Кычкылтектин жалпы муноздомосу

Сабактын темасы: Кычкылтектин жалпы мүнөздөмөсү.

                               Конкреттүү максаты:  ( билим  берүүчүлүк)

Окуучулар  “химия” – деген термин менен таанышат.Химия  предмети эмнени окутуп үйрөтөт , кандай мааниси бар экендиги менен таанышат. Заттар жөнүндө маалымат алышат. Заттардын касиети менен таанышат. Затттардын бири-бирине айлануусу боюнча маалымат алышат. Айлануулар учурундагы кубулуштар боюнча маалымат алышат. Физикалык кубулуштарды миалдар менен далилдешет. Химиялык кубулуштарга мисалдар келтиришет.  Кычкылтектин жалпы мүнөздомөсү менен таанышат. Кычкылтектин алынышы боюнча практикалык ишти аткарышат. Кычкылтектин жаратылышта таркалышы боюнча маалымат алышат.

                            Конструктивдүү максаты:(өнүктүрүүчүлүк,тарбиялык)

-Окуучулар заттардын  касиетин ,түзүлүшүн окуп үйрөнүү менен заттарды жана башка  класстарына кирген заттардын касиетин айтып бере алат;

 -окуучулардын таанып-билүүлөрү өсөт, тексти окуп үйрөнүүнү, талдап окууну үйрөнүшөт.

Сабактын тиби:     Жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактын түрү:     (формасы)    Инновациялык сабак

Сабактын методу: мугалимдин сөзү; аңгемелешүү; сынчыл ойломдун       айрым ыкмалары: синквейн, топ менен  иштөө ж.б.

Сабактын жабдылышы:  1. Таблицалар,  Слайд.  анимация, видеолор. Сүрөттөр. ж.б.          

Сабактын жүрүшү : ( мугалимдин иш аракети)

  Жаңы теманы кабыл алууга даярдоо.

1. CrO_3, хромдун (VI) оксидиндеги ,Fe₂O₃ темирдин ( III) оксидиндеги кычкылтектин   массалык үлүшүн    тапкыла ?

2. Төмөнкү заттардын  ортосундагы  жүрүүчү  реакциялардын  теңдемелерин   формулалар   аркылуу    туюнтуп жазгыла жана теңдегиле .

а).натрий + кычкылтек =   ?        …………………………………………………………..

б). натрий + күкүрт (II ) =  ?           …………………………………………………………

в).  магний + кычкылтек = ?       …………………………………………………………….

г). алюминий (III)  + кычкылтек =  ?   ……………………………………………………….

д).магний + хлор (I) =    ……………………………………………………………………….

е).кальций +  фтор =  ……………………………………………………………………………

и).аллюминий + күкүрт (II ) =  …………………………………………………………………

Жана башка тапшырмалар менен окуучулардын билимдери бааланат.

 сабактын темасы берилет.

Сабак: Кычкылтектин жалпы мүнөздөмөсү, кычкылтектин алынышы, физикалык касиети.

Сабактын темасы доскага жазылат.

Мугалим окуучуларга суроо менен кайрылат:

Суроо:Кычкылтек жөнүндө эмне билесиӊер?

• Абанын курамында ,
• Газ абалында,
• Фотосинтез процессинде пайда болот,
• Дем алууга мүмкүн болгон газ,
• Жаратылышта кеӊири таралган деген жооптор болот.

Мугалим: Бул суроого толук жооп алуу үчүн окуучулар сүрөттөр менен таанышат.( слайд)

  ( 5мин убакыт берилет)

Кычкылтек жаратылышта эӊ кеӊири таралган элемент: гидросфера, атмосфера,литосфера, гидросферада таралган .Дагы бир окуучулар биле турган маалымат:

    Чыгаруу:

М (О) =mжалпыn  =10156∙109  = 1,67 ∙ 10⁵ т ∕ адам.

      Демек, ар бир жашоочуга 167 000 т атмосфералык кычкылтек туура келет. Эгерде кычкылтектин мындай көлөмүн нормалдуу басымда темир жол цистерналарына жайгаштырса, анда поезд 300 млн км ден ашык узундукта болор эле, бул болсо, Күнгө жетип жана кайра келүү аралыгына барабар болот.     Бирок, ошондой болсо да, абадагы кычкылтектин жалпы массасы байкаларлык өзгөрбөйт. Бул жарыкта жүрүүчү өсүмдүктөрдөгү фотосинтез процесси менен түшүндүрүлөт. Ушул процесстин натыйжасында кычкылтектин абадагы массасы толукталып турат.   

