакха,лака т1арчарна - талг1ен така хьакха

5) Кхоллама диктант.\ ер предложенеш юхьиг а йолаш дувцар оттаде : Ахкан д1айха ди дар.Ц1аг1а сагота йоландаь,йол хьакха водача сай даьца вахар со. ...

( Даха д1акхаьчар тхо цонашка.Да ший болх бе волавелар,х1аьта со к1еззига 1о а хайна,салаь1а ваьлча,хьал а г1етта,волавелар гонахьара 1алам зе.Ц1аьхха са б1арг т1аэттар тайп-тайпарча зи-зашта. Уж даьхар аз сайна тоъала.Хий мала дог эттар са.Оаха хий хьа ца эцар х1анз ч1оаг1а 1а-ткъаш дар.Хий лаха дезаш дар этта г1улакх. Волавелар со сай дего хьахьехача оаг1орахьа.Водаш-водаш юххера кхаьчар со цхьа хьаст болча. Сай дог 1аббалца хий а менна,сай даьна а хих цхьа шуша а йиза,юхавийрзар со сай да волчахьа .Ма г1ад а вахавар са да,аз хий деналга хайча !....)

6) Ловзар " Хой шоана ? "- Ча - а) га я, б) зиза да, в) аькха да ;

Г1алг1ай символика-к1ада - а) коч я, б) гургал ба, в) байракх я .

V Тесташцара ( № 1 - 5 ) болх .

VI Ц1аг1ара болх: § 1, Упр. 2, О. 5 )

(Сакхетамо чу ма лоацца, к1оарга ба са наьна мотт. ... - хьат1а а яздаь стих. зовнеи,къореи,лака т1ареи алапаш белгалде деза,классе санна )

VIII.

IX Урока корта бар :

2 - г1а урок.

Тема : Шолха алапаш.

Лоарх1ам : шолхача алапех бола кхетам ч1оаг1бар, уж къестаде 1омабар де-хой ; меттацара

безам кхебар ; нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : карточкаш,перфокарточкаш,таблицаш.

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II. Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр. № 2.1о а дийше,кертера уйла белгалъе; 2. наьна меттах лаьца стих. ювцийт; 3. зовнеи,къореи,лака т1ареи алапаш белгалдайт ;

III.Дешай диктант : араэккха,артиллери,атаг1е - долина;ахар - 1. течение,2.посещение,3.пахота - омонимаш да;Аллах1,1очууд

IV.Тохкамаш: 1)Синтаксически тохкам бе укх предложенена : 1алихани Ювсапи доттаг1ий ба.-(Дувцара,цхьантайпарча подлежащеша чоалхане ерзаяь цхьалхане предложени,йиза,грам - ки лард - 1алихани Ювсапи доттаг1ий ба,кхычунга ца йоала,нийса арг1а,яржанза предложени)

2) .Фонетически тохкам бе укх деша :атаг1е - [атаг1 э]- а-та-г1е – 3 дешдаькъах латт , кхоккхе а дийла да , цар т1еххьара алап мукъа хилар бахьан долаш

а - [ а ] - мукъа,цхьалха,й1аьха;

т - [ т ] - мукъаза,цхьалха,къора,ч1оаг1а;;

а - [ а ] - мукъа,цхьалха,лоаца;

г1 - [ г1 ] - мукъаза,шолха,зовне,к1аьда;

е - [э ] - мукъа,цхьалха,лоаца;

5 алап,5 оаз,2 мукъаза,3 мукъа

3) морфологически тохкам бе укх деша : 1алихан

I Ц1ердош.

II. Юхь. ф. - 1алихан

III. Массаза хула белгалонаш : 1).доалара; 2) мала ? ; 3) саг белгалву..

IV. Хувцалу белгалонаш :1)м. кл.,.; 2) цхь.т.,; 3) Ц1.д., 4) 1 л.. .

V. С. г1. - подлежащи..

4) Оттама тохкам бе укх дешашта :араэккха,ахар, 1очууд

V. Урока темацара болх :

1).Урока темах лаьца къамаьл дар : Г1алг1ай метта 12 шолха алап да.2 шолха мукъа да :аь,яь.10 шолха мукъаза да :г1,кх,къ,к1,п1,т1.хь,х1,ц1,ч1

2) Гойтара пособецара болх :

1	Аь ( а + ь ) аьшк,аьрзи,…		ь
2	Яь ( я + ь ) яьсса,яьгар,..		Ь
3		Г1 ( г + 1 ) г1анд,г1оз,…	1
4		К1 ( к + 1 ) к1аьнк,к1ома,…	1
5		П1 ( п+1) п1елг,п1ендараш	1
6		Т1 ( т + 1 ) т1ормиг,т1оаргац,..	1
7		Х1 ( х + 1 ) х1ама,х1анз,..	1
8		Ц1 ( ц + 1 ) ц1и,ц1аьрмата,..	1
9		Ч1 ( ч + 1 ) ч1агарг, ч1уг,… ( г1,к1,п1,т1,х1,ч1 – шолхадоах «1» яхача алапаца ).	1
10		Кх ( к + х ) кхор,кхабилг,..	Х
11		Къ ( к + ъ ) къамаьл,къайг,..	Ъ
12		Хь (х + ь ) хьаькъал,хьазилг,..	ь

3) Наьна меттах дола дош ( ( т1еххьара абзац , О.4 ) Хьат1аязде,к1ал цхьа така хьакха шолха мукъача алапашта,х1аьта шолха мукъазачарна - ши така хьакха.

Къаьстта дика дег1ааха болабеннаб г1алг1ай мотт йоазув юкъе даьлча . ..

4) Ер дешаш дукхален таьрахье а доахаш д1аязде,шолха алапаш белгал а деш :

йи1иг - йи1игаш,йост - асараш,етт - доахан,моза - мозий,хи - хенаш,хьакха - хьакхарч,

во1 - къонгаш,га - гаьнаш,беш - бешамаш,саг - нах,така - такаш,топ - топаш.

5) Цу дешашта доаг1а белгалдешаш доаладе :хоза йи1иг,екъа йоаст, и д1.

6) Белгалдеша ло1амза ф. ло1амеча ф. яккха :хоза йи1иг - хозаяр, ...

7) Легаде ер белгалдешаш:дика к1аьнк,дикавар.

8) Иккаш - а) даар да, б) кога г1ирс ба, в) буц я .

VI.1омадаьр ч1оаг1дар 1)Малаг1а алапаш да шолха? Масса да уж г1алг1ай метта? Малаг1аш да мукъа? Х1аьта, мукъаза? Масалаш доаладе.

2)Тесташцара ( № 3 - 6 ) болх .

VII.Ц1аг1ара болх: § 1,Упр. 1.(1 абзац, О. 5) Шолхача алапашта к1ал така а хьокхаш, хьаязде деза : Веза хьаьша воаг1аш санна,лоамах малх гучабоал. ...

VIII.

IX.Урока корта бар :

3 - г1а урок.

Тема: Деша оттам, дешт1ехье.

Лоарх1ам : деша оттамах а дешт1ехьенех а дешархой д1акхетабар,дешхьалхеи дешт1ехьеи

къестае 1омабар дешархой ; наьнацара безам кхебар ; нийса яздара навыкаш

дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : перфокарточкаш,тесташ,карточкаш .

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II. Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр. №1 (1о а дийше,шолха алапаш хьадувца; 2. шолха мукъа алапаш хьадувцийт; 3. шолха мукъаза алапаш хьадувцийт.

III.Гойтара диктант : 1одеша ер текст,дагалаца из,т1аккха шоашта дагадоаг1ача тайпара д1аязде. (Дошо малх б1айха хьеж,Бераш бургацах ловзаш доахк,х1аьта къоаной шоай къамаьл деш баг1а, 1ийне 1о а хайша ).

III.Тохкамаш: 1)Синтаксически тохкам бе 1-ча предложенена : Дошо малх б1айха хьеж.- ( Дувца-

ра, цхьалхане предложени,йиза,грам - ки лард - малх хьеж,кхычунга ца йоала,нийса арг1а, яьржа предложени )

2).Фонетически тохкам бе укх деша :хьеж - [хь эж]–хьеж – цхьан дешдакъах латт , из дийла а да , цун т1еххьара алап мукъаза хилар бахьан долаш

хь - [ хь ] - мукъаза,шолха,къора,к1аьда;;

е - [ э ] - мукъа,цхьалха,й1аьха

ж - [ ж ] - мукъаза,цхьалха,зовне,ч1оаг1а;

3 алап,3 оаз,2 мукъаза,1 мукъа

3).Морфологически тохкам бе укх деша : бургацах

I Ц1ердош.

II. Юхь. ф. - бургац

III. Массаза хула белгалонаш : 1).юкъара; 2) сенах ? ; 3) х1ама белгалъю..

IV. Хувцалу белгалонаш : 1) кх.х1. кл.; 2) цхь.т.; 3) Х..д., 4) 1 л.. .

V. С. г1. – сенах ловзаш доахк ? бургацах ( кхоачам ) .

IV. Урока темацара болх :

1).Урока темах лаьца къамаьл дар : В1аши гаргарча дешай юкъарча даькъах овла оал.Кхыча дешашцарча бувзамга хьежжа хувцалуча деша т1еххьарча даькъах овла оал. Деша овланнеи чаккхенеи юкъе а ,деша керда ма1ан луча деша даькъах суффикс оал. Чаккхенгара д1а мел иккхача деша даькъах дард оал..Овланна хьалха а латташ , дешашта керда ма1ан луча деша даькъах дешхьалхе оал:г1андилгаш,чуг1о, цискилгаш, ...

2) Упр № 61 Суф. т1а а детташ,керда дешаш хьаде:доттаг1а-доттаг1ал,теша+м,эзди-эздел, кхета+м, говза+л,ара+ра,1аса-1асилг,никъ-наькъахо,йоазув-йоазонхо,1илма-+нхо,борг1ал+г,шуша-шушинг, кхе-та+р , дакъа-дакъилг,кхолла+м,аха-ахархо,1омаде+р,къахьега+м,деша+р .

3) Упр № 63 О. 30 Дешхьалхенаш т1а а етташ,керда дешаш хьаде:хьажа-1охьажа(чу,хьал,д1а),г1о-чуг1о (д1а,1о,хьал),мала-д1амала,саца-юхасаца,ваха-чуваха,татта-д1ататта,верза-юхаверза,тоха-хьатоха, ала-д1аала,дувца-д1адувца.

4). Дешт1ехье кердаяккхар \ Предложене чурча дешай бувзам а беш,лоарх1амеча къамаьла доакъошта т1ехьа а латташ,царех къаьстта а яздеш дола г1улакха дакъа да дешт1ехье :Портфела чу 1очудохка уж книжкаш.Б1ена чура хьазилга к1оригаш 1ехар . ...

5) Г.Гагиевс язъяь "Наьна метта хетаяь ода"хьат1аязъяйт,уроках 1омадаьр керда а доаккхаш, дешт1ехьенна к1ал така а хьокхаш:

Г1алг1ай метто

Са ага теркадаьд,

Эрсийчо

Нувр тиллай са говра.

Нагахьа санна

Т1ем т1а вала везаш хуле,

Даьхенга т1еххьара 1адика

Малаг1ча меттаца ювцаргья

Хац сона :

Г1алг1ай меттала

Е эрсий меттала?

Ца1 - м хов сона :

Цу шиннех

Моллаг1ча меттала ювце а,

Наьна меттала хургья

Даьхенга аз ювца 1адика. ..

6)Упр № 58 О. 27-28 .Хьат1аязде укх к1алхара дешаш,суф. белгал а деш :колхохник, тракторист, ма-шинист, комбайнер,танкист,эскархо,лоаманхо,юртахо,мехкахо.

7) Ешап - а) ви1ий йо1, б) фаьлгашкара во турпалхо, г) кура саг .

V. 1омадаьр ч1оаг1дар 1)Фу хайр шоана тахан? Малаг1ча деша даькъах оал овла?Суффикс? Чаккхе? Дешхьалхе? Малаг1ча г1улакха даькъах оал дешт1ехье? ...

2) Тесташцара болх: ( №1 - 4)

VI Ц1аг1ара болх :§ § 19 -23 - керд.: Упр № 60 (кл. яр санна ), - дикал – дика-л, вол – во-л , …

VII

VIII.Урока корта бар :

4 - г1а урок

Тема : Синонимаш,омонимаш,антонимаш .

Лоарх1ам : синонимах,омонимах,антонимах 1омадаьр керда а доаккхаш,ч1оаг1дар;уж шоай къа

маьла юкъе кхувла 1омабар ; нравственни кхетам балар;нийса яздара навыкаш де –

г1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : перфокарточкаш,тесташ,карточкаш .

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II. Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр. № 60 (дика-л,во-л,хоза-л, .. 2.Ловзар" Поацолг "

III.Дешай диктант :аркъалтоха,1овижа,1откъам - влияние,давление,гнёт,вадийта,1ункара - кувырком, кубарем,аьттига .(керда дешаш юкъе а долаш предложенеш оттае )

IIIТохкамаш: 1)Синтаксически тохкам бе 1-ча предложенена : Бийса яьккхача хударо мотт 1ома-баьб.(кица)-(Дувцара, цхьалхане предложени,йиза,грам - ки лард - хударо мотт 1омабаьб, кхы-чунга йоала,нийса арг1а,яьржа предложени )

2) .Фонетически тохкам бе укх деша :яьккхача - [йаькх:ача]-яь-ккха-ча – 3 дешдаькъах латт, кхо-ккхе а дийла а да, цар т1еххьара алап мукъа хилар бахьан долаш

яь - [ й ] -мукъаза,цхьалха,зовне,к1аьда,

яь - [ аь ] - мукъа,шолха,й1аьха

ккх - [ кх: ] - мукъаза шола-шолха,къора,ч1оаг1а,

а - [ а ] - мукъа,цхьалха,лоаца;

ч - [ ч ] - мукъаза,цхьалха,къора,к1аьда;

а - [ а ] - мукъа,цхьалха,лоаца;

6 алап,6 оаз,3 мукъаза,3 мукъа

3) Морфологически тохкам бе укх деша : хударо

I Ц1ердош.

II. Юхь. ф. - худар .

III. Массаза хула белгалонаш : 1).юкъара; 2) сево ? ; 3) х1ама белгалъю..

IV. Хувцалу белгалонаш : 1) кх.х1. кл.; 2) цхь.т. ; 3) Д..д., 4) 1 л.. .

V. С. г1. – 1омабаьб сево ? хударо ( подлежащи ) .

IV. Урока темацара болх :

1).Урока темах лаьца къамаьл дар : Гарга ма1ан а долаш,д1аалар ,д1аяздар тайп-тайпара долча дешаех синонимаш оал:сагота-г1айг1ане,денал долаш-майра,дорха-бирса-къиза,текха-верста-тенна-тоавенна, ...Тайп-тайпара ма1ан а долаш,д1аалар,д1аяздар цхьатарра долча дешаех омонимаш оал: Арара чувеча кулгаш дилла деза.Дулх диаь ваьлча дилла мол тха даде...Тха 1аьржа ка леташ ба . Ка беш латт арендаторий к1их . ...В1аши духьалара ма1ан долча дешаех антонимаш оал :ди-бийса, хоза-ийрча,лакха-лоха, . . .

2) Д1аязъе предложенеш,к1ал цхьа така хьакха синонимашта,ши така - омонимашта,талг1ен така – антонимашта : Сийрда беттала бийса яр. Баьде морхаш лел сигала. Завода гонахьа ха латт. Дукха ха я со хьога хьежа.Ша теха зе дир помидораш д1айийначарна укх шера. Гонахьа мел дар зе дика в1аш-т1ехьдоал тха даде.Майра ж1али дар тха Борз. Денал дола саг-м б1арахьежача а вовзаргва.

3) Кхоллама диктант :ер дешаш синонимаш,омонимаш,антонимаш хургдолаш предложенеш оттае :ун-зара-ийрча,даар-кхача-шу,г1а-г1а,ча - ча,лакха - лоха.ц1ена - б1еха.( Унзара сурт дар к1аьнка б1арга-дайнар, Ийрча йи1иг я тха лоалахо - Аьсет . ...)

4) Ц1ердешах 1омадаьр кердадаккхар ( :§ § 19 - 23 дагайохийт дешархошта )

5) Дага а дехе,д1аязде 5 доалара ц1ердешаш ,5 юкъара ц1ердешаш (Маг1албик,Ювсап,Г1алми,"Села1ад",...юрт,журнал,к1аьнк,...)

6) Ший ц1а шийца леладер - а) говр я, б) инкал я, г) митал я .( улитка )

V. 1омадаьр ч1оаг1дар 1) Фу хайр шоана тахан? Малаг1а дешаш да синонимаш? Омонимаш? Анто-иимаш? Масалаш доаладе. ...

2) Тесташцара болх:( №1 - 7 )

VI Ц1аг1ара болх :§ § 19 -23-керд.: Упр № 98 (ц1ердешашта к1ал така хьакха,къовлоргашка белгалде цар дож.,легар :Эстех ( Х.д.,4л. ) яь варении ( Ц1.д.,4л.) ч1оаг1а чам ( Ц1.д.,1л.) болаш хул.. и д1. ),

VII

VIII Урока корта бар :.

5 - 6 - г1а урокаш .

Тема : Сочинени.

Лоарх1ам : дувзаденна къамаьл шаьрдар ; нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс :сурташ,стихай сборникаш .

Урока никъ :

I Кийчо ю ха.

II Урока темацара борлх :

1) Урока тема йовзийтар дешархошта ( соч." Са Маг1албик " е " Ахкан каникулаш " )

2) Урока темах лаьца къамаьл дар;

3) Маг1албика хетадаь стих. еш,цар чулоацам тохк;

4) Хаттараш дар:( Мишта я вай г1ала Маг1албик ? 1алама хозленаш ювцал. Т1ема хана мишта духьаллаьттаб Маг1албике баьха нах?...); (Аьхки мичахьа хилар хьо? Мишта сакъийрдар 1а?...)

5) Ло1амера болх.

III Урока корта бар :

7 - г1а урок.

Тема : Цхьанкхийтта дешаш.Предложени. .

Лоарх1ам : цхьанкхийттача дешаех,предложенех бола кхетам к1оаргбар ; уж къестае 1омабар;

1аламцара безам кхебар;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр

Гойтара г1ирс :перфокарточкаш,тесташ,карточкаш .

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II. Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр. № 98 2.Ловзар " Поацолг "

III.Гойтара диктант :(улга т1а д1аяздаь муг1араш дагалаца,т1аккха д1аязде):

Т1айоаг1а из йиза гуйра,

Хьуна г1а шортта дожаш латт.

Шийлаг1а ух хьалхарчул 1уйре,

Зарздолаш доаг1а лаьтта ...(ц1ердешашта к1ал цхьа така хьакха,белгалдешашта - талг1ен така )

IV Тохкамаш: 1)Синтаксически тохкам бе 1-ча предложенена : Лехь чууха къорг йовзаш хиннав фусам-да.- ( Дувцара, цхьалхане предложени,йиза,грам - ки лард - къорг йовзаш хиннав фусам - да,кхычунга йоала,инверси,яьржа предложении )

2) .Фонетически тохкам бе укх деша :лехь - [ л эхь ]

3) Морфологически тохкам бе укх деша : йиза ( гуйре )

I Белгалдош.

II. Юхь. ф. - йиза

III. Массаза хула белгалонаш : 1).мишталли; 2) юхьера л.,; 3) ло1амза ф...

IV. Хувцалу белгалонаш :1) Ц1.д.,; 2) цхь.т.,; 3) кх. х1. кл.,.,

V. С. г1. – т1айоаг1а мишта гуйре? йиза ( къоастам ) .

V. Урока темацара болх :

1).Урока темах лаьца къамаьл дар : § 2.Предложенена юкъе доаг1а дешаш,ма1анга хьежжа шоайла дувзаденна да,цхьан дешагара вокханга хаттар оттаде йиш я.Цу дешаех цхьанкхийтта дешаш оал.Царех ца1-кертера(хаттар д1адер),карара(цу хаттара жоп лушдар)да:безаме йо1(йо1-кертера да,безаме-карара да , ..)

2) Упр № 4. Т1ера хьаязде цхьанкхийтта дешаш, царна доаг1а хаттараш оттаде , хьокхамга хьежжа белгалде кертереи карареи дешаш : мишта ? лакха ( карара ) , фу ? лоам ( кертера ) , фу дир? аьлар ( кертера ) , хьанга аьлар ? наьнага ( карара ) , и.д1. ..

3)Грамматика бокъонанашца шоайла дувзаденна а долаш,йистеяьнна уйла гучайоаккхача дешаех е къаьсттача цхьан дешах предложени оал.Д1ааларга хьежжа предложенеш хул дувцареи,хаттареи. айдаре...и д1.

4)Упр № 7.Хьаязде,х1ара предложени кхоачалуча доаг1а хьарак а оттадеш : ( Городе долхар тхо. Б1аьстан юхь яр.Г1ийло хьекхаш мух бар.Наькъа цхьан оаг1орахьа уллаш сийна бай бар,вокх оаг1орахьа хьагуш аьха лаьтташ дар....Хьо хиннавий городе?1алаьлай,ма хоза яр цига ! )

5) Кхоллама диктант.Шишша дувцареи,хаттареи,айдареи предложенеш дага а лаьце,д1аязъе (1оешийт 1-2 дешархочунга шоаш язъяь предложенеш)

6)Укх ц1ердешай легар белгалде: къоалам(ца)-1л.,лампа(аца)-2л.,наб(арца)-3л.,гали (еца)-4л., аре(нца) - 3л.,дошув(оца)-4л.,дешархо(чунца)-5л.,шура(ийца) - 6л.,ха(наца)-нийса доаца легар.

7)Синонимаш доаладе укх дешашта:сабаре-(аьсала),сонта-(кура),кхера-(т1о,жаг1а),сагота-(г1айг1ане)

8) Антонимаш доаладе укх дешашта:сиха- ( шорта),кадай-( сабаре),ц1ена- ( б1еха),йоккха-( з1амига)

9) Ер дешаш омонимаш хургдолаш предл. оттае : г1ув,фуъ,пхо

10 )Упр № 88.1одеша,хьалаха ц1ердешаш,цар кл.,таьр.,дож. белгалде

Кисе юврг1а ( кх.х1.кл.,цхь.т.,Ц1.д.,) т1ера тесса

1аьржа лаьтта ( кх.х1.кл.,цхь.т.,Ц1.д.,) лувчош доал,

Ц1ерак1аьга-оттепель(кх.х1.кл.,цхь.т.,Ц1.д.,)лаьтта десса, ...

VI. 1омадаьр ч1оаг1дар 1)Фу хайр шоана тахан?Малаг1ча дешаех оал цхьанкхийтта дешаш?Малаг1а дош да кертера? Кертерза? Сенах оал предложени?Малаг1а предложени я дувцара? Хаттара? Айда-ра? Масалаш доаладе. ...

2)Тесташцара :( №1 - 4; 1- 7 ) болх .

VII Хьалха вай даьша лелаяь т1оарска маьчеш - а) туфлеш, б)хулчеш .

VIII Ц1аг1ара болх :§§ 19 -23 - керд.: § 2 , Упр № 6(кхоачалуча доаг1а сецара хьаракаш а увттадеш, хьаязде деза) Мишта хул гурахьа хьу?Хийи фои д1адаьлча,адамашта 1аламо денна кхоалаг1а сов-г1ат да хьу.Бераш,масса га д1аег1ай оаш укх шера?....

IX

X Урока корта бар

8 - г1а урок.

Тема : Яржанзеи яьржаи предложенеш.Чоалхане предложенеш.

Лоарх1ам : яржанзачеи,яьржачеи,чоалханечеи предложенех бола кхетам к1оаргбар,уж текста

юкъера хьалеха 1омабар; наьнацара безам кхебар .нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : перфокарточкаш,тесташ,карточкаш .

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II. Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр.№ 6 (1оешийт предл., сецара хьаракаш белгал а деш) 2.Тесташцара болх

III Дешай диктант :т1оаргац,баьццара,й1овхал,чкъаьра(цу ц1ердешашта доаг1а белгалдешаш доа-ладе ) : нане т1оаргац, баьццара буц, ...

IV Доаг1а сецара хьаракаш а увттадеш,хьаязъе ер предложенеш: Ма хоза да гурахьа хьуна сурт Х1ара денна тхоай класс ц1енъю оаха Оаш йой (Синтаксически тохкам бе хьалхарча предл. ц1енъю яхача деша фонет. тохкам бе )

V. Урока темацара болх :

1).Урока темах лаьца къамаьл дар :§ § 4 - 5 Духхьала кертера маьженаш мара йоацача предложенех яржанза предложенеш оал.Кертерча маьженел совг1а,уж кхетаяйташ кертерза ца1 хинна а маьже хилча,цунах яьржа предложени хул.: Малх чубизаб.Б1айха малхчубизаб.

2)Упр №11.Хьаязъе хьалхаг1а яржанза предложенеш,т1аккха - яьржараш :(Сийг 1обож.1уйре. Миха 1имад яц. и д1...

3) Шин е кхы дукхаг1ча цхьалханеча предложенех латтача предложенех чоалхане предложени оал.

( Упр №16.1оеша,хьаала,фу башхало я аьрдехьарчеи аьттехьарчеи предложенешта юкъе ( Малх хьалкхийттар.Дохк д1адаьлар.(цхьалхане предл. я) - Малх хьалкхийтар,т1аккха дохк д1адаьлар. (чоалхане предл.. я) и д1. ..

4) Упр № 17.Хьат1аязде хьалхаг1а ЦП.,т1аккха - ЧП (а. - 1,3,4; б)2,5,6,7

5) Упр. № 18.Хьалхарчеи т1еххьарчеи предл. хьокхамга хьаже тохкам бе,вожаш багаг1а тохкам а беш,хьаязъе :Хьалха водачо топ кхессар,пограничникаш т1абайдар,доазол сехьаваьннар лаьцар. (Дувцара,чоалхане, хоттаргаш доацаш в1ашаг1кхийтта я кхоккхе а цхьалхане предложенеш) . .и д1.

6) Укх схемаех предложенеш оттае :

( а) Хьунаг1а дахадар тхо. б) » Хоза хийтарий шоана укхаза ? » - хаьттар тхога хьехархочо .Оаха дадега д1адийцар ц1акхаьчача . … )

VI 1омадаьр ч1оаг1дар 1) Малаг1а предложенеш я яржанза? Яьржа? Чоалхане предложенеш? Масалаш доаладе.

2) Тесташцара ( №1 - 2 ; 1 - 5 ) болх.

