Квадрат тенгламаларга доир мисоллар ечишда интерфаол методлардан фойдаланиш.

BUXORO VILOYATI G`IJDUVON TUMANI

5 – UMUMIY O`RTA TA’LIM MAKTABI MATEMATIKA

FANI O`QITUVCHISI

YORQULOVA ADOLATNING matematika fanidan 1 soatlik ochiq

dars ishlanmasi

Sinf: 6-”B”

Fan: Matematika

Sana : 10.02.2016 yil

O’qituvchi:

Prezidentimiz Islom Abdug’aniyevich Karimov aytganlaridek “ Agar biz O’zbekistonimizni dunyoga tarannum etmoqchi , uning qadimiy tarixi va yorug’ kelajagini ulug’lamoqchi va uni avlodlar xotirasida boqiy saqlamoqchi bo’lsak , avvalom bor buyuk yozuvchilarni , buyuk shoirlarni , buyuk ijodkorlarni tarbiyalashimiz kerak” .

(Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch “ asari

2016-yil prezidentimiz tomonidan

qanday yil deb nomlandi ?

O’qituvchi:

O’qituvchi:

Fevral oyida ulug’ mutafakkirlarimizdan kimlarning tavalludini nishonlaymiz ? Necha yilligi?

Tashkiliy qism

Darsimiz qiziqarli bo’lishi uchun sinf o’quvchilarini 3 ta guruhga bo’lib olaman va quyudagicha shunday nomlayman .

“ Ulug’bek “ guruhi

“ Al- Xorazmiy “ guruhi

“ Al - Beruniy“ guruhi

Biz bo’lamiz birinchi,

Qani,yetib ko’ringchi

Dars qilganmiz hamma vaqt,

Bizga bo’lar baland taxt.

Bizni chetga surmangiz,

Bellashishdan qo’rqmangiz

Kamtarga kamol derlar,

Haddingizdan oshmangiz.

Biz ham ortada qolmaymiz,

Son’ggi o’rin bo’lmaymiz.

Chiqing maydon kutmasin,

Qimmatli vaqt o’tmasin.

Dars shiori :

“ MATEMATIKA – ANIQ FANLAR POYDEVORI.”

O`TILGAN MAVZUNI MUSTAHKAMLASH.

I- topshiriq: “Aqliy hujum” texnologiyasi asosida savol-javob.

• 1. Qanday sonlar natural son deyiladi?
• 2. 2.5 – natural sonmi?
• 3. Musbat son – qanday son?
• 4. Kordinata o`qi nima?
• 5. Manfiy sonlar noldan qaysi tomonda joylashadi?

2 – guruh uchun tezkor savollari

• 1. Butun songa ta’rif bering.
• 2. 3/5 soni natural sonmi?
• 3. Manfiy sonlar qanday hosil bo`ladi?
• 4. Nuqtaning koordinatasi nima?
• 5. Buyumlar soni manfiy son bo`lishi mumkinmi?

3 – guruh uchun tezkor savollar .

1. NATURAL SONNING BOSHI VA OXIRINI AYTING. 2. -5 NATURAL SONMI? 3. 0 SONI MUSBATMI YOKI MANFIY? 4. KOORDINATA BOSHI NIMA? 5. QAYSI SON NOLGA YAQIN? -0.5 MI YOKI -2

1 – guruh .

O’quvchilar koordinata o’qida G(-5),O(-4),O(-3),D(-2),

M(-1),O(0),R(1),N(2),I(3),N(4),G(5) nuqtalarni belgilasangiz siz har doim foydalanadigan so’zning inglizcha nomi kelib chiqadi

2 – guruh.

O’quvchilar koordinata o’qida G(-4),O(-3),O(-2),D(-1),

A(1),F(2),T(3),E(4),R(5),N(6),O(7),O(8),N(9) nuqtalarni belgilasangiz siz har doim foydalanadigan so’zning inglizcha nomi kelib chiqadi

O(7)

G(-4)

3 – guruh.