 Андан кийин кычкылтектин адамдын жашоосундагы мааниси менен таанышат. Ал үчүн окуучулар текст менен иштешет:

Текст: Кычкылтек - адамдын денесинин 75-85% суу түзөт. Суу кычкылтектен жана суутектен турат.Кычкылтек суутеке караганда оор ошондуктан адамдын денесинин 60% кычкылтек деп айтууга болот. Суутек жана азот менен 95% түзөт. Жер кыртышында 49% кычкылтек түзөт.Кычкылтектин аллотропиясы озон. Озон үч атом кычкылтектен турат. Озон жерди ультра-кызгылт нурдан  озон катмары аркылуу сактап турат. Озон күчтүү антиоксидант. Мисалы: озондолгон зайтун майы ден соолук үчүн абдан пайдалуу.Түндүктө болгон “түндүк жаркырагы” кубулушу жер  кыртышынын үстүнкү бөлүгүндө кычкылтектин электрондору менен азоттун атомунун кагылышуусу. Кычкылтек дем алууда гана эмес ичеги карынды тазалоодо да чоӊ роль ойнойт.Кычыкылтек күйбөйт, күйүүгө жардам берет.

Кычкылтектин колдонулушу боюнча слайд көрсөтүлөт.

Окууучулар кычкылтектин лабораторияда алынышы боюнча лабораториялык иш аткарылып  физикалык касиети жана ачылыш тарыхы менен таанышат.

Окуучулар кычкылтектин аба боюнча тыгыздыгын эсептеп чыгарышат.( аба боюнча кычкылтектин тыгыздыгы 1,1 ге барабар). Ошондой эле температураны жогорулатканда газдын эригичтүүлүгү төмөндөйт.

Мугалим окуучуларга оксиддер боюнча маалымат берилет.оксиддердин формулалары берилип аталыштары боюнча маалымат алып, бир нече көнүгүү иштешет.

Сабак жыйынтыкталып, окуучулардын билимдери  бааланат.

Сабактын темасы: Кычкылтектин жалпы мүнөздөмөсү.

                               Конкреттүү максаты:  ( билим  берүүчүлүк)

Окуучулар  “химия” – деген термин менен таанышат.Химия  предмети эмнени окутуп үйрөтөт , кандай мааниси бар экендиги менен таанышат. Заттар жөнүндө маалымат алышат. Заттардын касиети менен таанышат. Затттардын бири-бирине айлануусу боюнча маалымат алышат. Айлануулар учурундагы кубулуштар боюнча маалымат алышат. Физикалык кубулуштарды миалдар менен далилдешет. Химиялык кубулуштарга мисалдар келтиришет.  Кычкылтектин жалпы мүнөздомөсү менен таанышат. Кычкылтектин алынышы боюнча практикалык ишти аткарышат. Кычкылтектин жаратылышта таркалышы боюнча маалымат алышат.

                            Конструктивдүү максаты:(өнүктүрүүчүлүк,тарбиялык)

-Окуучулар заттардын  касиетин ,түзүлүшүн окуп үйрөнүү менен заттарды жана башка  класстарына кирген заттардын касиетин айтып бере алат;

 -окуучулардын таанып-билүүлөрү өсөт, тексти окуп үйрөнүүнү, талдап окууну үйрөнүшөт.

Сабактын тиби:     Жаңы билимдерди өздөштүрүү

Сабактын түрү:     (формасы)    Инновациялык сабак

Сабактын методу: мугалимдин сөзү; аңгемелешүү; сынчыл ойломдун       айрым ыкмалары: синквейн, топ менен  иштөө ж.б.

Сабактын жабдылышы:  1. Таблицалар,  Слайд.  анимация, видеолор. Сүрөттөр. ж.б.          

Сабактын жүрүшү : ( мугалимдин иш аракети)

  Жаңы теманы кабыл алууга даярдоо.

1. CrO_3, хромдун (VI) оксидиндеги ,Fe₂O₃ темирдин ( III) оксидиндеги кычкылтектин   массалык үлүшүн    тапкыла ?

2. Төмөнкү заттардын  ортосундагы  жүрүүчү  реакциялардын  теңдемелерин   формулалар   аркылуу    туюнтуп жазгыла жана теңдегиле .

а).натрий + кычкылтек =   ?        …………………………………………………………..

б). натрий + күкүрт (II ) =  ?           …………………………………………………………

в).  магний + кычкылтек = ?       …………………………………………………………….

г). алюминий (III)  + кычкылтек =  ?   ……………………………………………………….

д).магний + хлор (I) =    ……………………………………………………………………….

е).кальций +  фтор =  ……………………………………………………………………………

и).аллюминий + күкүрт (II ) =  …………………………………………………………………

Жана башка тапшырмалар менен окуучулардын билимдери бааланат.