VII Стрекоза -а) пашмакх, б) къоахк, в) йилбазговр я .

VIII Ц1аг1ара болх :§ § 4 - 52 , Упр № 19 (кл. яр санна ); :§ § 24 - 36 - керд. (стрекоза )

IX

X Урока корта бар

9 - г1а урок

Тема : Ц1ердош , белгалдош .

Лоарх1ам : ц1ердешахи белгалдешахи 1омадаьр кердадаккхар; уж текста юкъера хьалеха

1омабар; патриотически кхетам кхебар; нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : перфокарточкаш,тесташ,карточкаш .

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II. Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр. № 19.(ЦП,ЧП 1оешийт) 2.Тесташцара болх

III Дешай диктант :аьхинг,бов,аьшкапхьар,баъал,байракх,1овлар - 1ай баь 1аьхарг,1ов - 1.крупа, пшено;2.икра рыбная,3.мох - омонимаш да(т1еххьара ши дош юкъе а долаш предложенеш оттае)

IV Тохкамаш : 1.Синт.. - Ахкан дено 1ан бутт кхаьбаб.(кица)(Дувцара,цхьалхане,йиза,грам - ки лард-дено бутт кхаьбаб,кхычунга йоала,нийса арг1а,яьржа) ;2.морфол. - ахкан(дено) ; 3.фонет. - кхаьбаб

V. Урока темацара болх :

1).:§ § 19 - 36 - кердаяхар

2) 5 доалареи 5 юкъареи ц1ердешаш дага а лаьце,д1аязде.

3) Царна доаг1а белгалдешаш доаладе(хьамсара Маг1албик,сакъердаме "Села1ад",говза пхьар, и кх. ..)

4) Ло1амеча ф. даха уж белгалдешаш :(хьамсаръяр,сакъердамедар,говзавар, ..)

5) Упр. № 105.Ц1ердешаш цхьоален таьрахье а доахаш,легаде уж :бертий - борз,хьазилгаш - хьазилг, ахкаргаш-ахкарг,болхлой-болхло,

6) Упр. № 108.Т1ера хьаязде легар белгал а деш :хьехархо-5л.,модз(аца)-1л.,..и д1..

7).Упр. № 134. Хьат1аязде,т1адамашта метта доаг1аш дола белгалдешаш а яздеш :

Даьсса гали ураоттац.К1ай элтара кач уллаш яр са новкъосто ийца полтув. и д1.

8) Кхоллама диктант : кхоккха мишталлии,относительнии,т1аозареи белгалдешаш дага а лаьце, д1аязде ,уж ло1амеча ф. а даха :(1.воккха саг-воккхавар-мишт. б.;лоамара буц-лоамаръяр-относ.б.; берза к1аза-берзаяр - т1озара б.)

9)Упр №148.Хьаязде,белгалдешашта к1ал талг1ен така хьакха,цар разрядаш белгал а е : ( Беркате (мишт. б.,) бийса яр цига цар яьккхар. и д1. ..

VI 1омадаьр ч1оаг1дар 1) Фу кердадаьккхар вай тахан? Малаг1ча къамаьла даькъах оал ц1ердош? Белгалдош?

2)Тесташцара ( №1 - 6 ; 1 - 8 ) болх.

VII Почта керттера г1улакх - а) сакъердар, б) бегаш бар, в) бувзам .

VIII Ц1аг1ара болх :§ § 19 - 36 , Упр. № 132. ц1ердешашта к1ал цхьа така хьакха,белгалдешашта - ши така хьакха: 1 ц1ердешаи 1 белгалдешаи морфол. тохкам бе.

IX

X Урока корта бар

10 - г1а урок.

Тема : Тахкара диктант.

Лоарх1ам : кердадаьккхар мишта кхетадаьд а грамматика мел лакхъеннай а тахкар .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II .Урока темацара боллх :

1)деррига текст 1одеш ( " Ц1е бургац " О. 227 -1 абзац )

1уйра.Сийрда хьежаш ба б1аьстанара малх.Ши кор а,карниз а,кизгаш теха уйче а йолаш,сийна басараш хьекха хоза цхьалхадаьккха латташ ц1а да юрта йисте. Ц1ен ни1 ц1овз. Уйче т1а йоал йоккха саг. Й1аьха мора коч ювх цунна т1а,керта т1а тулл къоарза кортали.Когаш т1а ше хьаяь к1аьда маьчеш ювх.Дахчан лаг1аш т1аг1олла шортта лаьтта йоал из.Бе йоаллаш ц1е бургац а йолаш,цунна т1ехьа арайоаг1а Марем,йоккхача сага ви1ий йи1иг. 1ажаг1а кочилги когаш т1а к1ай сандалеши ювх цунна...

Йи1ига т1еххьа ц1аг1ара арадоаг1а 1аьржа циск. Поацо я цун ц1и... ( Чахкиев С. )

2) Цхьацца предложени язъеш,деррига текст д1аяздайт дешархошка.

3) Юха а 1одеш деррига текст.

4) Т1адуллар :1.синт.тохкам бе 2 -г1ча предложенена; 2.текста т1ара хьаязде цхьанкхийтта дешаш(ц1ердош + белгалдош ) ; 3.Белгалдешай разрядаш белгалъе

III. Урока корта бар :

11 - г1а урок.

Тема : Массане а пайда эца дешаш . Профессиональни дешаш.

Лоарх1ам :массане а пайда эцача дешаех а проф. дешаех а бола кхетам балар,шоай къамаьла

юкъе кхувла 1омабар де-хой ; нравственни кхетам балар ; нийса яздара навыкаш

кхеяр .

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II.Диктантий г1алаташцара болх :(юкъара г1алаташ тохк,д1ахо шоай г1алаташца болх байт дешар-хошка)

III Тохкамаш : 1.Синт.. - Лаккха айбеннача ахкан малхо б1аргаш те1адайтар. (Дувцара,цхьалхане, йиза,грам - ки лард-малхо б1аргаш те1адайтар,кхычунга йоала,нийса арг1а,яьржа) ;2.морфол. - б1ар-гаш ; 3.фонет. - лаккха

V. Урока темацара болх :

1).:§ 9 ювц Х1анзара г1алг1ай лит. мотт латт бокъонца долча г1алг1ай дешаехи кхыча къамий мет-ташцара хьаийцача дешаехи.Иштта чоалхане бале а,бизза цхьа мотт хинна, дика кхетабеш д1аэттаб г1алг1ай лит. мотт .Г1алг1ай меттацара дукхаг1дола дешаш массанена довзаш а ховш а да.Царех массане а пайда эца дешаш оал :хий,лаьтта,ц1а,ков,оалхазар,говр, 1аьржа,баьццара,д1айха, хьаво-ла,1оха,...и д1...

Вай моллаг1ча хана ду къамаьл дукхаг1долча даькъе массане а пайда эцача дешаех латт. Цул совг1а,вай меттаца да цхьацца профессеца,балхаца дувзаденна дешаш: г1орг1аст (расшиль), фат-тан(рубанок,фуганок),херх(пила) - дахчан пхьара кечалаш я; ков(напильник),эг(точильный камень), д1ам(зубило) - аьшкапхьара кечалаш я;тай,маха,к1од - портной шанта

Профессеца,беча балхаца дувзаденнача дешаех профессиональни дешаш оал .Цхьадола проф. дешаш массане юкъарча дешашка доалаш а хул,уж массане кхетаде а довза а даьлча.

2) Упр №34.Хьаязде,к1ал така хьакха массане а пайда эцача дешашта.Шоана ца довзаш дешаш дий цу юкъе ?(Г1орадаь лоа ц1увзар когашта к1ал.Бийса сийрда яр,бетта сердалоно а к1айча лайво а гаьнара саг гойтар. и д1....

3) Упр №33.Малаг1ча проф. нах ба укх сурта т1а шоана гушбараш?Предл. оттае царех лаьца.Проф. дешашта к1ал така хьакха( лор,г1ишлонхо , тракторист )....

4) Кхоллама диктант ("Са наьна а даь а профессеш"- цу темах боккха боаца кхоллама болх бе)-2 - 3 дешархочунга 1одешийт шоаш яздаьр

5) Ер дешаш омонимаш хургдолаш,предложенеш оттае:эг,г1а

6) Хьалаха доаг1а дешдакъа:хьалхара дош чакх а доаккхаш,т1ехьардар д1а а доладеш :

йов ( сар ), ( сар ) сал, хат ( тар ), ( тар ) жам .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар 1) Фу хайр шоана тахан ? Малаг1ча дешаех оал массане а пайда эца дешаш? Профессиональни дешаш ?

2)Тесташцара ( №1 - 9 ) болх .

VII Жеребец - а) етт , б) цогал, в) газа , г) 1айг1ар .

VIII Ц1аг1ара болх :§ 9 , Упр № 35.

IX

X Урока корта бар

12 - г1а урок.

Тема : Т1аийца дешаш,ширеи кердеи дешаш,Фразеологизмаш.

Лоарх1ам :т1аийцача дешаехи,ширеи кердеи дешаехи,фразеологизмахи кхетабар,уж къамаьла

юкъе кхувла 1омабар; меттацара безам совбаккхар; нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I.Кийчо ю ха

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 35.( Малаг1а дешаш дар уж ? - Массане а пайда эца дешаш да. 2.Ловзар " Поацолг "

III Дошлорга т1а язде ер дешаш:хьех(я,я) - липа(га),хьаг1(ба,ба)-тур(горный козёл)хьаг1(я,я) - зависть, злорадство; хьаг1(я,я)-положение альчика на правом боку; хьаг1(ба,ба)-вьюн(вид вьющегося расте-ния) -предложенеш оттае уж дешаш омонимаш хургдолаш );баьдъялар,бийгаб,арг1е-холмистая мест-ность,1ам чура,яьча-дождливая погода,бесаздоал,бийдолг-гном,боал,боатт1абе,борцакх-барсук, ямартал-под-лость,я1ан-порча .

IV Тохкамаш : 1.Синт.. - Хьунаг1а вахача чарахьа къаьна хьаг1 лаьцабар.(Дувцара,цхьалхане,йиза, грам - ки лард- чарахьа хьаг1 лаьцабар,кхычунга йоала,нийса арг1а,яьржа) ;2.Морфол. - къаьна; 3.Фонет. - къаьна

V. Урока темацара болх :

1).:§ 10 ювц Г1алг1ай лексика ца соцаш дешаш т1адеттадаларца дег1аух:дешашта суф., дешхьалхе-ний новкъосталца керда ма1ан т1акхетарца керда дешаш хьахул.Уж дешаш бокъонца дола г1алг1ай дешаш да.

Лексика дег1айоаг1а кхыча къамий метташцара дешаш хьат1аэцарца а.Къаьст-къаьстача мехкашка даха къамаш шоайла в1аши г1улакх доацаш даха тарлац.Цар шоайла маьхаш де а,политически а, культурни а г1улакхаш леладе дезаш хул.Боахама а ц1аг1а а лелаю х1амаш д1ай-хьай йохк.Цу хана цу х1амай ц1ераш а в1аши метта юкъейолх.Цхьадола дешаш,кхыча меттацара хьаийцадий ха хала долаш,хувцалийя хул: ведар,хоамат,истол,каьхат,юрт,ахча,палчакх, и кх. д1.

Кхыча меттацара г1алг1ай меттах хьакхийттача дешаех т1аийца дешаш оал:космос,ручка,лимон, пенси, ..

Меттацара д1адаьннача е к1еззига мара ца леладеча дешаех къаьна дешаш оал:

(шу - кхо ког бола истол а цу т1а латта даар а да)

Кердача вахарцара керда х1амаш белгалдеча дешаех керда дешаш оал:(компьютер,калькулятор,..)

§ 12. Цхьан деша санна ма1ан долаш,даим цхьана лела дешаш да г1алг1ай меттала:ц1и яьлча санна - сиха,к1иранна юкъе доаг1а п1аьраска санна - каст-каста .Цу дешаех фразеологизмаш оал.

2) Упр № 40.Хьаязде хьалхаг1а къаьна дешаш,т1аккха – кердадараш : (а) хьехархо,мажар,1адсаькх,.. б) ракетчик,ваучер,перестройка, ...). и д1....

3) Упр № 45. 1одеша,хьаала фразеологизмай ма1ан,т1аккха уж дешаш юкъе а долаш предложенеш дагалаца,д1аязъе уж(Хола т1ара чувеча санна ца а ваг1аш,хьайга нане аьннар хьада 1а! и.д1.....

4)Упр №38.Хьаязде,эрсий меттацара хьаийцача дешашта к1ал така а хьокхаш (Тишача самосвала т1а болх беш вар Дауд.

5)Упр № 39.Хьаязде,к1ал така хьакха къаьнача дешашта.Хьаала цар ма1ан : Укхаза - массе метте - хьалха даьхад са къам.Ердаш,г1алаш,хьокхаш чхарех даь чуртамаш,элгацаш, селингаш, в1овнаш, маьлхара кашамаш;урдаш,цонаш,хьунаш,хьасташ;эздий даар-малар,вахарцара безам,къасташ - доастама ца хилар;езар мукъале,ваьче-мата,лоарх1ар кхоллам,хозне - из я даьша вайна йита т1ехьа-ле,сийле,кхоане.

VI 1омадаьр ч1оаг1дар 1) Фу хайр шоана тахан ? Малаг1а дешаш да т1аийца дешаш? Шира дешаш? Керда дешаш ? Фразеологизмаш?

2) Тесташцара ( №1 - 6 ) болх.

VII Вай даьша хьалха лампа метта боагабаьр - а) к1ув, б) лоабат , в) бага .

VIII Ц1аг1ара болх :§ § 10 -12.Упр № 44,О 22.(Фразеологизмашта к1ал така а хьокхаш хьаязде текст: Ши кулг в1ашка ца дуллаш ( са ца ло1аш ) къахьегаш бар нах. И кх.д1.

IX

X Урока корта бар

13 - г1а урок.

Тема :Къамаьла доакъоех бола кхетам.

Лоарх1ам : къамаьла доакъоех бола кхетам балар дешархошта , уж текста юкъера къестаде

1омабар ;меттацара безам совбаккхар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : таблицаш,карточкаш,тесташ,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 44.(фразеологизмаш 1оешийт дешархошка); 2.Тесташцара болх .

III.Гойтара диктант : 1одеша ер стих.,х1анз д1аязде,хьайна дагадоаг1ача тайпара.

1уйра.Д1аух оалхазараш,

Сагота хет царех къаста.

Уж ц1адерзаргда вокх шера,

Кердача б1аьстено хьаьста.(А.П.)

IV Тохкамаш :1.морфол. тохкам бе укх деша: б1аьстено,2.фонет.. - хьаьста

V.Керда темацара болх :

1)Урока тема ювцар. Морфологи - къамаьла доакъоши,цар грамматически белгалонаши,къамаьла доакъой хувцадалара бокъонаши 1омаеш дола метта 1илман дакъа да. 6 ло1аме къамаьла доакъош да:ц1ердош,белгалдош,хандош,ц1ерметтдош,таьрахьдош,куцдош.Г1улакхадараш (служебные) да: хоттарг,дешт1ехье,дакъилгаш,шоаш къаьста - айдардешаш..

2)Упр № 70 Хьаязде,х1ара деша морфологически форма белгалъе :Сарахьа(куцдош)Довта(т1аозара белгалдош)коана1арга(куцдош)техача(причасти)г1анда(ц1ердош)т1а(дешт1ехье)цхьацца(таьрахьдош)дахар-денар(ц1ердош)дувцаш(деепричасти)ваг1ар(хандош)тхо(ц1ерметтдош) шиъ(таьрахьдош) и. д1.

3) Кхоллама болх ( Упр № 69 )-чоалхане ц1ердешаш юкъе а долаш предложенеш дага а лаьце, д1а-язъе ( Ц1илеторгаш эшаш моттиг нийсъелар субботниках.Даде нухдувхарг(предплужник)тоайир ма хулла сиха..Хьалха-т1ехьа а ца вувлаш,лертт1а сона т1ехьа хьавола. и.д1..

4) Упр №53.Т1ера хьаязде хьалхаг1а ц1ердешаш,т1аккха хандешаш,ц1ерметтдешаш,белгалдешаш, куцдешаш,таьрахьдешаш,дешт1ехье,хоттаргаш,дакъилгаш,айдардешаш :(1.-доахан, г1окказ(пастух), моаршал-денар,...2.- гучаваьлар,д1ахийцар,.. 3.-тхона,ший,.. 4.подготовительни,...

5) Хьалаха доаг1аш дола дешдакъа : хьалхара дош чакх а доаккхаш,т1ехьардар д1а а доладеш хургдолаш : бат (хар ), ( хар ) баз,; лав ( сан ), ( сан ) гар .

VI Тесташцара (№ №1-5;1 - 8 ) болх .

VII Завтра - а) ц1улла, б) ц1улц1умока, в) ц1умоака, г) кхоана .

VIII Ц1.\ б.: § § 19 - 36; Упр № 68. О.32.(ц1ердешашта к1ал цхьа така хьакха,белгалдешашта - талг1ен така хьакха )

IX

X .Урока корта бар :

14 - г1а урок

Тема : Таьрахьдешах бола юкъара кхетам .

Лоарх1ам :таьр. бола кхетам балар де-та,уж текста юкъера хьалеха 1омабар;наьнацара безам

кхебар; нийса яздара навыкаш шаьръяр .

Гойтара г1ирс : таблицаш,карточкаш,перфокарточкаш,тесташ .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1. Упр № 68.(1одешийт ц1ердешаш а белгалдешаш а ); 2.Тесташцара болх (№ № 1 -4 ; 1 - 6 )

III Харжара диктант :(цхьанкхийтта дешаш - ц1ердош+белгалдош хьакъоастаде,д1аязде уж):Дика яр цу дешархочун оамалаш..Хоза хьаж яр ц1еча зизай..Дика дешарах дешархочунна доккха совг1ат де-лар школа директоро.Тайп-тайпарча зизаех йоаг1ача хозача хьажо ц1а хьалдизадар.....Ло1амза бел-галдешаш ло1амача формага доахаш д1аязде дешархочун оамалаш- дешархочунъяраш,хоза хьаж-хозаяр, и д1.)

IV Легаде ер дешаш:хоза хьаж,хозаяр

V.Керда темацара болх :

1. § 37 ювц. Х1амай массал,духхьал таьрахь е х1амаш лоарх1аш цар арг1а хьахьокхача къамаьла даькъах таьрахьдош оал.Цо жоп лу масса?мел? массалаг1а? яхача хаттарашта: 5,15,шоллаг1а,... Таьрахьдешаш ц1ердешашца бувзам болаш хилча,х1амай массал гойт,х1аьта ше къаьстта хилча, духхьал таьрахь гойт.

Таьр. хул массалии арг1ани.Массали таьрахьдешаша хьахьокх х1амай массал,таьрахь.Цар жоп лу масса? мел? яхача хаттарашта:ялх,12,18,.. Арг1ан таьрахьдешаша хьахьокх х1амай арг1а.Цар жоп лу массалаг1а? яхача хаттара:кхоалаг1а.пхелаг1а,... Массали таьрахьдешашта.юкъе доаг1аш да:1. гул-дара таьр. (шаккъе, кхо-ккхе), 2.доакъой(ах-1\2,ца1 пхелаг1а - 1 \ 5), 3.хетаре:(цхьа-шиъ,ши-кхоъ )

4.декъара (шишша, кхо-ккха,ялх-ялх)

Шоай оттамга хьежжа таьрахьдешаш хул; 1.цхьалханеи ( цхьа овла бараш -ца1, 5, 100, 20 ), 2.чоал-ханеи (ши овла бараш - 11,12, - 19 ); 3.оттамеи (шин е кхы дукхаг1ча цхьалханеча е чоалханеча таь-рахьдешаех латтараш : ( 21,33,437,...) Таьрахьдешаш хувцалу дожарашца,Предложене юкъе кер-тера а кертерза а маьженаш хул:Ца1 деша вахав. К1аьнка ца1 д1адихьад.Йи1иг цхьаннеца ловза яхар..Аз цхьа книжка дийшад.

2)Ер таьрахьдешаш алапашца д1аязде:3,19,8,27 56,61,33,48,88,99 577,3256,15,24,17,245, 28 ди, 1985, 516,16 га,7 ц1а ( кхоъ,ткъеста,барх1, и.д1. )

3) Уж таьр. арг1ан таьр. а доахаш д1аязде:(кхоалаг1а,ткъестлаг1,барх1лаг1а,....)

4)Кхоллама диктант.("Са автобиографи" )- Со ваьв эзари ийс б1аь дезткъе дийттлаг1ча шера Ма-г1албике.Ши эзари цхьоалаг1ча шера цхьоалаг1ча классе деша вахав со № 9 йолча юкъерча шко-ле,Х1анз со ялхлаг1ча классе дешаш ва,. Шийтта шу даьннад са. Дукхаг1а йолча хана йиаш йоах аз,цудухьа са нанас дов ду каст-каста.....) -1 -2 дешархочунга 1одешийт шоай яздаьр ..

VI 1омадаьр ч1оаг1дир.1.Хаттараш дар(Малаг1ча къамаьла даькъах оал таьрахьдош?Массали таьр. фу хьахьокх?Малаг1ча хаттарашта жоп лу цар? Фу хьахьокх арг1ан таьр. ? Малаг1ча хаттара жоп лу цар? Массали таьр. юкъе доаг1а таьр. малаг1аш да? Масалаш доаладе....2.Тесташцара (№ №1-5;

1 - 4 ) болх .

VII На пятый день вперёд - а) ц1улла, б) кхоана, в) ц1улц1умока, г) ц1умоака .

VII Ц1аг1ара болх : § 37, Упр № 165 (1 абзац ,О. 75 )(таьрахьдешашта к1ал така а хьокхаш,хьаязде текст )

IX.

X. Урока корта бар :

15 - г1а урок

Тема : Таьрахьдешай формаш,тайпаш.Массали,декъара таьрахьдешаш.

Лоарх1ам :таьрахьдешай формахи тайпахи,къаьстта массалии декъареи таьр. кхетабар,уж тек

ста юкъера хьалеха 1омабар де-хой;нравственни кхетам балар ; нийса яздара навы

каш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш,таблицаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1. Упр № 165 (шоаш к1ал така хьакха таьрахьдешаш 1одешийт дешархош-ка) ; 2.Ловзар " Поацолг "

III Дешай диктант :букът1ехк,бурилг,аькхъаха(доносить),ардархо,аьли(овраг,пропасть),х1алакье,б1алг,б1арглакха,заьзг(да,да) - (можжевельник)

IV Тохкамаш : 1 синт. тохкам бе - Барт ийг1ача бертий ордингал барт бола цискаш котдаьннад.(кица)-

( Дувцара,цхьалхане,йиза,грам - ки лард - цискаш котданнад,кхычунга ца йоала, нийса арг1а,яьржа) ; 2.морфол. -бертий ; 3.фон. - х1алакье [х1алак:йэ ] :7 :7...

V.Керда темацара болх :

1). § 38 ювцар Таьрахьдешаш хул ло1амеи ло1амзае формаш. Ц1ердешашца бувзам боацаш латта ца1,шиъ,3 ,5, цхьоалаг1дар,шоллаг1дар,пхелаг1дар - ло1аме таьрахьдешаш да. Ц1ердешашца був-зам болаш латта цхьа йи1иг,ши кор,кхо,пхи йи1иг,..цхьоалаг1а,шоллаг1а,кхоалаг1а,пхелаг1а - ло-1амза таьр. да. 2.Ло1аме арг1ан таьрахьдешаш хьахул ло1амзача арг1ан таьрахьдешаех -вар,-бар,-дар,-яр яха суффиксаш т1акхетарца: цхьоалаг1дар,кхоалаг1-вар,.. Ло1амеча а ло1амзача а массали таьрахьдешай формаш цхьатарра хул,укх диъ таьрахьдешагара д1аиккхачар:ца1-цхьа,шиъ-ши,кхоъ-кхо,пхиъ-пхи(йи1иг).

3.Таьрахьдешай ц1ердешашцара бувзам тайп-тайпара хул.Диъи из чулоацаш дола чоалхане таь-рахьдешаши шоаш дувзалуча ц1ердешашца классе бар беш да: виъ к1аьнк,вийтта болхло,диъ ц1а, дийтта ц1а,йиъ машин,йийтта машин,биъ устаг1а,бийтта устаг1а.. 1,2,3,5,20 яха массали таьрахьде-шаш мара, цхьа-ккха ло1амза массали таьрахьдош дожарашка ц1ердешашца барт беш дац. Ло1амза арг1ан таьрахьдешаш ц1ердешашца дожарашка барт беш да. Цар ц1ердешашцара барт хул эргача дожа-рашка -ча яха чаккхе т1аэцарца,масала:цхьоалаг1а ди,цхьоалаг1ча ден,цхьоалаг1ча денна,...

2) Ер таьрахьдешаш таьрахьашца д1аязде:2,4,77,31,467,19,1654,78,2002,94,63(шиъ,йиъ,кховзткъе вурийтта,....-ло1амза форма я; ло1амеяраш я :ши 1аж,биъ 1аж,кховзткъе вурийтта 1аж,..);-массала таьрахьдешаш да.

3) Арг1ан таьрахьдешашка даха уж х1анз :(шоллаг1а,йиълаг1а,кховзткъе вурийттлаг1а,...-ло1амза форма я ; ло1аме ф. я:(шоллаг1бар,биълаг1бар,кховзткъе вурийттлаг1бар,...)

4) Декъара таьрахьдешаш мас-масса? яхача хаттара жоп лу. Уж хьахул массали таьрахьдешай лард шолхаяларах : ялх-ялх,ворх1-ворх1,.. Шоай тайпара формаш йолаш хул 1,2,3,5 яхача таьрахьдешаех хьахинна декъара таьрахдешаш. :1-цхьацца,2-шишша,3-кхоккха,5-пхиппха. Декъара таьрахьдешай а я ло1амеи ло1амзеи формаш.Шоай морфологически хьисапашкеи синтаксически г1улакхагеи хьежа-ча, ло1амза декъарадараш эргаг1а дац цу формах дола массалийдарех.Ло1аме декъарадараш пред-ложене чухь легарга хьежжа, куцдешашка гаргаг1ерт :Хьехархочо шишша тетрадь делар берашта. Дешархой х1ара г1анда т1а кхо-ккха ваг1ар.

5) Легаде ер таьрахьдешаш :шишша,шишша говр,ийс-ийс,ийс-ийс говр.

