Կենդանի օրգանիզմի հատկությունները

Կենդանի օրգանիզմների հիմնական հատկանիշները

Մեզ շրջապատող բնությունը կազմված է երկու մասից՝ անկենդան նյութից և կենդանի օրգանիզմներից:

Անկենդան նյութը կազմում են հողը, ջուրը, օդը, ապարները, ժայռերը և այլն:

Քանի որ կենդանի օրգանիզմները շատ բազմազան են, նրանք ընդգրկված են չորս թագավորություններում.

1. Բակտերիաների թագավորություն:

2. Բույսերի թագավորություն:

3. Սնկերի թագավորություն:

4. Կենդանիների թագավորություն:

Բնության մեջ կենդանի օրգանիզմները տարածված են ամենուրեք: Դրանց կարելի է հայտնաբերել հողում, ջրում, օդում, ապարներում: Կենդանի օրգանիզմներն ունեն տարբեր չափսեր, տարբեր գույն, կյանքի տարբեր տևողություն և այլն:

Կենդանի օրգանիզմները և անկենդան նյութը միմյանց նման են բաղադրությամբ, որովհետև կազմված են նույն տարրերից:

Սակայն պարզվում է, որ կենդանի օրգանիզմներն ունեն հատկանիշներ, որոնք չունի անկենդան նյութը: Դրանց օգնությամբ էլ կենդանի օրգանիզմները տարբերվում են անկենդան նյութից:

Կենդանի օրգանիզմները բազմանում են, աճում են, զարգանում են, սնվում են, տեղաշարժվում են, հաղորդակցվում են, արձագանքում են միջավայրի պայմաններին, միջավայրի հետ կատարում նյութափոխանակություն, գրգռվում, հարմարվում և այլն:

Կենդանի օրգանիզմներն ունեն ինքնակրկնապատկվելու և վերարտադրվելու զարմանահրաշ հատկություն, որը կոչվում է բազմացում:

Բոլոր կենդանի օրգանիզմները ինչ-որ պահից սկսած ստեղծում են իրենց նմանին: Այդ երևույթը կատարվում է կիսման կամ երկու տարբեր օրգանիզմների մասնակցության շնորհիվ:

Կենդանի օրգանիզմների բազմացումը տեղի է ունենում ժառանգական տեղեկատվության պահպանման և փոխանցման հաշվին:

Կենդանի օրգանիզմներից առաջացող նոր սերունդը միշտ նման է ծնողական ձևին և կրում է նրա ժառանգական տեղեկատվությունը:

Նկար 1. Բջջի բաժանում

Կենդանի օրգանիզմները կյանքի ընթացքում ենթարկվում են բարդ փոփոխությունների: Արդյունքում կարելի է նկատել, որ նույն օրգանիզմն անճանաչելիորեն փոխվել է:

Այնուհանդերձ պետք է նկատել, որ այդ փոփոխությունները օգուտ են բերում օրգանիզմին: Դրա հետևանքը լինում է այն, որ օրգանիզմը չափսերով մեծանում է, ձեռք է բերում մարմնի նոր մասեր կամ կատարելագործում եղածները:

Կենդանի օրգանիզմների կազմության բարդացումը կոչվում է աճ, իսկ արդյունքում ձևավորվող նոր հատկանիշների դրսևորումը՝ զարգացում:

Նկար 2. Աճ

Բնության պայմանները անընդհատ փոփոխվում են. փոխվում է ջերմաստիճանը, լույսը, խոնավությունը և այլն: Բոլոր այդ փոփոխությունները անդրադառնում են կենդանի օրգանիզմների վրա: Արդյունքում օրգանիզմը իր գոյությունը հարմարեցնում է նոր պայմաններին: Դա հարմարումն է:

Յուրաքանչյուր կենդանի օրգանիզմ ընդունակ է ընկալել միջավայրի փոփոխությունը և արձագանքել դրան: Այդ հատկանիշը կոչվում է գրգռականություն:

Նկար 3. Գրգռականություն

Օրինակ

Եթե միջավայրում ցուրտ է, ապա կապտականաչ ջրիմուռների արտաքին ծածկույթները հաստանում են: Երբ խոնավությունը նվազում է, ապա բույսերի տերևները ձևափոխվում են փշերի: Լույսի փոփոխությունը անդրադառնում է կենդանիների մեծ մասի ակտիվության վրա:

Գրգռականության շնորհիվ միջավայրի փոփոխված պայմաններում կենդանի օրգանիզմի գոյության պահպանումը կոչվում է հարմարում:

Կենդանի օրգանիզմներին անհրաժեշտ է սնունդ, որպեսզի նրանք կարողանան ապրել և բազմանալ:

Կենդանի օրգանիզմը սնունդն օգտագործում է երկու նպատակով՝ որպես

• էներգիայի աղբյուր

• շինանյութ

Էներգիան անհրաժեշտ է կենդանի օրգանիզմի գոյությունը ապահովելու համար:

Շինանյութերը օգտագործվում են մարմնի վնասված մասերի վերականգնման և նորերի կառուցման նպատակով:

Կենդանի օրգանիզմում նյութերը ենթարկվում են բարդ փոխարկումների, որի հետևանքով առաջանում են նոր նյութեր: Այդ նյութերի մի մասը թունավոր են և անպիտան, հետևաբար հեռացվում են օրգանիզմից դեպի արտաքին միջավայր: Այդ երևույթն արտազատությունն է:

Այդպիսի նյութերից են, օրինակ՝ ածխաթթու գազը և միզանյութը:

Սեփական գոյությունը պահպանելու համար կենդանի օրգանիզմները միջավայրի հետ կատարում են նյութերի փոխանակություն:

Նկար 4. Մետաբոլիզմ

Կենդանի օրգանիզմների համար թվարկված բոլոր հատկանիշները շատ կարևոր են և դժվար է առանձնացնել դրանցից ամենագլխավորը:

Տվյալ հատկանիշներից ոմանք նկատվում են նաև անկենդան նյութի մոտ: Օրինակ՝ նյութերի փոխանակությունը ջրի և հողի միջև, բյուրեղների աճը և այլն:

Կենդանի օրգանիզմների պարագայում առկա է ոչ թե այս կամ այն հատկանիշը, այլ դրանց բոլորի ամբողջությունը: Այդ հատկանիշներից որևէ մեկի բացակայության դեպքում կենդանի օրգանիզմը չի կարող գոյատևել և կոչնչանա:

Կենդանի օրգանիզմներն անկենդան նյութից տարբերվում են կյանքին բնորոշ բոլոր հատկանիշների միասնական գոյության դեպքում: