Компьютердің программалық жабдықталуы.

2 – сабақ 

 сыныбы____ күні  _______ Пән мұғалімі  ________________

Сабақтың тақырыбы:            Компьютердің программалық   жабдықталуы.

Сабақтың мақсаты:

 Білімділік Компьютердің негізгі құрылғыларымен және оның түрлерімен таныстыру. Оларды  пайдалану жолдарын көрсетіп меңгерту.

Дамытушылық  Оқушылардың ой - өрісін,  өздігінен білім алып, ізденімпаздық, жүйелілеу қасиеттерін, программалық жабдықтардың түрлерін пайдаланып жұмыс істей алу дағдыларын дамыту

Тәрбиелік – Оқушыларды тез ойлауға, ойын жүйелей білуге, ізденуге, нақтылыққа тәрбиелеу

Сабақтың түрі:   Білімді меңгерту

Сабақтың әдісі:    Баяндау, сұрақ жауап

 Сабақтың барысы

   1. Ұйымдастырылу кезеңі

• оқушылармен сәлемдесу

• келмеген оқушыларды белгілеу

• сабаққа дайындығын, құралдарын тексеру

    2. Үйге берілген тапсырманы сұрау

1. Қауіпсіздіктің жалпы талаптарын ата.
2. Қандай әрекеттерге тиым салынады?
3. Электр тогымен зақымданғандарға алғашқы көмекті қалай көрсетеміз?

1. Жаңа сабақты түсіндіру

Дербес компыотерлердің құрылымы және оның жұмыс істеуі.

Сегізінші сыныпта біз ДК қандай құрылғылардан тұратынын және олардың атқаратын қызметін жалпы түрде қарастырдық. Бұл бөлімде біз ДК құрылымына және жұмыс істеу принципіне толығырақ тоқталамыз.

МИКРОПРОЦЕССОР (МП): Бұл ДК-нің ортаңғы блогы есепті, машинаның барлық жұмысын басқару үшін және информациямен арифметикалық және логикалық операцияны орындауға арналған.

Микропроцессор, немесе оны әдетте процессор деп атайды, компьютерде оның миы болып табылады. Процессордың негізгі бөліктері — арифметикалы-логикалық қүрылғы, басқару блогы, жад регистрлері                                            

Басқару құрылгысы компьютердің барлық компоненттерінің жұмысын үйлестіреді, яғни белгілі бір басқару сигналдарын (басқарушы импульстарды) қалыптастырып, қажетті уақытта оларды жіберіп тұрады, операцияларды орындау үшін жад ұяшықтарының адресін пішімдейді жөне адрестерді ЭЕМ-нің сөйкес блоктарына жібереді.

Микропроцессордың интерфейстік жүйесі процессордың ДК-нің  басқа құрылғыларымен байланысын іске асырады.

Ішкі жад. Компьютердің ішкі жады негізгі болып табылады, өйткені процессор тек сонымен ғана тікелей жұмыс істейді. Процессорды информациямен қамтамасыз етіп, үнемі жұмыс істейтін болғандықтан, оны оперативті деп те атайды.Ішкі жад сақтау құрьшғысының екі түрінен түрады: тұрақты  сақтау құрылғысы (ТСҚ) жөне оперативті сақтау құрылғысы (ОСҚ). ТСҚ тұрақты бағдарламалық және анықтамалық информацияларды сақтау үшін қолданылады, ондағы сақталатын информацияны тек жылдам окуға ғана (ТСҚ-да информацияны өзгертуге болмайды) мүмкіңдік береді.

ОСҚ информацияны (бағдарламаны және деректерді) уақытша жазу, сақтау жөне оқу үшін арналған.

   Сыртқы жад - ДК-нің сыртқы құрылғыларына жатады және есептерді шешуге қашанда қажет болуы мүмкін кез келген информацияны ұзақ уақыт сақтау үшін қолданылады. Кей жағдайда, сыртқы жадта компьютердің барлық бағдарламалық жасаулары сақталады.Сыртқы жад сақтаушы құрылғылардың әр алуан түрлерінен түрады, бірақ кез келген компьютерде бар, неғүрлым кеңірек тараған түрі — қатты (ТҚМД) және иілгіш (ТИМД) магнитгік дискілерде, магниттік ленталарда (стримерлер), оптикалық дискілерде (СD-DОМ — Соmpact Disc Read Onli Memoty — тек қана оқитын жады бар компакт диск) және магнитті-оптикалық дискілерде жинақтаушылар болып табылады.