Ц1.шишша,шишша говр,ийс-ийс,ийс-ийс говр,

Дл. шишшане,шишша говр,ийс-ийсне,ийс-ийс говра,

Л.шишшанена,шишша говра,ийс-ийсанена,ийс-ийс говра,

Д.шишшане,шишша говро,ийс-ийсане,ийс-ийс говраца,

К.шишшанеца,шишша говраца,ийс-ийсанеца,ийс-ийс говраца,

Х.шишшанех,шишша говрах,ийс-ийсанех,ийс-ийс говрах,

М.шишшанега,шишша говрага,ийс-ийсанега,ийс-ийс говрах,

Дс. шишшанел,шишша говрал,ийс-ийсанел,ийс-ийс говрал.

VI 1омадаьр ч1оаг1дар: 1.Тесташцара (№№1-3; 1- 6) болх .

VII На третий день вперёд - а) ц1улц1умока, б) кхоана, в) ломма, г) ц1улла .

VIII Ц1аг1ара болх : § § 37 - 38. 6 предложени язъе декъара таьрахьдешаш юкъе а долаш.

IX

X. Урока корта бар :

16 - 17 - г1а урокаш .

Тема : Изложени.

Лоарх1ам : текста гаргга изложени язъе 1омабар дешархой;нийса яздара навыкаш кхеяр ;дувза-

денна къамаьл шаьрдар.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Урока темацара болх :

1) Деррига текст 1одеш : ( " Даь васкет " О. 236 - 237 -" Дикт. изл. гуллам " ) :

Цхьан даь кхо во1 хиннав,кхийна нийсвенна д1аэтта. Дас ше леча хана укх тайпара васкет даьд ший къонгашка :" Вай юрта йистте керда а шира а ши никъ ба шоана,ширача новкъа д1а ма г1олаш ц1аккха а ! " Да венначул т1ехьаг1а,воккхаг1вола воша,дас ма г1о аьннача новкъа вахав. Цу новкъа г1олла д1аводаш цунна духьалбаьннаб сармак.Сармако хаьттад к1антага:

" Йиш лакха а пандар лакха а хой хьона? "

- Хац, - аьнна,жоп деннад к1анта.

Сармако д1акхаьллав из. Воккхаг1вола воша ц1ава хьевелча,шоллаг1вар цунна т1ехьава-хав. Из а вахав дас ма г1олаш аьннача новкъа а ваьнна..Водаш-водаш цхьа ха яьлча ,цунна а духьалбаьннаб сармак. Хьалхарчунга даь хаттараш цунга а даьд сармако.Укхо а аьннад :"Хац сона"."Хац",- оаллашехьа сармако д1акхаьллав шоллаг1вар а.Ший ши воша ц1ава хьевелча, царна т1ехьавахав кхоалаг1вар.Кхоалаг1чоа а духьалбаьннаб из сармак.Сармако шийга хата-раш дича: "Даьра хов сона-м", - жоп деннад кхоалаг1чо.Дика пандар а лекхаб к1анто,т1аккха йиш а лекхай.Раьза хиннаб сармак к1анта.Т1аккха аьннад укхо сармакага : " 1а мел аьннар ма даьдий аз,х1анз 1а са ши воша хьавала веза!"К1антах кхерабенна сармак раьза хиннаб. Сарма-кагара ший ши воша хьа а ваьккха,ц1авахав з1амаг1вар. Шоаш ц1а ма кхаьчча,ший вежарашка аьн-над з1амаг1чо : "Иштта хул шоана дас яхар ца дича! " ( Багахбувцам т1ара ) -169 дош.

2)Хаттараш а телаш чулоацам хьабувцийт :(Масса во1 хиннав цхьан даь?Маца,фу васкет даьд цо ший къонгашка?Да венначул т1ехьаг1а,малаг1ча новкъа г1олла вахав воккхаг1вола воша?Фу хилар цунах?Х1ана?Маца новкъа ваьлар шоллаг1вар?Цунах а фу хилар?Х1ана?Т1аккха фу дир кхоалаг1-

чо?Цунах фу хилар?Мишта ц1абоалабу цо ший вежарий?Шоаш ц1акхаьчача ,фу оал укхо ший вежа-рашка?

3) Хала дешаш улга т1а д1аязду,т1аккха кхы а шозза 1одеш деррига текст .

4) Ло1амера болх байт де-ка.

III . Урока корта бар :

18 - г1а урок

Тема : Гулдара,белгалза - массали таьрахьдешаш.

Лоарх1ам :гулдара а белгалза-массали а таьрахьдешаш довзийтар,царех пайда эца 1омабар ;

патриотически кхетам балар;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс :" Поацолг " , тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.декъара таьр. юкъе дрла шоаш язъяь 6 предл. 1оешийт;

2) Тесташцара болх .

III Дешай диктант :вайве,вахар-лелар,масхам-квас,мук1арло-признание;везийта,вешта аьлча, виц-веннав,дика-во.(белгалдаьча дешашта оттама тохкам бе .)

IV Тохкамаш : 1.синт. тохкам бе: Вираца лаьтта 1аса вирах 1ийхад.(Дувцара,цхьалхане,йиза,грам-ки лард - 1аса 1ийхад,кхычунга ца йоала,нийса арг1а,яьржа) ;2.морфол. -вирах ; 3.лаьтта.

V.Керда темацара болх :

1.Урока тема ювцар : Гулдара таьрахьдешаш хьахул массалийчарна -э(е)суф. т1акхетарцеи мукъаза оаз шолхаяларцеи:4-диъэ,5-пхиъэ(пхиъъэ),ялххе,ворхх1е,и д1

2)Ер предложенеш д1аязъе,гулдара таьрахьдешашта к1ал така хьакха :Кхоккхе 1уррехьа б1араш гулде бахар.Аз виъэ балха вахийтав.Пхиъэ йол хьокхаш боахкар цнашка.

3)Шоай лоарх1амга диллача таьрахьдешашта гаргалест дукха доаца ер дешаш:иззал,массайта, масссехк,к1езига,дукха. Уж дешаш таьрахьдешаш хилац ц1ердешашца дувзаденнача хана мара,кхы мел йолча моттигашка куцдешаш хул.Уж таьрахьдешаш белгалза-массали таьрахдешаш да.

4)Ер предложенеш д1аязъе,белгалза-массали таьрахьдешашта к1ал така хьакха :К1езига са а ле1а, д1ахо вахар къоано.К1езига х1ама а юъ унахочо.Иззал дулх даа йиш яц хьона ! Иззал дийшача-м хьадувца мегарг-дар лертт1а .

5) Легаде ер таьрахьдешаш : кхоккхе,к1езига нах,дукха ялат,дукхадар.

Ц1.кхоккхе,к1езига нах,дукха ялат,дукхадар,

Дл.кхоккхане,к1езигача наха,дукхача ялата,дукхачун

Л.кхоккханена,к1езигача наха,дукхача ялатана,дукхачунна,

Д.кхоккхе,к1езигача наха,духкача ялато,дукхачо,

К.кхоккханеца,к1езигача нахаца,дукхача ялатаца,дукхачунца,

Х.кхоккханех,к1езигача нахах,дукхача ялатах,дукхачох,

М.кхоккханега,к1езигача нахага,дукхача ялатага,дукхачунга,

Дс.кхоккханел,к1езигача нахал,дукхача ялатал,дукханел

6) Кхоллама диктант (з1амига сочинени язъе укх темах" Са йиша "-Маца,мичахьа яьй? Масса шу даьннад цун? Мича дешаш я е болх беш я ? Массалаг1а дезалхо я ?...)

7) Алапашца д1аязде ер таьрахьдешаш:1,211,15,3,97,28,88,57,8,4455

8) Царех деррига таьрахьдешаш хьаде : (ца1-цхьа,цхьоалаг1а,цхьоалаг1вар,цхьацца(декъара),

9) Примераш 1оеша,царна доаг1а жоп а хьаала,д1аязде алапашца : 177 + 49 =226

Б1аь кховзткъе вурийттанена т1атоха шовзткъе ийс,хургья ши б1аь ткъаь ялх.

964 - 128 = 836 645 + 313=958 854 - 99 =755

10) Послезавтра - а) ломма, б) ц1улла, в) ц1умоака г) кхоана .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар :1.Хаттараш дар:(Малаг1а таьрахьдешаш да гулдара?Белгалза-массали?...

VII.Ц1аг1ара болх : § § 37-38; Упр № 173 (1-3 )

VIII.

IX . Урока корта бар :

19 - г1а урок

Тема : Арг1ан таьрахьдешаш.

Лоарх1ам : арг1ан таьрахьдешаех бола кхетам к1оаргбар, уж къамаьла юкъе кхувла 1омабар ;

къахьегача наьха сийде 1омабар ;нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,карточкаш

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1Упр № 173.( уж ши дош мишта легадаьд хьож ) , 2.Ловзар : " Мел ха яьн-най вайна? "

III Харжара диктант :(1одешача дешашта юкъера ц1ердешаш хьа а лехаш,д1аязде)къор1а, сийсара ди-бийса,нагахьа санна,т1угаск-редиска,1аьржа,гоама,ц1окъал-каприз,пахашк,кхоардам-позор,велх.

IV Тохкамаш :1.синт. -Д1аьхача хабарал лоаца муш тол.(кица)(Дувцара,цхьалхане,йиза,грам-ки лард -муш тол,кхычунга ца йоала,нийса арг1а,яьржа), 2.морф. -д1аьхача( хабарал) , 3.оттама - хабарал

V.Керда темацара болх:

1) Д1аязде ер таьр. алапашца :1,4,53,72,9,22,18(ца1-цхьа,йиъ-йиъ,шовзткъа кхойтта,ийс,ткъаь шиъ)

2) Фу хьахьокх,малаг1ча хаттара жоп лу арг1ан таьрахьдешаш?(Арг1ан таьр. хьахьокх х1амай арг1а.

Цо жоп лу массалаг1а?яхача хаттара.Цар ши форма я:ло1амзеи ло1амеи.Лакхе яздаьча массали таьрахьдешаех арг1ан таьрахьдешаш хьа а деш,д1аязде:хьалхара-цхьоалаг1а,йиълаг1а,шовзткъа кхойттла-г1а,...,х1анз ло1аме ф.дахал уж:хьалхарвар,цхьоалаг1вар,йиълаг1ъяр,...и.д1.

3) Д1аязде ер цхь. дешаш,массали таьр. ло1амеча ф. а доахаш,т1аккха арг1ан таьр . а доахаш:кхо шу-кхоъ,кхоалаг1а-кхоалаг1дар;виъ к1аьнк-виъ,виълаг1а-виълаг1вар;7 йи1иг,ши книжка,8 ц1а,2 сед-къа,кхо га,цхьа дезалхо,ийс сахьат .

4) Арифметически примераш е,алапашца д1а а яздеш :

446 - 37 = 409 696 + 14 = 710 558 – 44 = 514

133 + 69 = 202 947 - 85 = 862 773 + 18 = 79

5) На четвёртый день вперёд - а) кхоана, б)ц1улц1умока, в) ломма, г)ц1умоака.

6) Укх схемаех дешаш оттаде :

( а) малхаца , б) тракторист , в) д1авахар , г) чубахараш , … )

7)Укх схемаех предложенеш оттае:

( а) Бераш дукха лайзар селхан . б) Экскурсе дахадар тхо лоам . … )

VI.Ц1аг1ара болх : §40. Упр № 180, О.82 (цхьа ди-цхьоалаг1а,цхьоалаг1дар,...)

VII 1омадаьр ч1оаг1дар: (.тесташцара болх )I

VIII

IX Урока корта бар :

20 - г1а урок

Тема : Цхьалханеи,чоалханеи,оттамеи таьрахьдешаш.

Лоарх1ам :цхьалханеи,чоалханеи, оттамеи таьрахьдешаех бола кхетам балар,царех пайда эца

1омабар ; нравственни кхетам балар;нийса яздара навыкаш шаьръяр.

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш,карточкаш

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 180 ( 1одешийт яздаьр ) , 2) Тесташцара болх.

III Гойтара диктант : Цкъа юрта йисте жега воаллар со. Хьажк1а фийг а бахьаш доаг1ар зунгат.Цул шийл дуккха а боккхаг1а бар из.

IV Тохкамаш :1. 1-ча предл. синт. тохкам бе ,2. морф. - жега , 3. фонет. - юрта

V.Керда темацара болх:

1) Упр.164. Дешашца д1аязде таьрахьдешаш ,хьалхаг1а - цхьалханедараш,т1аккха-чоалханедараш, юххера а - оттамадараш,дагайоха теорет. материал:( Цхьалхане таьрахьдешаш цхьан овлах латта-раш да, чоал-хане - шин овлах латтараш да,оттамадараш - шин е кхы дукхаг1ча цхьалханеча е чоал-ханеча таьрахь-дешаех латтараш да ) : а) 5 ( пхиъ) 6-(ялх),...; б) 11-цхьайтта,шийтта,.., в) эзари ийс б1аь кховзткъа цхьайтта,кхо б1аь, ...

2)Ер таьрахьдешаш дешашца д1аязде :455,3,100,15,18,245,6,839,7,19,1577,334,2,755, 8,14,1, 777 , 9 , 995,72.(йиъ б1аь шовзткъа пхийтта,кхоъ,б1аь,пхийтта, ...)

3)Цхьалханеи чоалханеи массали ло1аме таьр. ло1амзача формашка даха:(кхоъ-кхо, пхийтта-пхийтта къоалам, и д1. )

4)Цхьалханедараш гулдареи декъареи таьрахьдешашка. даха :(кхоккха-декъара,кхоккхе-гулдара, и д1)

5)Цхьалханеи чоалханеи таьрахьдешаш арг1ан таьрахьдешашка даха (ло1амеча ф. а ло1амзача ф. а) кхоалаг1а-кхоалаг1-вар,б1аь-б1оалаг1а-б1оалаг1дар, и д1. ..

6)Кхоллама диктант.(З1амига дувцар оттаде ,ер предл. цун юхьиг хургйолаш :Моцаг1а-моцаг1а хин-над,яхаш,дувц из. Эггара лакхаг1ча лоам т1а уллуш цхьа з1амига юрт хиннай. ...(1одешийт 1-2 дешар-хочунга шоаш яздаьр)

VI 1омадаьр ч1оаг1дар:(Тесташцара болх )

VII.Земляника - а) диттакомар, б) баьцакомар .

VIII.Ц1аг1ара болх :§ 37. Упр № 165 (2 абзац ) О. 75 .(цхьалханеча таьр. к1ал цхьа така хьакха,чоал-ханечарна - ши така,оттамачарна - талг1ен така хьакха )

IX

X. Урока корта бар :

21 - г1а урок

Тема : Массали таьрахьдешай легар.

Лоарх1ам :массали таьр. 1омадаьр ч1оаг1 а деш,цар легар довзийтар де-та, эшшача дожарашка

таьрахьдешаш увттаде 1омабар ; наьнацара безам кхебар; нийса яздара навыкаш де –

г1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : карточкаш,тесташ,таблица.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 165 ( Мишта баьб болх тохк ), 2) Ловзар " Поацолг "

III Харжара диктант :(таьр. хьа а хержаш,д1аязду алапашца),48,зунгат,яхь,133,66, :ворд,з1ий. 1олег, 2,25,нани,цунца,гаьнаш,7,барзкъа,99,селхан, 54,1ажаг1а.

IV Тохкамаш :1.синт. тохкам бе: Лораша дика дарба ду унахочоа. 2.морф. -лораша,

3.фонет. - дика (дарба )

V.Керда темацара болх:

1) § 39. О. 78. 1оешийт дешархошка,цакхийтар д1ахьех.

2) Легаде ер таьр. :ца1,цхьа ц1а,31,:,ши б1аь ткъаь кхоъ,ялх

Ц1.ца1,цхьа ц1а,ткъаь цхьайтта,ши б1аь ткъаь кхоъ,ялх,

Дл.цхьанне,цхьан ц1ен,ткъаь цхьайттане,ши б1аь ткъаь кхаьнне,ялхне,

Л.цхьанненацхьан ц1енна,ткъаь цхьайттанена,ши б1аь ткъаь кхаьннена,ялхнена,

Д.цхьанне,цхьан ц1ено,ткъаь цхьайттане,ши б1аь ткъаь кхаьнне,ялхне,

К.цхьаннеца,цхьан ц1енца,ткъаь цхьайттанеца,ши б1аь ткъаь кхаьннеца,ялхнеца,

Х.цхьаннех,цхьан ц1енах,ткъаь цхьайттанех,ши б1аь ткъаь кхаьннех,ялхнех,

М.цхьаннега,цхьан ц1енга,ткъаь цхьайттанега,ши б1аь ткъаь кхаьннега,ялхнега,

Дс.цхьаннел,цхьан ц1енал,ткъаь цхьайттанел,ши б1аь ткъаь кхаьннел,ялхнел .

3) Кхоллама диктант(белгалдаь таьрахьдешаш юкъе а долаш, предложенеш оттае,д1аязъе уж.)

4) Арифметически примераш е,д1аязъе уж дешашца :

158 +242 = 400 311 + 344 = 655

848 - 466 = 382 577 – 297 = 280

5)Укх таьр. ло1амза а ло1аме а массали,арг1ан таьр. хьаде,д1аязде уж:

3,6,10 (кхо к1аьнк,кхоъ,кхоалаг1а,кхоалаг1вар,ялх 1аж,ялх,ялхлаг1а,ялхлаг1бар,...

6)Х1анз церех хьаде гулдареи декъареи таьр. :(кхоккха-декъара,кхоккхе-гулдара,...)

7)Ер таьр. дешашца д1аязде:377,15,1654,2,5379,72,99,518,17,8 .

8) Баьца даар да - а) кхор, б) маькх, в) хорсам .

VI.1омадаьр ч1оаг1дар:(тесташцара болх )

VII.Ц1аг1ара болх : § 39. Упр № 173 ( 4 - 5 дешаш легаде деза таьр.,таблицага а хьежаш )

VIII

IX Урока корта бар :

22 - 23 - г1а урокаш

Тема : Сочинени.

Лоарх1ам :дешархой дувзаденна къамаьл шаьрдар; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : сурташ .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II. Урока темацара болх :

1)Урока тема йовзийтар (соч. " Хьунаг1а хинна хувцамаш " е " Тха дезал " )

2)Хьалхарча темах лаьца долча сурташцара болх(фу гу вайна укх сурта т1а?Малаг1а ха я,аьнна,хет шоана ер? Миштад 1алама сурт- суртанчо дилла?Хьо хиннавий в1алла а хьунаг1а? Мишта хийтар хьона из? Х1анз миштад хьуна сурт?...)

3) 1-2 дерархочунга шоай дезалах лаьца дувцийт,

4) Кицаш дагадохийт,

5) Цу темаех дола стихаш дагадохийт,

6) Фу болх ба бе безар?(дувц хьехархочо)

7) Ло1амера болх.

III Урока корта бар :

24 - г1а урок

Тема : Арг1ан таьр. ,уж хьахилар,цар легар.

Лоарх1ам :массали таьр. арг1ан таьр. хьаде а уж легаде а 1омабар де-хой,уж къамаьла юкъе

кхувла 1омабар ; къахьегача наьха сийде 1омабар; нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,перфокарточкаш .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 173.(легаде дезар таьр. ,шоаш яздаьр 1одешийт );

2. § § 37 - 39 ювцийт де - ка .

III Гойтара диктант :("Б1ийг"- Из б1ийг йолча хана денз цхьана ловз тхо.Х1анз цох бодж хиннай.Лакха му1аши й1аьха моджи я цун.)-оазаши алапаши цхьатарра доаца

дешаш хьаязде,транскрипцеш а еш:хиннай - [х ин:ай] :6,5,и д1.

IV Тохкамаш :1. синт. тохкам бе :Оалхазара а беза ший мохк.(кица) ,2.фонет. - беза

[ б иэза ] :4 : 5....

V.Керда темацара болх:

1) § 40.1оешийт дешархошка,(Арг1ан таьрахьдешаш а хул массали таьр. санна ло1амеи ло1амзеи. Арг1ан таьрахьдешай ло1амза ф. хьахул массали таьр. -лаг1а е -ллаг1а яха суф. т1акхетарца :ялх-ялхлаг1а, ворх1-ворх1ла-г1а,... 1,2,3,5,20,100 яха массали таьрахьдешаш арг1ан таьрахьдешашка доалача хана,цар овлан оазаш хувцалу,х1аьта кхыдола таьрахьтдешаш шоаш долчча бесса дус : б1аь-б1оалаг1а,пхиъ-пхелаг1а,... Ло1аме арг1ан таьрахьдешаш хьахул ло1амзача арг1ан таьрахь- деша чаккхе -а д1а а йоалаш, -яр , -вар , -бар , -дар яха суффикс т1акхетарца:шоллаг1а ди-шоллаг1-дар, кхоалаг1дар,... Ло1амза арг1ан таьрахьдешаш ло1амза белгалдешаш санна легаду,х1аьта ло-1амедараш -ло1аме белгалдешаш санна.

2)Упр № 182 (1-2), Упр № 183 (1-2) - легаде деза уж дешаш

Ц1.кхоалаг1а ц1а,диълаг1а ди,диълаг1дар,цхьоалаг1дар,

Дл. кхоалаг1ча ц1ен,диълаг1ча ден,диълаг1чун,цхьоалаг1чун,

Л.кхоалаг1ча ц1енна,диълаг1ча денна,диълаг1чунна,цхьоалаг1чунна,

Д.кхоалаг1ча ц1ено,диълаг1ча дено,диълаг1чо,цхьоалаг1чо,

К.кхоалаг1а ц1енца,диълаг1ча денца,диълаг1чунца,цхьоалаг1чунца,

Х. кхоалаг1ча ц1енах,,диълаг1ча денах,диълаг1чох,цхьоалаг1чох,

М.кхоалаг1ча ц1енга,диълаг1ча денга,диълаг1чунга,цхьоалаг1чунга,

Дс..кхоалаг1ча ц1енал,диълаг1ча денал,диълаг1чул,цхьоалаг1чул,

3).Кхоллама диктант (З1амига соч. язъе укх темах: "Са вежарий")-1-2 дешархочунга 1оешийт шоаш язъяь предложенеш.

4) Дешашца д1аязде ер таьр. 11 говр,21 к1аьнк,2 сахьат,7 г1анд,9 сесаг,17 к1ориг,8 з1ий,25 бургац - цхьайтта говр,ткъаь цхьа к1аьнк,ши сахьат,ворх1 г1анд,... .

5) Уж массали таьр. ло1амеча формага даха:цхьайтта,ткъаь ца1,шиъ, .. .

6) Х1анз уж массали таьр. арг1ан таьр. даха: (цхьайттлаг1а,цхьайттлаг1ъяр,ткъаь

цхьоалаг1а,ткъаь цхьоалаг1вар, ...)

7)Арифметически примераш е :

59 + 14 = 73 233 -118 = 115 467 - 317 = 150

88 – 45 = 43 511 – 199 = 312 77+ 144 = 221

8) Маьтлоам,Бешлоам - а) юрташ я, б) газеташ да, в) лоамаш да ;

Хи йистера лаьтта - а) юрт я, б) аре я, в) гув ба, г) берд ба .

VI .Ц1аг1ара болх :§ § 37-40. Упр № 182 (3 - 4), Упр № 183 (3-4) О.83.

VII

VIII.Урока кортабар :

25 - г1а урок

Тема : Таьрахьдешаш хьахилар,уж яздара бокъонаш.

Лоарх1ам :таьр. хьаде а уж г1алат а ца деш, д1аязде а 1омабар де-хой,шоай къамаьла юкъе

нийса кхувла 1омабар ;нравственни кхетам балар;нийса яздара навыкаш шаьръяр .

Гойтара г1ирс : таблицаш,карточкаш,тесташ

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1 Упр № № 182 ( 3 – 4 ) , 183 ( 3-4 ) - уж 4 дош легаде дезар- 1одешийт де-шархошка шоаш яздаьр ; 2.Ловзар: " Масса сахьат даьннад вайна? "

III Дешай диктант :г1айг1а,г1оттам-восстание,йо1б1арг(ба)-цветок"анютины глазки"; ,зенгал-купорос (медный),1очуохка,халла,организаци ; К1ал така хьекха дешаш юкъе а долаш предложенеш оттае ; Белгалдаьхача дешашта оттама тохкам бе

IV..Керда темацара болх :

1) § 41. 1оешийт.(1.Ше хьахоззача бесса "1" яхача алапаца язду ца1,х1аьта цун ло1амза ф. ,вешта аьлча,цун ц1ердешаца бувзам хилча, хь ззду:цхьа саг. 2.11-19 кхаччалца дола массалий а арг1ан а чоалхане таьрахьдешаши 40,60 80 яха б1арччача ткъаьннеех латта таьрахьдешаш цхьана язду, х1аьта кхы мел дола массалий а арг1ан а оттама таьрахьдешаш къаьста язду:ткъаь цхьайтта,дезткъе кхоъ,и.кх.д1. 3.Кхоачалуча(ъ) латта 2,3,5 яха таьрахьдешаш эргача дожарашка а ц1ердешаца був-зам болаш хилча а из(ъ) доацаш язду:шинне,кхаьнне,пхенне,ши саг,кхо,пхи саг,... 4.Оттама таьрахь- дешаш юкъе и яха хоттарг доацаш язду:ши б1аь ткъаь итт,цхьабакъда харцахьа кхетаде йиш йолча и язде деза:эзари ийс б1аь ткъаь ялх. 5.Арг1ан а массалий а таьахьдешай чаккхенашта хьалха хозаш йола лоаца мукъа оаз а язъяц:шоллаг1чунца, ялхне,диъне,и.д1. 6. 2-9 кхаччалца дола гулдара таь-рахьдешаш эргача дожарашка чаккхена хьалха а долаш язду : шаккхане,кхоккхане, диъанена, кхо-ккханена,... 7. Ло1амзача арг1ан таьрахьдешай -лаг1а яхача суффикса т1ехьа хозаш йола лоаца му-къа оаз а Ц1.д. массаза а язъю:шоллаг1а,кхоалаг1а,... 8. 1,2 яхача массалий таьрахьдешай ло1амза-ча форма эргача дожарий чаккхенаш массаза а -н долаш хул:цхьан,шин. 9.Юкъе такилг (дефис) хье-кхаш язду хетаре таьрахьдешаш : цхьа-шиъ,ши-кхоъ-ло1аме ф. цхьа-ши саг,ши-кхо саг-ло1амза ф.

