Бышыктоочтун түзүлүшү

Бышыктоочтун грамматикалык

түзүлүш ү

8-класс

Сабакты даярдаган:

Кыргыз тили жана адабияты мугалими

ГҮЛЗАТ ТОЙЧУБАЕВА

Сабактын максаты:

Билим берүүчүлүк

Окуучулар сүйлөм мүчөлөрү боюнча, тактап айтканда, бышыктооч жана анын грамматикалык түзүлүшү боюнча маалымат аласыңар ; - Өнүктүрүүчүлүк

Сүйлөмгө талдоо жүргузүү аркылуу сүйлөмдүн мүчөлөрүн аныктап алышат. Бышыктоочтун түзүлүшүн, багындыруучу сөз менен кандай байланышкандыгын көнугүүлөрдү аткаруу менен түшунүп аласыңар.

Тарбия берүүчүлүк

Жоопкерчиликтүү болуп, өз милдетиңерди билип жана айтылган тапшырманы убагында аткарууга үйрөнөсүңөр.

Куш улам бийик учту.

Бийик тоолор асман тиреп, көргөнду бир эсе

суктандырса, бир эсе таңдандырат.

1- сүйлөмдөгү бийик деген сөз кантип? деген суроого жооп берип

кыймыл аракеттин (Учту) сын-сыпатын билдирип бышыктооч болду.

Ал эми 2- сүйлөмдө бийик деген сөз кандай деген суроого жооп берип

заттын же болбосо тоолордун сын-сыпатын билдирип аныктооч болду.

Кандай аныктама чыгарсак болот ?

Демек, балдар өзуңөр көргөндөй бышыктооч кыймыл аракет менен байланышып анын ар түрдүү кырдаалын билдирет экен .

Акман акырын сүйлөдү.

Куштарча кайрылып баргысы келген .

Биздин эл баатырдык менен кармашты.

Демек, бышыктооч түзүлүшү боюнча жөнөкөй жана

тутумдаш болуп бөлунөт. Жөнөкөйү бир сөздөн турса,

тутумдаш бышыктооч толук маанилүү сөздөрдүн же толук

маанилүү сөздөр менен кызматчы сөздөрдүн өз ара ажырагыс

тизмегинен түзүлөт. Дагы бир толуктоочту нерсе тутмдаш

бышыктоочторду негизинен чакчыл турмөктөр түзөт.

Жашынан адептүү өскөн адам абийирин карыганча

сактай алат.

Ырларында айылымдын баркын билбедим деп

өкүнөт акын.

Ага кыйынчылык баш көтөртпөй келди.

Азыр болсо күз.

Демек бышыктооч өзүнүн багындыруучу түгөйу менен ыкташуу жана башкаруу

Жолу аркылуу байланышат да кантип?, кандайча?, качан?, качанга чейин? кайдан?, эмнеликтен? Деген суроолорго жооп берет экен.

Бышыктоочтун багындыруучу түгөйү кыймыл-акракетти билдирген этиш же болбосо атоочтук баяндооч болот.

Көнүгүү иштөө

168- көнүгүү (157бет)

Китебиңердеги сүйлөмдөрдү көчүрүп, кара менен басылган

сөздөрдун үстүнө суроосун жазгыла. Бул сөздөрдун жалпылыгы

жана айырмачылыгы эмнеде экенине көнүл бургула. Ал

сөздөр багындыруучу сөз менен байланыштын кайсы түрү

аркылуу байланышты? Аларды байланыштыруучу каражаттар

кайсылар?

М: 1. Бул баланын эки жомогу боло турган.

Карып аны издеп эки келип кетти.

1- сүйлөмдөгү эки деген сөз жомогу деген сөз менен

байланышып анын санын көрсөттү. Багындыруучу сөз

менен ыкташуу байланышы аркылуу байланышып

анын сын- сыпатын билдирип аныктооч болот.

2-сүйлөмдөгү эки деген сөз келип кетти деген

кыймыл -аракетти билдирген сөз менен байланышып,

анын сан өлчөмүн көрсөтүп бышыктооч болду.

Багындыруучу сөз менен ыкташуу байланышы аркылуу

байланышты.

169-көнүгүү

Сүйлөмдөгү бышыктоочторду багындыруучу түгөй

менен көчүрүп жазып, китебинердин 159- бетиндеги

таблицага ылайык талдоо жүргүзгүлө.Бышыктооч

Сыяктуу бирдей суроого жооп берген, бирдей жөндөмөдө

Турган сөздөрду учураттынарбы?. Аларды өзүнчөтерип

жазгыла. Аларды бышыктооч катары кароого болобу?

Тутумдаш бышыктоочтун түзүлүшүнө көнүл бургула,

алар кандайча түзүлгөн.

Тапшырмаларды аткарып бүткөндөн соң төмөндөгү WHATSAPP номерине жөнөткүлө.

0774 155 455

Көнүл бурганыңар үчүн рахмат!