Ішкі жад деректері мен бағдарламалары байттар мен байттардың тобы сияқты ұяшықтарда орналасады. Олармен қатынасу ұяшықтардың адрестері бойынша іске асырылады. Процессормен жұмыс істейтін ішкі жадтан айырмашылығы — сыртқы жад құрылтысымен (информацияларды жазу жөне сақтау кезінде) адамға тікелей қатынас жасауға тура келеді. Және байттық әдісте ол (адам) үнемі қүрьшғының типімен, ондағы информацияның берілу сызбасымен танысып-талдап отыруы қажет, байттың мазмұны не — деректер ме немесе бағдарламалар ма, егер деректер болса, олар қай түрге жатады және т.б. анықтауға күш салу керек.

Информация тасушыда аты бар нақты порция түрінде жазылады. Мұндай құрылым файлдық деп, ал порция файлдар деп аталады.

Жүйелік шина. Процессор мен жадты информациялық кең арна немесе ішінде басқа да шиналар орналасқан: деректер мен адресті беру кеңарнасы бар шиналар қосады. Олардың әрқайсысы сегіз, он алты немесе отыз екі желіден түратын жинақты ұсынады. Осыған байланысты оларды сегіз, он алты немесе отыз екі разрядты шина деп атайды.

Деректерді окыған кезде процессор ұяшықтың адресін адрестің шинасы бойынша ішкі жадқа береді және осы ұяшықтың мазмұнын деректер шинасы бойынша алады. Жазу кезінде ұяшықтың адресін адрестің шинасы бойынша ішкі жадқа жібереді және осы ұяшыққа жазылатын информацияны деректер шинасы бойынша қайта жібереді.

Жүйелік шина информацияны берудің үш бағытьш қамтамасыз етеді:

3-сурет.

1.  Микропроцессор мен негізгі жад арасында;

2. Микропроцессор мен сыртқы құрылғының енгізу-шығару портының арасында;

3.  Негізгі жад пен сыртқы құрылғының енгізу-шығару портының арасында.

Сыртқы қүрылғылар. Бұл — кез келген есептеу кешенінің маңызды құраушы бөлшегі.ДК сыртқы қүрылысы машинаның қоршаған ортамен: қолданушылармен, басқару объектілерімен және басқа ЭЕМ-мен қарым-қатынасын қамтамасыз етеді. Сонымен, қызметі бойынша сыртқы құрылғының мынадай түрлерін ерекшелеуге болады:

•   сыртқы сақтау қырылғысы немесе ДК сыртқы жады;

•   қолданушының диалог құралы;

•   информацияны енгізу құрылғысы;

•   информацияны шығару құрылғысы;

•   байланыс және телекоммуникация құралдары.

Қолданушының диалог құралына бейнемониторлар (дисшіей)

— ДК-ға енгізетін және одан шығарылатын информацияларды бейнелеу құрылғысы, пульттік басу машинкалары (пернетақтасы бар принтер) және информацияны енгізу-шығарудың сөйлеу құрылғысы кіреді.

Информацияны енгізу құралдарына мыналар жатады:

•   пернетақта;

• графикалык, планшеттер (диджитайзерлер) графикалық информацияларды, кескінді арнайы көрсеткіш (қаламұш) планшеті бойынша жылжыту жолымен қолдан енгізуге арналған;

•   сканерлер (оқу автоматгары)

• манипуляторлар (көрсету қүрылғысы): джойстик, маус, трекбол (оправадағы шар), сәулелік қаламұш және т.б. экран бойынша меңзердің қимылын басқару;

•   сенсорлық экрандар — полиэкран дисплейінен ДК-ге кескіннің жекелеген элементтерін, бағдарламаларды немесе командаларды енгізуге арналған.

Информацияны шыгару құрылгыларына мыналар жатады:

•   принтерлер

•   графиксалгыштар (плоттерлер).

Мультимедиа құралдары дегеніміз — адамға әр түрлі, өзі үшін табиғи орта болып табылатын: дыбысты, бейнені, графиканы, мәтіндерді, анимацияларды және т.б. қолдана отырып компьютермен қарым-қатынас жасауға мүмкіңдік беретін бағдарламалық және аппараттық құралдардың кешені.

1. Сабақты қорытындылау:

1.  Процессор қандай қызмет атқарады?
2. Микропроцессордың құрамына қаңдай құрылғылар кіреді?
3. Арифметикалы-логикалық құрылғылар қандай қызмет атқарады?
4. Басқару құрылғысы не істейді?
5. Ішкі жадта информациялар қалай сақталады?
6.   Информациялық кеңарна дегеніміз не?
7. Жүйелік шинаның негізгі қызметін (функциясын) атаңыз.

Үйге тапсырма:     Компьютердің программалық жабдықталуы. Компьютердің негізгі құрылғыларының қызметтерін толықтырып оқып келу.