МУНИЦИПАЛЬ БЮДЖЕТ УМУМТАСИЛЬ МУЭССИСЕСИ
«А.М.ТИППА АДЫНА КЪЫРЫМТАТАР ТИЛЛИ САРЫБАШ МЕКТЕБИ
ПЕРВОМАЙСК РАЙОНЫ КЪЫРЫМ ДЖУМХУРИЕТИ»
Амет-хан Султан
Рамазанова Линара Руслановна
МБОМ Сарыбаш мектеби
8 сыныф
Янъы мевзунынъ анълатмасы
Амет-хан Султан. Эки дефа къараман
Дерснинъ мевзусы: Амет-хан Султан Эки дефа Къараман.
Дерснинъ макъсады:
- Амет-хан Султаннынъ аятынен таныштырув;
- талебелернинъ сёз ве нутукъ байлыгъыны зенгинлештирюв;
- талабелерни ватанперверлик ве халкъ перверлик рухунда тербиелев.
Талебелер не бильмек керек:
- озь тарихны бильмек;
- озь къараманларынен гъурурланмакъ ве олардан орьнек алмакъ.
- талебелерге экинджи джиан дженки къараманлары акъкъында малюмат бермек;
- Амет – Ханнынъ омюр ёлу, онынъ къараманлыгъынынъ эмиети ве тесири;
- талебелернинъ окъувгъа, илимге мерагъыны юксельтюв;
Данатма:
портрет, дерслик, дефтер, карточкалар, презентация,проектор, мевзунен багълы джедвель.
Иш шекиллери:
агъзавий, язма.
ДЕРСНИНЪ КЕТИШАТЫ
(Презентация ачыла ве оджа дерсни башлай)
1. Тешкилий къысым. Селямлашув.
Оджа дерсни эзберден шиирни айтып башлай.(1 слайд)
Халкъымызнынъ джесюр огълу,
Шанлы улу къараман.
Юрек ифтихар толу,
Шаинимиз - Аметхан
Буюк мертлигин иле,
душманларны шашырттынъ.
Султаны олдынъ кокнинъ,
Къузгъунларны сарсыттынъ.
( Альяна Османованынъ шииринден алынгъан парча)
Амет-хан Султаннынъ хатырасына багъышлангъан йыр янъгъырай (мультимедия проектор ярдымы иле талебелер видеофильм ве Урьяне йырыны сейир этелер (4 дакъ.)).
2. Талебелернинъ бильгилерини актуаллештирюв.
Интрига усулы иле вазифе:
Урьметли талебелерим, берильген вазифени оюн шеклинде кечирильгенини истейм. Келинъиз, вазифени анълатайым. Интрига усулы не олгъаныны сиз билесинъиз, демек, бизим вазифемиз, сакълангъан сёзни тапып манасыны анълатмакъ ве дерсимиз ненен багълы олгъаныны тек вазифени чезген сонъ билирмиз.
Ана-на+меним-ним+ тата-ата+хатлкъ-тлыкъ+нени-ени-Султание-ин = Амет-хан Султан
(Талебелерге промлем вазифе бериле, олар озьлери вазифени чезип дерсте насыл мевзу боюнджа чалышаджагъыны анълайлар ве мевзугъа озьлери келелер)
Эпинъизге машалла.Вазифени чездик, демек дерсимизнинъ мевзусы- Амет-хан Султан.)
3. Дерснинъ мевзусы ве макъсатларынен таныштырув.
Балалар, бугунь биз ватанпервер ве миллетсевер инсан - Амет-хан Султан нынъ аяты ве омюрине бир назар ташлайджакъмыз.
Ассоциатив чалысы:
Миллетни севмек - Ватанны севмек- халкъны севмек- халкъны урьмет этмек- Ана тилини бильмек- Тарихны бильмектир- тарихны бильсен- урф-адетлерини кутьсен- миллетнинъ гъуруры олурсынъ- эбедий олурсын!
Оджанынъ сёзю презентация иле чалыша.