O’quvchilar koordinata o’qida G(-5),O(-4),O(-3),D(-2),

E(0),V(1),E(2),N(3),I(4),N(5),G(6) nuqtalarni belgilasangiz siz har doim foydalanadigan so’zning inglizcha nomi kelib chiqadi

G O O D M O R N I N G

-5 -4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6

G O O D A F T E R N O O N

-4 -3 -2 -1 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9

G O O D E V E N I N G

-5 -4 -3 -2 0 1 2 3 4 5 6 7

10

Son o’qida 0,1,2,... sonlarini hamda -1,-2,-3,… sonlarini o’rganib oldik .

… ,-3,-2,-1,0,1,2,3,… sonlari qatori butun sonlar qatori deyiladi

Butun sonlar qatorida 0 sonidan o’ngda joylashgan 1,2,3,… sonlari natural sonlar yoki butun musbat sonlar deb ataladi .

Butun sonlar qatorida o sonidan chapga joylashgan -1,-2,-3,… sonlari butun manfiy sonlar deyiladi .

Odatda ,…,-2,-1,0,1,2,… butun sonlar qatori butun sonlar to’plami deyiladi va Z harfi bilan belgilanadi :

Z={…,-2,-1,0,1,2,…}

2.Qarama- qarshi sonlar .

Koordinata o’qida sanoq boshidan bir xil uzoqlikda joylashgan ikkita nuqta olaylik . A nuqtaning koordinatasi 4,B nuqtaning koordinatasi -4 deylik:A(4),B(-4).A nuqta sanoq boshidan 4 birlik o’ngga , B nuqta esa sanoq boshidan 4 birlik chapga turibdi.4 Va -4 sonlari bir- biridan faqat ishorasi bilan farq qiladi

4 birlik chapda.

4 birlik o’ngda.

Bir-biridan faqat ishorasi bilan farq qiladigan sonlar qarama- qarshi sonlar deyiladi

Demak , -4 va 4 sonlari qarama-qarshi sonlardir . Xuddi shuningdek ,

-3 va 3 ;2 va -2;-1 va 1 sonlari ham qarama- qarshi sonlardir

Koordinata o’qida har qanday songa qarama- qarshi bo’lgan faqat bitta son bor . Har qanday sonning oldiga minus “-” ishorasi qo’yilsa , shu songa qarama- qarshi son hosil bo’ladi .

Masalan,2 soniga qarama- qarshi son -2;-7 soniga qarama-qarshi son esa -(-7)=7

Umuman , k songa qarama- qarshi son-k.

O soni o’ziga o’zi qarama- qarshi sondir : 0=-0=+0

Butun sonlar qatori deganda nimani tushunasiz ? Butun sonlar to’plami deganda-chi?

Qanday sonlar qarama- qarshi sonlar deyiladi ? Qarama- qarshi sonlar koodinata o’qida qanday joylashgan bo’ladi ?

Koordinata o’qida berilgan songa qarama- qarshi nechta son mavjud ? Nol soniga qarama- qarshi son nechaga teng ?

813-misol

Yangi mavzuni mustahkamlash

“ Ulug’bek “ guruhi

“ Al- Xorazmiy “ guruhi

“ Al-Beruniy“ guruhi

814-misol

Rasmda -5 soni va a son qarama- qarshi sonlar. A nechaga teng ? Bundan foydalanib , shu son o’qida 0;2;-2;3;-3 nuqtalarni belgilang.( Rasmni daftaringizga chizib oling)

O

-5 o a

815 – MISOL

Berilgan son

Qarama-qarshi son

a

-a

Berilgan son

- 4.8

Qarama-qarshi son

-a

-(-4.8)=4.8

+ 16

-(-a)=a

-(+16)=-16

+ 5.5

+ 1991

- 0.5

- 2013

O’qituvchi : o’quvchilar hozir biz siz bilan darsimizda qarama-qarshi sonlar mavzusini o’rgandik.Ona tili fanida zid ma’noli so’zlar mavzusini o’rgangansiz.Sizni ona tili fanidan olgan bilimingizni sinab ko’rish maqsadida so’zlar beriladi . Siz shu so’zlarni zid ma’nosini topasiz .

Shirin

baland

Uzoq

katta

yaxshi

Do’st

17

QIZIQARLI SAVOL: (3 BALL)

Oldinda borayotgan ikki kishi ---3 ta konfet topib oldilar.

Ularning izidan kelayotgan to’rt kishi nechta konfet topadilar?

