Қазақ халқының ұн және жармадан әзірленетін тағамдары

Сабақтың жоспары

План урока

2. Операциялық- танымдық блогы

Жаңа материалды мазмұндау (баяндау)

Изучениеновогоматериала (дәріс)

Ұн тағамдары өзінің қоректілік құндылығы жағынан жоғары калориялы тағамдарға жатады.Өйткені оның құрамына май да,ет те,сүт өнімдері де,жұмыртқа да тіпті көкөніс те енеді.

Тұшпара – тағамның түрі. Оны қамырдың ішіне ет және балық салып әзірлейді де қайнап тұрған тұзды суға пісіріп май, сірке суын, қыша, қаймақ қосып, сондай-ақ сорпамен бірге де береді. Дайындау тәсілі: тұзды жылы суға жұмыртқа қосып иленген қамырды 30 минутқа жауып қояды.

Манты — тағам. Манты пісіру үшін арнайы дайындалған қамырды жұқа етіп, оқтаумен жайып, төртбұрыштап немесе дөңгелектеп ұсақтап кеседі де, ет пен пияз, тұз, бұрыш қосып дайындалған фаршты үстіне көз мөлшермен салып жиектерін, саусақтың ұшымен жапсырады. Табақша ыдыстарға мантыны тізіп салып, буға пісіреді. ^[

Білімдерін бекіту

Закреплениезнаний

Опрос учащихся по вопросам.

1. Ұн тағамдар дегенді қалай түсінесіңдер?

2. Жарма дегенді қалай түсінесіңдер?

3.Ұн мен жарма не үшін қажет?

4,Ұн тағамдарын қалай ұсынады?

5. ассортиментерін атаңыз

3.Рефлексия бақылау блогы

Нәтижелерді жинақтап, қортындылау

обобщениерезультатов, подведениеитоговоцениваниеучащихся

Рефлексия

Рефлексия Бұл сабақта өзіме не алдым? Осы сабақта не үйрендім?

Үй тапсырмасы

Домашнее заданиеӨтілген тақырыпқа дайындалып келу

қолы ___________________

подпись ________________

№18 сабақ

Ұн және жармадан жасалған екінші ыстық тағамдар

• Ұннан әзірленетін екінші тағамдар

• Жармадан әзірленетін екінші тағамдар

Ұн тағамдары өзінің қоректілік құндылығы жағынан жоғары калориялы тағамдарға жатады.Өйткені оның құрамына май да,ет те,сүт өнімдері де,жұмыртқа да тіпті көкөніс те енеді.

Тұшпара – тағамның түрі. Оны қамырдың ішіне ет және балық салып әзірлейді де қайнап тұрған тұзды суға пісіріп май, сірке суын, қыша, қаймақ қосып, сондай-ақ сорпамен бірге де береді. Дайындау тәсілі: тұзды жылы суға жұмыртқа қосып иленген қамырды 30 минутқа жауып қояды. Содан кейін қамырды жұқа етіп жайып, дөңгелектеп кеседі де, кесілген қамырдың ішіне фарш салып шетін бүктейді. Қазір арнайы Тұшпара жасағыш та бар. Пісіргенге дейін оны ұн себілген тақтайға салып, салқындау жерге қоя тұру керек. Содан соң қайнап тұрған тұзды суға немесе сорпаға 6 – 8 минут пісіреді. Егер Тұшпара сорпаның бетіне қалқып шықса, дайын болғаны. Тұшпара жасау үшін қой немесе сиыр етін ет тартқыштан өткізіп, пияз, тұз, бұрыш салып, үстіне аздап суық су (сүт немесе кілегей) құйып, жақсылап араластырады. 1 стақан ұнға: 200 г қой немесе сиыр еті, 1 бас пияз, жарты стақан су, жарты шай қасық тұз керек. Бұрышты әркім қалауынша қосады. Балықтан жасалған фарш: балықтың жон етін ет тартқыштан өткізіп, пияз, тұз, бұрыш, сары май(немесе маргарин) салып үстіне су құйып жақсылап араластыру керек. 1 стақан ұнға 400 г балықтың жон еті, 1 бас пияз, 1 ас қасық сары май (немесе маргарин), жарты стақандай су, жарты шай қасық тұз қажет. Бұрышты әркім қалауынша қосады.

