5-м\ш класс
Ч=ваш ч\лхи урок\
Тема «Хуп= сас=сем»
Урок т\с\: хут=ш урок.
В\рентъ т\ллев\: ч=ваш алфавитне асра ёир\плетсе х=варасси, сас=семпе сас паллисене уй=рса илме х=н=хтарасси, хуп= сас=сем ёинчен в\реннине аса илесси, в\сен ушк=н\сене пал=ртасси (ялан ян=равл=, шавл= тата выр=с ч\лхинчен йыш=нн= с=махсенчи хуп= сас=сем), хуп= сас=сене ёак ушк=нсене уй=рма в\рентесси.
Воспитани т\ллев\: ачасене п\р-п\ринпе =м=ртса \ёлеме в\рентесси, ёав в=х=трах тусл= пулма, п\р-п\рне пул=шма х=н=хтарасси; аттепе анне пур ёынш=н та чи хакли пулнине пал=ртасси.
Словарь \ё\: транскрипци – с=махри сас=сене ятарл= палл=семпе ёырса пани.
Кирл\ хат\рсем: проектор, «Хуп= сас=сем» электрон презентаци, виё\ т\спе пал=ртн= хуп= сас паллисем (22), виё\ т\сл\ ёул ёърев билеч\сем (22), карточк=сем, маркерсем.
Урок эпиграф\: Юлташпа ёула тухсан ёул хавасл=рах пулать.
Урок юх=м\
I. В\реннине аса илни.
1. Урок т\ллев\пе паллаштарни.
Учитель с=мах\. Ырă кун пултăр пурне те! Сывлăх сунатăп! Ачасем,эсир çак урока мĕнле кăмăл-туйăмпа килтĕр? Савăнăçлă е пусăрăнчăк кăмăлпа. Айтăр-ха пурте пĕрле ура çине тăрар,пĕр-пĕрин кăмăлне çĕклер. Пĕр-пĕрин çине пăхса йăл кулар та пĕр-пĕрне чĕре ăшшине парнелер.
Ачасем, эпир сир\нпе паянхи урокра Алфавит т\нчине ёул ёъреве тухса кай=п=р. Ёитме пал=ртн= выр=н – «Хуп= сас=сем» станци. Станцине ёитмешк\н пир\н т\рл\ \ёсем туса ирттермелле. Виё\ рет – виё\ ушк=н, виё\ вакун пул\. Кашни ушк=н=н х=й\н т\с\. Кашни ача халь билет илет те х=й\н вакунне к\рсе ларать. (Билеч\сем номерл\ - хуп= сас=сен алфавитри номер\сем тата ялан ян=равл= хуп= сас=сен билеч\сем к=вак т\сл\, шавлисен – сим\с, выр=с ч\лхинчен ёыру урл= к\нисен – к\рен). Ёула тапранмалли команда – алфавитри уё= сас паллисене черетпе хар=сс=н калани: «А! +! Е! Y! /! И! О! У! Ъ! Ы! Э! Ю! Я! Кайр=м=р!» (Пуй=с сасси илт\нет)
2. 1-м\ш станци - тест ыйт=в\сене хуравлани. (Билет ёинче 2-м\ш страниц=ра ик\ вариантпа тест ыйт=в\сем пур. В\сене хуравламалла, т\р\слемелле).
I вариант
1. Ч=ваш алфавит\нче пур\:
1) 37 сас палли;
2) 33 сас палли;
3) 35 сас палли.
2. Х=ш с=махра сас=па сас паллисен шуч\ п\р пек?
енч\к – 5 сас=, 5 сас палли;
м=к=нь – 6 сас=, 6 сас палли;
эрешмен - – 7 сас=, 7 сас палли.
3. Ёемёе уё= сас=сене пал=рт=р:
1) [ы, и, ъ, и, е];
2) [\, ъ, а, =, о];
3) [е, \, и, ъ, э].
Хыт= с=маха пал=рт=р:
анкарти;
путене;
сывл=м.
5. М\нле уё= сас паллисем2 сасса пал=ртаёё\:
1) [у, о, а, э];
2) [е, y, ю, я];
3) [ю, ы, и, у].
6. Хуп= сас=сен хыт=л=х\пе ёемёел\х\ м\нрен килет:
1) ум\нче т=ракан хуп= сас=ран;
2) хыё\нче т=ракан хуп= сас=ран;
3) юнашар т=ракан уё= сас=ран.
II вариант
1. Алфавит й\ркине ас=рх=р: х=ш\ т\р\с?
а, б, в, г, д, е, y, \, ж, з, и…
п, р, с, ё, т, у, ъ, ф, х, ц, ч…
и, й, к, л, м, н, о, п, р, с, т…
2. Ч=ваш алфавит\нче:
1) 17 уё=, 20 хуп= сас палли;
2) 13 уё=, 22 хуп= сас палли;
3) 11 уё=, 22 хуп= сас палли.
3. Хыт= уё= сас=сене пал=рт=р:
1) [а, =, у, ы, о];
2) [а, е, ъ, и, =];
3) [у, о, ы, и, а].
4. Ёемёе с=маха пал=рт=р:
к\лте;
мулкач;
выль=х.
Хут=ш с=маха пал=рт=р:
т\меске;
алсиш;
юмах.
Ч=ваш алфавит\нче сасса п\лтермен миёе палл=?
2;
1;
3.