( 2,3,4 слайды) Аметхан Султан 1920 сенеси Алупкада догъды. Миллети къырымтатардыр. Акъмесджитте ФЗО мектебинде окъуды. Бундан сонъ, депосында чалышты. Айны вакъытта аэроклубкъа къатнап окъуды. Арбий учуджы олмакъ истеги оны Акъяр якъынлардаки Качи авиация мектебине алып кельди. Он докъуз яшында бу мектепнинъ курсанты олды. Аметхан Качи мектебини Экинджи джиан дженки башламаздан бир йыл эвель битирди ве мемлекетимизнинъ гъабындаки къысымлардан бирине хызмет этмеге ёлланды.
(5-6 слайд) Фашистлер мемлекетимизге уджюм эткен сонъ, бир йыл девамында Аметхан ава дженки усулларыны огренди. О, къарадаки душман аскерлерини, машина ве танкларыны, арбий базаларыны бомбалай эди. Лякин энди 170 кере арбий вазифенен кокке котерильгенине, бир йылдан берли дженклешкенине бакъмадан о даа бир дане белли душман сомолётыны урып тюшюрмеген эди. Бунынъ ичюн о, силядаш достлары огюнде къолайсызлана, олар да сырасы кельгенде Аметханны «тишлеп ала» эдилер.
Ниает, Аметхангъа озюни косьтереджек кунь кельди. Бу, 1942 сенеси майыс 31 куню олды. О вакъытта Аметхан Москва дживарында ерлешкен джебэ аэродромларындан биринде хызмет этерек, невбетчилик япа эди. О, эмир алгъан дакъкъада авагъа котерильмеге азыр.
Амет-хан Султан Улу Ватан дженкининъ башындан сонъуна къадар иштирак этип, 603 дженкявер учуш япып, 130 ав урушында иштирак этип, шахсен озю - 30 ве группа олып дженклешкенде - 19 фашист смолётыны урып тюшюрди. Эки дефа Советлер Бирлигининъ Къараманы алтын йылдызларынен, учь Ленин ордени, беш Къызыл Байракъ, Алексендр Невский, 1 дереджели Ватан дженки, Къызыл Йылдыз, Урьмет Бельгиси орденлери, он медальнен мукяфатланды, экинджи дереджели Девлет мукяфатынынъ лауреаты, СССРде нам къазангъан сынавджы-учуджы.
Оджанынъ икяеси (Аблязиз Велиевнинъ "Къараманлар ольмейлер" Экинджи джиан дженкинде иришильген Гъалебенинъ 60 йыллыгъына багъышлангъан 1-нджи томындан малюматлар сеслене. (10-15 дакъ + презентация девам этиле)).
(Документальный фильм о дважды герое советского союза, заслуженного лётчика-испытателя СССР Амет-хане Султане 11 мин.10 секунд)
Элифбе усулы иле мисальни чезинъиз.Джевапнынъ (сёзнинъ) манасыны анълатынъыз.
РЕБУС
ВАТАН
Оджанынъ сёзю.
Ватанымыз дюльбер, аджайип, Ватанымызны севемиз, гъурурланамыз, къорчалаймыз, Ватанымызны джан-юректен севемиз, Ватан – юртумыз. Ватаныны севип- тоялмагъан Амет-хан Султаннынъ фаджиалы эляк олувы эр кесни сарсытты. Бу шейге кимсенинъ инанаджагъа кельмей эди. Чюнки Амет-хан Султан самолётны къуртармагъа, эсен-аман къондурмагъа бир файыз имкян олса биле ондан файдаланмагъа бильген учуджы эди.
Дерснинъ нетиджеси.
Шаирлеримиз, бестекярларымыз Аметхангъа багъышлап йырлар, шиирлер, дестанлар, повестьлер яздылар, язалар ве икяелерде де язалар. чюнки къараманлар ольмейлер.
Амет-хан Султаннынъ хатырасына багъышлангъан йыр янъгъырай (мультимедия проектор ярдымы иле талебелер видеофильм ве Урьяне йырыны сейир этелер (4 дакъ.)).
Эв вазифеси дерсте огренильген мевзу боюнджа булмачаны азырламакъ.