Белгалдаккхар:Ц1ердешашца дувзаш хилча а,т1ехьа йиш хоадора хьарак яздеш хул таьрахьдеша,из белгалдаьккха д1аоалаш хилча:Шиъ совг1ат деннад тха бригадира.

2) Упр № 188.Дешашца д1аязде таьр.(массали),т1аккха арг1ан таьр. даха уж,яздара бокъонаш хьа а ювцаш д1аязде ужаш а .Шиъ-ши к1аьнк,шоллаг1а,шоллаг1вар,кхоъ-кхо,кхоалаг1а,кхоалаг1вар, ....

3)Ер таьр. дешашца д1аязде,уж яздара бокъонаш хьа а ювцаш :2008 шу,19,7,1996,154,933,5 гали, 5576, 22 коч.

4)Ер цхьанкхийтта дешаш д1аязде,белгалдешай разрядаш белгал а еш,цар формаш а хувцаш: топ-пара кхабилг-отн. б.,-топпаръяр;зипаяр-отн.б.,-зипа коч,к1ай лоа-мишт. б.,-к1айдар,берза к1аза -т1а-озара б., -берзаяр,говза пхьар - мишт. б., -говзавар.

5) Упр № 189. Арифметически примераш е:196+24=220 (Б1аь дезткъе ялхайттанена т1атоха ткъаь шиъ,хургья ши б1аь ткъо. и.кх.д1.

6) Ачама-боарз,Йи1ий борз - а) лоамаш да, б) гувнаш да, в) боарзаш да .

VI .1омадаьр кердадаккхар: ( тесташцара болх )

VII. Ц1аг1ара болх : § 41. Упр № 187. О. 86 ( дешашца д1аязде деза таьр. -ца1,цхьайтта,...)

VIII.

IX. Урока корта бар :

26 - г1а урок

Тема : Таьрахьдеша синтаксически г1улакх.

Лоарх1ам : предложенена юкъера таьр. хьалеха а цар синтаксически г1улакх белгалде а 1ома-

бар де-хой ; меттацара безам совбаккхар ; нийса яздара навыкаш шаьръяр.

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1. Упр № 187: 2.§ § 37-41 ювцийт де - ка .

III Гойтара диктант : "1а" Дена хьаэттар шийла 1а..Юрта юкъе гул а денна,соалозаш хехкаш доахк итт бер.Итте а цхьа барт а болаш дар уж.Цхьан соалоза т1а шишша т1ахувшаш а хехкалора бераш.Цхьа соалоз т1ак1алт1ара а яьнна,шаккхе а йи1иг 1оежар. - шоашта дагадоагг1ача бесса,д1аязде текст.. 2.Таьр. к1ал така хьакха,цар разрядаш белгал а е(итт-массали,ло1амза ф., итте-гулдара,цхьа барт-массали,ло1амза ф.,цхьан-массали,ло1амза ф.,шишша-декъара,шаккхе-гулдара ) 3.фонет тахка :хьа-эттар

IV .Керда темацара болх :

1)Синтаксически тохкам бе укх предл. :Кхоалаг1ъяр ч1оаг1а хоза яр цар.

2)Ер предложенеш д1а а язъеш,таьр. синт. г1улакх белгалде :Ши новкъост хиннав хьуна юкъе г1олла хьавоаг1аш.(подлежащи)Ца1,ведда гаьна т1а а ваьнна,лечкъав,шоллаг1вар наькъ т1а виссав. (подле-жащеш да) К1аьнка ца1 ц1адихьар.(карардар) Цхьаннех-м котваргвар со.(кхоачам)Ткъаь шоллаг1а шу доладеннад-кх цар Мувсай! (къоастам)Ши чемодан латтар ц1ена юкъе.(подлежащи) – Алал х1анз , малаг1а предложене маьженаш хила йиш я таьрахьдешаех ? … ( п. , карардар ,кхоачам , къоас-

там, … еррига а керттереи кертерзеи маьженаш хила йиш я таьрахьдешаех )

3)Упр № 186.Шоашкара хьадага а лаьце,д1аязъе тайп-тайпарча дожарашка латташ таьр. а царца був-зам бу ц1ердешаш хургдолаш:Кхоалаг1а ди да дог1а делха.Дийттлаг1ча ц1айна кийчо еш я тха класс. Аз дийшача пхийтталаг1ча книжкал сакъердамег1а цхьаккха книжка дале тамаш я-кх! и.д1.

4)Арифметически примераш е,дешашца д1а а язъеш:183+7=190 (Б1аь дезткъе кхойттанена т1атоха ворх1,хургья б1аь дезткъе итт. и. д1. ..

5) Ловзар : " Мел ха яьннай ? "

VI 1омадаьр ч1оаг1дар :(тесташцара болх )

VII Хьач - а) зиза да, б) баьца даар да, в) сом ба .

VIII.Ц1аг1ара болх : § § 37-41. Упр № 181. О.82.(хьаязде деза, таьр дешашца д1а а яздеш)

IX.

X. Урока корта бар :

27 - г1а урок

Тема : Таьрахьдеша тохкам бар.

Лоарх1ам : таьр.морфологически тохкам бе 1омабар де-хой;къамаьла юкъе уж кхувла 1ома -

бар ; Даьймехкацара безам кхебар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр.

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1. Упр № 181 (дешашца д1аязде дезар таьр. мишта яздаьд хьож ) 2.Ловзар: " Поацолг "

III Дешай диктант : б1арашдуарг-белка,даькъазъяла,даьтта,делкъийга,денгара-денга, дехке-довла,диазза,ди-бийса,диткъа,в1алла,дилийта .

IV .Тохкамаш : 1.синт тохкам бе : Фашист к1оаг баккха венна моттиг зеелар капитана.(Дувцара, цхьалхане,йиза,грам-ки лард-моттиг зеелар капитана,кхычунга йоала,инверси,яьржа,) . 2.морф. - капитана, 3)фонет. - зеелар-[з эйэлар]:6:7.....

V. Урока темацара болх :

1)Таьрахьдеша тохкам бара никъ.( § 42 О 87 )1оешийт дешархошка.

2)Ер предложенеш д1аязъе,к1ал така хьакха таьрахьдешашта ,т1аккха морфологически тохкам бе царна :Январь бетта ткъаь цхьайттлаг1ча дено чакхдоаккх къаьнара шу.Цу бус шийтта сахьат даьлча д1адо-лалу Керда шу.Ши йи1иг Москве МГУ деша яг1а цар.Кхо во1 ц1аг1а ва,х1аьта виълаг1вар арме ва Виъэ а дийша ба. Дешаро массайтта хьаькъал лу.

( Январь бетта ткъаь цхьайттлаг1ча дено чакхдоаккх къаьнара шу .)

ткъаь цхьайттлаг1ча ( дено )

I. Таьрахьдош.

II.Юхь.ф. - ткъаь цхьайтта.

III.Массаза хула белгалонаш: 1.оттама, 2.арг1ан, 3.разряд яц, 4.ло1амза ф. .

IV.Хувцалу белгалонаш: 1.Д.д., 2.кх.х1.кл.. .

V. С. г1. – малаг1ча денно ? ткъаь цхьайттлаг1ча ( къоастам ).. - иштта деррига таьрахьдешаш

тохк морфологически.

2)Ер таьр. дешашца д1аязде :49,584,12,257,5,836,3,7,16,333 -(шовзткъе ийс,пхи б1аь дезткъе диъ,шийтта,ши б1аь шовзткъе ворх1, и.д1.. )

3)Цхьалханеча таьр. хьаде гулдареи доакъойи таьр.,д1аязде уж :(пхиппха-доакъой,

пхиъэ-гулдара; кхоккха-декъара,кхоккхе-гулдара; и. д1. )

4) Арифметически примераш е,дешашца д1а а язъеш :

144 + 89 = 233 766 – 448 = 318 17 + 59 = 76

382 - 205 = 177 503 + 79 = 582 84 – 38 = 46

5) Укх схемаех предложенеш оттае :

Эг1азвахача Илеза ц1аькхаза а катехай галех . Т1аккха а Борзо д1ахийцадац гали .

6)Белгалдешаш кердадаккхар : а. ер цхьанкхийтта дешаш д1аязде,белгалдешашта к1ал така хьакха,цар разряд,форма белгалъе :сийна сигале(мишт. б.,ло1амза ф.),ж1аледар -(т1аозара б.,ло1аме ф.),юртара йи1иг (относ. б.,ло1амза ф.),шийла хий(мишт. б.,ло1амза ф.).

б)Х1анз формаш хувца цар:(сийнаяр-ло1аме ф.,ж1але к1азилг-ло1амза,юртаръяр-ло1аме ф., шийладар-ло1аме ф.)

7) Ловзар : " Мел ха яьннай ? "

VI 1омадаьр ч1оаг1дар :(тесташцара болх )

VII Талант - а) говзал я, б) майрал да, в) нач1ал да .

VIII.Ц1аг1ара болх : § § 37-42. Упр № 192. О.88.(хьаязде,таьр. к1ал така хьакха,морфологи-

чески тохкам бе царна,классе санна)

IX.

X. Урока корта бар :

28 - г1а урок

Тема : Тахкара диктант.

Лоарх1ам :таьрахьдешаех 1омадаьр мишта кхетадаьд а грамматика мел лакхъеннай а тахкар .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Урока темацара болх :

1)Деррига текст 1одеш:( " Ши новкъост" О.114. " Дикт. изл. г.." )

Ши новкъост хиннав хьуна юкъе г1олла хьавоаг1аш.Ц1аьхха ча т1акхаьчай царна.Ца1, вед-да,лечкъав,шоллаг1вар наькъ т1а виссав.Де х1ама а доацаш,лаьтта 1о а вижа,ше валара кеп оттаяьй цо.Ча,цунна хьат1а а ена,хьаж яха йолаеннай,х1аьта вижа улла саг,са ца доахаш, се-цав.Ча,ше хьаж яьккха яьлча,из веннав мотташ,д1аяхай.Ча д1аяхача,гаьн т1ара 1о а ваьнна, велаш хиннав хьалхарвар :"Фу йоахар цо хьога,лерге а ена ?" "Цо сога даьра йоахар, новкъос-тий к1ал а бита бовдараш,во нах ба,"-жопденнад шоллаг1чо. ( 92 дош.-Багахбувцам т1ара )

2) Ца довза дешаш довзийт

3) Цхьацца предложени язъеш,деррига текст д1аяздайт.

4) Юха а деш деррига текст

5)Т1адуллар : а).шоллаг1ча предложенена синтаксически тохкам бе; 2.морфологически тохкам бе : шоллаг1чо яхача таьр. , 3) яьлча яхача деша фонети-чески тохкам бе .

III Урока корта бар :

29 - г1а урок

Тема : Ц1ерметтдош,цун синт. г1улакх..

Лоарх1ам : ц1ерметтдешаех бола юкъара кхетам балар де-та;цун синт. г1улакх белгалде 1ома-

бар ; меттацара безам кхебар;нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Диктантий г1алаташцара болх

III Урока темацара болх:

1) § 43.ювц.(Ц1ерметтдош оал ц1ердеша,белгалдеша,таьрахьдеша метта лелача дешах.Цар хьа-хьокх х1ама,цун белгало,цхьабакъда царех цхьаннех а ц1и-м яккхац :со,из... Ц1ерметтдешаш духь-духьа хувцалу.Цхьадола ц1ерметтдешаш дожарашца,таьрахьашца хувцалу,цхьадола ц1ерметтдешаш -дожарашца, цхьадола ц1ерметтдешаш классашца хувцалу. Ц1ерметтдош предложене чухь подле-жащи, карардар,кхоачам,къоастам,сказуеме ц1ера дакъа хул : Тхо ялхлаг1ча классе деша даг1а. (подлежащи) Сона воте ийца совг1ат ер да.(кхоачам,сказуеме ц1ера дакъа)Даде шийца дугаргда вай хьунаг1а.(кхоачам,карардар)Из къоалам хьабал! (къоастам)

2) Упр. 193.Т1ера хьаязъе,к1ал така хьакха ц1ерметтдешашта,къовларгашка белгалде цар синт. г1улакх :Тахан Даьхено,г1оза хьесташ,эшар-доацар шоана (кхоачам)тел,Керда шу х1анз даькъал дувцаш,аз(подлежащи) а шуга(кхоачам)моаршал тел. и.д1. ..

3)Кхоллама диктант(Упр № 194. О.90 ) - Суртага хьажа.Мишта хет шоана цу к1аьнка леладер?Х1а-

на висар из школе т1ехьа?Фу оамалаш я цу к1аьнка йицъялийта езараш? Укх суртага а хьежаш, предложенеш оттае,юкъе ц1ерметтдешаш а долаш.(Хьалхарча сурта т1а сона гу цхьа набара т1ера вола к1аьнк.-кхоачам ба ц1., Сахьатага а хьажа, юха 1овижа воал из к1аьнк. -подлежащи да . и. д1. )

4)Диктовках д1аязъе ер предложенеш,к1ал така хьакха ц1ерметтдешашта,белгалъе цар формеи синт. г1улакхи : Даиман цхьана лелаш акха ши кхокха бар.Каст-каста амбара чура к1а даа ухар уж.(подл.) Х1ама теха царех(кхоачам)кхокх лозабе караг1даланзар сона.(п. )

5) Хьалаха доаг1аш дола дешдакъа: хьалхара дош чакх а доаккхаш,т1ехьардар д1а а доладеш :

лоа ( бат ), ( бат ) хар , мар ( кхал ), ( кхал ) инг .

IV .1омадаьр ч1оаг1дар: 1.Тесташцара болх

2.Малаг1ча къамаьла даькъах оал ц1ерметтдош? Мишта хувцалу уж? Цар синт. г1улакх предложе-

не чухь?...

V. Пастух - а) ахархо ва, б) марсхо ва, в) суртанча ва , г) г1окказ ва .

VI .Ц1аг1ара болх : § 43. Упр № 195.О. 90.( хьат1аязде,ц1ерм. к1ал така хьакха )

VII

VIII. Урока корта бар :

30 - г1а урок

Тема : Йовхьий ,т1адерзара ц1ерметтдешаш.

Лоарх1ам : йовхьийи т1адерзареи ц1ерметтдешаш довзийтар де-та,текста юкъера уж хьакъес -

таде 1омабар ; къахьегача наьха сийде 1омабар ; нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх: 1.Упр № 195. ( ц1ерметтдешаш 1одешийт:из,цох, и.д1.)

2.Ловзар : " Поацолг "

III Харжара диктант.(Предложенешта юкъера ц1ерметтдешаш хьа а къестадеш,д1аязде):

Тха колхоза дукха жа да. Уж леладу 1алихана.Из ше воал жега.Цо дика доажаду жа.Цунна дукха деза ший жа.

IV Тохкамаш : 1.синт. :Воча дешо берза йорт йихьай. 2.морф. :берза(йорт),

3.фон. :берза.

V Урока темацара болх :

1) § 44. 1оешийт дешархошка.(Йовхьий ц1. :со,вай,тхо - хьалхара юхь;хьо,шо - 2 юхь;из,уж

( ужаш) – 3 юхь. Со,хьо,из - цхь.т. ; вай,тхо,шо,уж ( ужаш ) - д.т. ...

2)Легаде ер ц1ерметтдешаш:со,хьо,уж

Ц1.со,хьо,уж, К.соца,хьоца,царца,

Дл.са,хьа,цар, Х.сох,хьох,царех,

Л.сона,хьона,царна, М.сога,хьога,царга,

Д.аз,1а,цар, Дс.сол,хьол,царел.

3) § 45. 1оешийт дешархошка.(Се,хье,ше,воаш,тхоаш,шоаш,со-се,хьо-хье,из-ше,вай-воаш,тхо-тхоаш, уж-шоаш - т1адерзара ц1ерметтдешаш да...

4)Упр №202.Хьаязде,ц1ерметтдешай чаккхенаш белгал а еш,къовлоргашка цар дожар белгал а деш : (Шийца (К.д.)болх беш вола токарь дика говзал йолаш хила везаш,кер-дача конструкцех яь станок я из (Ц1.д.),яхаш,дувц Амаде. и.д1...

5)Упр № 206. Шоашкара дага а лаьце,укх к1алхара ц1. юкъе а долаш,д1аязъе 7 предл..:

Айса х1анз фу дергда ма хац сона!Воашта мога новкъостал де деза царна.Ший балха говзал дика ховш хила веза моллаг1а а болхло. и.д1...

6)Доалареи юкъареи ц1ердешаш кердадаккхар.Хьалхаг1а хьаязде доалара ц1. ,т1аккха – юкъара-дараш:1айна,говр,нускал,Маг1албик,Ювсап,лоамаш,Марем,хьу,-Тирк,зизаш, Г1алми, журнал, теле-фон,"Села1ад",Магас,1аьлий - Юрт

7) Оболтус - а)гажал ва, б) г1окказ ва, в) кхелахо ва, г) дундал ва .

VI.1омадаьр ч1оаг1дар :(тесташцара болх)

VII.Ц1аг1ара болх :§§ 44-45. Упр № 201. О.93. (хьат1аязде,т1адерзара ц1ерм. к1ал така хьакха )

VII

VIII. Урока корта бар :

31 - г1а урок

Тема : Т1аозара,т1аозара-т1адерзара ц1ерметтдешаш.

Лоарх1ам :т1аозареи т1аозара-т1адерзареи ц1ерметтдешаш довзийтар де-та,уж текста юкъе

ра къестаде 1омабар; нравственни кхетам балар;нийса яздара навыкаш шаьръяр.

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх: 1.Упр№201. ( т1адерзара ц1. 1одешийт:ший,сай,сайга,, и.д1.) 2.Тесташцара болх.

III Дешай диктант :ж1аленускал,загг1е,зембаккха,зийнад,новкъост,к1олдйоахарг,гизг -1.бусина; 2.па-ук ( омонимаш).-белгалдаьха дешаш юкъе а долаш,предложенеш оттае

IV Тохкамаш : 1.синт. :Мадоккеи Мадиги чехкка д1ат1аболх цунна. 2. морф.- Мадиг; 3.фонет. - чехка ; 4.оттама тохкам бе -д1ат1аболх.

V Урока темацара болх :

1) § 46. Са,хьа,цун,вай,тха,шун,цар яха т1аозара ц1ерметтдешаш хьахул йовхьий ц1ерметтдешаех. Цар цхьа х1ама доалахьа хилар хьахьокх. Уж хул ло1амзеи(са воша,тха газа,.)ло1амеи(савар, тха-яр,..) Т1аозара ц1ерметтдешай ло1амза ф. дожарашца хувцалац,х1аьта ло1аме ф. дожарашца хув-цалу 5 л. чудоаг1а ц1ердешаш санна. Т1аозара ц1ерметтдешай ло1аме ф. Ц1. д. классашца хувцалу, цар кл. хувцадалар хул суффикса хьалха латта классни гойтамаш хувцадаларца, масала: тхаяр, тха-вар, тхабар,тхадар,и.д1.

2)Упр № 208.Ер ц1ерметтдешаш юкъе а долаш предложенеш оттае,д1аязъе : Хьай велосипедаца хоахкавалийтавалара 1а со,сачун чарх хецаеннай.Хьачунца деша ваг1ар ва са эггара воккхаг1вар. и.д1.

3) § 46. 1оешийт дешархошка.(Сай,хьай,ший,воай,тхоай,шоай яхараш т1аозара - т1адерзара ц1ер-меттдешаш. да. Уж хьахул т1аозара ц1ерметтдешаех Цар а я ло1амзеи(сай воша,ший б1ийг,.) ло1а-меи (сайвар, шийяр,.) формаш. Т1аозара-т1адерзара ц1ерметтдешай легар т1аозара ц1ерметтдешай санна да.Цу ц1ерметтдешай ло1амеча ф. классашца хувцадалар т1аозара ц1ерметтдешай ло1амеча формай санна да.

4) Легаде ер ц1ерметтдешаш : савар,шийяр – 5 л. чудоаг1а ц1ердош санна легаде деза.

5)Упр № 210. Ер ц1ерметтдешаш юкъе а долаш,предложенеш дага а лаьце,д1аязъе:Тхоашца дади вигача бакъахьа ма вар цига.Шоашка боккхаг1чар яхар деш хила беза кагийбараш. и.д1...

6) Упр №207.Хьат1аязде,к1ал така хьакха ц1.,къовлоргашта юкъе белгалъе цар разряд:Кийчча даа х1ама хьадала хьо(йовхьий) вай(т1аозара) ц1аг1а яг1ар тхона(йовхьий) доккха г1улакх да. и.д1. ..

7) Паькъарг ва - а) майра саг, б) говза саг, в) дег1а эсала саг .

VI.1омадаьр ч1оаг1дар :(тесташцара болх)

VII.Ц1аг1ара болх : § 46. Упр № 209. О. 97.( кл. яр санна е еза )

VII

VIII. Урока корта бар :

32 - 33 - г1а урокаш .

Тема :Изложени.

Лоарх1ам : текста гаргга,шоай предл. 1одийшар язде 1омабар де-хой .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Урока темацара болх :

1).Деррига текст довзийтар : ( " Оапаш " О.237 " Дикт. изл. г. " )

Хьара ваха хиннав ши саг,цхьанне цхьа пунт,вокхо ши пунт хьажк1аш йихьа хиннай цар.Ше-ше хьалхавала г1ерташ къовсам баьннаб царна юкъе.Юххера а кхы х1ама а ца хинна,цхьа пунт йолчо аьннад,оапаш дукхаг1а бийцачо хьалхаг1а чукхохкаргья вай,аьнна."Дика да,хьо хьалха д1аволале," - аьннад шоллаг1чо.

"Ер дуне дизза доахан дар са, - волавеннав оапаш бувца цхьа пунт яр, - царна хий моладе Тирка т1а вахача цох ша баьбар,диг теха бохабе велча х1ама а ца хинна,хьа а яьккха керта титий техар аз.Юхебиса корта хьа а баьккха , из а бахьаш ц1авера со"

Ши пунт йолчо оапаш иштта бийцаб :"Ийс эзар ц1и йоагаш ц1енош дар тха.Цар тхов т1а а яьнна тха цхьан котамо тхов бизза фуаш даьдар. Шийтта юртара кхай-ка нах а боалабаь,уж фуаш дийнахьеи-бусси чукхихьар оаха.Уж таьлме дехкача, 1аттал йоккхаг1а котам хулаш, ин-калал йоккхаг1а борг1ал хулаш , котамаш хьалкхийра тха.Царна юкъе яр цкъа д1аежача б1арч-ча цхьа кха оахаш борг1ал.Иштта цу борг1алца кхаш оахаш тхо лелаш,хоамато борг1ала фоарт ч1ормаяьккхар.Дарбанна,аьнна,цу фоартах б1ара даьтта хьекхача ,цу т1а хьат1адаьлар сигала кхаччалца лакха б1ар . Цу т1ера б1араш 1олегаде бераша кхийсача боалех, ийс б1аь кхай т1а

д1адоаржадал лаьтта 1очудийлхар сигалара.Цу лаьтта д1адийнача ялатах яьнна я ер са ши пунт."... Цхьа пунт хьажк1аш яр къаьра а хинна,ши пунт йолчо хьалхаг1а чукхехкай ший хьаж-к1аш. ( багахбувцам т1ара ) 220 дош.

2) Ца довза дешаш довзийт,хала дешаш улга т1а д1аязду.

3) Хаттараш а деш,юхахьадувцийт текст:( Малаш бар хьара бахараш? Фу ийца бахабар уж цига? Малаг1а къовсам баьннаб царна юкъе? Юххера а фу лаьрх1ад цар?Хьалхаг1а оапаш хьан бийцар? Мишта? Х1аьта,шоллаг1чо мишта бийцар оапаш? Фу хилар царех?...)

4) Юха а деш деррига а текст(шозза деш)

5) Ло1амера болх.

III. Урока корта бар :

34 - г1а урок

Тема : Гойтареи хаттареи ц1ерметтдешаш.

Лоарх1ам :гойтареи хаттареи ц1ерметтдешаех де-хой кхетабар,уж къестаде 1омабар де-хой ;

1аламцара безам кхебар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр.

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 209.(Сай(т1аозара-т1адерзара)даь ц1и яьккхача г1ад а яха, т1ае-дар со(йовхьий)каьхат дешаш яг1ача сесага. и.д1.) 2)Тесташцара болх.

III Дешай диктант :зовза,гучаяккха,зувзийта,гоамал,говрбарг-подорожник,говзанча-мастер, специалист, искуссник,гойтам-показатель,показание.

IV Тохкамаш :1.синт. - Наьсар,1а тха во1ах саг ваьв ! 2.морф. -во1ах; 3.фон.-яьккха.

V.Керда темацара болх:

1) § 47.1оешийт(Ер,из,д1ардар,еррал,иззал,иззалдар,миссел,мисселдар,иштта,ишттадар - гойтара ц1ерметтдешаш да. Ер,еррал яха гойтора ц1ерметтдешаш б1арга а гуш,юххерча х1амах мара оалаш хилац,х1аьта д1ардар яхар юххе а доацаш,д1ахьежача гуш долча х1амах мара оалаш дац.Кхыдола гойтара ц1ерметтдешаш юххерча а,гаьнарча а,къайлаг1арча а х1амах ала йиш йолаш да. 1.Ер,из яхача гойтара ц1ерметтдешай ло1амеча а ло1амзача а форма ц1ера дожаре цхьатарра да.. 2.Цу ц1ерметтдешай ло1амза ф. массадолча эргача дож. укх,цу я. 3.Ер,из яха ц1ерметтдешаш доацаш кхы мел долча гойтара ц1ерметтдешашта ло1амзача ф. эргача дожарашка,лард ца а хувцалуш,-ча яха чаккхе т1акхет. Д1ардар,иззалдар,ишттадар,ерралдар,мисселдар яхачар ло1аме формаш царца бувзам болча ц1ердешашка хьежжа классашца а таьрахьашца а хувцалу,масала : д1ардар, д1арвар, д1арбар,д1аръяр,д1ардараш,...

2)Кхоллама диктант.(Упр № 211 О.99.Шоашкара дага а лаьце,д1аязъе ер,из,д1ардар яхача гойтара ло1аме ц1ерметтдешай тайп-тайпара дожарий формаш юкъе а йолаш,6 предложени :Укхун(Дл.д.) айса фу дергда ма хац сона ! Цунга(М.д.) ала дезар-м даде аьннад хьона.Д1арчул(Дс.д.) хозаг1а-м ер(Ц1.д.)да къонача сага. и.д1...