Ifodaning qiymatiga : a) qarama-qarshi; b) teskari sonni toping.

817-misol

“ Ulug’bek “ guruhi

“ Al- Xorazmiy “ guruhi

“ Al-Beruniy“ guruhi

a)44.2 va 44.2

b) 442/10 va 10/442

a) 18.9 va -18.9 b) 189/10 va 10/ 1 89

a) 70,72 va -70.72 b) 7072/100 va 100/7072

“ O`z o`rnini top” usulidan foydalanib topshiriqni bajaramiz

1

3,11,2,11,17,13

2

5, 74, 68,32, 25

Natural sonlar

3

Manfiy butun sonlar

-3, -5, -11, -18, -4

4

2/1 va 2; 4 va 4/1

5

Qarama-qarshi sonlar

-6 va 6; 20 va -20

6

Butun sonlar to`plami

Z={…-2,-1, 0,1,2…}

O`zaro teskari sonlar

Tub sonlar

1

2

3 3/7; 5 7/9; 9 1/54

12/11; 3/3; 5/3

3.

Manfiy butun son

1/2 ; 99/100; 47/57

4

To`g`ri kasr

-8; -7; -11;

Aralash son

5

4.5; 7.8; 5.4

Noto`g`ri kasr

6

-9 va 9; 15 va -15

Qarama-qarshi son

O`nli kasr

1.

2

20/1 va 20; 3 va 3/1

-73 va 73; -(-2) va -2

3

Nuqtaning koordinatasi

Koordinata o`qi

… -3,-2,-1,0,1,2,3…

4

113, 107, 71, 53

5

Tub sonlar

6

O

0 1

Butun sonlar

A (6), B (11)

Qarama-qarshi sonlar

O`zaro teskari sonlar

1

2,3,11,23,51,5

2

3

5,74,68,32,25

Natural sonlar

Manfiy butun sonlar

-3,-5,-6,-8,-45,-9

4

6

1

Qarama-qarshi sonlar

1/2,va2, 4va1/4

5

6

Butun sonlar to`plami

-6va6 20va-20

2

O`zaro teskari sonlar

z={…-2,-1,0,1,2,…}

5

3

Tub sonlar

4

1

3 3/7; 5 7/9; 9 1/54

2

12/11; 3/3; 5/3

3

Manfiy butun son

1/ 2 ; 99/100; 47/57

4

3

To`g`ri kasr

4

-8, -7, -11

5

Aralash son

2

Noto`g`ri kasr

6

4.5; 7.8; 5.4

1

-9 va 9; 15 va -15

Qarama-qarshi son

6

O`nli kasr

5

1

2

1/20 va 20; 3 va 1/3

3

Nuqtaning koordinatasi

-73 va 73; -(-2) va -2

6

Koordinata o`qi

… -3,-2,-1,0,1,2,3…

4

5

Tub sonlar

113,107, 71, 53

5

O

0 1

Butun sonlar qatori.

6

4

A(6), B(11)

Qarama-qarshi sonlar

3

O`zaro teskari sonlar

2

1

818-misol

“ Al- Xorazmiy “ guruhi

“ Ulug’bek “ guruhi

“ Al-Beruniy“ guruhi

Darsning xulosasi :

O’qituvchi : o’quvchilar bugungi darsdan madsadimiz qarama –qarshi sonlar mavzusiga doir misollar yechishni o’rgatishgdan iborat edi . Darsimiz davomida yechilgan misollarda ayon bo’ldiki ko’zlagan maqsadimizga erishdik .O’quvchilar vatanimzi zaminada jahonni lol qoldirgan Al- Xorazmiy , Mirzo Ulug’bek , Al-Beruniy kabi minglab ajdodlarimizni har doim eslab hurmat bilan tilga olamiz .

Aziz o’quvchilar sizlardan ham albatta kelajakda yurtimiz Vatanimiz ravnaqi yo’lida o’z bilimi ayamaydigan ajoyib tadbirkorlar , bank xodimlari va muhandislar chiqadi degan umiddaman

Uyga vazifa :

820-misol

Dars so’ngida o’quvchilarga uyga vazifa berildi va o’quvchilar baholandi

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT!

Yana ko’rishguncha!