Учитель с=мах\. 5-6 балл пухнисем – маттур! 4 балл та яп=х мар. 3 балран сахалрах пухнисене, тен, ёула илес мар? Ачасем, эсир м\нле шутлат=р? (Ачасен хурав\сем). Эп\ сир\нпе кил\шет\п. Никама та т\ксе х=варма кирл\ мар. Юлташа пул=шма хат\р пулмалла. П\рле пулсан пур йыв=рл=ха та ё\нтерме пулать. Тусл=ха ним\н те ёитейм\. Пир\н паянхи урок эпиграф\ те: «Юлташпа ёула тухсан ёул хавасл=рах пулать».
Ё\р пус пуличчен ё\р тус пулт=р, ёапла в\т, ачасем? Эсир тусл=х ёинчен тата м\нле ваттисен с=мах\сене п\лет\р?
2 станци «М=ш=рна туп» ятл=.
(Ачасен хурав\сем). Сире пан= ваттисен с=мах\сен м=ш=рне тупмалла.
Учитель с=мах\. Маттур, ачасем. Ё\р пус пуличчен ё\р тус пулт=р, ёапла в\т, ачасем?
3 станци - виё\ ч\лхепе транскрипци ёырни. М\н-ши в=л транскипци? Кам п\лет?
Транскрипци – с=махри сас=сене ятарл= палл=семпе ёырса пани.
Учитель с=мах\. Ачасем, сир\н кашниннех ёак т\нчере чи хакл= ёынсем пур. Ёак варринчи ёаврашкара «эп\» тесе ёырсан теп\р ик\ ёаврашкине м\нле с=махсем ёырмалла-ши?
Учитель «атте», «анне» тесе ёырать. Кашни ушк=нран п\рер ача тухса ёак с=махсен транскрипцине ёырать. (Тата теп\р виё\ ача тухса выр=сла куёарать («отец» - [ат'эц], «мать» - [мат'], «я» - [йа]). Юлашкинчен теп\р виё\ ача ак=лчанла ёырать («father» - [фаз'\], «mother» - [маз'\], «i» - [ай]).
П\т\млетъ туни. Кирек х=ш ч\лхере те сас=семпе сас паллисем яланах тър килмеёё\ иккен. Ёав=нпа в\сене т\р\с уй=рма п\лмелле.
4. станции - «С=махри сас=сене каялла ёыр» в=й= выляни.
Кашни ушк=нран доска умне п\рер ача тухать. С=махсем ёыраёё\: «туя», «суя», «пуян». Икк\м\шсем тухса ёак с=махсен транскрипцине ёыраёё\: [туйа], [суйа], [пуйан]. Виёё\м\шсем транскрипцири сас=сене хыёалтан малалла ёыраёё\: [айут], [айус], [найуп], Т=ватт=м\ш\сем ёак сас=сене сас паллисене куёарса ё\н\ с=махсем ёыраёё\: «ают», «аюс», «наюп».
II. Ё\н\ тем=на =нлантарни
1. Ч=ваш ч\лхинчи хуп= сас=семпе паллаштарни.
Учитель с=мах\. Ачасем, эпир «Хуп= сас=сем» станцине ёитр\м\р! Хал\ пурне те х=в=р сас паллине илсе доска умне алфавит й\ркипе т=рса тухма ыйтат=п. Ларса ыв=нт=м=р – хускалатп=р, сас паллисене т\р\с каласа тухатп=р. (К\в\ ян=рать). Теп\р хускану. Х=в=р хушаматсене п\лет\р-и? Алфавит й\ркипе т=ма ыйтат=п. Хушаматсене каласа тух=р. Маттур!
2. «Хуп= сас=сем» электрон презентаци к=тартни.
Учитель ч=ваш ч\лхинчи хуп= сас=сен ушк=н\сене пал=ртать, м\нш=н ёапла уй=рнине =нлантарать.
III. В\реннине ёир\плетни
1. Ушк=нпа карточк=па \ёлени.
Учитель с=мах\. Ачасем, сир\н ушк=нсем – хуп= сас паллисен ушк=н\сем. Ёав сас паллисенчен пуёланакан япала яч\сем тупса ёыр=р.
2. Хыт=, ёемёе тата хут=ш с=махсене уй=рни.
Ачасем япала яч\сем ёырн= карточкисене п\р-п\ринпе ылмаштараёё\ те с=махсем хыт=, ёемёе е хут=ш пулнине пал=ртаёё\.
3. Пуплеве аталантарассипе ёых=нн= \ё.
Учитель ачасен карточкисене пуётарса илет те виё\ карточк=ри п\ррем\ш й\ркери япала яч\сене вулать, ачасене ёак с=махсене к\ртсе предложени й\ркелеме ыйтать, шътли те юрать. Унтан – икк\м\ш й\ркери япала яч\сенчен, виёё\м\ш й\ркерисенчен.
IV. П\т\млетни
Билетра пан= п\т\млетъ ыйт=в\сене хуравлани. Билетри 3-м\ш страниц=ра п\т\млетъ ыйт=в\сем пур. Ачасен п=нч=сем выр=нне кирл\ цифр=сем тата кирл\ сас паллисем лартса хуравламалла.
V. Киле \ё пани
1.«выля», «выль=х», «Галя» с=махсенчи сас=сене каялла ёырмалла.
2. «Юлташпа ёула тухсан ёул хавасл=рах пулать»ятл= сочинении ёырмалла.
3. «Хуп= сас=сем» тем=па кроссворд туса килмелле.
VI. Ачасен \ёне хаклани. Рефлекси.
Учитель с=мах\. Билетсем хыё\нче виё\ ёаврашка курат=р. В\сенче хам=р \ёе хакласа палл= лартмалла: х=в=ра, х=в=р ушк=на тата ман \ёе м\нле палл=па хаклат=р. Билетсене пуётарса пама ыйтат=п. Сыв= юл=р. Тепре т\л пуличчен!