Просмотр содержимого документа
«Классный час "Герой Великой Отечественной войны - наш земляк"»
Хомушку Намгаевыч 1718 чылдын май 18-те Барыын-Хемчиктин Хонделен суурга ядыы араттын ог-булезинге торуттунген.Ол уеде амыдыралдын бергезин коруп оскеш,шыдамык эр апырган.
1936 чылда Тыванын араттын революстуг шериинче келдиртен.Анаа ол баштай ареэге, оон ТАРН-нын хурээленинге кирген.
Шериг албанын эрттиргеш, «Тувтранска»чолаачылап ажылдаан.1941 чылда 23 харлыг тургаш, будурулге черинде эн шалыпчы чолаачыларнын бирээзи апарган.Эки ажылы дээш ону республиканын Биче Хуралынын Хундулел бижии-биле шаннаан.А оске шанналдар ону манап турган.
Дайын эгелээри билек,биче лейтенант Х.Чургуй-оол ону фронтуже чорудар дугайында билдириишкинни бижээн. Аныяк офицернин дилээн хулээп корген. 1943 чылдын майда 11 тыва танкистерни фронтуже чоруткан.
Хомушку Намгаевичинин башкарган танкызынын эки-паажы узун болгаш алдарлыг орукту эрткен.Украинанын Рыжановка болгаш Кобеляки суурларыннын чогуунга дайзыннын камгалалын буза шаварынга экипааж онза шылгараан. Х.Чургуй-оолдун танкызы дайзыннын туружунче шургуп кирип,оду-биле болгаш илчирбе дугуйлары-биле гитлержилернин дириг кужун болгаш техниказын узуткап турган.
52-ги армия кучулуг танк согуу-биле немецтернин камгалалын Чернокаменка чоогунга буза шапкаш,Умань хоорайже углапкан.Хоорайны дорт халдап,хостап алыры бутпейн баарга,командылал 25-ки танк полугун хоорайны оюп каапкаш,артынче чорудупкан.Ийи куяк машина,бирээзи Чургуй-оолдуу,немецтерже дорт шурапкан.Дурген,дидим халдаашкынга шыдашпайн,немецтер дезипкен.
Сес маадыр танкистер дайзыннын 24 самолёдун,80 машиназын чаалап ап,800 хире солдаттар болгаш офицерлерин дужуп бээриринче албадаан.Полктун оске танкылары келгижеге чедир эрестиг тулушканнар.Оларнын кужу тонуп,ок-чепсээ артпаанда,полугунун танкылары дузалап чедип келген.
Ол тулчуушкун дээш,эрес-маадырлыг,коргуш чок чоруу дээш Х.Н.Чургуй-оолга Совет Эвилелинин Маадыры атты ССРЭ-нин Дээди Совединин Президиумунун 1945 чылдын март 24-те Чарлыы-биле тывыскан.Ол Ленин болгаш Ада-чурт дайынынын ийиги чергези орденнер-биле,хой-хой медальдар-биле шаннаткан.
Х.Н.Чургуй-оол дайын соонда торээн Тывазынга чанып кээп,хой чылдарда тургузукчу куш-ажылга идепкейлиг киржип,аныяк-оскеннин патриотчу кижизидилгезинче толептиг улуун киирип чораан.
Тес-Хем кожууннун Берт-Даг суурунда Совет Эвилелинин Маадыры Хомушку Чургуй-оолга тураскаал бар .Ону чыл буруде суурнун чурттакчылары чаартып, Тиилелге хунунде дириг чечектрени эккеп салып, ол хире алдарлыг кижи анаа чурттап чоруурунга чоргаарланып чорууурлар.
Тыва чоннун алдарлыг оглунун ады-биле Республиканын бир чараш кудумчузунун адаан, парк аксында Маадырлар аллеязында ООН тураскаалын тургускан, бистин Чадаананада база Хомушку Чургуй-оолдун ады-биле адаан кудумчу бар.
Литература:
«ХХ чус чылда Тыванын алдарлыг кижилери»
«Эки турачылар»
3.М.Сундуй «Эки турачы аъттыг эскадрон»
Солун «Тыва республика»
Эртем –практиктиг конференция
«Кым-даа, чуу-даа уттундурбаан »

Хомушку Намгаевич Чургуй-оол