Муниципалон къазнайон иумæйагахуырадон уагдон
Суададжы иумæйагахуырадон астæуккаг скъола
Гом урочы пълан
ирон литературæйæ 5-æм къласы
Бацæттæ йæ кодта
ирон æвзаг æмæ литературæйы
ахуыргæнæг Санаты А.Дз.
2012-2013 ахуыры аз
ТЕМÆ: «...Ацы уæззау тугкалæн бонты Кудзийы лæвар фæндыр иу хорз хæстоны бæрц ахады тохы быдыры...».
Болататы Бечыр.
(Булкъаты Михалы уацау «Нæмыгдзæф фæныр»-мæ гæсгæ)
Эпиграф урокмæ: ...Нæртон фæндыр, дæ кад, дæ намыс
Æнустæм цардамонд хæссæд.
Дæу фæрцы базыртæ æрзайынц,
Ды дæ æвдадзы хос мæнæн...
ǀ.Бацæттæгæн рæстæг.
Скъоладзауты сразæнгард кæнын урочы архайынмæ (мотиваци)
Ахуыргæнæг. Уæ бон хорз, нæ зынаргъ уазджытæ, мæ æрыгон хæлæрттæ, абон мæ уемæ зæрдиагæй бакусын фæнды. Кæрæдзийы кæй бамбардзыстæм, уый мæ уырны.
Беседæ. Ахуыргæнæг. Кæй уынут ацы слайды?
Куыд фæхонынц Ирыстоны ахæм адæймæгты?
Йæ къухы та цы ис?
Куыд баст у нæ абоны уацмысимæ?
Уæдæ нæ ныхасы сæр абон цы у?
Скъоладзау. Фæндыр.
«Ирон фæндыр у, фыдæлтæй нын чи баззад, ахæм инструменталон дзаума. Цæмæн нæ хъæуы ирон фæндыр? Ирон фæндыр мах хъæуы уымæн, æмæ нæм фыдæлтæй цы ирон æгъдæуттæ баззадысты, уыдонæй иу дæр нæ фидауы æнæ ирон фæндыры зæлтæй. Фæндыры зæлтæ фидауынц тохы быдыры дæр. Фæндыры зæлтæ - маргъы дыууæ домбай базыры. Иу дзы хæссы-хъыг, иннæ-цин. Сырдон йæ сывæллæтты стджытæ æмæ зæрдæйы тæгтæй дыууадæстæнон куы сарæзта, уæд Нарт загьтой: «Иууыл цагъды куы фæуæм, уæддæр фæндырæн ма уæд фесæфæн. Уымæй чи цæгъда, æмæ мах ном чи хæсса, уый уыдзæн нæхион». Фæндырæн бирæ хуызтæ уыд нæ фыдæлтæм.
Хъисын фæндыр
Дала фæндыр (ирон хъандзал фæндыр)
Дыууадæстæнон фæндыр
Ирон нырыккон фæндыр
Къæрцгæнæнтæ
Уадындз
Дыууадæстæнон фæндырæй цагьтой нæлгоймæгтæ, бадгæйæ, фæндыр уæрджытыл æрæвæргæйæ. Ахæм хуызы иннæ рагон фæндыртæй дæр цагьтой разагъды кадæггæнджытæ. Цагътой дзы фольклорон уацмыстæ, «Нарты кадджытæ». Уыцы хабæрттæ уыдысты æрæджы дæр ма. Хетæгкаты Къоста фыста: «Адæмон сфæлдыстады ацы къабаз уæлдай уарзондæр æмæ зæрдæмæхъаргæдæр у».
(Байхъусут ма магнитофоны лентæйыл фыст хъисын фæндырмæ).
Сывæллæттæ, чи уæ бацæттæ кодта ирон фæндыры тыххæй æмбисæндтæ?
Ирон фæндыр- зæрдæйы уидаг.
Ирон фæндыр-маст рохгæнæг.
Ирон фæндыр- зæрдæйы сагъæсты айдæн.
Ирон фæндыр-нæ культурæйы цырагъдар.
Ирон фæндыр- зæрдæйы æвдадзы хос.
Зæгъут ма мын, цы у æвдадзы хос? (Хос, кæцы дзæбæх кæны, аргъæуттæм гæсгæ, æппæт низтæ дæр…)
Цымæ дзы, зæгъæм, нæмыгдзæф фæндыр сдзæбæхгæнæн уыдаид?..