3).§ 48.Мала,фу,мел,массала1а,малаг1а,хьан,сен - хаттара ц1ерметтдешаш да. Хаттара ц1ерметтде-шаш хаттар деча хана леладу:Малав цига? Фу дезар хьона?Мел гаьна хургья цига?Массалаг1а ди да ваха? Малаг1а книжка дезар хьона?Хьан ийцай 1а ер коч?Сен полтув я хьона ийцар? 1.Хаттара ц1ер-меттдешай ло1аме форма дожарашца хувцалу,цар легар ц1ердешай 5 л. санна да. 2.Хаттара ц1ер-меттдешай ло1амзача форме малаг1а, массалаг1а мара дожарашца хувцалац.Цар ло1амзача форма легар,ло1амзача белгалдеша санна,-ча яха чаккхе т1аэцарца да:Малаг1ча,и.д1.. 3.Хаттара ц1ерметт-дешай ло1амеча форма д.т. Дл.,Д. дож. чаккхенаш -чар хул. 4.Хаттара ц1ерметтдешай ло1аме форма Ц1.д.латташ хилча,шийца бувзам болча ц1ердешага хьежжа, классашца хувцалу: малаг1дар, малаг1-вар,малаг1ъяр,...

4) Упр № 216.Хьаязде,к1ал така хьакха хаттара ц1ерметтдешашта ,къовлоргашта юкъе белгалде цар дожар : Хьехархочо хетташ долча - ер фуд ? миштад ? сена ? (Ц1.д.,Д.д.)цунах фу ду? (Ц1.д.) яхача хаттарашта дизза жопаш тел Султанеи Салманеи. и.д1...

VI .1омадаьр ч1оаг1дар : ( тесташцара болх )

VII Коллега - а)лоалахо ва, б) гаргара саг ва, в) г1улакха новкъост .

VIII Ц1аг1ара болх; § § 47-48. Упр № 212 ( ц1ерметтдешашта к1ал така хьакха,цар разрядаш белгал

а е )

IX

X Урока корта бар :

35 - г1а урок

Тема : Къоастамеи къоастамзеи ц1ерметтдешаш.

Лоарх1ам :къоастамеи къоастамзеи ц1ерметтдешаш довзийтар,уж текста юкъера къестаде 1о-

мабар ; патриотически кхетам балар;нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 212. 2. Тесташцара болх .

III Гойтара диктант :(1а дар гуйренца моттиг къувсаш.Ший ха яьккха яьннай гуйре.1анна ший ха д1а-елар цо.Доладелар шийла дог1а,лай чоалпингашца хувцалуш.Т1ехь-т1ехьаг1а ч1оаг1луш эттар шийла 1а.

IV Тохкамаш :1.оттама тохкам бе укх дешашта:гуйренца,чоалпингашца,д1аелар;

2.фонет. -яьккха

V.Керда темацара болх:

1) § 49.(Х1ара,деррига,долла - къоастама ц1ерметтдешаш да.Цар ло1аме ф. хувцалу дожараш-цеи таьрахьашцеи.Белгалдаккхар : Х1ара,деррига яхача ц1ермекттдешай цхь.т.,д.т..Х.д.,Дс.д. чаккхенаш цхьатарра хул.

2) Легаде:х1ара,х1аранеш ( перфокарточкашцара болх )

Ц1.х1ара,х1аранеш, К.х1аранеца,х1аранешца,

Дл.х1аране,х1араней, Х.х1аранех,х1аранеех,

Л.х1аранена,х1аранешта, М.х1аранега,х1аранешка

Д.х1аране,х1аранеша, Дс.х1аранел,х1аранел.

3) Белгалдаь дешаш юкъе а долаш,предложенеш оттае.

4)§ 50.(Цхьадар,цхьадола,массехк,моллаг1а,фуннаг1а,хьаннаг1чун,сеннаг1чун,цхьа моллаг1а - къоастамза ц1. да. Сеннаг1чун,хьаннаг1чун яхача ц1ерметтдешай Ц1.д. къаьстта форма яц. Массехк, фуннаг1а яха ц1ерметтдош хувцалуш дац.Цхьадола яха ц1ерметтдош ло1аме ф. йо-лаш дац.Цхьадар яхача ц1ерметтдеша ло1амза ф. яц. Цхьадар,моллаг1дар яха ц1ерметтдош таьрахьашца,классашца,дожарашца хувцалу,масала : цхьадар ( Ц1.д.,цхь.т.,кх.х1.кл.,),цхьада-

раш ( д.т.),цхьадолчун (Дл.д.,цхь.т.,кх.х1.кл.),цхьадолчар(Дл.д.,д.т,кх.х1.кл.)

5) Легада:цхьавар,цхьабараш

Ц1.цхьавар,цхьабараш К.цхьаволчунца,цхьаболчарца,

Дл.цхьаволчун,цхьаболчар, Х.цхьаволчох,цхьаболчарех,

Л.цхьаволчунна,цхьаболчарна, М.цхьаволчунга,цхьаболчарга,

Д.цхьаволчо,цхьаболчар, Дс.цхьаволчул,цхьаболчарел.

6)Упр №218 (1-2) (Догтийша вар из деррига(Ц1.д.,цхь.т.,)а шоаш кот а доалаш чакхдаргхиларах, Сал-ман а цунах тешавеш хулар из. и.д1... )

7)Упр № 222 Шоашкара дага а лаьце, 5-6 предложени д1аязъе,къоастамза ц1. юкъе а долаш: Мол-лаг1чо а дергдар да-кх аз даьр а цу дийнахьа. Цхьаволчох ч1оаг1а лора-вала везаш хул массавар а . и.д1. .

8) Д1аязъе ер предложенеш,ц1ерметтдешашта к1ал така а хьекхаш,цар разрядаш белгал а еш :Дер-рига(къоастама) дуне ший ( ше-т1адерзара) хеташ г1оздаьнна,оалхазар дек.Х1ара(къоастама) саго ший(т1.)г1улакхашца,ший вахарца,леларца хьокхам бала беза вай мохк меттаоттабеш лоаттабеча къовсама.

VI 1омадаьр ч1оаг1дар ( тесташцара болх )

VII.Невежа - а) кхелахо ва, б) космонавт ва, в) лор ва, г) гажал ва .

VIII Ц1аг1ара болх:§ § 49 - 50. Упр № 220. О.103.(ц1ерметтдешашта к1ал така а хьокхаш,цар дожари таьр. белгал а деш,хьаязъе еза )

IX

X Урока корта бар :

36 - г1а урок

Тема : Дацара ц1ерметтдешаш.

Лоарх1ам : дацара ц1ерметтдешаех бола юкъара кхетам балар, уж къамаьла юкъе кхувла 1о -

мабар ; меттацара безам кхебар ;нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш,таблица.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 220.(цхьадараш(д.т.,Ц1.д.; и.д1.. 2.Ловзар:" Поацолг "

III Дешай диктант :йицъю,йоажае,йоагаяьй,хьалъяккха,хьаьохо,гурмали-шелковый платок,гуришк-грош(уст.),хьаьрм1арг(я)-харцлер.(белгалдаь дешаш юкъе а долаш,предл. оттае)

IV Тохкамаш :1.синт. -Воча сагацарча машарал дикача сагацара дов тол. 2.морф. -машарал, 3.фонет. - йицъю [ йиц йу ] :5:5:3:2

V.Керда темацара болх:

1) § 51.(Цхьаккха,в1алла,цхьанне а яхараш дацара ц1ерметтдешаш да.Дацара ц1ерметтдешаша ц1ердешашца барт бац : В1алла х1ама ца эшаш, дика а хоза а я тха школа.

2) Упр № 224.Хьаязде текст,к1ал така хьакха дацара ц1ерметтдешашта :Цхьаккха (дацара) духьалва-ланзар Хьусена, цхьанне а(дацара)дегабуам бинзар цо аьнначох. и.д1...

3)Кхоллама диктант.(Дацара ц1ерметтдешаш юкъе а долаш,4-5 предложени дага а лаьце, д1аязъе : Цхьанне а яхар де ца тугаш,ч1оаг1а аьрдаг1ваьннавар к1аьнк.

Цхьаккха мохк бац укх лаьтта Г1алг1ай мехкал хозаг1а.Цхьаннега а аьннадац цо из.

Ц1аккха шоашка дагар хойташ из ца хиннадаь,цун цхьаккха дешах тешацар истий.(А.В.) и.д1.

4).Легаде ер деша : моллаг1дар,деррига

Ц1.моллаг1дар,деррига, К.моллаг1чунца,дерриганеца,

Дл.моллаг1чун,дерригане, Х.моллаг1чох,дерриганех,

Л.моллаг1чунна,дерриганена, М.моллаг1чунга,дерриганега,

Д.моллаг1чо,дерригане, Дс.моллаг1чул,дерриганел.

5) Хьалаха доаг1а дешдакъа : хьалхара дош чакх а доаккхаш,т1ехьардар д1а а доладеш :

бус ( там) (там ) аг1а, мос (кал ), (кал ) ошк .

VI Безбожник - а) дундал , б) зуламхо, в) г1окказ, г) мунапакъ .

VII.1омадаьр ч1оаг1дир : ( тесташцара болх ) .

VIII.Ц1аг1ара болх : § 51. Упр № 223. О.104.(дацара ц1ерметтдешашта к1ал така хьакха:Цхьаккха х1ама дац бера наьнал дезаг1а. и.д1. )

VII

VIII. Урока корта бар :

37 - г1а урок

Тема : Йовхьийи т1аозареи ц1. йовхьаши цар легари.

Лоарх1ам : йовхьийи т1аозареи ц1ерметтдешай йовхьаши цар легари довзийтар;1аламцара

безам кхебар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 223 (цхьаккха,,в1алла,..) 2.Тесташцара болх.

III Харжара диктант :(Ц1ерметтдешаш д1аязде,цар разрядаш белгал а еш):

- Из(гойтара) фу(хаттара) ц1и я?

- 1аьла хургья хьа(т1аозара) ц1и, - оал 1адлопа.

- 1айха(хье-т1адерзара) яхийта 1а(хьо-йовхьий),къаьна къодж!

- Из(гойтара) са(т1аозара) хьехар да хьона(хьо-йовхьий).

Йистхулаш цхьаккха а(дацара) вац.

- Хьа (т1аозара) да а вар наха вовзаш саг...

- Ц1а дохка а кхийнад хьа(т1аозара)?

IV Тохкамаш : 1. Синт. : 1айха яхийта 1а , къаьна къодж ! 2. морф.: 1адлопа ; 3. ф. : яхийта .

V.Керда темацара болх:

1)Урока тема ювцар(Йовхьий ц1ерметтдешаш :1юхь -со,вай,тхо; 2 юхь - хьо,шо; 3 юхь - из,уж

( ужаш ) Т1аозара ц1ерметтдешаш : са,вай-1 юхь; хьа,шун- 2 юхь; цун,цар- 3 юхь -ло1амза фор-маш я ераш, х1аьта ло1амеяраш - савар, вайвар, и.д1.

2) Легаде ер ц1. :тхо,ужаш,хьавар,шунъяр

Ц1.тхо,ужаш,хьавар,шунъяр К.тхоца,царца,хьачунца,шунчунца,

Дл.тха,цар,хьачун,шунчун, Х.тхох,царех,хьачох,шунчох,

Л.тхона,царна,хьачунна,шунчунна, М.тхога,царга,хьачунга,шунчунга,

Д.оаха,цар,хьачо,шунчо, Дс.тхол,царел,хьачул,шунчул .

3) Упр № 208. О.97 -уж т1аозара ц1ерметтдешаш юкъе а долаш предложенеш оттае,д1аязъе уж предл.: Сачун-м атта 1омалу г1алг1ай мотт. Хьачунца миччахьа ваха а мегаргва. и. д1.

4) Кхоллама диктант.Ер предложенеш юхьиг а хургйолаш,дувцар оттаде :"1а" яхача темах :

Х1ара денна 1от1аделхар лоа.Хьазилгаш гаьнаш т1а хьалхайшадар.Наьха доахан д1а ца лехкаш,коашка дар.Иштта хьакхаьчар шийла 1а.Хиш т1а а ша биллар. Ша т1а г1олла когсоа-

лозаш хехкаш лелар бераш.....

5) Укх схемаех дешаш оттаде :

( а) чуг1о , б) д1ачувахар , в) зизах , … )

6) Укх схемаех предложенеш оттае :

( а) Воккхача саго сакъердаме фаьлг бийцар тхона . б) Оаха баркал аьлар цунна .в) Ц1адахача тхоай нанна бийцар оаха из фаьлг . … )

7) Крыжовник - а) к1удилг , б) наркаш, в) датта , г) дуъэсти .

VI. 1омадаьр ч1оаг1дир .

VII Ц1аг1ара болх : § § 44,4 6; Упр № 207 О. 96-97.(ц1ерметтдешашта к1ал така хьакха,цар разрядаш белгал а е : Кийчча даа х1ама хьадала хьо(йовхьий) вай(т1аозара) ц1аг1а яг1ар тхона ( тхо-йовхьий ) доккха г1улакх да. и. д1. )

VIII.

IX. Урока корта бар :

38 - г1а урок

Тема : Т1адерзареи т1аозара-т1адерзареи ц1. йовхьаши цар легари.

Лоарх1ам : т1аозареи т1аозара-т1адерзареи ц1ерметтдешай йовхьаши цар легари довзийтар;

меттацара безам кхебар; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр.

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 207 ( 1оешийт предлож.,ц1. разрядаш хьаювцийт ) ;

2.Ловзар : " Поацолг "

III Дешай диктант :г1аба-кандалы,оковы,г1адаг1илгаш доала-щекотливый,йоаг1а,й1овхараш(я)-кашель,грипп,насморк;кадийта,й1оахъеннай,кагий нах,караг1далийта,маг1алди(да,да)-сорняк .

IV Тохкамаш :1.синт. -Тахан вай клубе пьеса оттаергья цар. 2.Х1ара деша морфологически форма белгалъе ; 3.фонет. :оттаергья

V.Керда темацара болх :

1)Таблицах пайда а эцаш,урока тема ювцар :(се,воаш,тхоаш-1 юхь; хье,шоаш - 2 юхь; ше,шоаш-3 юхь - т1адерзара ц1ерметтдешаш ; сай,воай,тхоай-1 юхь; хьай,,шоай-2 юхь;ший,шоай-3 юхь -т1аозара-т1адерзара ц1 .ерметтдешаш - ло1амза ф. я; . ло1амеяраш я :сайвар,шийвар, сайяр, и.д1. Т1аозара-т1адерзара ц1ерметтдешай ло1амза ф. дожарашца хувцалац,х1аьта ло1амеяраш т1аозара ц1ерметтдешаш санна легаду....

2)Легаде ер ц1ерметтдешаш : ше,воаш,вайвар,шоайяр

Ц1.ше,воаш,вайвар,шоайяр, К.шийца,воашцв,вайчунца,шоайчунца,

Дл. ший,воай,вайчун,шоайчун, Х.шийх,воаех,вайчох,шоайчох,

Л.шийна,воашта,вайчунна,шоайчунна, М.шийга,воашка,вайчунга,шоайчунга,

Д.ше,воаш,вайчо,шоайчо, Дс.шийл,воаел,вайчул,шоайчул .

3) Упр №204.Хьаязде,ц1ерметтдешашта к1ал така а хьокхаш,цар разряди,дожари,юхьи белгал а еш : Шоаш(т1адерзара,Ц1.д.,3 юхь)гаьнарча мехка болхача хана,са(т1аозара,Ц1.д.,1юхь) даьша чокхе бустама чу кхихьад хьо(йовхьий,Ц1.д.,2юхь),аз(со-йовхьий,Д.д.,1юхь) се(т1адерзара,Ц1.д.,1юхь)ара лелаш,гаьнна сай(т1аозара-т1адерзара,1юхь) дог санна леладаьд хьо(йовхьий,Ц1.д.,2юхь),сийдола са(т1аозара,1юхь)наьна лаьтта. и.д1...

4) Упр №210. уж ц1ерметтдешаш юкъе а долаш,предложенеш оттае,д1аязъе :Тхоашца ж1алеш дига лаьрх1ар оаха чарахье долхаш.Хьехархоша а шоай даьш а яхар деш хила веза дика дешархо. и.д1..

5)Белгалдешаш кердадаккхкар :(3 мишталлии,3 относительнии,3 т1аозареи белгалдешаш дага а дехе,д1аязде: 1.з1амига йи1иг(м.б.)лакха лоамаш(м.б.),герга дуни(м.б.);2.таханара урок(о.б.),даьре костюм(о.б.)юртара к1аьнк(о. б.) 3.ж1але к1аза(т1.б.)москала к1оригаш,веший во1(т1. б.).

6) Х1анз ло1амеча ф. даха уж белгалдешаш :(з1амигаяр, и.д1.)

7) Судья - а) гажал, б) дундал, в) г1окказ, г) кхелахо.

VI 1омадаьр ч1оаг1дар :(тесташцара болх )

VII Ц1аг1ара болх :§ § 45-46. Упр № 209. О. 97 ( классераяр санна е еза )

VIII

IX. Урока корта бар :

39 - г1а урок

Тема : Гойтареи къоастамеи ц1ерметтдешай легар.

Лоарх1ам : гойтареи къоастамеи ц1ерметтдешаех 1омадаьр керда а доаккхаш,цар легар дов-

зийтар ; Даьймехкацара безам кхебар;нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : карточкаш,перфокарточкаш,тесташ.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1. Упр № 209.(хьажа лакхаг1а ), 2.Тесташцара болх.

III Дешай диктант :кассир,кийчча дов,коана,комбайн,г1алг1аскхе-казак,г1айракх-точильный камень, г1андг1илг-таракан (белгалдаьха дешаш юкъе а долаш,предлож.оттае )

IV Тохкамаш :1.синт. –Мувса ! Тахан 1айха де лерх1ар кхоачашделахь! 2.оттама тохкам бе :лерх1ар.

V.Керда темацара болх :

1)Урока темах лаьца дувц: а) хьадувца гойтара ц1ерметтдешаш ( ер,из,д1ардар,д1ара,еррал, из-зал,иззалдар, мис-сел,мисселдар,иштта,ишттадар ), б) къоастама ц1ерметтдешаш ? (х1ара, дер-рига,долла )

1.Ер,из яхача гойтара ц1ерметтдешай ло1амзача а ло1амеча а форма а Ц1.д. цхьатарра хул. 2.Цу ц1ерметтдешай ло1амза ф. массадолча эргача дожарашка укх,цу я 3.Ер,из яха ц1ерметтде-шаш доацаш кхы мел долча гойтара ц1ерметтдешай ло1амзача ф. эргача дож. ,лард ца а хувца-луш,-ча яха чаккхе т1акхет. Д1ардар, иззалдар,мисселдар,ишттадар,ерралдар яхача гойтара ц1ерметтдешай ло1аме формаш царца бувзам болча ц1ердешашка хьежжа классашца а таьра-хьашца а хувцалу, масала:д1ардар, д1арвар, д1арбар, д1аръяр, и.д1.

2) Легаде ер ц1. :деррига,из саг,из,мисселъяр

Ц1.деррига,из саг,из, К.дерриганеца,цу сагаца,цунца, сагаца,

Дл.дерригане,цу сага,цун, Х.дерриганех,цу сагах,цунах,

Л.дерриганена,цу сага,цунна, М.дерриганега,цу сагага,цунга,

Д.дерригане,цу саго,цо, Дс.дерриганел,цу сагал,цул,

3) Белгалдаь дешаш юкъе а долаш,предложенеш оттае,д1аязъе уж : Цу саго водар дерг ма дац ! Дерриганех хьадел уж котлеташ. и.д1...

4)Кхоллама диктант.(Упр № 217. О. 102.)Шоашкара дага а лаьце,х1ара,деррига яха ц1ерметтдешай ло1амеи ло1амзеи формаш юкъе а йолаш, "Лораде 1алам "яхача темах дувцар оттаде.: Х1ара саг декхарийла ва гонахьара 1алам лораде. Вай дерригаш оарцаг1даьлча санна ц1енеи хозеи хург ма дац из.Цудухьа х1аране шийгара доаг1а г1улакх де деза гонахьара 1алам лорадара. и.д1...

5)Харжара диктант.(ц1ерметтдешаш хьа а лехаш,д1аязде,цар разрядаш белгал а еш :Боккха ба са (т1аозара)Даьймохк.Дерригача(къоастама) дунен т1а бовзаш ба из(гойтара).Д1арадараш(гойтара)

да цун(т1аозара)шаьра кхаш,к1оарга хиш,листа хьунаш.Сай(т1аозара-т1адерзара) Даьймехка мисс-сел(гойтара)дукха рузкъа долаш кхы мохк байнабац сона (йовхьий)цхьаннахьа а. Иштта денал до-лаш, низ болаш ва вай(т1аозара)саг.Цун(гойтара)иззал(гойтара)денал хиларах цецбувл вайцага хьау-

ха хьаьший...

6) Вор-рецидивист - а) г1окказ, б) паькъар, в) мунапакъ, г) къаьра къу .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир :(тесташцара болх )

VII. Ц1аг1ара болх : § § 47,49. Легаде ер ц1. :иззалдар,д1ара йи1иг,х1аранеш ( хьажа таблицага )

VIII

IX. Урока кортк бар :

40 -г1а урок

Тема : Хаттареи къоастамзеи ц1ерметтдешай легар.

Лоарх1ам : хаттареи къоастамзеи ц1ерметтдешаех 1омадаьр ч1оаг1 а деш,цар легар довзийтар;

меттацара безам совбаккхар;нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : тесташ,таблицаш,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Шоаш легадаьр 1одешийт. 2.Ловзар:" Поацолг "

III Дешай диктант : г1армахо-крымский татарин,г1атта,къайлаг1а,ловча,г1атакх-бережливость ,кон-церт,кор-ни1,кулг, кхоаб,кхайкор,кхоане,гучадаккха,кхозза,къайлаг1а,новкъост,талмач-переводчик, наьзал-бедность(уст.).(керда дешаш юкъе а долаш,предложенеш оттае.)

IV Тохкамаш :1 синт.:Топо лакха лоам божабаьб. 2.морф. :лакха ( лоам ) .

V.Керда темацара болх:

1)Хаттареи къоастамзеи ц1ерметтдешаш хьадувцийт :(а)мала? фу?мел?массалаг1а? малаг1а? хьан?сен? - хаттара ц1ерметтдешаш да ;б)цхьадар,цхьадола,массехк,моллаг1а, фуннаг1а, хьан-наг1чун,сеннаг1чун,цхьа моллаг1а – къоастамза ц1ерметтдешаш да.) 1.Хаттара ц1ерметтдешай ло1аме ф. 5 л. чудоаг1а ц1ердешаш санна легаду.2.Х1аьта ло1амза ф. моллаг1а,массалаг1а ма-ра дожарашца хувцалац. 3.Ло1амеча ф. д.т.,Дл.д.,,Д.д. цхьатарра чаккхе -чар хул. 4.Къоастамза-ча ц1ерметтдешай сеннаг1чун,хьаннаг1чун - Ц1.д. къаьстта форма яц.Массехк,фуннаг1а яха ц1ерметтдешаш хувцалуш дац.Цхьадола яха ц1ерметтдош ло1аме ф. йолаш дац.Цхьадар яха-чун – ло1амза ф. яц. Цхьадар, моллаг1дар классашца,таьрахьашца,дожарашца хувцалу.

2) Легаде ер ц1ерметтдешаш :малаг1а ( к1аьнк ),малаг1вар,сеннаг1чун,моллаг1вар

Ц1.малаг1а к1аьнк,малаг1вар, -\ - \ -,моллаг1вар,

Дл.малаг1ча к1аьнка,малаг1чун,сеннаг1чун,моллаг1чун,

Л.малаг1ча к1аьнка,малаг1чунна,сеннаг1чунна,моллаг1чунна,

Д.малаг1ча к1аьнко,малаг1чо,сеннаг1чо,моллаг1чо,

К.малаг1ча к1аьнкаца,малаг1чунца,сеннаг1чунца,моллаг1чунца,

Х.малаг1ча к1аьнках,малаг1чох,сеннаг1чох,моллаг1чох,

М.малаг1ча к1аьнкага,малаг1чунга,сеннаг1чунга,моллаг1чунга,

Дс. малаг1ча к1аьнкал,малаг1чул,сеннаг1чул,моллаг1чул.

3) Кхоллама диктант.Шоашкара дага а лаьце,д1аязъе 3 предложени хаттара ц1ерметтдешаш юкъе а долаш, 3 предложени - къоастамза ц1ерметтдешаш юкъе долаш :Х1анз малаг1чох тешаргва укхаза ! Фуннаг1а даь а котвала-м веза кхоана. и.д1..

4) Яндиев Дж. " Илли даха,са дог "яха стих. д1аяздайт,ц1ерметтдешашта к1ал така а хьокхаш,цар разрядаши дож. белгалдайт :...Илли ала,илли даха, са(т1аозара) дог,

1а (хьо-йовхьий,Ц1.д.)мерза ашараш лекха,

Хоза оаз айеш ма могга,

Б1аьстан оалхазар хиле,дека.

Хьо(йовхьий,Ц1.д.) ловза,са(т1аозара) илли,г1озлаьле,

Дезаргдац хьа(хьо-йовхьий) дунех хьега,

Б1аьстан 1уйре санна къаьге,

Хьо(йовхьий) адамий дегашка дека.

VI Кизиль - а) хьач ба, б) к1удилгаш я, в) тоачув я, г) дуъэсти да .

VII 1омадаьр ч1оаг1дар:(тесташцара болх )

VIII Ц1аг1ара болх:§ § 48,50. Упр № 221.(хьат1а аяздаь,ц1ерметтдешашта к1ал така хьакха еза,цар разрядаши дожараши белгалде а деза , классе санна )

IX

X Урока корта бар :

41 -г1а урок

Тема : Дацара ц1ерметтдешай легар ( цхьадолчар .

Лоарх1ам : дацара ц1ерметтдешаех 1омадаьр керда а даьккха,цар легар довзийтар;

нравственни кхетам балар;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр.

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 221 (моллаг1а-къоастамза,и.д1.) 2.Тесташцара болх.

III Гойтара диктант "Фу аьлар 1а?Х1анз сацийта !Тхо хьа къамаьл эшаш дац.Дов де воалле ховлда хьона,тха топ боамбех йиза яц "(Хь. Осмиев): -Ц1ерметтдешай разрядаш белгалъяйт де-ка.

IV Тохкамаш :1. оттама тохкам бе укх дешашта:къамаьл,боамбех..; 3.фонет. :къамаьл

V.Керда темацара болх:

1) Дацара ц1ерметтдешаех 1омадаьр кердадоаккх тесташца.