 сабактын темасы берилет.

Сабак: Кычкылтектин жалпы мүнөздөмөсү, кычкылтектин алынышы, физикалык касиети.

Сабактын темасы доскага жазылат.

Мугалим окуучуларга суроо менен кайрылат:

Суроо:Кычкылтек жөнүндө эмне билесиӊер?

• Абанын курамында ,
• Газ абалында,
• Фотосинтез процессинде пайда болот,
• Дем алууга мүмкүн болгон газ,
• Жаратылышта кеӊири таралган деген жооптор болот.

Мугалим: Бул суроого толук жооп алуу үчүн окуучулар сүрөттөр менен таанышат.( слайд)

  ( 5мин убакыт берилет)

Кычкылтек жаратылышта эӊ кеӊири таралган элемент: гидросфера, атмосфера,литосфера, гидросферада таралган .Дагы бир окуучулар биле турган маалымат:

    Чыгаруу:

М (О) =mжалпыn  =10156∙109  = 1,67 ∙ 10⁵ т ∕ адам.

      Демек, ар бир жашоочуга 167 000 т атмосфералык кычкылтек туура келет. Эгерде кычкылтектин мындай көлөмүн нормалдуу басымда темир жол цистерналарына жайгаштырса, анда поезд 300 млн км ден ашык узундукта болор эле, бул болсо, Күнгө жетип жана кайра келүү аралыгына барабар болот.     Бирок, ошондой болсо да, абадагы кычкылтектин жалпы массасы байкаларлык өзгөрбөйт. Бул жарыкта жүрүүчү өсүмдүктөрдөгү фотосинтез процесси менен түшүндүрүлөт. Ушул процесстин натыйжасында кычкылтектин абадагы массасы толукталып турат.   

 Андан кийин кычкылтектин адамдын жашоосундагы мааниси менен таанышат. Ал үчүн окуучулар текст менен иштешет:

Текст: Кычкылтек - адамдын денесинин 75-85% суу түзөт. Суу кычкылтектен жана суутектен турат.Кычкылтек суутеке караганда оор ошондуктан адамдын денесинин 60% кычкылтек деп айтууга болот. Суутек жана азот менен 95% түзөт. Жер кыртышында 49% кычкылтек түзөт.Кычкылтектин аллотропиясы озон. Озон үч атом кычкылтектен турат. Озон жерди ультра-кызгылт нурдан  озон катмары аркылуу сактап турат. Озон күчтүү антиоксидант. Мисалы: озондолгон зайтун майы ден соолук үчүн абдан пайдалуу.Түндүктө болгон “түндүк жаркырагы” кубулушу жер  кыртышынын үстүнкү бөлүгүндө кычкылтектин электрондору менен азоттун атомунун кагылышуусу. Кычкылтек дем алууда гана эмес ичеги карынды тазалоодо да чоӊ роль ойнойт.Кычыкылтек күйбөйт, күйүүгө жардам берет.

Кычкылтектин колдонулушу боюнча слайд көрсөтүлөт.

Окууучулар кычкылтектин лабораторияда алынышы боюнча лабораториялык иш аткарылып  физикалык касиети жана ачылыш тарыхы менен таанышат.

Окуучулар кычкылтектин аба боюнча тыгыздыгын эсептеп чыгарышат.( аба боюнча кычкылтектин тыгыздыгы 1,1 ге барабар). Ошондой эле температураны жогорулатканда газдын эригичтүүлүгү төмөндөйт.

Мугалим окуучуларга оксиддер боюнча маалымат берилет.оксиддердин формулалары берилип аталыштары боюнча маалымат алып, бир нече көнүгүү иштешет.

Сабак жыйынтыкталып, окуучулардын билимдери  бааланат.

Сабактын темасы: Кычкылтектин жалпы мүнөздөмөсү.

                               Конкреттүү максаты:  ( билим  берүүчүлүк)

Окуучулар  “химия” – деген термин менен таанышат.Химия  предмети эмнени окутуп үйрөтөт , кандай мааниси бар экендиги менен таанышат. Заттар жөнүндө маалымат алышат. Заттардын касиети менен таанышат. Затттардын бири-бирине айлануусу боюнча маалымат алышат. Айлануулар учурундагы кубулуштар боюнча маалымат алышат. Физикалык кубулуштарды миалдар менен далилдешет. Химиялык кубулуштарга мисалдар келтиришет.  Кычкылтектин жалпы мүнөздомөсү менен таанышат. Кычкылтектин алынышы боюнча практикалык ишти аткарышат. Кычкылтектин жаратылышта таркалышы боюнча маалымат алышат.