Химия 8-класс. Жөнөкөй жана татаал заттар

ХИМИЯ 8-КЛАСС

ЖӨНӨКӨЙ ЖАНА ТАТААЛ ЗАТТАР

№ 11 В.В.Терешкова атындагы мектеп-интернаты

Химия мугалими М.Кимсанова

Жөнөкөй жана татаал заттар

Химияда бардык заттар эки негизги категорияга бөлүнөт: жөнөкөй жана татаал. Жөнөкөй заттар атомдун бир түрүнөн, ал эми татаал заттар эки же андан көп атомдордон турат. Бул презентацияда биз заттардын бул эки түрүн, алардын өзгөчөлүктөрүн жана айырмачылыктарын кененирээк карап чыгабыз.

T

Жөнөкөй заттар

Мисалдар

Аныктама

1

2

Жөнөкөй заттарга кычкылтек (О2), суутек (Н2), азот (N2), көмүртек (С) жана башка көптөгөн заттар кирет.

Жөнөкөй заттар – бир химиялык элементтин атомдорунан турган заттар.

Касиеттери

Абалдар

3

4

Жөнөкөй заттардын касиеттери алардын курамына кирген химиялык элементке жараша болот. Мисалы, темир (Fe) катуу металл, ал эми кычкылтек (O2) газ.

Жөнөкөй заттар агрегациянын үч абалында болушу мүмкүн: катуу, суюк жана газ.

Татаал заттар

Аныктама

Мисалдар

Татаал заттар – эки же андан көп химиялык элементтердин атомдорунан турган заттар.

Татаал заттарга суу (Н2О), көмүр кычкыл газы (СО2), аш тузу (NaCl) жана башка көптөгөн заттар кирет.

Составы

Касиеттери

Комплекстүү заттардын курамы формула боюнча аныкталат. Мисалы, суунун формуласы H2O, бул суунун бир молекуласында эки суутек атому жана бир кычкылтек атому бар дегенди билдирет.

Татаал заттардын касиеттери алардан түзүлгөн жөнөкөй заттардын касиеттеринен айырмаланат. Мисалы, суутек (Н2) жана кычкылтек (O2) газдар болгону менен суу (Н2О) суюктук.

Айырмачылыктар

Жөнөкөй заттар

Татаал заттар

Бир элементтин атомдорунан турат.

Эки же андан көп элементтердин атомдорунан турат.

касиеттери элементтин түрүнө жараша болот.

Касиеттер алар түзүлгөн элементтердин касиеттеринен айырмаланат.

Мисалдар: кычкылтек (О2), суутек (Н2), көмүртек (С).

Мисалдар: суу (H2O), көмүр кычкыл газы (CO2), туз (NaCl).

Мисалдар

Жөнөкөй заттар

Татаал заттар

Темир (Fe)

Туз (NaCl)

Алтын (Au)

Шекер (C12H22O11)

Жез (Cu)

Уксус кычкылы(CH3COOH)

Колдонуу

Жөнөкөй заттар

Татаал заттар

Жөнөкөй заттар металлургияда, электроникада жана өнөр жайдын башка тармактарында кеңири колдонулат. Мисалы, темирден болот, жезден зымдар колдонулат.

Татаал заттар химиялык өнөр жайда, фармацевтикада жана башка тармактарда колдонулат. Мисалы, суу (Н2О) универсалдуу эриткич, ал эми көмүр кычкыл газы (СО2) фотосинтездин маанилүү компоненти болуп саналат.

Химиялык реакциялар

Реакция 1

Суутек (H2) + Кычкылтек (O2) → Суу (H2O)

Реакция 2

Көмүртек (С) + Кычкылтек (О2) → Көмүр кычкыл газы (СО2)

Реакция 3

Натрий (Na) + Хлор (Cl2) → Туз (NaCl)

Жыйынтык

Жыйынтыктап айтканда, жөнөкөй жана татаал заттардын ортосундагы айырмачылыктарды түшүнүү химияны изилдөө үчүн негиз болуп саналат. Жөнөкөй заттар атомдун бир түрүнөн, ал эми татаал заттар эки же андан көп атомдордон турат. Бул заттардын касиеттерин жана алардын мамилелерин изилдөө бизди курчап турган дүйнөнү жакшыраак түшүнүүгө жардам берет.