Къумукъ литературадан дарс. Дарсны аты: «Санавлукъ»

5.04.19 6 класс

Къумукъ литературадан дарс. Дарсны аты: «Санавлукъ»

Дарсны мурады: 1. Санавлукъну гьакъында охувчуланыыы билимин тергемек.

2.Къошма сангавлукъланы простой санавлукълардан йырып билмек.

3.Ана тилине бакъгъан сюювюн артдырмакъ

Къурулуш:тестлер, карточкалар, орденлер(юлдузлар)

Технический къураллар:интерактив доска

Дарсны юрюшю.

1. Къурулуш мугьлет.

Муаллим.

- Ана тилибиз бизин хазнабыз. Мен шу дарсны ана тилге багъышлангъан шиъру булан башлама сюемен.

Слайдда.

Ана тилим бай сезден

Охугъанлар таныжакъ

Билмейгенлер тартынмай

Уьйренербиз астаракъ.

1. Сезлюк иш. «Артыкъ сез».

Яшгъылт, сари, узун, алты, дёгерек.

-Яшлар, къарайыкъ гьали экрангъа. Шунда сизге берилген сезлер бар. Шо сезлени арасында бириси артыкъ. Табыгъыз шо сезню.

-Къайсы сездюр?

-Неге артыкъдыр?

-Нени англата олар?

-Артыкъ сез нени англата?

-Къайсы тил гесим англата санавун?

-Бу тил гесимден къайры сиз къайсы дагъы да тил гесимлени билесиз?

-Бизин артыкъ сезюбюзге сорав салайыкъ.

- Нени англата нече? деген соравгъа жавап береген сезлер?

-Санавун англата буса, нече? деген соравгъа жавап бере буса къайсы тил гесимдир дагъы шу сез?

-Тюз айтасыз санавлукъ.

Слайд.

-Бугюн биз сизин булан санавлукъланы гьакъында дарс юрютежекбиз. Язайыкъ бугюнгю теманы.

3.Айтывлвлар ва чечеген емакълар

- Яшлар, санавлукълар айтывларда ва чечеген ёмакъларда, шиъруларда да ёлугъа. Къарайыкъ гьали слайдгъа.

(слайда шулай чечеген ёмакълар бар)

• Эмен тюгюл , эм тюгюл

Беш бутагъы тенг тюгюл

• Бир терекде он эки бутакъ,

Гьар бутакъда отуз алма.

Алманы бир яны акъ,

Бир яны буса къара?

-Нечик санавлукълар къоллангъан?

-Сизин алдыгъыздагъы «Къарчыгъа» журналда нечик шиърулар, айтывлар яда чечеген ёмакълар тапгъансыз? Охуюкъ гьали.

(Яшлар охуйлар шиъруланы яда чечеген ёмакъланы)

4. Слайддагъы шиъруну уьстюнде ишлев

-Гьали слайдагъы шиъруну охуп къарайыкъ.

(слайдда шулай шиъру бар)

Къаргъа йыгъылды Мурад,

Ону артындан Калимат,

Ону артындан Рагьимат,

Ону артындан Яраш да,

Ону артындан Къураш да,

Сыртындан тюшдю Атав

Чалхасындан Маматав,

Мамаш тюшдю тюбюне

Маматавну уьстюне

Барында гётере къар

Къарда яшлар нече бар?

-Айтыгъыз гьали къарда яшлар нече бар?

-Тюз айтасыз. Сиз санап да бажара экенсиз.

- Гьали мен сизин тергевлюгюгюзге къарама сюемен.

1. Оюн «УЬЧ БЁЛЮКГЕ БЁЛЮВ»

-Гьали къарагъыз экрангъа. Сизге берилген сезлени уьч белюкге белме герек.

Улан, етти, отуз,

аш, он беш, элли беш.
-Гьали тептерлеге уьч белюкге белюп языгъыз.

-Сиз оланы негер кюрчюленип тапкъырлагъа белгенсиз?

-Тергевлю къарагъыз гьали санавлукъгъа: не башгъалыгъы бар оланы?