2) Легаде ер ц1ерметтдешаш :х1амма,цхьаккха

Ц1.х1амма,цхьаккха, К.х1амманца,цхьаннеца,

Дл.х1амман,цхьанне, Х.Х1аммах,цхьаннех, - хьажа "Х1анзара г1алг1ай

Л.х1амма,цхьаннена, М.х1аммага,цхьаннега, мотт ",Грозный -1972,

Д.х1аммо,цхьаккхане, Дс.х1аммал,цхьаннел О. 148

3)Ер предложенеш д1аязъе,ц1ерметтдешашта к1ал така хьакха,цар разрядаш белгалъе: Цхьаккха

а ц1аг1а вацар цар. Сона в1алла а х1ама дайнадац. В1алла а саг хиннавац-кх хьо !Сона х1амма а б1аргадовнзар.

4)Харжара диктант.(ц1ерметтдешаш хьа а къестадеш,д1аязде,т1аккха цар разряди юхьи,нагахьа санна яле,белгалъе:Тха(т1аозара,1юхь) коа юккъе даг1а доккха бочаб1ар(грецкий орех).Даиман цу (гойтара)б1ара к1ал 1ийне ловз тхо(йовхьий,1юхь).Цигга юъ оаха(тхо-йовхьий,1юхь)харбазаш.Даде енаяр тхона(тхо-йовхьий,1юхь)дуккха харбазаш.Машина етта яр уж(йовхьий, 3 юхь)". Массалаг1а (хаттара)харбаз я оаш ( шо-йовхьий,2юхь) юар ? " - оалар даде.Цхьаккха а (дацара) эг1азводацар. В1алла а(дацара) харбар 1оежайий хьа(т1аозара ) ?

4) Упр № 200. О. 93. Хьат1аязде ц1ерметтдешашта к1ал така а хьокхаш :

Вахар,хьо деза тхона дукха,

Хьо я са дегаг1оз(радость),ва Даьхе ! и.д1...

5) Укроп - а) вета, б) датта, в) нарсий буц, г) база .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар :(тесташцара,перфокарточкашцара болх )

VII. Ц1аг1ара болх : § 51. Упр № 225.(шоашкара дага а лаьце,д1аязъе 6-7 предлож. дацара ц1. юкъе а долаш : Цхьаккха а аьттув боацаш биса хиннаб т1емахой .В1алла новкъостал дергдеций 1а тхона. и.д1...)

VIII

IX. Урока корта бар :

42 - г1а урок .

Тема : Ц1ерметтдеша тохкам бар.

Лоарх1ам : ц1ерметтдешаех 1омадаьр ч1оаг1 а деш,царна морфол. тохкам бе 1омабар;патриоти

чески кхетам кхебар;нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : карточкаш,перфокарточкаш,тесташ.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар:1.Упр № 225 ( 1оешийт шоаш язъяь предл.) 2.Ловзар :" Поацолг "

III Дешай диктант : къаьгга,къинт1ерадоал,къоал,къовларг,суффикс,хаьдда,г1ожал-грубость), г1ор-г1аст-расшиль.(г1ожал,г1орг1аст яхача дешашца предл. оттае ; оттама тохкам бе:къовларг яхача деша.

IV Тохкамаш :1.синтакс. - 1а в1алла сагот ма делахь,нани ! 2.фонет. : делахь

V.Керда темацара болх:

1) § 52. О. 106. 1оешийт дешархошка.

2) Ер предложенеш д1а а язъеш,ц1ерметтдешашта к1ал така а хьокхаш,т1аккха царна морфоло-гически тохкам байт : Шу миссел д1аьха хетар х1ара (къоастама)ди..Из д1ахезача Билейг1аз кхы йисар а корзаг1ъяьлар."Со-м(йовхьий) елча а эхь дацар,оашош(шоаш-т1адерзара) фу(хаттара) дергдола оаш(шо-йовхьий),оашош(шоаш-т1адерзара)?" - йоахар цо(из-йовхьий)... Цул (йовхьий) совг1а,цхьа моллаг1а(къоастамза)унахо а яцар Билейг1аз.(Плиев М-С."Этии Вутии")

Х1ара

I .Ц1ерметтдош.

II Юхь. ф. - х1ара .

III Массаза хула белгалонаш : 1. къоастама ; 2. ло1амза ф.; 3. юхь яц .

IV.Хувцалу белгалонаш: 1. Ц1.д.; 2. таьрахь дац;

V.С. г1. - малаг1 ди ? х1ара ( къоастам ) . .... и.д1. а.

3) Кхоллама диктант. (кхоачашде ер з1амига дувцар :"1а".

1ан зама яр. Тхо каникулах сало1аш дар. ...(1одешийт дешархошка шоаш яздаьр )

4) Лён -а) к1удилг, б) база, в) наркаш, г) вета ;

Г1алг1аша хьалха лелабаь к1увс - а) к1увс б) палчакх, в) истинг, г) к1удилг .

5) Хьалаха доаг1а дешдакъа :хьалхара дош чакх а доаккхаш,т1ехьардар д1а а доладеш : вам ( пал ), (пал ) чакх . пор ( дув ), ( дув ) цар .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар :(тесташца,перфокарточкашца болх бар )

VII Ц1аг1ара болх :§ 52. О. 106. Упр № 227 (классе санна ц1ерметтдешашта морф. тохкам бе беза )

VIII

IX Урока корта бар :

43 - г1а урок .

Тема : Ц1ерметтдеша тохкам бар.

Лорх1ам :текста юкъера ц1ерметтдешаш хьалеха а царна морфол. тохкам бе а 1омабар ;нравст-

венни кхетам балар ;нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш,карточкаш,кийчдаь улг.

Долчча бесса бакъдар аьлча,

Цунах бохам балар кхераш,

Шийна ховшшехь,харцдолчунца

Цхьавар вайна тоам бе вол.

Кхетадац цо :ха-ди даьлча

Бакъдолчун чов атта ерзаш,

Муа боацаш тоалуш йолча.

Цудухьа вайна бакъдар тол.

"Бакъдари харцдари" С. Озиев.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха.

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1. Упр № 227 ( хьож мишта баьб болх ) ; 2.Тесташцара болх ;

III.Тохкамаш :1.синт. : Наьха рузкъанга сатийсар шийчох ваьннав..2.морф.:рузкъанца,

3.фонет. :ваьннав.

IV.Дешай диктант:къаьгга,г1ожал-грубость;бувзам-связь,союз;бохам-неприятность,бедствие;рузкъа-богатство,достаток,состояние;хьаст-родник,источник,ключ;д1ачувахар,1индарг1а-тень;муа-рубец, шрам.

V.Харжара диктант:(текста юкъера ц1ерметтдешаш хьакъоастаде,д1аязде уж,цар разрядаш белгал а еш:

Аз(со)хьайна(хье)зем боацаш халахетар дича,

Хьаь юкъе шод бехкаш ма вувла гаьна.

Хьаст зийна беций 1а(хьо)кхерт1о чубежача,

Хьа1аш хул из чехка,м1ад т1ера яьнна.

" Дог ц1ена хила,саг " С. Чахкиев

VI Урока темацара болх:

1) § 52.-кердайоаккх

2) Ер предложенеш д1аязъе,ц1ерметтдешашта к1ал така хьакха,т1аккха морфол. тохкам бе царна:

Сайга вир алалехьа вир ала аз.(кица)

Цхьабарашта-м дезац когаш,

Ц1ий мехкадеш ара,

Латаш,тохаш,б1еха лараш

Ц1аг1а чукхахьа мара.

"Ахархо" С. Чахкиев.

Вайдар санна ч1оаг1а вошал

Укх дуненна

Цхьанна хана дайзадац.

Цун чулоацам,ма1ан,дозал

Вайна миссел

Кхыча цхьанна сага хац.

"Доазув" С.Озиев

Дади,нани

Раьза делга

Берий декхар да.

Тхона лов-кха

1а дешилга -

Кхоачаш 1а дергда . (С.Озиев " Г1атта,деша г1о " )

3) Укх схемаех предложенеш оттае :

( а) Дукха даьг1ар тхо дадега ладувг1аш . б) Иштта сакъерд оаха тхоай дадеца . … )

4)Укх схемаех дешаш оттаде :

( а) ахархо , б) замага , в) хьалг1атта , … )

5) Монета в 20 копеек - а) тума, б) шай, в) эппаз ;

Чокхе юкъ т1ара хобор - а)гуллам, б) кхоаз, в) маг1алди, г) хатт да.

6) Хьалаха доаг1а дешдакъа :хьалхара дош чакх а доаккхаш,т1ехьардар д1а а доладеш : гоа ( вар ),

( вар ) ени , сар ( пал ), (пал ) чакх .

VII 1омадаь ч1оаг1дир :(тесташцара болх )

VIII Ц1аг1ара болх :§ 52. Упр № 226 (2 -ц1ерметтдешашта к1ал така хьакха,т1аккха царна морфол. тохкам бе - кл. санна .)

IX. Урока корта бар :

44 - г1а урок .

Тема : Диктант.

Лоарх1ам : 1омадаьр мишта кхетадад а гр-ка мел лакхъеннай а тахкар.

Гойтара г1ирс : " Диктантийи изложенейи гулам " С.Х.Куркиевай.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Урока темацара болх:

1)Деррига текст довзийт:( " Астаг1а Темари Цагени " О. 128.)

Астаг1а Темар паччахь хиннача хана цунна хезад Цаген ч1оаг1а хьаькъал долаш а к1оарга кхетам болаш а ва,аьнна.Из бакъдий хьажа безам хинна ше волча хьоашалг1а вийхав Темар-паччахьа Цаген.Ваха Цаген д1ачуваьлча,г1айба т1а ваг1аш хиннав Темар,цхьа ког д1а а ба-хийта. Ер д1ачуваьлча,из меттахьа а хьайнавац,д1абахийтачара ший ког хьал а эзабац.Из Ца-гена дезаденнадац. Х1ата а х1ама а ца оалаш,шийга 1оха аьннача метте,Темара гаьна воаццаш, г1айба т1а 1охайнав,цо санна ког д1а а бахийта.Из Темара а дезаденнадац.Цо аьннад Цагенага цунна 1оттар а еш :"Дукха гаьна а ваьннавац хьо-м вира ". 90 дош. ( Багахбувцам т1ара . )

2) Ца довза дешаш довзийт.

3) Цхьацца предложени язъеш,деррига текст д1аязду .

4) Юха а деш деррига текст.

5) Т1адуллар :1.Ц1ерметтдешаш хьа а яздеш,цар разрядаш белгалъе:цунна(из-йовхьий),ше-т1адер-зара, и.д1. 2.ло1аме хержа,цхьан ц1ерметтдеша морфологически тохкам бе беза .

III. Урока корта бар :

45 -г1а урок .

Тема : Хандош,хандеша белгалза форма.

Лоарх1ам : хандешаех а хандеша белгалзача формах бола юкъара кхетам балар де-та ;

наьнацара безам кхебар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр.

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,перфокарточкаш,карточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Диктантий г1алаташцара болх.

III.Керда темацара болх :

1)Урока тема ювцар: § 53.Х1амо дер е цун хьал хьа а хьокхаш,фу ду? е фу хул? Яхача хаттарашта жоп луча къамаьла даькъах хандош оал:(язду,лайзав,..)Хандош ханашца хувцалу:ловз, лайзав, лай-завар,ловзаргва,..Цун кхо ха я:йола,йоаг1а ( 2 форма я:хургйола-яздергда; хила мега-ловзор);яха ха

(4 форма я:яхаяьнна-яздаьд;яхаяланза-яздора;гуш яха-яздир;хьалха яха-яздаьдар). Цхьадола хан-дешаш таьрахьашца,классашца. хувцалу.Яхаяьнначеи хьалха яхачеи,йоаг1ачеи(хургйолча)ханашка хандешаш классашца массаза а хувцалу.Хандешаш хул цкъа хилареи(саца) дукхаза хилареи (сеца); кхычунга доалаши кхычунга ца доалаши:(Тракторо лаьтта оах.(кхычунга доала)Со ишколе вода.( кхы-чунга ца доала )...

Предложене чу сказуемел совг1а,хандеша хул ха белгал а ца еш,духхьала дара е хьала ц1и бел-

гал а еш,фу де? яхача хаттара жоп луш йола форма.Цунах хандеша белгалза форма оал : Бераша

дика деша деза.

2) Йолчеи,хургйолчеи,яхачеи ханашка даха ер хандешаш:вела, ада,дитт,дувца, литта(вел, веларгва, вийлав,велар,вийлар,вийлавар;уд,идав,идар,удар,ударгва;и.д1..)

3)"Поэта илли" яха Яндиев Дж. стих. хьаязъе,т1аккха хувца,хандешаш йолчеи,яхачеи,хургйолчеи ханашка хургдолаш:"Лоам лоамага кхайкабеш

Из кура сай 1аьхар(1ах,1ахаргба,1аьхабар,..)

Оалхазараша екаеш

Лоаман 1уйре яьлар.(йоал,яргья)

4) Упр № 231.Хьаязде,к1ал цхьа така хьакха хандеша белгалзача формана,хандешашта - ши така хьакха :Воккха саг к1уж баг1ача хенага д1акхача воаллаш,хьуна юкъе вордаш лелача новкъа гул-бенна латташ нах байра(йола ха) цунна. и.д1..

4)Т1адамашта меттел хандашаш а увттадеш,хьаязъ ер предложенеш: Мухьмад ..... 1алихан ишко-

ле ... . Бераш бургацах .... .Каст-каста дог1аш ... гурахьа.

5) Люцерна - а) кхоаз, б) мукх, в) кен, г) г1аьн .

6) Укх схемаех предложенеш оттае :

( а) Бераш школе долх . б) Берий ловзоргаш я : бургацаш , теникаш , машинаш . в) Селхан тхо хьехархочунца лоам дахадар . … )

IV.1омадаьр ч1оаг1дир :(тесташцара болх . )

V.Ц1аг1ара болх :§ 53(1-2) О.107-108. Хрестомате т1ара 5 предложени хьаязъе,йолчеи, яхачеи, хургйолчеи ханара хандешаш юкъе а долаш.)

VI

VII. Урока корта бар :

46 - г1а урок .

Тема : Хандеша йола,йоаг1а ха.

Лоарх1ам :йолчеи йоаг1ачеи ханарча хандешаех бола кхетам балар,ханаш къестае 1омабар ;

нравственни кхетам балар;нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : карточкаш,перфокарточкаш,тесташ.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Шоаш язъяь предл. 1оеш де-ша . 2.Тесташцара болх.

III Дешай диктант :маймал,1олийгад,баьрче-почётное место,амал-служба,дарза-вьюжный, майрава-ккха,ма дарра,луттарг,лочкъаяьй,даха дог ца хилар-безнадёжность.(белгалдаь дешаш юкъе а долаш предл. оттае)

IV Тохкамаш :1.синт. :Йоккха мора ча гучайоал гаьна т1ехьашкара. 2.морф.:мора (ча);

3. фонет. :гаьна

V.Керда темацара болх :

1)Урока тема ювцар : Хандеша йолча хано белгалду къамаьл деча хана дола дар е хьал,е массаза а хулаш дола дар е хьал:(Юха а цхьана илли даккха йолалу уж.)

Йоаг1ача хана 2 форма я:хургйола(цо белгалду къамаьл даьчул т1ехьаг1а хургдола дар,фу хургда? фу дергда? яхача хаттарашта жопаш а тел :хьожаргва,йоагаргья,..), хила мега(белгалду къамаьл даьчул т1ехьаг1а хила тарлуш дола дар :Лоралелахь, воагор хьо !

2) Упр № 235.Хьаязъе предложенеш,т1аккха хувца уж,хандешаш йолчеи йоаг1ачеи ханашка хургдо-лаш: Хи йисте ваьг1ачоа хи гечув(брод,приток)дайзад.-Хи йисте ваьг1ачоа хи гечув довз. -\- -\-\- ..гечув довзаргда. и.д1. Керда дешаш:эмалк-неприручённая лошадь;палчакх(я,я)-башлык;йорг1-(я)-иноходь .

3)Йолчеи йоаг1ачеи ханашка даха ер хандешаш:совъяьлар,яьгаяр,велхар,хоаелар, дийцадар. (сов-йоал,совъяргья,йоаг,йоагаргья,и.д1..)

4)Ер предложенеш д1аязъе,хандешта к1ал ши така хьакха,кхычунга доала да е кхычунга ца доала да белгалде :Никъ лайво къайлабоаккхаш латт.(кхычунга доала)Хьалхарчул дуккха низ болашаг1а хье-кхар(кхычунга ца доала)мух.К1аьнк сиха вар(кхычунга ца доала) ;цахаддаш шод а ийеш,говр лехкар (кхычунга доала)цо.

5) Ер хандешаш белгалзача формага доахаш,д1аязде:велх-велха воал,чувода-чуваха,яздаьд-язде,лийчав-лувча воал,1овожаргва-1овожа мег.

6) Сорняк - а) жерж, б) кхазар, в) маг1алди .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар:(тесташцара болх )

VII.Ц1аг1ара болх :§ 54.(1-2);5 предложени язъе дага а лаьце,йолчеи йоаг1ачеи ханара хандешаш юкъе хургдолаш.)

VIII

IX. Урока корта бар :

47- г1а урок

Тема : Хандеша яха ха.

Лоарх1ам : яхача ханарча хандешаех бола кхетам балар,уж текста юкъера хьалеха 1омабар;

1аламцара безам кхебар; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр.

Гойтара г1ирс : таблица,карточкаш,перфокарточкаш,тесташ.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Де-ша язъяь предл.1оешийт; 2.Ловзар:" Поацолг "

III Гойтара диктант : Буна юххе баь т1а 1охайшар тхо."Х1а-х1а,са бераш,фу дувцаргда аз шоана?" - хаьттар хаьхочо. "Сона хов 1а фу дувцаргда,- аьлар Мадига.-Хье з1амига волаш хинна х1амаш дув-

ца тхона".

IV Тохкамаш :1.Лакхе яздаьча текста юкъера хьаязде оазаши алапаши цхьатарра доаца дешаш; 2.Хьалхарча предл. синт. тохкам бе; 3.морфол тохкам бе :аз яхача деша;4. оттама тохкам бе :1о-хайшар,хаьхочо,бераш

V.Керда темацара болх:

1)Урока тема ювцар: Яхача хана 4 форма я:1Яхаяланза(цо белгалду къамаьл деча ханал хьалхаг1а доладенна а хинна даланза а дола дар е хьал,е дуккхаза хулаш дола дар е хьал,фу дора?е фу ху-лар?яхача хаттарашта жоп а лу цар:ловзар,велар.. 2.Гуш яха ха ( цо белгалду къамаьл деча ханал хьалхаг1а а б1аргагуш а хинна дар е хьал,жоп лу фу дир?фу хилар?яхача хаттарашта (лайзар, вий-лхар,.);3.Яхаяьнна ( цо белгалду къамаьл деча ханал хьалхаг1а хиннадаьнна дар е хьал,жоп лу фу даьд?фу хиннад?яхача хаттарашта(вийлхав,лайзав..); 4.Хьалха яха ха ( цо белгалду къамаьл деча ханал хьалхаг1а хинна е цул т1ехьаг1а кхыдар доладенна дола дар,жоп лу фу даьдар?фу хиннадар? яхача хаттарашта:лайзавар,вийлхавар,..)

2)Ер хандешаш яхача хана 4 формашка йоахаш,хьаязде:язду,воаг1а,хьеж,хьех,1олег ((воаг1ар, вера, венав,венавар,и.д1.)

3) Упр № 238 О. 113. Хьаязъе,хандешашта к1ал ши така хьакха,цар ха белгалъе :

Цхьан дезала юкъе хьалкхийнав(яхаяьнна)Къуркъа яхаш,ц1и йола к1аьнк. и.д1...

4) Кхоллама диктант.Шоашкара дага а лаьце,шишша предложени д1аязъе,хандешаш яхача хана йиъэ формашка хургдолаш.

5) Пиво - а) йий , б) оачув, в) к1алхьа, г) г1иринг .

VI .Ц1аг1ара болх: § 54 (3). Упр № 236 ( хандешаш яхача хана а доахаш , хьаязде : Села1ад санна хоза яр хьу . и д1.

VII.

VIII Урока корта бар :

48- г1а урок

Тема : Хандеша кепаш.

Лоарх1ам : хандеша кепаш йовзийтар де-та,уж шоай къамаьла юкъе кхувла 1омабар ;патрио -

чески кхетам балар ; нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : карточкаш,тесташ,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар:1.Упр № 236 ( хандеша ханаш белгалъяйт ) ; 2.Ловзар: " Поацолг "

III Дешай диктант :малийта,майрал,д1акъовла,тайша-бурый,серовато-бурый(прил.)-о масти коров; хаттийта,массаза,дахчан пандар-балалайка,даш-свинец(белгалдаьха дешаш юкъе а долаш пред-ложенеш оттае),даьг1е-пастбище,выгон;мер1ург,маьр-нана.

IV Тохкамаш :1.синт. :Т1ехьависачун дакъа циско диад. 2.морф. :циско; 3.фонет.:дакъа

V.Керда темацара болх :

1) § 57ювц.( Г1алг1ай метта хандешаш хул цкъа хилареи дукхаза хилареи кепаш йолаш. Хандеша цкъа хилара кепо белгалду цкъа хулаш дола дар:саца,мала,..Дукхаза хилара кепо белгалду дуккхаза хулаш дола дар:сеца,мела,.Дуккхаза хилара кепа хандешаш цхь.т.,д.т. цхьатарра хул:тесса - цхь.т., д.т., Цкъ.х.к.,хандешаш д.х.к. доахача хана овлан мукъа оазаш хувцалуш хул:саца-сеца,мала-мела,.. Цхьадола цхь.т. латта цкъ.х.к. хандешаш д.х.к. доахача хана овлан мукъаза оазаш а деррига дош а хувцалуш хул:эккха-цкъ.х.к.,лелха-д.х.к.,дала-цкъ.х.к.,тела-д.х.к..

2)Кепашца хувца а хувцаш,д1аязде ер хандешаш:совца(цкъ.х.к.,д.т.,)-сеца)д.х.к.,д.т.);дада-ада, хье-жа-хьажа,ада-довда,тилла-техка,лахка-лехка,

3) Упр № 247.Хьаязде,к1ал цхьа така хьакха цкъа хилара .хандешашта,ши така - дукхаза хилара кепа хандешашта : Сигала морх йоацаш сийрда ди дар.( цкъ.х.к.) Лаккха айбеннача малхо б1аргаш те1а-дайтар(д.х.к.),й1овхал т1ехь-т1ехьаг1а совйоалар(д.х.к.)..

4) Клубника - а) мангалкомар, б) к1удилг, в) бешара комар , в) наркаш .

5) Укх схемаех дешаш оттаде:

( а) дезалца , б) д1авоал , в) дешархочунга , … )

6) Укх схамаех предложенеш оттае :

( а) Помидораш ч1оаг1а дика хьийкъаяр . б) Чуийнна уж гулъеш бар колхозхой . ( С.Ч. ) )

VI .1омадаьр ч1оаг1дар :( тесташцара болх )

VII Ц1аг1ара болх : § 57. Упр № 248 (кл. яр санна)

VIII

IX Урока корта бар:

49 - г1а урок .

Тема : Цхьадола хандешаш таьр.,кл. хувцадалар.

Лоарх1ам : цхьадолча хандешай таь.,кл. хувцадаларах бола кхетам балар,къамаьла юкъе кхув-

ла а 1омабар ; Даьймехкацара безам кхебар;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр.

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш,таблицаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1Упр № 248.(къег-д.х.к.,и.д1.); 2.Хаттараш а деш,кердадоаккх хандешаех 1омадаьр(§ § 53-57 )

III Графически диктант:(хьалхарча б1оаг1а т1а д1аязде ц1ердешаш,2-белгалдешаш,3-хандешаш ): моаршал,баьццара,хьаийцар,мовлат,,мора,дийцадар,дегабуам-подозреие,дезткъа,футтарвир,аьса-

ла (йи1иг),могаш-маьрша.

IV Тохкамаш :1.синт.:Г1айг1ано г1айг1а яхь. 2.морф.:г1айг1ано ; 3.фонет.:яхь.

V.Керда темацара болх:

1) § 53(2). Цхьадола хандешаш таьрахьашца хувцалу.Цар таьрахьашца хувцадалар тайп-тайпара хул. Цхьадолча хандешай таьрахьашца хувцадалар хул цар классни гойтамаш хувцадаларца:саг воаг1а-нах боаг1а,устаг1а боаг1а-жа доаг1а,.. Цхьадолча хандешай таьрахьашца хувцадалар хул овлан оазаш хувцаяларца:нувр тилла-нувраш тахка;говр лалла-говраш лахка. Цхьадолча хандешай таьра-хьашца хувцадалар хул классни гойтам мара х1ама ца дусаш,деррига дош хувцадаларца:1аж бежаб-1ажаш лийгаб,га ежай-гаьнаш лийгай,.. Цхьадолча хандешаш классашца хувцалу.Цар классашца хув-цадалар хул шоашца бувзам болча ц1ердеша классага хьежжа классни гойтамаш хувцадаларца:йи – 1иг йоаг1а-к1аьнк воаг1а-1аьхарг боаг1а,.. Хургйолчеи,яхаяьнначеи,хьалха яхачеи ханашка хандош массаза а хувцалу классашца:къонах хьожаргва,(хьежав,хьежавар;йи1иг хьожаргья (хьежай, хьежа-яр,...)

2)Классашцеи таьрахьашцеи хувца ер цхьанкхийтта дешаш;йи1иг г1оттаргья,йи1иг яьг1ай, лийчай, халхаяьннай, 1ойижай,елх.

3)Упр № 234.Хьаязде,к1ал така хьакха классашца хувцалуча хандешашта,къовлоргашта юкъе бел-галъе цар ха: Вай даьшта йийзай (яхаяьнна ха) ц1енче,Чувеначоа бийхкаб (яхаяьна) ц1ена мотт. и.д1..

4) Харжара диктант. ( хандешаш хьа а лехаш,д1аязде,т1аккха белгалъе цар ха )

Барх1лаг1а март кхалнаьха деза ди да.Из ди дездеш наненеи мамайнеи дукха зизаш делар азеи папаси.Сай йишийна а лургда аз-м зизаш,из ишколера чуеча.Балхара мама чуялехьа са йишас дика даа х1ама кийч а даь,хоза истола т1а 1ооттадергда.Йоккхача нанена а мамайна а хоза хийтар оаха даь г1улакх.Тхона ч1оаг1а хоза хет барх1лаг1а Март.