Манты — тағам. Манты пісіру үшін арнайы дайындалған қамырды жұқа етіп, оқтаумен жайып, төртбұрыштап немесе дөңгелектеп ұсақтап кеседі де, ет пен пияз, тұз, бұрыш қосып дайындалған фаршты үстіне көз мөлшермен салып жиектерін, саусақтың ұшымен жапсырады. Табақша ыдыстарға мантыны тізіп салып, буға пісіреді. ^[

Қой еті мен майын еттартқыштан өткізіп аламыз. Пиязымызды майдалап турап етке қосып тұз, бұрыштарды сеуіп, жақсылап араластырып қоямыз. ЕНнді қамырымызды дайындап алайық. Жұмыртқаны ыдысқа жарып, оған су , тұз ұнды салып, жақсылап қамыр илейміз. Мантаваркамыздың астынғы табағына су құйып пешке қоямыз. Енді қамырымызды жайып, формасын келтіріп кесіп, дөңгелектеп немесе төртбұрыштап кесуге де болады. Дайын қамырларымызға салмасын салып мантымызды бүгеміз. Манты табаларын малап мантыларымызды нығыздап саламыз да бетін майлауды ұмытпаңыз. Мантымызды отқа қоямыз. Мантымыз жартты сағаттан соң дайын болады. Дайын мантымызды алып , тарелкаға салып аскөкпен сәндеп дастарханға қоямыз.

Тұшпара (Ukr Тұшпара, vɑrɛnɪ̞kɪ̞.) - Славян тағам туралған ет, көкөніс, саңырауқұлақ, жеміс, ірімшік, мен жидектер фаршированные ашытқысыз қамырдан жасалған бұйымдар түрінде дайындалған, украин ас ең кең тараған.

Ұқсас тұшпара тұшпара (құлақ, түсіндірме айнымалылар мантияның, бойынша) Шығыс, Ресей және Сібір, Батыс Ресейде podkogoli Марий ас үй және сиқыршы [1], және дәстүрлі қытай ыдыс-аяқтың тонна. салмалары және шетел тағамдарын түрінде осы тамақпен арасындағы негізгі айырмашылық. Итальяндық равиоли кеспе қарапайым сүт және сорпа пайдаланылады бірдей матадан дайындалған сәл шеберлері мен бұзау, бірақ олар қайнатылған ет қосылады

Бидай ұны жасалған тұшпара үшін қамыр, майсыз, ашытқы, айран болуы мүмкін. Бұл дөңгелек кесіп, оның жұқа қабаты, қиғаш немесе шаршы бөлікке тарамдалып және (қайнатылған ет ретінде пайдаланылады, бұқтырылған қырыққабат, пісірілген картоп, сүзбе, немесе жаңа піскен жидектер: шие, қаражидек, құлпынай) топтастыру оларды орап жатыр. Әрі қарай олар өзгермелі (плюс олардың көлеміне байланысты басқа минуттық немесе екі) дейін дейін су (немесе буланған) қайнаған салып қамыр жиектерін, zaschipyvayut және пісірілген. Пісіріп болғаннан кейін ет Тұшпара, сондай-ақ майында қуырылған болады

Жарма (Крупа) — дақыл тұқымдастарына жататын бидай, арпа, тары, күріш, жүгері және қарақұмық дәндерін өңдеу арқылы алынатын өнім.

Жарма ретінде бұршақ тұқымдастарының дәндері де пайдаланылады. Жарманың тағамдық қасиеттері жоғары және балалар мен науқас адамдар үшін ерекше жұғымды. Жарма крахмал мен өсімдік белогының негізі болып табылады. Сонымен бірге жармада аз мөлшерде витаминдер, минералды заттар бар. Қазіргі кезде жарма өндіруге арналған механикаландырылған кәсіпорындар бар. Олар дақылдарды ботен қоспадан тазалап, өлшемдері бойынша іріктеп, қабығы мен қауыздарынан арылтып жарма дайындайды.

Сөкті — тарыны ақтап, қауызынан тазартып алады. Тазаланған сөк — арнайы өңделген тары дәні — жоғары, бірінші және екінші сортқа бөлінеді. Кейбір соктің ашқылтым дәмі болады. Оны кетіру үшін тарыны қайнаған суға әбден жуады.

