Кыргыз элинин маданияты

Кыргыз элинин маданияты.

Кыргыздардын 16-18 кылымдардагы маданияты.

• Кыргыз элинин жалпы маданий тарыхынын орун баскычтарынын бири.

Мазмуну*

• 1 Маданий башат.
• 2 Элдик оозеки чыгармачылык.
• 3 Элдик оюн-зооктор.

Маданий башат.

• Кыргыздар 15-кылымдан тартып Кыргызстандын аймагында отурук-

ташкан.Кыргыздар жашаган Теңир- Тоо системасы Азия калкынын маданий,соода,диний алакаларынын көпүрөсү катары кызмат кылган.

Элдик оозеки чыгармачылык.

• Кыргыз элинин маданиятынын басымдуу бөлүгүн элдик оозеки чыгармачылык түзөрүн орто кылым-

дардан бери эле европалык чыгышпоз-

дор баса белгилеп келишкен.

Дастанчылык жанры.

• 16-кылымда Тарыхтар жыйындысы аттуу Сайфеддин Ахсыкендин чыгар-

масында Манас баатырга байланыштуу

уламыш чагылдырылган.Демек,ошол учурда Манас дастаны Фергана кыргыз-

дарынын арасында дастан катары кеңири таркаган .

Манас трилогиясынын өзөгү.

• Кыргыз элинин көз каранды эместик үчүн кылымдар бою жүргүзгөн баатырдык күрөштөрү,эгемендүү мамлекетин түзүү,анын коопсуздугун,элдин бейпил турмушун жоодон коргоо идеясын элге сиңдирген

Манас эпосу.

• Толук варианты 500 миң ыр сабынан туруп,өзүнүн көлөмү мазмунунун байлыгы,чагылдырылган окуялардын арбындыгы жагынан ал Илигда, Одиссея,Махабрахата,Шахнамэ, Калевала сыяктуу дүйнөгө таанымал эпостордон бир нече эсе чоңдук кылат.

Манасчылар.

• Бизге эпостун 60тан ашуун варианты жетти. Эң алгачкы манасчылар Манас-тын кырк чоросунун бири ,жарчысы Ысмандын Ырчы уулу,Толубай сынчы, Токтогул ырчы болгон.

Ак сакал.

Жайчылар.

• Жайчылар,эсепчилер табийгат кубулуштарын алдын ала эсептеп айтып турушкан.Албетте,алардын сөзү чын чыкканда карды жаадырып койду,нөшөрдү токтотуп салды деп апыртып,касиеттүү сырды,күчтү ыйгарчу.Иш жүзүндө андайлар эмпирикалык билимдерге таянышкан.

Элдик табып,дарыгерлер.

• Булар дары чөптөрдүн сырын мыкты билип,кесел адамдарды жапайы жаныбарлардын ар кайсы дене мүчөсү аркылуу дарылашкан.Жортуулда,эр сайышта жарадар болгондорго хирургиялык жардам көрсөтүшчү.

Аралыкты өлчөө .

• Кыргыздарда аралыкты эли,сөөм, карыш,кадам,кулач,саржан,чакырым, ат чабым жана у. с. өлчөшкөн.Жоон-дукту, майда ,суюк жана катуу затты ченөө системасын пайдаланылган.

Диний ишенимдери.

• 17-18-кылымдарда кыргыздар негизинен ислам динин тутуп калышкан.Ал эми Жуңгариядагы калмак-кыргыз аталган топтун дини ламаизм (бутпарасттык агым) болгон.

Элдик оюн-зооктор.

• Эркти,күчтү,эптүүлүктү,шамдагай-лыкты жана чыдамкайлыкты талап кылган күч сынашуу,тең тайлашуу оюндары уландарды жоокердик эр жүрөктүүлүккө,ыкчамдыкка үйрөтүүгө өбөлгө түзгөн.

Кыргыз эли

Улуттук оюндар.

• Жамбы атмай,эр сайыш,эр эңиш, балбан күрөш,көк бөрү(улак тартуу) , кыз куумай сыяктуу оюндары болгон. Ат чабыш,жорго салуу,кунан чабыш, оодарыш, көк бөрү сыяктуу оюндарды болсо, ат үстүдө ойношкон.

Көк бөрү

Улууга урмат.

Көңүл бурганыңарга ыраазычылык.

• Тарыхтуу эл, тамырлуу эл.

Маданияттуу бол!!!