5)Уж хандешаш классашцеи таьр. хувцалой?Мишта? Кхычунга доала хандешаш да уж е кхычунга ца доала хандешаш да? Х1ана?

6) Ханашца хувца ер хандешаш :аравала,гулбелар,д1абаьлар.

7) Конопля - а) к1омал, б) к1удилг, в) датта .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар:(тесташцара болх )

VII Ц1аг1ара болх: § 53 (2) Упр № 233 (хандешашта к1ал така хьакха,къовлоргашка белгалъе цар класс,таьр.: Инала рота хьуна юкъег1олла йодар(яхаяланза ха,кх.х1.кл.).и.д1.

VIII

IX. Урока корта бар :

50 - г1а урок .

Тема : Цхьадола хандешаш таьр.,кл. хувцадалар.

Лоарх1ам : цхьадолча хандешай таь.,кл. хувцадаларах бола кхетам к1оаргбар,нийса шоай къа -

маьла юкъе кхувла 1омабар ; наьнацара безам кхебар;нийса яздара навыкаш дег1а-

йоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш,таблицаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1Упр № 233. 2.Тесташцара болх .

III Дешай диктант : Щозза, духт1е - понятие,къубба(я,я )-гробница,мавзолей;уне-айпе,тайп-тайпара,совг1ат,нийсхо . ( кердача дешашца предложенеш оттае. )

IV Тохкамаш :1.синт.:Сатехача салтечох эпсар хиннав . 2.с.:салтечох, 3.ф.:хиннав.

V.Керда темацара болх:

1) § 53 (1-2 ) ювцийт де - ка .

2) Комментированни йоазув . Цунна шийна хетачох,дукха ха д1аяхар,т1аккха цхьанне хьайийлар кхы ни1. Цу ц1аг1а д1ачухьежача Турса б1аргаяйр Хьасан-Молла йийца ялсмале .Пенах хьалтеха, уй т1а 1окхайса к1увсаш дадар ....Цунна хьалхашка 1о а хайна, пандар санна, из локхаш яг1ар хоза йо1 . (И.Б. )

3) Цу предложенешта юкъера хандешаш хьаязде,классашцеи таьрахьашцеи хувца уж :Хаьйийлар ни1-хьадийлар тоаргац-хьабийлар т1ормаг ; и.д1.

4) Кхоллама диктант . Укх темах з1амига сочинени язъе:"Хьаьнала къахьегарах фу йоах бусалба дино?" ( 1 - 2 дешархочунга 1одешийт шоаш яздаьр )

5) Хьа а лехаш,к1ал цхьа така хьакха классашца хувцалуча хандешашта, ши така - таьрахьашца хувцалучарна .

6) Ханашца хувца ер хандешаш :чакхъяьлар,д1адийцар, 1охайр .

7) Бурундук - а) соалор б) ц1окълом в) цахцал г) куни .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар:(тесташцара болх )

VII Ц1аг1ара болх: § 53 "Кхашкара балхаш" яхача темах з1амига сочинени язъе, хандешашта к1ал ши така хьакха,цар кл., таьр. белгал а де .

VIII

IX. Урока корта бар :

51 - г1а урок .

Тема : Хандеша соттамаш.Белгала соттам.

Лоарх1ам : хандешай сот. бола юкъара кхетам балар;белгала сот. бовзийтар;уж текста юкъера

хьалеха 1омабар ;Оалхазарашцара безам кхебар;нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш,таблица.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.»Кхашкара балхаш» яхача темах язъяь сочиненеш 1оешийт 1-2 дешархо-чунга , 2.Ловзар:" Поацолг "

III Дешай диктант :образовани,м1арилг,нагахьа санна,ондарг-подросток,овсара-изобильно,овкъара-пепельный,нанап1елг,нихзткъа,нийлхъе,оачув-квасцы,миччахьа,мукъаваккха,каралоацам,обешник-лесник.

IV Харжара диктант.(ц1ердош+хандош хьа а хержаш,д1аязде):хоам бу,дукха лайзар,баьццара аре, борг1алах 1ех,дадеца вода,дукха ваьг1ар,хоза йи1иг,сакъердаме книжка,вешийга яздир, ч1оаг1а велх,къоаламашца яздир.

V Тохкамаш :1.синт.:Баскилг,1а сацийта зовне зурма хьай ! 2.морф. :-1а ,

3.фонет.-сацийта

VI.Керда темацара болх:

1)Урока тема ювц: (Г1алг1ай метта хандеша 5 соттам ба:белгала,т1адожора,хаттара,бехкама,лара. Белгала сот. белгалду долаш дола,хургдола е хинна дар.Цун 6 ха я.Ше хьакхоллаш лаьрхх1а суффикс яц, масала:ловз-ловзац(йола ха),ловзар-ловзацар(яхаяланза),лайзар-лайзанцар(гуш яха),лайзав-лайзавац(яхаяьнна),лайзавар-лайзавацар(хьалха яха ха),ловзаргва-ловзаргвац

( хургйола )

2)Ханашца хувцаш д1аязде ер хандешаш,хьокхамга хьежжа :1еха-1ех-1ехац(йола ха,белгала сот.,) 1ехар-1ехацар(яхаяланза),1ийхар-1ийханзар(гуш яха,белг.сот.),1ийхад-1ийхадац(яхаяьнна),1ийха-дар-1ийхадацар(хьалха яха,белг.сот.,);лет,б1аргадайр.

3)Упр № 241. Хьаязъе предложенеш,хандешашта к1ал ши така хьакха,къовларгашка белгалъе цар ха,белгалбе сот. : Сарахьа шелал совъяьлар(гуш яха ха,белг.сот.,)и.д1.

4)Кхоллама диктант. Шоашкара дага а лаьце,д1аязъе 4-5 предложени ,хандешаш белгала сот. а долаш.

5) Коммерсант - а) г1ожа саг, б) совдегархо , в) 1илманхо .

6) Хьалаха доаг1а дешдакъа :хьалхара дош чакх а доаккхаш,т1ехьардар д1а а доладеш : гор ( инг ), (инг ) али, тур ( мал ), (мал ) айк .

VII 1омадаьр ч1оаг1дир:(тесташцара болх )

VIII Ц1аг1ара болх : § 56 (2). Упр № 243 ( кл. яр санна)

IX

X. Урока корта бар :

52 - г1а урок

Тема : Т1адожора,бехкама соттамаш.

Лоарх1ам : т1адожора,бехкама соттамаш довзийтар,уж хандешаш шоай къамаьла юкъе кхувла

1омабар ; патриотически кхетам балар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 243 ( болх нийса баьбий хьож ) , 2.Тесташцара болх.

III Графически диктант :(дешашца д1аязде ер таьр.,хьалхарча б1оаг1а т1а-цхьалханедараш,

2-чоалханедараш,3-оттамадараш):28,4,17,2,35,5,655,11,7,22,44,100.

IV Тохкамаш :1синт.:Истий,кхувш боаг1а кагий нах,къоаной - берригаш а духьалъэттар моастаг1чоа. 2.морф.:къоаной, 3.фонет. :берригаш.

V.Керда темацара болх:

1)§ 56 (1,4) (Т1адожора сот. белгалду де т1адожадеш дола дар ( ловза ) ,хьехарийца е дехарийца де т1адожадеш дола дар(ловзалахь),цу сахьате де т1адожадеш дола дар ( ловзал )..

4. Бехкама сот. белгалду цхьа духьале йола мара,хила мегаш дола дар Цун ши ха я:яха ( лайза-вале,лайзаваларе яха ха ) ;ловзаре,ловзаргваларе - йоаг1а ха .

2) Ер предложенеш д1аязъе,хандешаштк к1ал така хьакха,цар сот. белгалбе :

Живари,сухалбе(т1адож.сот.,),сецца хьалъайле(т1. сот.,),деце а хьалъайле(т1.с.) атта.1айха язбаь-бале(бехкама сот.,),хьахьокхал(т1.сот.,) хьай болх !В1алла а дешаргдаларе-м(бехкама сот.),деша ха я.Хьалкхеташ латтача хозача малхага,сийрдача малхага моаршал хатта ! Укхо дика дешаре-м лагере а ма вохийтаргвар оаха каникулах.

3) Ер хандешаш вай 1омадаьча сот. а доахаш,д1аязде :язде,лийчав,1окхийтав,д1авала.

4) Упр №221. Хьаязде,к1ал така хьакха хандешашта,къовлоргашка белгалъе цар ха,сот.,кеп,кхычунга далар,кхычунга ца далар:

Моллаг1а дале а,цхьа сакъердаме книжка дезар (яхаяланза,белгала сот.,цкъ.х.к.,кхычунга доала) сона. и.д1...

5) Смородина - а) кондар, б) маг1алди, в) заьзг, г) кхазар .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар :(тесташцара болх )

VII .Ц1аг1ара болх : § 56 (1,2,4). 5 предложени дага а лаьце,д1аязъе,хандешаш е т1.сот.,; е бехкама сот. хургдолаш )

VIII

IX Урока корта бар :

53- г1а урок

Тема : Лара,хаттара соттамаш.

Лоарх1ам : лареи хаттареи сот. бола кхетам балар де-та,царех пайда эца 1омабар ;нравст -

венни кхетам балар ; нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Шоаш язъяь предл. 1оешийт де-ка. 2.Ловзар:" Поацолг "

III Дешай диктант: нийсхо,нувхашкхувсарг,н1овциск,оаг1ора,космонавт,эллад,организаци,дошло-всадник,кавалерист,къаьстта,т1ехь-т1ехьаа,кхоаз-люцерн(биол.) -цу кердача дешашца предл. оттае.

IV Тохкамаш :1.синт. :Лаьтта моцалах дуккха бераш деннад. 2.морф. :моцалах, 3.фонет. :лаьтта .

V.Керда темацара болх :

1) § 56(3,5) ювц. ( Хаттара сот. белгалду ч1оаг1дара е дацара хаттар.Из хьахул белг.сот. -ий яха суф. т1акхетарца. Белгала сот. санна, 6 ха я цун:ловзий-ловзаций-йола),ловзар-ловзацарий

( яхаяланза ), лайзарий-лайзацарий ( гуш яха ),лайзавий-лайзавеций ( яхаяьнна ),лайзаварий-лайзавецарий ( хьалха яха ) ,ловзаргвий – ловзаргвеций ( хургйола )...

Лара сот. белгалду хилча бакъахьа хета,хила тарлургдола е хуладалара,аьнна,хета дар е хьал. Укх сот. ши форма я:белгала-лара,белгалза-лара. Лара сот.белгалду хилча бакъахьа хета е хила тарлургдола дар: ( ловзавалара ), е хуладалара,аьнна хета дар ( ловзаргдолашдалара ).

2) Ер хандешаш ларе хаттареи сот.увттадеш,д1аязде:Хьех,велх,дувц.

3) Д1аязъе ер предложенеш,хандешай сот. белгал а деш : Хьо ловзаций тхоца бургацах?Лечкъоргах лайзадарий вай селхан?К1еззига мукъаг1а ловзавалара хьо берашца.Наг-нагахьа вайцига воаг1арг-волашвалара воти.

4) Упр № 245.Хьат1аязде,хандеша сот. белгал а деш : - Укхаза шийла а я(белг.сот.,),т1аьда а я (белг.с.), хьо со долча доаг1аре(бехкама),аз дижа улла моттиг к1аьдеи,даг1а моттиг й1айхеи хулийтаргьяр (белгала сот.).и.д1..

5) Ер хандешаш ханашца хувцаш,д1аязде :тхьайсав,1охов.

6) Квасцы - а) баппа, б) хьунб1ар, в) оачув .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар : ( тесташцара болх )

VII Ц1аг1ара болх :§ 56 (3,5) ,Упр № 244 ( хьаязде,хандеша сот. белгал а беш ,кл. сана )

VIII

IX Урока корта бар :

54 -г1а урок.

Тема: Хандешашца дацардешаш ( ца,ма ),дацара белгалонаш(-ц,-ац,-за) нийса яздар .

Лоарх1ам : дацардешаши дацара белгалонаши хандешашца нийса язъе 1омабар;

1аламцара безам кхебар ;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1Упр № 244 (хиннавий-хат. сот.,,и.д1. ) 2. Хаттараш а деш, § § 53-56 хьаювцийт.

III Дешай диктант :операци,пайда,пайхамар,богапхьид-черепаха,й1оахъе,фоарт,пийг,лоабат, коани1,паьшк-болтовня.

IV Тохкамаш :1синт. :Хозача дешо къорга чура лехь а баьккхаб. 2.морф. :хозача ,

3.фонет.:пийг.

V.Керда темацара болх :

1)Урока тема ювц:( § 61. Дацардешаш ца,ма хандешашта хьалхеи царех къаьстаи язду (Х1ама дергдац,доттаг1а,сов корзаг1 ма вала,г1оттаргвар со-м,г1атта сайна дег1адале.Ца г1отте а теша, вац сагота в1алла,вувцал сона хиннар шозза ялсмале.(И.Т.))

Дацара белгалонаш -ц, ац, -за хандешата т1ехьеи царца цхьанеи язъю: водац,хилац,хиланзар.

2) Упр № 259. О.127.Хьязъе,к1ал така хьакха дацардешаштеи царца бувзам болча хандешаштеи : Ма дувца,доттаг1а,ма дувца,заманца товш доаца доаккхалаш ма дувца - даьре хабара пайда бац хьона. и.д1...

3)Ер предложенеш хьат1аязъе,къовлоргашка латта дацардешаши дацара белгалонаши нийса а язде: Сона-м(ма)везар хьо,са вежарашта вез(ац) хьо,форда чоп санна,коача ва из,яхаш.Хьа фу (ма)хадалда берзадар мел хад.Хьа ц1и (ма)йожийла ломаяр мел йож.(илли)

4)Ер хандешаш 5 сот. даха :дус,екаргья,йоаг. (диса(т1.с.),дусар(белг.с.),дусий(хат. с.),дисадаларе (бехкама),дусаргдолашдалара(белгала-лара),дусаргдолашдалара(белгалза-лара),; екалахь (т1.с.), йийкай(белг.с.),йийкайий(хат. с.).екаре(бехкама с.),екаргйолашъялара(белгалза-лара),йийкаялара (белгала-лара с),и.д1..

5) Бобы - а) жерж, б) кхоаз, в) к1удилг, г) г1ашкхеш .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар : ( тесташцара болх ).

VII Ц1аг1ара болх :§ 61. Упр № 260 О.127. ( кл. яр санна ).

VIII

IX. Урока корта бар :

55 - г1а урок

Тема : Сочинени.

Лоарх1ам : в1аши ювзаеннача предл. шоай уйлаш д1аязъе 1омабар де-хой;дувзаденна къа -

маьл шаьрдар.

Гойтара г1ирс : тайп-тайпара сурташ,стихай сборникаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Урока темацара болх::

1)Урока тема йовзийт:(соч.. е " Коталон ди ",е " Мала хила безам ба са ? ",е " Дошо чкъаьра лоацаре,

фу дехаргдар аз цунгара ? " )

2) Х1ара темах лаьца дувц.

3) Т1ема ветеранах лаьца дувцийт де-ка.

4) Вай даьша тайп-тайпарча т1емашка лаьцача дакъах лаьца дувцийт.

5) Шоашта езача профессех лаьца дувцийт де-ка.

6) Т1еххьарча темах лаьца дувц.

7) Ло1амера болх.

III Урока корта бар :

56 - г1а урок

Тема : Хандеша спряжени.Хьалхара спр.

Лоарх1ам : хандеша спр.бола кхетам балар,1спр. чудоаг1а хандешаш довзийтар ,уж къамаьла

юкъе кхувла 1омабар ; 1аламцара безам кхебар; нийса яздара навыкаш кхеяр.

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,перфокарточкаш,карточкаш .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 260 ( ма деттале,..) , 2.Ловзар:" Поацолг "

III Гойтара диктант :"Ц1окъ" Тата доацаш г1а лувзаш лел ц1окъ петарашта юкъе г1олла. Цун боарха ц1ока д1аув цунна гонахьарча эрза(камыш)бесах.Ц1окъан даар да акха хьакхарч,гаьзарий, шерч (уст), лийгаш,кхыдола хьайбаш. -цхьантайпара маьж.,доалара,юкъара ц1ердешаш - кердадоаккх.

IV Тохкамаш :1.синт.: Ежа уллача гаьна т1а 1охов ча. 2)оттама :1охов, 3.фон.:ежа.

V.Керда темацара болх :

1)Урока тема ювцар : § 58(1) (Хандешаш(Х.) ханашца хувцалу.Цар ханашца хувцадаларах спря-жени оал. Хандешаш ханашца хувцалуча хана цар овлан мукъа оазаш хувцалу. Хандешай ов-лан мукъа оазаш хувцаялар кхаь тайпара хул : а) т1адожора сот., б) йоаг1ачеи, йолчеи, яхаялан-зеи хана; в) гуш яхаи,яхаяьнначеи, хьалха яхачеи хана. Цу тайпара овлан мукъа оазаш хувцая-ларга хьежжа хандешаш декъалу пхе спр..

Спря – женеш	Т1адожора соттам	Йола ха	Гуш яха ха
1 – г1а	ата, г1атта, ( а , а )	оат,г1отт, ( оа , о )	аьтар,г1еттар, ( аь , е )
2 – г1а	вела, ( йэ ( е ) )	вел, ( э ( е ) )	вийлар, ( йи )
3 – г1а	вига, ( и )	вуг, ( у )	вигар, ( и )
4 – г1а	дота, ( уо )	дотт, ( о )	деттар, ( иэ )
5 – г1а	дувса ( шарик ), ловза,.. ( ув, ов )	дувс, ловз , ( ув , ов )	дийсар, лайзар, … ( ий , ай )

1 спр. чудоаг1а т1адожора сот. хувцалуш йола овлан мукъа оаз й1аьха а лоаца а а йола хан-дешаш : ала-оал, аьлар; мала,мол,мелар

2)Укх хандешай спр. белгалъе,уж ханашца хувца а хувцаш:г1атта-г1отт,г1еттар(1спр);ата-оат аьтар(1); вада-вод,веддар(1);татта-тотт,теттар(1);даа-дуъ,диар(1);ача-оач,аьчар(1),ада-уд,иддар(1),вага-воаг, ваьгар(1)

3) Ер предложенеш д1аязъе,х. к1ал ши така хьакха,цар спр. белгал а е : Б1аьстан денош латтар.(1 спр.) Малх б1айхаг1а хьож.(1 спр.) Чехкка саьмарсаькх аьтарий( 1 спр. ) Лидас? Тахан 1уррехьа хьал-г1еттар (1 спр.) со.

4) Ер х. 5 сот. оттаде :яьккхай,зийнад.

5) Фундук -а) хьунб1ар , б) кондар, в) мангалкомар, г) йий .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар :( тесташцара болх )

VII Ц1аг1ара болх : § 58 (1). з1амига соч язъе укх темах : " Б1аьстан денош "

VIII.

IX.Урока корта бар :

57 - г1а урок

Тема : Шоллаг1а,кхоалаг1а спр. .

Лоарх1ам : 2-чеи 3-чеи спр. чудоаг1а хандешаш довзийтар де-та,царех пайда эца 1омабар ;

нравственни кхетам балар ;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш,таблица.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1. 1-2 дешархочунга 1оешийт шоаш язъяь сочинени.. 2.Тесташцара болх .

III Дешай диктант :разведчик,п1ури,п1елг,пувдар,пхандарг-рыба,плотва,даькъаза,лувкхера-эхо, г1ай-ба,вувцийта.

IV Харжара диктант.(ц1ердош+белгалдош хьа а хержаш,д1аязде: дукха дувц,ц1ена ц1а,селхан вахавар,хоза йи1иг,дахчан ага,к1езига ийцар,сома муш,циска м1араш,даьсса гали,шиъ ийцар,чаме харбаз.

V.Керда темацара болх::

1)Урока тема ювц:. § 58 (2-3) 2 спр. чудоаг1а т1адожора сот. хувцалуш йола овлан мукъа оаз й1аьха иэ(е) йола хандешаш : деста-дест,дийстар;деша-деш,дийшар,..

3 спр. - \ - \ - лоаца и йола хандешаш:дижа-дуж,дижар,..

2)Ер хандешаш ханашца хувца а хувцаш,д1аязде,цар спр. белгал а еш :дега-дег,дийгар ( 2 спр.),

ата-оат,аьтар ( 1),лета-лет,лийтар ( 2 ),вига-вуг,вигар ( 3 спр.),вага-воаг,ваьгар ( 1 ),биса-бус,бисар

(3 спр.),велха-велх,вийлхар(2),кхехка_кхехк,кхийхкар(2),сакъерда-сакъерд,сакъийрдар(2 спр.), м1аьд-

де-м1аьдду,м1аьддир(2 спр.)кхехка-кхехк,кхийхкар(2)карадилла-карадулл,карадиллар(3 спр.),еша-еш,йийшар ( 2 ).

3)Ер предложенеш д1аязъе,х. к1ал така хьакха,белгалъе цар спр. : Юрта юкъе а юрта эг1а йистера маг1а йисте а хозар(1 спр ) цхьан говрабаьречо хьекха ц1ог1а. Моцаг1а-моцаг1а,цхьа воккха саги йоккха саги хиннад(2 спр.)т1ехье а йоацаш бахаш.Дала хьона венна хинна во1,Дала ше юха д1аий-цав(2 спр. ) хьогара. Тха духьа,хьай Даьла духьа,из пхьа битийта(3 спр.) цу хьай во1ага !(А.В.)Любас тег(2 спр.)сона-м барзкъаш.Ц1аг1а а ц1ена лел(2 спр.)1айна-м.

4) Ежевика - а) маг1алди, б) кхоаз, в) мангалкомар, г) к1удилг .

VI 1омадаьр ч1оаг1дар : (тесташцара болх ).

VII Ц1аг1ара болх : § 58 (2-3) ,Упр № 250 О. 122 .( хьаязде,хандешай спр. белгал а еш. -кл санна )

VIII

IX Урока корта бар :

58 - г1а урок

Тема : Йиълаг1а спряжени.

Лоарх1ам : 4-ча спр. чудоаг1а хандешаш довзийтар де-та,уж текста юкъера хьакъестаде 1ома -

Бар де-хой ;1аламцара безам кхебар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,перфокарточкаш,карточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 250 (латтар-1 спр.,..), 2.Ловзар:" Поацолг ".

III Дешай диктант :пхьераза,зиракал-мудрость,зовне,комеди,лувса,суртанча-художник,в1оахьвала.

IV Тохкамаш :1.синт. :Делкъийга 1ам чу бераш лувч,чкъаьрий лувц,хоза ловз...2.морф.:чкъаьрий . 3.фонет. :делкъийга.

V.Керда темацара болх :

1) § 58.(4) 4-ча спр. чудоаг1а т1адожора сот. хувцалуш йола мукъа оаз(дифтонг) й1аьха о йола х. : тоха-тох,техар;1отта-1отт,1еттар;..

2)Укх х. спр. белгалъе,ханашца хувца а хувцаш,цар хувцалуча оазашка а хьежаш :хьега-хьег, хьий-гар(2),дахка-дохк,дехкар(1),мага-мог,мегар(1),олла-олл,эллар(4 спр),бог1а-бог1,бег1ар(4),даа-дуъ, диар(1),лета-лет,лийтар(2),оза-оз,эзар(4),дотта-дот,деттад(4),дохка-дохк,дехкар(4),д1адог1а-д1а-дог1,д1адег1ад(4) лаза-лаз,лезар(1).

3)Ер предложенеш д1аязъе,хандешашта к1ал така хьакха,цар спр. белгал а е : Моллаг1а илли д1аала(1 спр.) мог(1 спр.)дикача артиста. Д1аэтта сиха улгаш диллар(3) Мадинас. Хи чу лоаттадаь дийстар(2)тха к1а..Эг1азвахача фуннаг1а а оал(1)саго. Са езар йолча ц1аьхха хье къоаче,кхы а зовнег1а ди то-халахь(4) !

4) Упр № 193. О. 89. Хьат1аязде,к1ал ши така хьакха хандешашта,цар спр. белгал а е: Тахан Даь-хено,г1оза хьесташ,эшар-доацар шоана тел(2 спр.),Керда шу х1анз даькъал дувцаш,аз а шуга моар-шал тел (2). и.д1..

5) Валежник - а) нувхаш, б) лийга дос, в) оачув, г) кхазар .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир : Фу хайр вайна тахан? Сенах оал спр. ?Малаг1а х. чудоаг1а 1 спр. ? 2 спр.? 3 спр.? 4 спр.?..

VII Ц1аг1ара болх : § 58.( 1- 4 ) Упр № 251 (1 – 6 ) - кл яр санна .

VIII

IX. Урока корта бар :

59 - г1а урок

Тема : Пхелаг1а спр..Нийса йоаца спр..

Лоарх1ам : 5 спр.,нийса йоацача спр. чудоаг1а хандешаш текста юкъера хьакъестаде 1омабар ;

Даьхенцара безам кхебар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : таблицаш,тесташ,перфокарточкаш

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1 Упр № 251 ( 1 – 6 ) - тохк, 2.Тесташца ц1аг1а 1омадаьр тахкар.

III Дешай диктант :ревизи,рузба,саббаре,г1айг1а-бала,д1алалла,кхувсалу,поал-гадание,ворожба, сатийна-тихо,спокойно;са доаха къамарг-(я,я)-трахея;раф1а-кавычки ( уст. )

IV Тохкамаш :1 синт. :Вахар ! Халкъо даьд хьо дошо ! 2.морф. :хьо . 3 фонет.: саббаре .

V.Керда темацара болх :

1)Урока тема ювц: § 58(д1ахо) 5 спр. чудоаг1а т1адожора сот. хувцалуш йола мукъа оазаш (дифтон-гаш) ув,ов йола хандешаш :дувца-дувц,дийцар,довза-довз,дайзар.

Белгалдаккхар: Цхьадоала хандешаш укх лакхе белгалъяьча 5 спр. чудоаг1аш дац. Уж хандешаш чудоаг1а нийса йоацача спр. .Нийса йоацача спр. чудоаг1а хандешаш хул: а) спр.еча хана овлан мукъа а мукъаза а оазаш хувцалуш - вола-воаг1а,вера,венав;хьо,хьу,дихьар,дихьад;г1о-вода,вахар;

б) т1адожора сот. йола хаи цхьатарра йолаш:деза-деза.

