Аяга сай эдеэнэй дээжэ, ”А” γзэг эрдэмэй дээжэ. | Чашка чаю – угощения начало, Буква «А» - учения пролог. | | |
Амбаар хэдышье ехэ hаа, дγγрэг, Аман хэдышье бага hаа, дγγрэдэггγй. | Хоть велик амбар, но наполняется, Хоть мал рот, но не насыщается. | |
Бахын hанаан далайда, Бандиин hанаан - шэрээдэ. | Думы лягушки о море, Помыслы банди о престоле. (см. сноску 1) | |
Ганса сусали гал болохогγй, Ганса хγн хγн болохогγй. | Одним поленом костер не разжечь, Одинокому семью не иметь. | |
Горхо γзθθгγй байгаад, Гуталаа бγ тайла. | Не видя ручейка, Не снимай обувь. | |
hайн мориндо эзэн олон, hайн хγндэ нγхэр олон. | У доброго коня хозяев много, У хорошего человека друзей немало. | |
Хурада норhон хγн Шγγдэрhээ айдаггγй. | Промокшему под дождем Роса нипочем | |
Эртээр бодоогγй hаа –γдэрθθ гээхэш, Эдиртээ hураагγй hаа – золоо гээхэш. | Не встанешь спозаранку – День потеряешь. Не познаешь в юности науки - Счастье упустишь. | |
Мориной hайниие унажа мэдэдэг, Хγнэй hайниие зугаалжа мэдэдэг. | Лишь оседлав коня, Узнаешь его норов. Лишь поговорив с человеком, Поймешь его душу. | |
Ябаагγй харгы аюултайгаар hанагдадаг, Таняагγй хγн ууртайгаар харагдадаг. | Непроторенная дорога Опасной выглядит. Незнакомый человек Сердитым кажется. | |
Мориной hайн эмээлhээн бэшэ, Хγнэй hайн хубсаhанhаан бэшэ. | Резвость аргамака не от седла, Сущность человека не от одежды. | |
Эдэй дээжэ – тγмэр, Эдеэнэй дээжэ – уhан. | Цвет вещей – железо, Лучшее в пище - вода. | |
γнэн хγндэ нγхэр олон, γншэн хγндэ ноен олон. | У честного человека друзей много, У сироты начальников немало. | |
Эрдэни элэхэ бγреэ γнгэ орохо, Эрэ хγн γтэлхэ бγреэ, hанаа орохо. | | |
Эреэн гγрθθhэн hабараа нюуха, Эрэ хγн эрдэмээ нюуха. | Медведь когти скрывает, Мужчина умение свое оберегает. | |
Сэсэн хγн оройhоон сайха, Хубхай хγн хушуунhаа сайха. | Умный с макушки седеет, Скупой с губ бледнеет. | |
Орьел γндэр уулада Ута ногоон ургадаггγй. Омог бардам сэдьхэлдэ Олон эрдэм тогтодоггγй. | На остроконечной вершине Высокая трава не растет. У зазнавшегося человека Голова знаниями скудна. | |
Модонhоо хθθ гараха, Мууhаа муу гараха. | Из дерева уголь выходит, От плохого дурное исходит. | |
Тэнэг хобдог таг hахиха, Сэсэн хобдог гал hахиха. | Глупый обжора полку караулит, Умный чревоугодник очаг стережет. | |
Ойн модон γндэртэй набтартай, Олон зон hайтай муутай. | В лесу деревья - высокие и низкие, Среди людей – хорошие и плохие. | |
Тэнгэриин хара γдэртθθ, Хγнэй хара наhандаа. | Мглистое небо – на день, Человеческая зависть – навсегда. | |
Могойн эреэн газаагаа, Хγнэй эреэн досоогоо. | Пестрота змеи – снаружи, Коварство человека внутри. | |
Хэнтэг хγн хирээ мэтэ, Хэрγγлшэ хγн нохой мэтэ. | Скупой сродни ворону, Склочник схож со псом. | |
Зандан модоной γнэр hайхан, Заабарита хγнэй γгэ hайхан. | Сандалового дерева запах приятен, Наставника слово веско. | |
Шэхээрээ дуулаhан юумэ Худалда дγтэ, Нюдθθрθθ хараhан юумэ γнэндэ дγтэ. | Услышанное ушами Ближе к лжи. Увиденное глазами Скорее правда. | |
Саг сагаараа байдаггγй, Сахилза хγхэдθθ байдаггγй. | Не стоит на месте время, Не зеленеет вечно ирис. | |
Уула мори зобоохо, Уур бэе зобоохо. | Горы коня изматывают, Гнев человека истязает. | |
γгырхэ хγнэй унтаха эдихэнь тγрγγ, Баяжаха хγнэй hанаха бодохонь тγрγγ. | Кто о еде и сне в мечтах, Тому бедному быть. Кто в думах и заботах о деле, Тому богатым стать. | |