Кæм фæцæф ис фæндыр? (Фыдыбæстæйы Стыр хæсты)
Ахуыргæнæг.Фыдыбæстæйы Стыр хæст! Уым басыгъд 60 милуан адæймаджы бæрц. Уыдонæй 20 милуан адæймагæй фылдæр сты уæрæсейæгтæ, 40048 мин адæймаджы та сты Ирыстотсй. 180 фылдæр Суадагæй. Фыдыбæстæйы Стыр Хæстмæ чи ацыд, уыцы цардбæллон фæсивæдæй нал сыздæхт хæсты быдырæй алы дыккаг дæр.
Хæст басыгъта адæмы зæрдæтæ, æмæ дзы баззадыстыносты хуызæн æмбисæндтæ …
Скъоладзау: - Хæсты мард лæгæн йæ зарæг дардыл хъуысы
-Хæсты фæнык не 'мбийы.
-Адæм туг цы хæсты ныккалдтой, уым фидыдæн æнæ׳ рцæугæ нæй.
-Хъæбатыр хæстон быдыры рабæрæг вæййы.
Ахуыргæнæг: Ирон литературæйæ ма ацы аз хæстон темæйыл цавæр уацмыстæ рацыдыстæм?
Скъоладзаутæ: Кочысаты Мухырбег «Фыдыбæстæ», Бестауты Георги «Саби ма фенæд хæст», Елехъоты Мурат «Фыстæг хæсты быдырæй», Баситы Михал «Инæлар Плиты Иссæ», Баситы Дзамболат «Адæмы маст» æмæ Саулохты Мухтар «Хæстон цуаны».
Ахуыргæнæг. Чи нын сæ æрлæууын кæндзæн иу æмдзæвгæ нæ зæрдыл, скъоладзаутæ?
Скъоладзау «Фыдыбæстæ» дзуры наизусть.
Ахуыргæнæг.Абонмæ та уын хæдзармæ куыст цы уыд? Цы иу кæны радзырд æмдзæвгæйы æмæ абон цы уацмысы кой кæнæм, уыцы сæйраг архайджыты? (Райгуырæн бæстæ уарзынц,сæ цард дæр ратдзысты Фыдыбæстæ бахъахъхъæныны тыххæй)
Ахуыргæнæг. Уацмысы сюжет ма цыбырæй нæ зæрдыл æрлæууын кæнæм фæрстыты руаджы.
а) Чи у Дзамболат?
æ) Бечыр та? Цавæр лæппу уыд? Раттут ма йын характеристикæ Нæ дзуаппæн нын феххуыс уыдзæн нæ интерактивон фæйнæгыл цы æрмæг лæвæрд цæуы, уый. Æрæмбырд кæнæм Гæбилы сурæт: (интерактивон фæйнæгыл лæвæрд цæуынц æвæрццаг æмæ æппæрццаг миниуджытæ, равзарын дзы хъæуы Гæбилмæ цы миниуджытæ хауы, уыдон).
Адæймаг хуыздæр бамбарыны фæрæзтæй иу у, базонын, кæй хуызæн æй фæнды, уый. Царды дæнцæг кæмæй исы Бечыр?
Гаврош (фр. Gavroche)
Персонаж романа Виктора Гюго «Отверженные», жизнерадостный, дерзкий на язык, пронырливый и одновременно храбрый и отзывчивый парижский бездомный сорванец, погибший на баррикаде в ходе событий парижских беспорядков в июне 1832 года. Жил в скульптуре слона (точнее, лишь в заготовке для скульптуры), расположенной на площади Бастилии.
Валерий Чкалов
ГЕРОЙ Советского Союза летчик Валерий Чкалов был кумиром( фæзминаг) миллионов мальчишек Советского Союза. А 65 лет назад, после перелета в Америку, Чкалова назвали одним из самых знаменитых людей мира. Любовь к нему вышестоящих не знала границ. Его избрали депутатом Верховного совета, подарили личный самолет, сама Марлен Дитрих брала у него автограф. Для Валерия Чкалова 1937 год стал самым счастливым в его жизни. В декабре 1938 г. летчик-легенда погиб при невыясненных обстоятельствах.
б) Кæдæм уарзтой цæуын изæрыгæтты дыууæ лæппуйы?
в) Иу изæр цæмæн куыдта Кудзи йæ фæндырыл цæгъдгæйæ?
г) Кæмæн балæвар кодта Кудзи йæ фæндыр?
гъ)Бечыр хæстмæ куыд ацыд? Гыцциимæ ныхас ссарут чиныджы (ф.222)
д) Бечыры фыстæджытæ фронтæй ссарут æмæ бакæсут чиныгæй (ф.226)
е) Бечыр цы бацис хæсты быдыры?
ж) Фæндыр куыд æрбаздæхт фæстæмæ? (Ссарут ма йæ чиныджы ф.229)
з) Фæндыр та куыд «райгас»? (Ссарут ма йæ чиныджы ф.230).