(Доскагъа яшлар чыгъып, сезлени уьч тапгъыргъа тизелер.

Гьар тапгъыргъа тергев бердиртемен.)

-Нече сезден этилинген етти деген санавлукъ?

-Он беш нече сезден этилинген?

-Бир сезден этилген санавлукълагъа простой санавлукъ деп айтыла (уьстюне простой деп язаман). Эки яда бирден артыкъ сезлерден этилген санавлукълагъа къошма санавлукълар деп айтыла. (уьстюне къошма деп язаман).

-Эки де белюкню узатайыкъ. (Яшланы бириси доскада узата, къалгъанлары тептерлеринде)

-Къарайыкъ нечик санавлукълар язылгъан доскада.

-Сиз къайсыларын язгъансыз, охуюкъ.

-Неге айтыла биринчи белюкдеги санавлукълагъа простой деп?

-Экинчи белюкдегилеге неге айтыла къошма деп?

6. Санавлукъну бёлюклери.

Экрангъа гелишлер языла. (слайд №11)

Баш г нече?бир (не?)бир уьй уьйлени бириси

Еслик г нечени?бирни (нени?)бир уьйню уьйлени бирисин

Багъым г нечеге?бирге (неге?)бир уьйге уьйлени бирисине

Тюшюм г нечени?бирни(нени?)не?бир уьйню уьйлени бирисин

Ер г нечеде?бирде (неде?)бир уьйде уьйлени бирисинде

Чыгъым г нечеден?бирден (неден?)бир уьйден уьйлени бирисинден

И.п. один дом

Р.п. одного дома

Д.п. одному дому

В.п. один дом

Т.п. одним домом

П.п.об одном доме

7. Тарихни гьакъында лакъыр этив.

-Къарагъыз гьали шу суратлагъа. Тарихни къайсы заманы суратлангъан?

(Уллу Ватан давну гьакъынла бираз лакъыр этемен)

1. Карточкалар булан ишлев.

Карточкаларда санавлукълар салынмагъан. Яшлар тийишли ерлеге санавлукъланы салалар. Сонг бирче авуздан тергейбиз.

Карточкаларда шулай текст бар:

1. Примерлени уьстюнде ишлев.

-Сиз математиканы кеп сюесиздир. Карточкаларда берилген примерлени авуздан айтыгъыз.

Масала: 67-49=18 Алтмыш еттиден къыркъ тогъуз тайса къала он сегиз.

1. Китап булан ишлев.

Тапшурув 214

-Бюртюклени орнуна ярты, ярым деген сезлени къыйышагъанын салып языгъыз.

(тапшурувда шулай текст берилген)

Автобус гелмей къалып, сагьат …. къатма тюшдю. Гьарибиз …. къап ун гетерген эдик. Мен терекге бир челек …. сув текдюм. Ахтарыв ишлер …. йыл юрюлежек. Экспедиция ай …. къайтажакъ.

Яшлар тапшурувну язып битген сонг, авуздан тергейбиз.

1. Мульфильмге къарав.

-Яшлар, сиз кеп сюесиздир мультфильмлени? Гьали сиз тергевлю къарагъыз, мен сизге соравлар бережекмен.

(къарап битген сонг)

-Нечик санавлукълар эшитдигиз?

-Къайсы белюкге гире шо санавлукъ?

-Къайсы жанланы гердюгюз?

-Жанланы биз сюйме герекбиз. Олар бизин гиччи къурдашларыбыз.

Рефлексия (савлай дарсгъа гёре). (слайд №22)

( Соравлар дарсны башында гьар яшны алдына салына).

Сорав булан рази бусанг (+), рази тюгюл бусанг (-) саласан:

1.Мен янгы дарсны англадым.

2.Магъа пайдалы маълуматланы алдым.

3.Тилимни оьсдюрдюм.

4.Оюмну теренлешдирдим.

5. Мен дарсда яхшы ишледим.

( (+) ва (-) яшлар санай ва оьз-оьзюн къыйматлай).

1. Уьйге иш.

ТАПШУРУВ 196