Кыргыздын залкар жазуучусу чыңгы айтматов

Чыёгыз Айтматов адабият айдыёында

Илимий жетекчи: Абдубалиев Эмил

Баяндамачы: Тайыр кызы Нургул

Ч. Айтматов кызы Ширин менен. 1985-жыл 19-сентябрь.

Ч. Айтматовдун жумуш ордунда

Адабият жана Ч. Айтматов

«Жамила» жазуучунун атын алыска тааныткан чыгарма.

Бул повесте –с\й\\ темасы адамдын турмушка, элге,

жерге, жашоого, руханий сулуулукка болгон чексиз с\й\\с\ аялдын инсан катары салт-санаа, т\ш\н\к \стъмд\к кылган чъйръдъг\ \й –б\лъ т\ш\н\г\нъ кайчы келиши сыяктуу маселелер менен тыгыз байланышта чечмеленет.

« Кызыл жоолук жалжалым » повестинде Илиястын тагдырынын трагедиясы, Аселдин арзуу сезиминин тазалыгы, Байтемирдин адамгерчилик сапаттары, Саматтын келечеги кимди болсо да тынчсыздандырылган сюжеттер берилген.

«Г\лсарат»-социалдык планда ътъ курч жазылган чыгарма. Ч. Айтматов бул повестте «Мен мурунку чыгармаларымда козголбогон башкача ойлорду айткым келди. Азыркы мезгилдеги улуттук турмуштун картинасын с\ръттъп бере алдым деп ойлойм, ушунусу менен чыгарма мага кымбат» деген ой айткан.

Жазуучу ъз\н\н балалыгы туш келген согуштун катал к\ндър\н\н элесинин алып «Эрте келген турналар» аттуу лирикалык-рамантикалык стилдеги повестин жазган.

«Манас Атанын ак кар, кък муз» аттуу автобиографиялык очеркинде повесттеги «Аксай десанттары» Анатай, Эркинбек, Эргеш, Кубаткул ъз\н\н классташ курбулары экендигин баяндайт.

• 1976 - "Эрте келген турналар" аттуу повести үчүн Кыргыз ССРинин Токтогул атындагы Мамлекеттик сыйлыгы ыйгарылган.

1979 - "Эрте келген турналар" жана "Деңиз бойлой жорткон Ала дөбөт" аттуу чыгармаларындагы терең гуманизм жана адам улуулугунун духун ачкандыгы үчүн Италиянын Вольтерра шаарынын көркөм коомчулугу 1-сыйлыгын ыйгарышкан. 1980 - Италияда "Эрте келген турналар" жана "Деёиз бойлой жорткон Ала дөбөт" чыгармалары үчүн эл аралык "Этрурия" сыйлыгы тапшырылган.

«Саманчынын жолунда» адам бекем эрки жана кайраты, жашоого болгон с\й\\ менен улуу жана сыймыктуу деген идеяны даёазалайт

«Деёиз бойлой жорткон Ала-Дъбът» повести алыскы Охотск деёизнин жээгиндеги нивх турмушунан алынып жазылган. Бул повести жазуусунун максаты нивх элинин салт-санаасы, \рп адаты, социалдык тарыхый абалы ъзгъчъл\ктър\ жън\ндъ с\ръттъъ эмес Улуу Деёизде Улуу Туманда калган аёчылардын Адамдык Улуулугу жън\ндъ баяндайт.

Ч.Айтматов жана кино

Жамийла

Кызыл жоолук жалжалым

ЭРТЕ КЕЛГЕН ТУРНАЛАР

БИРИНЧИ МУГАЛИМ

АК КЕМЕ

1977 - "Ак кеме" повести жана ал боюнча жазылгал көркөм фильмдин сценарийи үчүн СССРдин Мамлекеттик сыйлыгы ыйгарылган.

Чыёгыз Айтматов чыгармаларынан коюлган спектаклдер. Биринчилерден болуп «Жамила» операсы коюлган.

“ КЫЯМАТ”

УЧУР Театры

“ Кыямат”

Орус драмтеатр артистери

“ Бетме бет”

Сейде –

Бакен Кадыкеева

“ Кызыл жолук жалжалым”

Орус драмтеатр артистери

“ Ботогъз булак”

Театр УЧУР

“ Саманчынын жолу”

Театр Пушкин Москва ш.

«Асель» балети В. Власов тарабынан коюлган «Кызыл жолук жал жалым» повести.

Композитор К. Молдобасанов тарабынан «Саманчылын жолу» балет – ораториясы коюлган.

1981жылы балет уюшулганда Жумабаева Э. «После сказки»

Балет «Манкурт» К. Молдобасанова тын «Кылым карытар бир к\н» роман негизинде

Х. Гербес немец режиссеру 1997 жылы «Кассандра» тамгасы спектакл коюгон.

Ч.Айтматов жана с\рът искусствосу Лидия Ильина, Тургунбай Садыков, Аркадий Осташев, Белек Джумабаев, Владимир Буторин, Рифкат Бухарметов жана башкалар Ч.Айтматов жън\ндъ живопись, скульптура, графикада –ъздър\н\н чыгармаларында чагылдырышкан .

Залкар жазуучу Ч. Айтматовду узатуу

КЪН/Л БУРГАНЫ/ЫЗДАР /Ч/Н РАХМАТ!

Презентациядагы материалдар Ч.Айтматовтын китептеринен жана с\ръттър Интернеттен алынды.

Даярдаган:

ОГПИнин 5-курсунун студенти Тайыр кызы Нургул

2014-жыл

• Чын….. Айт……….