Холинергиялық синапс

Сұрақтарға жауап беріңіз.

• Синапстар дегеніміз не?
• Нейрондар арасында ақпарат бір – біріне қалай беріледі?
• Синапстық кеңістік дегеніміз не?

Жауаптар

• Синапстар арасындағы нейрондардың арасындағы бос кеңістіктер.
• Нейрондар бір –біріне ақпаратты /жүйке импульсін/ арнайы химиялық заттар – нейромедиаторлардың көмегімен береді.
• Нейрондардың арасындағы бос кеңістік, екі синапстардың арасындағы 20-30 нм құрайтын кеңістік. Бұл кеңістікке нейромедиаторлар бөлінеді.

Холинергиялық синапстың құрылысы мен қызметі.

Оқыту мақсаты:

• холинергиялық синапстың құрылысы мен қызметі арасындағы өзара байланысты анықтау

Бағалау критерийлері

• 1.Ацетилхолинді пайдаланып, синапстық берілу үдерісті сипаттай алу (және оның келесі ыдырауы мен қайта құрылыуы)
• 2.Холинергиялық синапстың құрылысы мен қызметінің арасындағы байланысты құрастыра алады.

Терминология

• Нейромедиатор - Ацетилхолин
• Синапс
• Синапстық саңылау
• Синапстық көпіршіктер
• Синапс ұшы (соңы)
• Просинаптикалық мембрана
• Пресинаптикалық мембрана
• Ацетат және холин
• Ацетилхолинэстераза
• Синапстық тасымал
• Кальций ион каналдары – кальций иондары
• Натрий каналдары/ацетилхолинмен байланысатын сайт – натрий иондары

Синапс

• Синапс – екі қозғыш жасушалар арасындағы маманданған қызметтік контакт, қозуды беру қызметін атқарады. Нейрондарда синапс негізінен бірінші жасушаның аксонының немесе дендриттің ұшындағы тармақтар мен екінші жасушаның дендритінің арасында орналасады. Бұл жағдайда жасушалар арасында физикалық контакт болмайды , олардың арасында шағын бос кеңістік қалып қояды. Бұл кеңістік синапстық саңылау деп аталады.

Синапстың құрылысы

• Аксон ұшындағы ісінген пиязшық түріндегі синапстық аяқталуынан құралады, дендрит мембранасының қасында, өте жақын орналасады. Осы ісіктің цитоплазмасында көптеген митохондриялар орналасады және диаметрі 50 нм болатын ұсақ синапстық көпіршіктер орналасады.
• Көпіршіктердің құрамында нейромедиатор деген зат бар, осы нейромедиаторлар импульсті синапстың саңылау, диаметрі 20 нм, арқылы берілуін қамтамасыз етеді.
• Синапсқа қарайтын жасушалық мембраналар қалыңдаған және аксонда пресинаптикалық деп аталады, денриттерде постсинаптикалық деп аталады.

Синапстық саңылау

Синапстық көпіршік

Постсинаптикалық мембрана

Медиатор үшін рецептор

Синапс

Жүйке импульсы

Пресинаптикалық аксон

Митохондрия

Нейрофиламент

Көпіршіктер нейромедиаторларды бөліп жатыр

Синаптикалық көпіршік

Синаптикалық саңылау

Дендрит

Нейромедиаторлар

Пресинаптикалық нейрон

Жүйке импульсі

Кальций ионды каналдары

Синапстың ұшы

Цитоплазма

Синаптикалық көпіршіктер

Синаптикалық саңылау

нейромедиаторлар

Нейромедиаторлармен байланысатын рецепторлар

Жабық натрий каналы

Постсинаптикалық нейрон

Постсинаптикалық потенциал

Жүйке импульсы

Синапс арқылы импульстың берілуі: 1 қадам Кальций ион каналдарының ашылуы

• Деполяризация салдарынан әрекет потенциалы синапстың ұшына келеді.
• Бұның салдарынан кальций ион каналдары ашылады.
• Кальций иондары ион каналдар арқылы синапс ұшының ішіне кіреді.

2 қадам: нейромедиаторлардың бөлінуі

• Синапс ұшының цитоплазмасына кірген кальций иондары синаптикалық көпіршіктердің қозғалысын тудырады.
• Көпіршіктер пресинаптикалық мембранаға жылжиды, құрамындағы нейромедиаторларды синапстық саңылауға бөледі.

3 қадам: натрий каналдарының ашылуы

• Нейромедиаторлар /ацетилхолин/ синаптикалық саңылауға бөлінеді.
• Ацетилхолин постсинаптикалық мембранада орналасатын натрий каналдарының бетіндегі рецепторлармен байланысады.
• Нәтижесінде натрий каналдары ашылады.

Натрий каналдарының ашылуы

• Қалыпты жағдайда постсинаптикалық мембранада орналасатын натрий каналдары жабық болады.
• Бұл каналдардың бетіндегі рецепторлармен ацетилхолин байланысады да, натрий каналдарының конформациясын тудырады.
• Натрий иондары постсинаптикалық нейронға өтеді де, оның деполяризациясын тудырады.

Ацетилхолинэстераза

• Ацетилхолинэстераза - бұл гидролиз реакциясын жүзеге асыратын фермент.
• Бұл фермент үшін ацетилхолинді субстрат болып табылады, оны екі өнімге дейін ыдыратады: ацетил және холин.
• Ацетил мен холин қайтадан пресинаптикалық мембранаға кіреді.

Митохондриялар

• Митохондриялар пресинаптикалық нейронда орналасады. Олар АТФ бөледі.
• Бұл АТФ ацетил мен холин қайтадан ацетилхолинге айналдыру үшін жұмсалады.
• Ацетилхолин молекулалары қайтадан көпіршіктерге жиналады.
• Синапс қайтадан өзінің қызметін жүзеге асыруға дайын.

Жетістік критерийлері

• 1.Ацетилхолинді пайдаланып, синапстық берілу үдерісті сипаттай алу (және оның келесі ыдырауы мен қайта құрылуы)
• 2.Холинергиялық синапстың құрылысы мен қызметінің арасындағы байланысты құрастыра алады.