Кыргыз элинин музыкалык инструментинин бири Комуз

Комуз жана анын тарыхы

Комуз

Үч буроо, жалгыз тээк, үч кыл комуз, Чертилбейт,күүгө келбейт, чебер колсуз. Оп-оңой, көргөн көзгө жөп-жөнөкөй, Бирок да өнөрү бар айтып болгус.

Кылымдан кылым санап көксөй-көксөй, Жыргалдуу биздин ушул күндү көздөй. Бул комуз, көп сууларды кечип келген, Эли да комузундай жөпжөнөкөй

Тузулушу

Комуз бул– ак калпак кыргыз элинин байыртан бир чертме кылдуу үндүү аспабы.

Ал экме жана жапайы жыгачтардан (өрүк, алмурут, карагай, арча, жапан тал алмурут) өңдүү формада чабылып, моюну ичкерип кетет. Жалбырактары күбүлгөн жана мөмөсү бышкан кезде кыйылган  өрүктүн  жыгачы сомдолуп, сууга кайнатылып, ышталып чабылган Комуз, бек жана добуштуу болот. Комуздун жалпы уз. 75-90 см чамалуу. Комуз турпаты баш, моюн, тулку, чара, капкак, куткун, тепкек, үч кулак, үч кылдан турат. Эки четки кылы  унисондо , ортоңкусу четкиге карай  квинтага  же квартага толгонот. Кулагы өрүктөн,  арчадан  же мүйүздөн, ал эми кылы көбүнчө эки тиштүү кыргыз койлорунун ичегисинен жасалат.

Муздак сууга салынган ичеги  сыдыргы  менен тазаланган соң,  ийик  менен оңго ийрилип, анан аябай кере тартылып коюлат (кийин кылдын ордуна тарамыш же жасалма тарамыш жип тагылып калды).

Комуз Жθ н Υ нд θ уламыш

• Комуздун жаралышы жөнүндө мындай уламыш айтылып калган. Илгери илгери сүйгөн жигитинин өлүм күйүтүнө чыдабай, токой, талаа кезип басып кеткен Камбаркан аттуу кыз токойдо кургап жаткан каргайдын боорунда тартылып куурап кыл болуп калган түлкүнүн ичегисин коруп калат. Ал шамалдын жели менен добуш салып турган экен. Камбаркан кыз ал кыл болуп калган түлкүнүн ичегисин алып, аны башка бир сомдолгон жыгачка тартып, күйүтүнө коштоп үн чыгарып чертип калат. Ошол жасаганы күйүтүнө аралжы болуп, бир кыйла жеңилденип калган имиш. Бирок ал жасап алган нерсесине ат койбоптур. Аны колуна алып талаа кезип, токой аралап чертип жүрө берген экен. Бир күнү талаа кезип, адатындай жасаган нерсесин чертип бир жерде отурса, «комуз как» деген бир чөп куурап, шамалдын эпкининде зырылдап добуш чыгарып турат экен. Анын добушунан «комуз как» деген үн чыккандай болуптур. Камбаркан колундагы чертип олтурган муңду «комуз как» чөптүн доошуна окшоштуруп, бул да «комуз как» болсун деп атап коет. Ошондон барып «комуз» аталып, «как» түшүп калган экен. Демек комузду Камбаркан кыз жаратыптыр. Анын туңгуч черткен күүсү «Камбаркан» күү болуп калган экен.

Комуз улуттук валютада

2000-жылдагы чыгарылган 1 сом Банкноттун арткы бетинин жогорку тарабында "КЫРГЫЗ БАНКЫ" деген текст жана "1" деген цифра жайгаштырылган. Чок ортосунда Бишкек шаарындагы Кыргыз Мамлекеттик филармониясынын чегинде кыргыз улуттук аспаптарынын: комуз жана кыл кыяктын сүрөттөлүштөрү берилген. Төмөнкү жагынын оң тарабында жылы "1999" көрсөтүлгөн. Сол тарабында, тигинен жайгаштырылган оюм-чийимдик тилкеде "1" деген цифра жана "БИР СОМ" деген текст орун алган [7] .