Конспект урока "Т?уелсіз ?аза?стан"

?аза?стан т?уелсіздік жолында.

?айта ??ру мен жариялы? белгілі бір д?режеде ?о?амды? ?мірді демократияландыру ту?ыз?анмен миллионда?ан ке?ес адамдарыны? т?рмыс – тіршілігін жа?сарту?а елеулі ы?пал жасамады. Сан алуан мінбелерден шексіз ??р?а? у?делер, серттер беріліп жатты, т?рлі т??ырнамалар, ба?дарламалар жасалынды. Олардан “жо?арда?ыларды?” іс – ?рекеттеріндегі батылсызды? жалта?ты? орынсыз ымырашылды?, ?р т?рлі б?лтарыстар сезіліп т?рды.

?айта ??ру процестеріні? тактикасын ай?ындауда ?рескел ?ателіктер жіберілді, біра? ?айта ??руды бастаушылар ?здеріні? кемшіліктерін дер кезінде мойындамады. Экономика мен саясатта?ы да?дарыс ?рши т?сті. Кейбір айма?та саяси талап ?ой?ан кеншілерді? ереуілдері болды. Осындай жа?дайда орталы?ты? позициясы ?лсірей берді. Халы?ты? т?рмысын жа?сарту?а ба?ыттал?ан за?дар бірінен со? бірі шы?арылып жатты. Алайда олар орындалмады, а?шаны? ??нсыздануы одан ?рі жал?асты, халы?ты? т?рмысы т?мендей берді. Тарауы басында екі ?арама – ?айшылы? т?рды: біріншісі – орталы? пен республикалар, екіншісі – орталы?тан?ан ба?ылау мен экономиканы? тізгінін босату.

Кремльді? ??ны кеткенін к?рген ода?тас республикалар ?здеріні? егемендігі туралы Декларацияларын жариялап, ?здеріні? за?дарын Ода?ты? за?дарынан жо?ары ?ойды. Б?л процесс “т?уелсіздерді? шеруі” деген ат?а ие болды. Кейбір табысы мол ода?тас республикалар ?з м?дделерін ?ор?ап, бас?алар?а б?луге ?ажет т?скен пайдасыны? тиісті б?лігін ода?ты? бюджетке ??ймады. Одан е? алдымен шикізатты республикалар зиян шекті, оларды? ?атарында ?аза?стан да бар. М?ндай жа?дай “бюджеттер шай?асы” басталды, республикалар мен айма?тарды? ?зара ?нім алмасу ж?ніндегі міндеттемелері орындалмады.

Осындай жа?дайда тарауыны? басын те? ?стау орталы??а бар?ан сайын ?иындай берді. М?селе былайша ?атал ?ойылды: Енді не істеу керек? Жауап беру-а? еді: демократияландыруды одан ?рі ж?ргізу ж?не эканомиканы? нары?ты? ?атынастар?а к?шіру. Б?л КСРО ?алы? ?кімет эканомиканы т?ра?тандыруды? ба?дар- ламасын жасады оны халы? депутаттарыны? Т?тенше сьезі ( 1990ж желто?сан ) ма??лдады. Алайда мемлекеттік ??рылымны? ба?ылау ?ызметіні? ?лсіреуінен елде “к?ле?келі эканомика” мен ?ылмыскерлік ?ауырт ?сті, кейбір айма?тарда ?лтаралы? ?а?ты?ыстар одан ?рі жал?асты. Осындай ты?ыры??а тірелген жа?дайдан тезірек шы?уды к?здеген КСРО Президенті мен ода?тас республиканы? басшылары жа?а Ода? Шартын жасауды ойластырды. Б?л ж?мыс “9+1” формуласы немесе “Новоогарев инициативасы ”аталды.Осы шартта дайындау працесіне ?атысушылар КСРО мемлекеттік ??рылымын “Т?уелсіз мемлекеттер ода?ы”ретінде реттейтін ма?ызды ??жат ?зірледі.Б?л шарт?а ?ол ?ою 1991 жылды? 20 тамызында белгіленді. Біра? б?л іс ж?зеге асырылмай ?алды. Республикалар?а т?уелсіздікті беруді ?алама?ан озбыр орталы?ты? кертартпа к?штері д?лірек айт?анда ?лыдержавалы? шовинистер 1921 жылы тамызда мемлекеттік т??керіс жасады. Б?лікшілер т?тенше жа?дай ж?ніндегі Мемлекеттік Комитет сия?ты конституциялы? емес ?кіметтік ??рылым ??рды, ол бірнеше антиконституциялы? за?дар шы?арды. Т??керісшілерді? империялы? озбырлы?ты са?тап ?алма? болып алысты ме?зеген залым пи?ылы ж?зеге аспады. М?скеуді? демократияшыл к?штері Ресей Федерациясыны? парламенті ж?не Конституция?а адал ?скери ??рамалар антиконституциялы? т??керісті жа?тамады. Т??керіс жаншылды, оны жасаушылар ?амау?а алынды. К?штерді? ара-салма?ын таразылауда т??керісшілер есептен ?атты жа?ылды, олар танкілер мен комендантты? са?ат ша?ын “экстремистер”тобын сабасына т?сіреді, ал халы?ты? негізгі ж?не басым б?лігі елде т?ртіп орнату ж?ніндегі бізді? ?сыныстарымызды ?олдайды деп ойла?ан. Т??керіс жаншыл?аннан кейін саяси о?и?алар шапша? дамыды. ?о?амда демократиялы? жолмен жа??ыртуды? алты жылдан астам уа?ыт?а созыл?ан ?айта ??ру тамыз к?ндері шыр?ау шегіне жеткен еді. Т??керіс кезінде ша?ырылып ?ой?ан РКФСР жо?ар?ы Ке?есіні? Т?тенше сьезі бір?атар елеулі за?дылы? актілерді ?абылдады: ТМЖК шы?ар?ан антиконституциялы? барлы? ?аулылар, жарлы?тар к?шін жойды; КОКП ?ызметі то?татылып оны? мекен-жайларына, архивтеріне ??лып салынды. Мемлекеттік ?ауіпсіздік комитетіні? мекен-жайы мен оны? архивтеріне де ??лып салынды.

М С Горбачев Орталы? Комитетіні? Бас хатшысы ?ызметінен бас тартты да КОКП-?а ?зін-?зі тартуды ?сынды. Себебі, оны? басшы орындары ТМЖК-ні тану, оны? іс-?рекеттерін жа?тау ж?нінде т?менгі партия ?йымдарына н?с?ау берген Горбачевті? ?лгіндей м?лімдемесі за? ды емес еді. ?йткені, т?тас саяси ?йымны? миллионда?ан коммунистерді? та?дырын оны? бір ?зі шешуге ???ы?ты еместі. М?ндай к?рделі м?селе партия сьезі немесе референдум ар?ылы ?ана шешімін табуы тиіс еді. 1991 жылы тамызда демократияшыл к?штерді? тегеуірінімен тарихи о?и?а болды: 70 жыл бойы еркін ж?не терезесі те? республикалар ода?ы атанып келген мемлекетті? билеушісі Коммунистік та?ынан тайды. Ода?тас республикалар ?здеріні? асы?ыс ша?ырыл?ан парламенттеріні? сессияларында бірінен со? бірі ?здеріні? толы? т?уелсіздігін жариялады. Орталы? ?за? жылдар бойы республикалар ?арауына бермей келген ода?ты? ба?ыныста?ы барлы? к?сіпорындар мен м?ліктер енді ?здеріне ба?ындырылды.