Хетагкаты Къоста "Чи дæ?"

Н æ федтон амонд æ з, ф æ л æ м æ уды барт æ , К æ д мын зынаргъ сты, раст амондау, у æ дд æ р,- М æ м æ гуыр ад æ м æ н р æ сугъд с æ рибар цардм æ Æ з иу къахдз æ фыл д æ р д æ н раттынм æ ц æ тт æ. Къоста

Къостайы ныййарджытæ

«Мæ фыды æз канд уарзгæ нæ кодтон, фæлæ мæм зæды хуызæн касти. Ахæм сыгъдæгзæрдæ æмæ хæрзæгъдау адæймагыл æз никуыуал æмæ никæм фембæлдтæн. Мæ фыдимæ æдзухдæр уыдыстæм æмзонд, сывæллонау дзы никуы зонын над нæ, фæлæ карз уайдзæф дæр».

• Хетæгкаты Леуан

«Ныййарæгæй амонд, цæй диссаг дæ, цæй…» (Хетæгкаты Къостайы поэмæ «Чи дæ?»- мæ гæсгæ)

Эпигрæф: « Тæхудиаг, буц хъæбулæй, Йæ уалдзæджы царды хурæй Чи бафсæст йæ мады хъæбысы»

« Н æ й, ничи м æ уарздз æ н д æ хуыз æ н , М æ уарзон, м æ ныййар æ г мад! Д æ фырты куы ницы уал уырны,- Ыстыхсын æ й кодта й æ цард. Ды куы уаис- куыд бир æ й æ уарзис Æ мбарис д æ фырты з æ рд æ , Тыхмий æ , фыд æ й й æ ц æ рг æ сау Ды хъахъхъ æ нис царды б æ рг æ . Й æ р æ дыдт æ уым æ н ныббарис, Д æ дтис ын д æ ф æ лм æ н хъ æ быс. Циу цард æ н й æ амонд – з æ гъис ын, Ф æ ндагыл- иу уаис й æ ныфс…»

Г у ы б а т ы М а р и я

Дзырдуатон куыст:

Четæн- дæрзæг, цауд къуымбилæй хъуымац; грубое полотно, холст

Тын -ам: къуымбилæй хи уæфт хъуымац; домотканное сукно

Уæлыгæс – уæрыкгæс фыййау;

Мæрт – хор барæн, цыппар килограммæ ׳ ввахс; мера сыпучих тел, зерна до 12 кг

Х æрнæг – хист;

Хæрдгæ – æрттиваг æндах, золотые и серебряные нити для вышивания, канитель

Лирикон хъайтары миниуджытæ.

Зондджын,

хиуылхæцгæ

Куыст-

уарзон

Хъаруджын

Зынтæн быхсон

Арæхстджын

адæймаг

Хъæздыг æмæ рæсугъд зæрдæйы хицау, уарзы æрдз

Тырны сæрибармæ

Лирикон герой

Лирикон герой

Къоста

Къоста

Мыггагæй мæ ма фæрс, – Уæздан лæг нæ дæн; Мæ уындмæ мын ма кæс, Нæ бæззын чызгæн.

… Уыгæрдæнтæ дасы,-

… Мæ архайд, мæ тыхмæ

… Мæ хæдон – четæнæй, Мæ куырæт – кæттаг, Мæ цухъхъа – цъæх тынæй – Нæхи хохбæстаг.

Йæ риуыгъд – бæрæг!..

Лæг кодта хæлæг;

Рубашка — холстина, Бешмет — полотно, И выткано грубо Черкески сукно.

Не спрашивай, кто я,— Ведь я не уздень. Я не из красавцев, Хоть в шелк разодень.

Æз райгуырддæн хохы... Нæ хъæдкъул ыскъæт, – Ныр дæр мæ нæу рохы, – Æвгъæддон уыд уæд...

… Тын уæрдын, тын уафын,

В горах я родился; Тот хлев еще цел, Где друг твой впервые На свет поглядел.

Хæрдгæйæ –дæсны;

… Æрцындзæй, хæсгардæй-

хæрзарæхст, чызгау…

• -Чи у поэмæйы сæйраг хъайтар?
• -Цы цæстæй кæсы фыдыус сывæллонмæ
• Цы уавæрты баззад дæсадзыд лæппу, йæ фыд куы амард, уæд?
• Цы зæгъы уый тыххæй йæхæдæг?
• Цы цæстæнгас дары куыстмæ?
• Цæуылнæ бафтыд æрыгон лæппуйы къухы йæ фæндтæ, йæ бæллицтæ сæххæст кæнын? Чи у аххосджын йе 'стыр уарзондзинады трагедийы?
• Цавæр аивадон, фæлгонцгæнæн мадзæлттæй пайда кæны поэт поэмæйы хъайтары зæрдæйы уаг равдисынæн?
• Къостайы царды хабæрттæй уын уæ зæрдыл цавæр цаутæ æрлæууын кодта «иунæджы царды хъысмæт?»
• Нæ бон поэмæ автобиографион схонæн у? Цæмæн?