Ханхинуур эмээл Мориной дарамта, Хараалша хγн Гэрэй дарамта. | Дребезжащее седло Для лошади бремя. Сварливый человек Для дома крест. | |
Ябаhан хγн яhа зууха, Хэбтэhэн хγн хээли алдаха. | Бредущий косточкой лакомится, Лежебока с лица спадает. | | |
Тэнгэри гэжэ hанаhамни Одо мγшэд γгы, Газар гэжэ hанаhамни Ногоон γгы. /γhээ, оеор/ | Думал я небо подо мной, Однако не светят там звезды, Казалось земля подо мной, Но не цветут там луга. /потолок, пол/ | | |
Газаа талань гэрэлтэнэ, Досоо талань толотоно. /лампа/ | Снаружи светится, Внутри лучится. /лампа/ | |
Зэд тогооной дγрэниинь hайхан, Зээгэнэй шэлбэнь hайхан. / зула / | Как не налюбоваться видом медного котла, Так от ножек серны глаз не отвести. /свеча, подсвечник/ | |
Танhаа бага аад, Танhаа этигэмжэтэй. /суурга/ | Хоть меньше вас, Но намного надежней. /замок/ | |
Амбааргγй баян, Оеоргγй сэсэн. /шоото/ | Богатство его незримы, Знания его глубоки. /счёты/ | |
hэргээхэншье бэшэ аад, hэб талада хабшадаг /занга/ | Хоть и не так чуткий, Но в тиши хваткий. /капкан/ | |
hайн дарханай тγмэрэй θθдэhэн, hайн хγгшэнэй хайшын θθдэhэн, Yндэр хадын шулуунай θθдэhэн, Yргэн голой ногооной θθдэhэн. /хэтэ/ | Искусного кузнеца - железа обрезок, Умелой хозяйки - ножницы лоскуток, Высокой горы - камня кусок, Широкой долины - травы пучок. /огниво/ | |
Тангад лама Табан улаан тагшатай. /тибhэн/ | У тибетского ламы Пять красных чашек. /саранка/ | |
Дээрэhээ бууhан шэнги, Дэгнγγл дээрэ тогтоhон шэнги, Хурса хутагаар мγлиhэн шэнги, Хурын уhаар угааhан шэнги. /γндэгэн/ | Оно словно с неба спустилось, На дерне задержалось, Будто острым ножом полировано, Дождевою водою омыто. /яйцо/ | |
Хайртай юумэ хахарна, Хадхаха хадхаса олдоногγй. /γндэгэнэй тэhэрхэ/ | Дорогая рвется вещь, Но не найти заплаты ей. /разбитое яйцо/ | |
Атар хараяа унажа ядааб, Алтан ташуураа барижа ядааб. /хара гγрθθhэн, могой/ | Необъезженного черного коня Оседлать не смог я, Золотой мой кнут Не в силах был удержать. /медведь, змея/ | |
Булган дахатай ябахадам Хэн гое гэхэб даа? Мянган сагаан адуутайшье hаамни Хэн баян гэхэб даа? /хулгана/ | | |
Yдэр унтадаг, hγни ябадаг. /hарьhан эрбээхэй/ | Днем спит, Ночью шастает. /летучая мышь/ | |
Урай залуудаа Урал амаа будаад, Улаан гутал углаад, Урагшаа хойшоо гэшхэхэдэм, Улад зон hайшаагаагγй. /галуун/ | Когда я молоденькой была, Губы красила алые, В сапожках красных порхала, Никто меня красоткой не назвал. /гусь/ | |
Хара болобошье Хараг торгон бэшэ. Yбэртэй болобошье Yхэр бэшэ. Азарга хγлтэй болобошье Туруу γгы. /шоргоолжон/ | Хоть и цвета воронова крыла, Но не черный шелк. Хоть и рогатый, Но не бык. Хоть и ноги, как у коня, Однако без копыт. /муравей/ | |
hγдаhаа мэдэхэгγй аад, хануурша. /боргооhон/ | Хоть и не ведает, где сосуды, Но ланцетом пользуется сполна. /комар/ | |
Силар басаган Сээлэ нэбтэ хараба. /загаhан/ | С косинкой дева Сквозь бездну взирает. /рыба/ | |
Хθθhθθ хара, hγнhθθ сагаан. /алаг шаазгай/ | Чернее угля, Светлее молока. /сорока/ | |
Галда шатадаггγй, Уhанда шэнгэдэггγй. /hγγдэр/ | В огне не горит, В воде не тонет. /тень/ | |
Эжэни газаhаа Эреэн дээhэ эбхэжэ ядааб, Хγнэй газаhаа Хара дээhэ эбхэжэ ядааб. /харгы/ | С хозяйского двора Свернуть не мог Пеструю веревку, С чужого двора Скатать не удалось Черную бечевку. /дорога/ | |