и) Фæндыр ног хицау куыд ссардта?
к) Фæндырæн та ног хицау кæй фæзынд, уый цæуыл дзуры?
Иннæтæ кусынц къордтæй. Къордты куыст.
Фыццаг къорды Дыгæйттæй куысты хæслæвæрд:1) ссарын тексты диалогтæ, бакæсын сæ аив.
2)ссарын рæвдауæн ныхæстæ,бакæсын.
Дыгæйттæй куыст.
-Скъоладзаутæ кæрæдзийæн дзурынц сæ хъуыдытæ
7. СКЪОЛАДЗАУТЫ ХИБАРÆЙ КУЫСТ;
Хæслæвæрдтæ 1.Цавæр хъæзтытæй хъазыд Бечыр?
3. Ныр та ма рахизæм уацмысы фæлгонцтæм. (Скъоладзау сæ фыссы фæйнæгыл).
| Æвæрццæг | Æппæрццæг |
| Бечыр | Хæстæндзарджытæ |
| Дзамболат | |
| Кудзи | |
| Гыцци | |
| Скворцов | |
Уацмысы темæ, идейæ.
Скъ.: Темæ у Фыдыбæстæйы Стыр хæст, Бечыр фронтмæ куыд ацыд æмæ куыд фæмард.
Скъ.: Идейæ у, хæст кæй у æвирхъау: макуы уал уæд хæст.
Ахуыргæнæг:
Нæ урок кæронмæ æрхæццæ. Нæ эпигрæфы мидис райхæлд: музыкæ, фæндыр ирон адæмы цавæрфæнды царды æмдзу кæнынц цин æмæ хъыгимæ. Бечыры хуызæн фæсивæд ирон фæндыры цагъдмæ æрмæст кафгæ æмæ заргæ кæнæд…
8. «Хъæбатыртæ нæ мæлынц.
Уыдон хъуамæ цæрой æмæ цæрынц адæмы зæрдæты.
Уыдоны цард фæзмгæйæ, хъуамæ цæрой фæсивæд».
9.Ахуыргæнæг. Тынг хорз. Ныр та мæнæ ракæсут фæйнæгмæ æмæ иу СИНКВЕЙН саразæм иумæ:
Куыд æй фæаразæм?
1. Зæгъут ма мын иу дзырдæй нæ урочы темæ, цæуыл дзырдтам абон-номдар. (Фандыр)
2. 2миногоны, темæйы миниуджытæ, æууæлтæ æвдисæг. (Хæстæфхæрд, мæлæтдзаг цæф )
3. 3 мивдисæджы-æвдисынц темæимæ баст архайд.(Цæгъды,зæрдæтæ агайы, хорз хæстоны бæрц ахады)
4. Темæйы сæйраг хъуыдымæ дæхи цæстæнгас æвдисæг иу хъуыдыйад, кæнæ æмбисонд. (Ирон фæндыр - зæрдæйы æвдадзы хос).
5. Иу дзырд-резюме, темæйы синоним. (Дзæбæхгæнæг)
Синквейн-французаг дзырд, куыд технологи фæзынд Америчы. У фондз рæнхъæй фыст æмдзæвгæ)
Уæдæ цæмæн райстам эпиграфæн ацы скъуыддзаг?
Ахуыргæнæджы хатдзæг.
Хæдзармæ куыст.Ныффыссын диалогон ныхас «Ныхас Бечыримæ»
Рефлекси: Æрмæг куыд бамбæрстой, уый сбæрæг кæнын (экраныл лæвæрд цæуынц ацы фарстатæ)
-Нæ урочы нысан цавæр уыдис?
-Сæххæст æй кодтам?
-Зæгъут уæ хъуыдытæ.Дзуапп дæтгæйæ, пайда кæнынц хъуыдыйæдтæй:
-Æз урочы базыдтон…
-Урок мæ зæрдæмæ фæцыд уымæн æмæ…
-Урок мæм цымыдисаг фæкаст уымæн æмæ…
-Æз бамбæрстон…
-Æз ахъуыды кодтон…
Скъоладзауты куыстæн бæрæггæнæнтæ сæвæрын (сæхи уал сын афæрсын)
-Мæ зæрдæмæ фæцыд, куыд куыстой….
-…..уыдысты активон
-….сымах ма уæхиуыл бакусын хъæуы.
IV. БÆРÆГГÆНÆНТÆ КОММЕНТАРИТИМÆ.
V. Хæдзармæ куыст: (фæйнæгыл). Æрхæццæ кæны 9 Май, уымæ гæсгæ уæ курын ныффыссын фыстæг хæсиы быдыры уæвæгмæ – Бечырмæ.
2 963
20 741 