Қарақұмық жармасын буланған немесе буланбаған қарақұмық дәнінен алады. Құрамында сіңімді белоктар, крахмал мол болады. Қарақұмықжармасының белоктары басқа қосылыстармен алмастыруға болмайтын амин қышқылдарына бай. Өндеу тәсілдері мен дон сапасына қарай қарақұмықжармасы ұнтақталмаған тұтас жарма және тез пісетін жарма болып бөлінеді. Ұнтақталған қарақұмық дәні тез піседі. Сұрыпталған жарманы бірінші және екінші сортқа бөледі. Ал ұнтақ жарма сортқа бөлінбейді. Жармадан қоймалжың ботқа әзірлейді, ал сұрыпталмаған жарманы дербес тағам түріндегі кебіртек ботқа, сонымен бірге гарнирге, турамаға пайдаланады.

Күріштен жасалған «Ризотто» тағамы

• Күріш өңдеу тәсілдеріне қарай ақталған, ажарланған және уатылған түрге бөлінеді. Ақталған күріш — арнайы машинамен өңделген күріш дәні. Бұлай өңделген күріштің беті бұдыр болады. Арнайы машинамен өңделген таза күріш жоғары, бірінші және екінші сортқа ажыратылады. Ақталған күріштің дәні тұтас болады. Ұнтақталғанкүріш жармасы — ұнтақталған күрішті арнаулы машиналарда өңдеу арқылы алынатын жанама өнім. Күрішті сұйық, қою және тәтті тағамдарға, гарнирғе және т. б. самса сияқты тағамдар әзірлеуге пайдаланады. Гарнир,палау, самса сияқты басқа тағамдарға ақталған күріш пайдаланылады, өйткені ол пісірілген кезде онша езілмейді. Ұнтақталған күріштен сұйық және қоймалжың сүт ботқасын, езбе-көже, сонымен бірге котлет жасау пайдалы. Күріш жақсы пісу үшін алдымен салқын суға шайқау керек. Күріштің дәні езілмеу үшін оны қайнаған ыстық суға салу керек.

• Арпа жармасының түктелген және түктелмеген екі түрі болады. Ақталған жарманың дәні ірі болады. Дәннің ірілігіне қарай ақталған арпа жармасы бес түрге бөлінеді. Ұнтақ жарма сіңімді келеді әрі тез піседі. Жарманың бүл түрінен қаймалжың ботқа, котлет, запеканка және т.б. тағамдар әзірленеді. Ірі жарманы көжеге салып, ботқа да пісіреді. Түктелмеген арпа жармасы ұнтақ, бітімі ор түрлі болады. Бүл жарманы дайындағанда түктелмейді, сондықтан онда клетчатка көп болады. Арпаның жармасы сортқа бөлінбейді, ұнтақталған дәнінің ірілігіне қарай оның үш нөмірі болады. Бұдан ботқа пісіреді.

• Сұлы жармасы құрамындағы белок пен майдың көптігі жағынан дақыл тұқымдастар дәнінен дайындалатын жармалар арасында бірінші орын алады. Сұлыдан буланған дәні бүтін және жаншылған жарма, сондай-ақ геркулес үлпегі мен талқан жасалады. Сұлы жармасын көжеге салады, езбе-көже және т.б. тағам дайындауға пайдаланады. Буланып, уатылмаған сұлы жармасы түктеу арқылы дайындалады. Жаншылған сұлы жармасы жеңіл сіңеді әрі тез піседі.

Геркулес жармасынан жасалған ботқа Геркулес жармасы

• Геркулес үлпегі буланып, жаншылған және кептірілген жоғары сортты түгелге сұлы жармасынан алынады. Ол оңай әрі тез піседі. 10—15 минут ішінде бұдан сіңімді және дәмді ботқа дайындауға болады.

• Талқан — сұлы дәнін арнайы өндеуден өткізіп алынатын жоғары сапалы нәрлі тағам. Талқаннан емдемдік және балалар тағамдарын дайындауға болады. Оның құрамында организмге пайдалы, май тәрізді органикалық зат — лецитин бар.

Сұрақтар:

1. Ұн тағамдар дегенді қалай түсінесіңдер?

2. Жарма дегенді қалай түсінесіңдер?

3.Ұн мен жарма не үшін қажет?

4,Ұн тағамдарын қалай ұсынады?

5. ассортиментерін атаңыз

5