2)Упр № 249.Спряжени а еш,спр. белгал а еш,д1аязде дешаш :эккха-эккх,ийккхар(2 спр.),эша - эш, ийшар(2 спр.),эца-эц,ийцар(2 спр.),ц1овза-ц1овз,ц1айзар(5 спр.),и.д1..

3)Упр №251(7-15предл. )Хьаязъе,хандешашта к1акл ши така хьакха,цар спр. белгал а е : К1ома хьаж йоаг1а(нийса йоаца спр.).Ч1онак хийцай(5 спр.)цхьайолча гаьнаша:дакаша(ива-дерево), б1аьрингаша (орешник). ..и.д1.

4) Акация,колючка - а) оачув, б) кхазар, в) к1арцхал, г) хьех .

Барзкъа а даар а дохка моттиг - а) ц1а, б) беш, в) ишкола, г) тика .

VI Ц1аг1ара болх : § 58 (д1ахо ). Упр № 252 О. 123-124 ( кл яр санна )

VII

VIII Урока корта бар :

60- г1а урок

Тема : Г1он хандешаши цар спряженеши.

Лоарх1ам : г1он хандешаех бола кхетам балар,цар спр.йовзийтар де-та,уж шоай къамаьла юкъе

кхувла 1омабар де-хой ; 1аламцара безам кхебар ;нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : таблица,тесташ,перфокарточкаш,карточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1 Упр № 252 ( тохк ) , 2.Ловзар:" Поацолг "

III Дешай диктант :сагал-блоха,человечность;айлаюкъе,санна,сар-сарахьа,хо-хмель(раст.), садалий-та,каралоац,сагалбуц-полынь(керда дешаш юкъе а долаш,предл. оттае)

IV Тохкамаш :1.синт. :Кхийрачун нана йилхаяц.(кица) 2.морф.:нана. 3.фон.:йилхаяц.

V.Керда темацара болх :

1)§ 59 1оешийт цхьан дешархочунга.(Г1он хандош оал къаьстта шоай ма1ан а доацаш е шоай ло1аме лелаш а доацаш,кхыча дешашца бувзам а болаш лелача хандешаех.Г1он хандош да:да(ба,ва,я),хила,

де. Ши форма мара яц да(ва,я,ба)яхача г1он хандешай :йола ха-да(ва,я,ба),яхаяланза ха-дар(вар, яр, бар). Хандешаех санна,причасти,деепричасти,масдари хилац царех. Белгала сот., хаттара сот. мара хилац цар :да(ва,я,ба)-белг.сот.,;хаттара-дий(вий,йий,бий);хаттара сот. дацара форма-деций (веций, еций, беций ) .

Х1аьта хила,де яхараш а да г1он хандешашца лоарх1аш.Уж а дац къаьстта шоай ма1ан а долаш, шоай ло1аме лелаш.Уж массаза а кхыча дешашца цхьана лел.Цар ханашца хувцадалар укх тайпара хул: хила-да,дар,хилар,хиннад;де-ду,дир,даьд") - 2 спр..

2) Кхоллама диктант.( Упр № 254- Шоашкара дага а лаьце,д1аязъе 5-6 предложени):Ч1оаг1а сакъер-даме книжка дешаш ва со х1анз. Укх к1ира Москве водаш ва тха воти. 1а 1одиллача уллаш да хьона хьа книжка.Шо-шоай моттигашка баг1аш ба дешархой. Б1айха хьежаш ба б1аьстанара малх.

3)Ер предложенеш д1аязъе,г1он хандешашта к1ал така а хьокхаш,цар ха белгал а еш :Хьекхаш ба шийла мух,юхьмараж морцаш.Борз санна увг1аш да,феврала бирса дарз.Со латт боса.Форд ба лов-заш,эг1а,маг1а... Пандар беций арахь лекхар?"Хьа веций ер к1аьнк?"- хаьттар 1аьлас кхалсагага. Аз яхаций шуга :ахча а ийдеш нах кхувлаш вац со.

4) Емуранчик - а) к1ормац, б) бийдачоапилг, в) декъийдуарг, г) доккхорг .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир : (тесташцара болх )

VII Ц1аг1ара болх : § 59. Упр № 253 О. 124-125 ( кл. яр санна )

VIII

IX. Урока корта бар :

61 - г1а урок

Тема : Чоалханеча хандешай хьахилари нийса яздари.

Лоарх1ам : чоалхане хандешаш мишта хьахул а уж мишта язде деза а хайтар,текста юкъера уж

хьалеха 1омабар ;Даьхенцара безам кхебар ;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар:1.Упр № 253 (г1он хандешаш 1одешийт) 2.§ § 53-61 ювцийт де-ка .

III Гойтара диктант :"Лувчар" Тхо виъ хьунаг1а г1олла бодача готтача новкъа лувча вахар. Тхона аьттехьа а аьрдехьа а г1олла д1ауллар дийхка хьу. Сигала г1олла ч1оаг1а иллеш доахаш лелар чкъордаш.

IV Тохкамаш :1. Цу текста 1 предложенена синт. тохкам бе. 2. оттама тохкам бе :д1ауллар,чкъор-даш. 3.фонет.:яр.

V.Керда темацара болх :

1) § 60 ювю ( Цхьадола хандешаш хул шин деша лардаш в1ашаг1кхетарца хьахинна.Царех чоалхане хандешаш оал:язде=йоазув яхача ц1ердеша ларда + де яха г1он хандош т1акхетарца; яздала= йоа-зув +дудала яхача х. ларди в1ашаг1кхетарца; яздайта=йоазув+дайта яхача хандешахи. Чоалхане хандешаш хьадеча хана лардаш в1ашаг1кхеташ хьалхарча ларде фонетически хувцамаш хул :д1оах-де= д1айха+де. Укухаза ай яха дифтонг оа яхача дифтонгага яьннай.. Чоалхане хандешашта спр. еча хана цар чоалханеча ларда алап т1ехьарчун мара,хьалхарчун хувцалац :язде-язду, яздора,яздир, яз-даьд,яздергда,..

2) Упр № 259.Хьаязде,к1ал така хьакха чоалханеча хандешашта,хьаала малаг1ча дешай лардех латт уж ? Цхьабакъда,бийсанна дийнлу(дийна+ле) юрт. и.д1.

3) Упр № 258 О. 126 .Хандешаш тайп-тайпарча ханашка даха,т1аккха уж юкъе а долаш,

5-6 предложени оттае : ц1енде-ц1енду,ц1ендир;кхехкаде-кхехкаду,кхехкадир;лораде-лораду, лора-дир;и.д1. (Нув а хьекха шоай ков ц1ендир Мадинас. и.д1.)

4) Таракан - а) шамарг, б) воатагар, в) г1андг1илг, г) бийдачоапилг .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир :

VII.Ц1аг1ара болх :§ 60 .Упр № 257 (2 абзац-хьат1а а яздаь,чоалханеча х. к1ал така а хьекха,цар ха белгалъе еза )

VIII

IX Урока корта бар :

62 - г1а урок

Тема : Хандеша тохкам бар.

Лоарх1ам : хандешашта морф. тохкам бе 1омабар де-хой,шоай къамаьла юкъе уж кхувла а 1о -

мабар ; 1аламцара безам кхебар ;нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 257 (2) - тохк . 2.§ § 53-61 - ювцийт.

III Графически диктант :(ер дешаш дожарий арг1аг1а д1аязде :Цискачох,б1ехача кого,б1ехача когал, цискачунца,цискаяр,б1ехача кога,цискачо,б1еха ког,цискачунга,б1ехача кога,б1ехача когаца, цискачун, цискачул,б1ехача когах,цискачунн,б1ехача когага.

IV Тохкамаш :1синт. :Хиннадий шо в1алла а б1аьсте хьунаг1а ? 2.морф.:шо. 3.фонт.:ц1аккха .

V.Керда темацара болх :

1) § 63. 1оешийт де-ка.

2)Ер предложенеш д1аязъе,к1ал така хьакха хандешашта,цу хандешашта морф. тохкам бе :Даьттала 1ема 1аг мистача белх1ала 1еттача,баьтт1аб. Барзкъано бахьа а хозбаьб.Довнаш лехача саго дезал .кхе-баьбац. Массанега во кхаьчача,хьо вонга кийчле.1овдалчо вехачоа никъ битабий?

баьтт1аб - морфологически тахка деза.

I Хандош.

II Юхь.ф. - батт1а.

III.Массаза хула белгалонаш :1.цкъ. х. к.,2.1 спр.,3.кхычунга ца доала.

IV.Хувцалу белгалонаш :1.белг. сот.,2.цхь.т.,3.яхаяьнна,4.кх. х1.кл..

V.Синт. г1. : 1аго фу даьд ? баьтт1аб ( сказуеми ) . . и.д1..

3) Ер хандош сот. хувцаш,д1аязде :чуваьлар.

4) Укх схемаех предложенеш оттае :

( а) Ший во1а безаме б1арахьежар нана . б) Энвер велавелар . в) Крура корта айбир цо .(Чахкиев С )

5) Укх схемаех дешаш оттаде :

( а) мангалкомараш , б) дешарах , в) д1авала , … )

6) Крокодил - а) воатагар, б) г1андг1илг, в) декъийдуарг, г) доккхорг .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир : (тесташцара,перфокарточкашцара болх )

VII.Ц1аг1ара болх : § 63. Упр № 263. О 130. ( морф. тахка хандешаш )

VIII

IX Урока корта бар :

63 - г1а урок

Тема : Хандеша тохкам бар.

Лоарх1ам : хандешаех 1омадаьр ч1оаг1 а деш,уж морф. тахка 1омабар де-хой,царех пайда эца а

1омабар ; наьнацара безам кхебар ;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар : 1.Упр № 263 ( нийса баьбий тохкам хьож. ) 2.Ловзар : " Поацолг ".

III Дешай диктант :Сахула седкъа(ба)-утренняя звезда(Венера),новкъа,лоацца,соалор-куница,г1икъ-бикъ ала-пикнуть(уст.),совдегархо-коммерсант,солсаг1аьли-тюльпан,спортивни,тоъал,тайп-тайпара, сутарал-жадность,алчность;таг1-шлем(булатный).

IV Тохкамаш :1.синт.:Хьунаг1а г1олла д1а-хьа даьржар бераш. 2.морф.:бераш. ;

3.фонет. :даьржар.

V.Керда темацара болх :

1) Хандеша морф. тохкам бара никъ юха а кердабоаккх.

2) Упр № 269.1одеша,хьаязде,т1адамашта метта доаг1аш дола алап а яздеш,хандешашта к1ал така а хьокхаш,т1аккха цу хандешашта морф. тохкам а бе : Сахьат гаргга ха яр кхойтта шу хургдолаш вола к1аьнк Анзор райцентрерча машшиннаькъа вокзале лела.Бийсанна итт сахьат даьлча йоаг1ача поез-дага хьежар из. - схемага а хьежаш,тохкам бу хандешашта .

3)Белгалдешаех 1омадаьр кердадаккхар: а)тесташцара болх; б)укх белгалдешай разряд,форма бел-галъе,т1аккха вокха формага а даха уж : Берза к1аза-т1аозара,ло1амза ф.,-берзаяр;к1ай коч-мишт., ло1амза ф.,-к1айяр;юртаравар-отн.,ло1аме ф.,-юртара к1аьнк;йоккха нани-мишт.,ло1амза ф,-йоккха-яр, дахчан истол-..,ж1алеяр - ..,мерза 1аж - ..,соахкара йол - .. .

4) Спряжени е укх хандешашта : кхоачаденнад,д1аоз,дехардаьд.

5) Комар - а) воатагар, б) декъийдуарг, в) цахцал, г) з1окмоза .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир : ( тесташцара болх )

VII.Ц1аг1ара болх :§§ 53 - 63. Упр № 264. О. 130 ( хандешашта морф. тохкам бе )

VIII

IX Урока корта бар :

64 - г1а урок

Тема : Тахкара диктант.

Лоарх1ам : хандешаех 1омадаьр мишта кхетадаьд а гр-ка мел лакхъеннай а тахкар .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Урока темацара болх :

1)Деррига текст довзийта де-та :( О. 164. " Дикт. изл. г. " С.Х. Куркиева )

Юрта маг1а йисте аьннар минот ялалехь юрта эг1а хозар цу лирача деношка. Каст-каста Йизаьрцига ухача кхалнахеи берашеи дувцар,ц1е зигаш а доахкаш,эрсий отряд енай Буро т1а г1алг1ашта новкъостала,яхаш.Цу дешаша висар а корзаг1ваьккхар из.Ч1оаг1а безам бар цун,

уж ц1е зигаш доахка эрсий б1аргаго,царца къамаьл де,уж уллув а болаш,моастаг1чох лата.

Массехк во кхаъ бера делкъа ха хилалехьа.Байнараш дукха бар.Царца вар селхан, дарз ( ме-тель,вьюга) даьннача хана лоамашка ловза лаьча санна,адамий дегаш ураувттадеш лийнна Дошалкъий Хьадис а. Байнарий а т1ехь да воацаш бисача цар дезалий а уйлаш еш из ваг1ача хана,ена хьачуяьлар Айдамара сесаг Аминат,шийца ший шийтта шу даьнна к1аьнк Дауд а во-лаш. (Плиев М.-С.) 112 дош.

2) Цхьацца предл. язъеш,деррига текст д1аяздайт.

3) Юха а деш текст.

4) Т1адуллар :1.текста юкъерча хандешашта к1ал така хьакха ; 2.Царех цхьаннена морф.тохкам бе (ло1аме хержа)

III Урока корта бар :

65 - г1а урок

Тема : Г1алг1ай лит-ни метта лоаттам. Фразеологизмаш.

Лоарх1ам : 1омадаьр керда а доаккхаш,ч1оаг1дир,шоай къамаьла юкъе фразеологизмаш кхув-

Ла 1омабар де-хой ; меттацара безам кхебар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш,карточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II. Диктантий г1алаташцара болх ..

III Харжара диктант :(укх цхьанкхийттача дешашта юкъера ц1ердош+хандош хьа а хержаш,д1аязде : з1амига бургац,г1ажах кхер,футтаройна аьлар,йоккха нани,самолётаца г1оргва-кх,мерза 1аж,дика кхетаду,т1ехььяьлар нана,саготала вахавар.

IV Тохкамаш :1синт..:Халонех кхийрар диках кхийнавац. 2.морф.:кхийнавац(кхе). 3. фонет. :кхийрар.

V.Керда темацара болх :

1) § § 9-12 1оешийт,т1аккха хьаювцийт де-ка.

2) Упр №34.Хьаязде,к1ал така хьакха массанена довзаш а леладеш а долча ц1ердешашта :Г1орадаь лоа ц1увзар когашта к1ал. и.д1..

3)Упр №33.Малаг1ча профессера нах ба сурташ т1а шоана гураш?Предложенеш оттае царех лаьце, проф. дешашта к1ал така хьакха :юртбоахама болхлой,портной,дахчан-пхьар... Тракторо лаьтта аьхад.Трактора еха оатхал тоае воал тракторист. и.д1.

4) Комментированни йоазув:(цхьан лелача дешай ма1ан белгал а деш,д1аязде уж :Б1арг т1а ца отташ-хоза;гийга веха-сутара;наьха пехк йоаллача дог а доалаш-кура;да велалургвоацаш-во ,дакъа т1а в1ашкаоттаргбоацаш -ийг1а ,му1а чура даьтта доаккхаргдолаш ,морзах к1олд йоаккхаргйолаш , 1ай лоа лургдоацаш ,..- ц1аьрмата ;бердах чакхъэккхаргволаш -хьинар долаш .

6) Лакхе язъяь фразеологизмаш ( шоашта езаеннараш ) юкъе а йолаш,4-5 предложени дага а лаьце, д1аязъе.

7) Упр № 40.Хьаязде хьалхаг1а къаьна дешаш,т1аккха-кердадараш :а)мажар(ружьё-кремневое ), 1адсаькх,к1оажам(трут,древесный гриб)... б)ракетчик,хьехархо, ...

8) Бурундук - а) цахцал , б) шурткъа, в) декъийдуарг, г) воатагар .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир : (тесташцара,перфокарточкашцара болх )

VII.Ц1аг1ара болх :§ § 9-12. Упр № 44. О.22. ( даим цхьан лелача дешашта к1ал така а хьокхаш, хьаязде деза текст )

VIII

IX Урока корта бар :

66 - г1а урок

Тема : Ц1ердешаш,белгалдешаш.

Лоарх1ам : ц1ердешаехи белгалдешаехи 1омадаьр керда а доаккхаш,ч1оаг1дир ; уж къестаде

1омабар де-хой ; нравственни кхетам балар ;нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 44 ( ши кулг в1ашка ца дуллаш,.), 2.Ловзар:" Поацолг"

III Дешай диктант :тоъал,тхьовра,тумпарг-карапуз(разг.),т1аьръюкъ,т1ехдика,декабрьски,дехьа-сехьа,йицъяьй,комсий,къувсар,новкъарло,саттар,ж1айро-аварец,кхазараш-смородина,к1удилгаш-(я)-крыжовник.

IV Тохкамаш :1.синт. :Г1улакх доацаш 1ийха пхьу берташа бихьаб. 2.морф. :берташа,

3.фонет. :1ийха.

V.Керда темацара болх :

1) § § 19 -36 дагадохийт тесташца болх а байташ .

2) Дага а лаьце,д1аязде,5 доалара ц1ердешаш, 5 юкъара ц1., .

3) Цу ц1ердешашта доаг1а белгалдешаш кхувла,д1аязде уж ,т1аккха ло1амеча формага даха уж :журнал-сакъердаме,берий,..-сакъердамедар,берийдар,...

4)Упр №139.Хьаязъе,к1ал цхьа така хьакха ц1ердешашта ,талг1ен така хьакха белгалдешашта ,бел-галдешай разрядаш белгалъе: к1айча(мишт.б.) дакай(т1.б.,) бос байнаб. и.д1..

5) Ласка - а) з1окмоза, б) доккхорг, в) шамарг, г) шурткъа .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир.

VII Ц1аг1ара болх : § § 19 -36. Упр № 136 О.59.

VIII

IX Урока корта бар :

67 - г1а урок

Тема : Таьрахьдешаш,ц1ерметтдешаш.

Лоарх1ам :таьрахьдешаех,ц1ерметтдешаех ховр ч1оаг1дир,уж къамаьла юкъе кхувла 1ома -

бар ;наьнацра безам кхебар ; нийса яздара навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш,карточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 136 - тохк. 2.§ § 19 - 36 -мишта хов тохк,тесташца болх а беш.

III Дешай диктант :ураг1ъух,ха-зама,форда га-залив,хат1-почерк(уст.),хаьшк - головешка, чкъаьра, лоткъам,хьех-га(липа),чоалхане,лувсакх.

IV Тохкамаш :1.синт. :Лоаман лаьча !Х1ана да хьо селла г1айг1ане ?2.морф.:хьо , 3.фон. :селла.

V.Керда темацара болх :

1) § § 37 - 52 кердайоах,тесташца болх а беш .

2)Укх таьр.цун еррига разрядаш хьае :2,6,8,12.:шиъ-массали,ло1аме ф,ши йи1иг-м.т.,ло1аме ф., шол-лаг1а-арг1ан,ло1амза ф.,шоллаг1ъяр-а т.,ло1аме ф,,шишша-декъара т., шаккхе-гулдара т., и.д1..

3) Ер арифм. примераш е,дешашца д1аязде уж :

144 + 52 = 196 349 - 82 = 267

547- 65 = 482 273 + 196 = 469

4) Упр №284 О.137. Хьаязъе,ц1ерметтдешашта к1ал така хьакха ,цар разрядаш белгалъе : Шийна (ше-т1адерзара ц1.,)шийх(ше-т1адерзара) ца хете эхь. и.д1.

5) Легаде ер ц1. савар,тхо,д1арвар,тхоайвар

6) Упр №178.Таьрахьаш дешашца а яздеш,д1аязде :Эзари ялх б1аь шовзткъе иттлаг1ча шера дерригача дунен т1а баха нах пхи б1аьи шовзткъе пхи миллион мара бацар,эзари ворх1 б1аь кховзткъе иттлаг1ча шера ворх1 б1аьи шовзткъа шийтта миллионага кхаьчар уж. и.д1...

7) Пиявка - а) шурткъа, б) воатагар, в) доккхорг , г)цахцал .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир .

VII Ц1аг1ара болх :§ § 37 - 52. Упр № 190.

VIII

IX. Урока корта бар :

68 - г1а урок

Тема : Хандош .

Лоарх1ам : хандешаех 1омадаьр керда а доаккхаш,ч1оаг1дир;уж къамаьла юкъе нийса кхувла

1омабар ; къахьегача наьха сийде 1омабар ;нийса яздара навыкаш кхеяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,перфокарточкаш,карточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 190 - тохк. 2.§ § 37 - 52 - ювцийт де-ка.

III Дешай диктант :нувхашкхувсарг-совок,операци,пайхамар,сурилг-кувшин,т1уна-сырой, влажный; хоадам,хьунб1ар-фундук,хьунсаг-леший(фолк.),арг1е-(да)-холмистая местность,селасат-(да)-иволга.

IV Тохкамаш :1синт. :Йи1игаша,к1аьнкаша,исташа - массане а дика къахьийгар селхан.

2.морф. :йи1игаш . 3.фонет. :селхан.

V.Керда темацара болх :

1).§ § 53 - 63 кердайоах,тесташца болх а беш.

2) Упр № 290.Хьаязде,хандеша к1ал така хьакха,т1аккха къовлоргашта юкъе белгалъе цар ха,сот., спр.,т1адамашта метта доаг1а алап а оттаде : Хьу санна латт (йола ха,белг.с.,1спр.,)хьажк1аш. и.д1..

3) Ер хандешаш 5 сот. оттаде :иллад,латт,дувц.

4) Спряжени е укх дешашта :ц1овза,лакха,дитта,кхета,хьажа.

5) Кхоллама диктант.("Сенна вода з1амига саг Эскаре ?" яхача темах з1амига сочинении язъе,т1аккха хандешашта к1ал така хьакха .)

6) Трутень - а) з1окмоза, б) пхьажбуарг, в) жуккарг, г) сагал .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир :

VII Ц1аг1ара болх : .§ § 53 - 63. Упр № 291. О. 140-141.

VIII

IX Урока корта бар :

69 - г1а урок

Тема : Шера 1омадаьр кердадаккхар.

Лоарх1ам : шера 1омадаьр керда а доаккхаш,ч1оаг1дир ;меттацара безам кхебар; нийса яздара

навыкаш дег1айоалаяр .

Гойтара г1ирс : тесташ,карточкаш,перфокарточкаш.

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II.Ц1аг1ара болх тахкар :1.Упр № 291 - мишта яь хьож. 2.Ловзар: " Поацолг "

III Дешай диктант :ц1улла-на третий день вперёд;ц1умоака - на 4 день вперёд;цулц1умоака - на 5 день вперёд,чолакха - убогий,чолакхал-уродство,шалта -кинжал,

IV Тохкамаш :1.синт. :Чутеха 1аьржа гата да кер чу доалла 1аьржа дог . 2 морф.:1аьржа. 3.фонет. : 1аьржа.

V.Керда темацара болх :

1).Тесташцара болх:(1омадаь къамьла доакъош кердадоаккх,тесташца болх а беш.

2)Упр № 285. Хьаязъе,х1ара укх шера а соахка а вай 1омадаь къамаьла доакъош белгалде укх тайпара : Цаген(доалара ц1ердош) з1амига волча хана хиннад (хандош,йола ха,белг. сот.,нийса йоаца спр.,) из ( гойтара ц1ерметтдош ) . и.д1..

3)Ер белгалдешаш д1аязде,цар разрядаши формеи белгалъе,т1аккха кхыча формага а даха уж :ц1е къоалам -мишт.б,ло1амза ф.,-ц1ебар;лоамарадар -отн.б,ло1аме ф.,-лоа-мара фо -ло1амза ф.;котама к1ориг- т1. б.,ло1амза ф.,-котамаяр ;хоза коч -...,цогала лар - ..., веший коч - ...,дикавар - ... .

4) Упр № 213. 1одеша,хьаязде оазаши алапаши цхьатарра доаца дешаш укх тайпара :хиннад - хин:ад :6 алап,5 оаз ;цо - цуо :2 алап,3 оаз , и.д1..

5)Морфологически тохкам бе(ло1аме хержа) цхьа ц1ердеша,1 белгалдеша, 1 таьр.,1 ц1ерметтдеша,1 хандеша.

6) Шмель - а) бурилгмоза, б) жуккарг, в)нокхармоза, г) з1окмоза .

VI 1омадаьр ч1оаг1дир :

VII Ц1аг1ара болх : § § 19 - 63. Упр № 288. О. 139. ( 1омадаь къамаьла доакъош белгалде,кл. санна )

VIII

IX.Урока корта бар :

70 - г1а урок

Тема : Тахкара диктант.

Лоарх1ам : шера 1омадаьр мишта кхетадаьд а гр - ка мел лакхъеннай а тахкар .

Урока никъ :

I. Кийчо ю ха .

II Урока темацара болх :

1) Деррига текст довзийт де-та : ( " 1умар " - О.102 " Дикт. г.. " - Л.Д. Мальсагова )

Юрта вахаш цхьа чарахь хиннав. 1аьла хиннай цун ц1и. Сесаг а 1умар ц1и йола цхьа з1ами-

га к1аьнк а хиннав цун.Г1ойя каст-каста чарахьера дулх дахьар цо шоашта.

Массаза а ше ухаш ма хиллара,цхьан дийнахьа вахар 1аьла хьунаг1а аькхе. Цхьа ди а даь -лар из ц1а ца воаг1аш,ши ди а ,к1ира а... Т1аккха лоалахой оарцаг1баьлар,из лаха,бакъда ко -

ра-м винзар. Фуннаг1а дарах кора ца воаг1аш,вайна д1аваьлар 1аьла.Сесаго а бокъонца дог диллар цох.

Д1аухаш шераш а дар,кхувш 1умар а вар. Ший барайтта шу даьлча,кхы са а ца тохаденна , даьх хиннар фуд ха ваха кийчвелар из.Ший даь хинна тур хьа а ийца,новкъа ваьлар из. (Багахбувцам т1ара ) 105 дош.

2) Цхьацца предложени язъеш,деррига текст д1аязду.

3) Юха а деш деррига текст .

4) Т1адуллар : Хьалхарча предл. синт. тохкам бе беза ; 2).морф. :д1аваьлар ; 3).фонет. :к1аьнк .

III Урока корта бар :