"Кызга кырк онор аздык кылат"

Сабактын темасы:

«Кызга кырк Ɵ н Ɵ р аздык кылат».

Сабактын максаты:

• Окуучулардын чыгармачыл ж ө нд ө м үн жана таанып бил үү кызыкчылыгын ө н ү кт ү р үү .
• Эстетикалык табитин ө ст ү р үү .
• Ж ү р ү м-турум маданиятын калыптандыруу, бири-бирине сыпайы, сылык мамиле кылууга ү йр ө т үү .
• Окуучу кыздарды кыргыздын ү лг ү л үү кыз-келиндеринин мисалында татыктуу ж ү р ү м-турумга тарбиялоо.

План   1. «Кызга кырк ө н ө р аздык кылат». «Кызы бардын – ыракаты бар»   (Элдик макал-лакаптар) 2. Кыз бала тиричиликке аралашсын.  3.Жарашыктуу кийин үү 4. Боeкту эрте колдонбоо.   5.Акылды байытуу.  

«Кызга кырк Ɵ н Ɵ р аздык кылат»

"Жакшы кыз - жакадагы кундуз. Жакшы уул - көктөгү жылдыз". Макалдардын маанисин чечмелөө. Өз өлкөсүнүн патриот уул-кызы катары ыймандуу, адептүү, илим-билимдүү болуу - ар бир өсп ү р ү мд ү н парзы, заман талабы. Б ү г ү нк ү урпак - элдин эртеңки келечеги.

«Кызы бардын – ыракаты бар»

Кыргыздар “Кыздын кырк чачы улуу» деп кыздарды сыйлап өзгөчө мамиле жасашкан,  үйгө көрк берген гүлдөй тутуп аны назик асырап алышкан. Кыз өзүнүн үйүндө мейман деп саналгандыктан, бир эле өзүнүн үй-бүлөсүнө эмес, туугандарына, кошуналарына, бир көчөдө жашагандарга тегиз, түз, калыс, жылуу мамиле  жасап, аларды сыйлап, ыйбаа кылып, улууларга адептүүлүгүн көрсөтүп, кичүүлөрүнө үлгү болуп өскөн. Кыздарды тарбиялоодо эненин ролу жана жоопкерчилиги чоң

Кыз бала тиричиликке аралашсын

• Эркек балдарга караганда кыздар эрте жетилип, сезимтал, чыйрак жана ар нерсеге дилгир болуп турмушка болгон к Ɵ з карашы эрте артылат эмеспи. Ошондуктан аларды кичине кезинен тарта алына жараша жасай ала турган үй-тиричилигине тиешелүү иштерди карматып, казан-аякка, сайма сайууга, үйдү жыйнап-тазалаганга үйр Ɵ түү керек.
• Кээ бир сезимтал кыздар кичине чагынан эле чоң кишилердин жумушуна аралашып, жардам бергиси келген учурлар болот. Ошондо, «Сен отуруп турчу тоскоол болбой» дебестен, аларды иштерге аралаштырып к Ɵ ндүр Ɵ бериш керек.

Кыз бала тиричиликке аралашсын

• Кыз балага тамак жасаганды, кир жууганды, уз-чеберчилик иштерин, мисалы кийим тигүү, сайма сайуу, курак куроо, дагы башка жумуштарды жасаганга акырындап үйрƟтƟ берсе, ал кыз кийинки турмушуна даяр болот да, учуру келгенде кƟп кыйналбайт.

• «Кыздуу үйд Ɵ кыл жатпайт» деп кыргыздар айткандай, айрыкча кыз балдарды тазалыкка к Ɵ ндүрүү, тазалыкта жүрүп, Ɵ зүнүн гигиенасына к Ɵ ңүл б Ɵ лүүнү калыпка салып к Ɵ ндүрүш керек. Мунун баарысын үйрƟтүүчү биринчиси энеси, анан эжеси, женеси, жакын адамдары болот

Жарашыктуу кийин үү

• Кыздар кичине кезинен эле чоң айымдарды туурап, ошолордукундай кийимдерди каалап, бийик такалуу бут кийимге кызыгышат. Ар бир нерсенин Ɵ з учуру болот дейбиз. Бирок азыркы мезгилде башталгыч класстагы кыздардан бери модага берилип жатышат. Айрыкча, кээ бир кыздар Ɵ зүн Ɵ жарашса да, жарашпаса да, жаш курагына туура келбеген, эптеп эле мода аты бар кийимдерди кийип алышат. Ооба, алар Ɵ зд Ɵ рү гана тандап, каалап алган буюмду колдонгусу келет. Ошентсе да, кыз балага сатып берээрде Ɵзүнүн жашына ылайыктуу кийимдерди алып беришибиз керек.

• Кийимдин кымбатына качырбай, Ɵ зүнүн бойуна, Ɵ ңүн Ɵ , жашына карап жарашыктуу кийгизүү керек. «Деги Ɵ зүңдүн каалаганыңды алчы» деп кайдыгер мамиле кылган болбойт. Эне кошо барып, тандашып, мээрим менен кеңеш бергенде иш натыйжалуу болот.
• Ошентип чогуу барганда энелер кыздын денесин кыскан тар кийимдерди же бели, курсагы ачык кыска кофтаны алдыртпайт да. Андай кийимдер ден-соолугуна тескери таасирин тийгизип, Ɵ н Ɵ к Ɵ т ооруларга чалдыктырышы толук мүмкүн.

• Мына акыркы жылдары жалаң ошондой бели ачык кийимдерди кийип жүрүшүп, Кыргызстан боюнча азыр дээрлик ошол кыздардын жарымынан к Ɵ бү б Ɵ йр Ɵ гүн, табарсыгын суукка урунтуп алышкан. «Бул Ɵ зү билет, мени укпайт, Ɵ зүн Ɵ жакканын гана кийет» деп Ɵ зүбүздүн алсыздыгыбызды к Ɵ рс Ɵ тк Ɵ н таптакыр туура эмес. С Ɵ з укпагандык Ɵ н Ɵ к Ɵ тк Ɵ айланып кетсе, ар кандай жаман к Ɵ йг Ɵ йл Ɵ рг Ɵ алып келет. Кичинесинен энесинин тилин албаган кыз, чоңойгондо кайненесинин тилин алабы? Ɵспүрүм кезинде киндигин к Ɵ рс Ɵ тк Ɵ н уят экенин сезбесе, үйүнд Ɵ атасынан уялбаган кыз, башка үйг Ɵ бүл Ɵ болуп барганда уялабы?

Боекту эрте колдонбоо   

• Ɵспүрүм кыздар косметикага эрте кызыгып калышты. Кээ бир кыздар мектепке да бойонуп барышат. Эрте бойонгон – зыян, себеби эрте бойонгондо бетке эрте бырыш түш Ɵ т, Ɵ спүрүм кыздарда табигат тартуулаган жакшынакай жаштыктын сулуулугу бар эмеспи. Бойонгон кызды сырттан к Ɵ рг Ɵ н киши адеби жок, жүрүш-турушу жаман кыз катары кабыл алат. Бойонбогон кыз кичипейил, акыл-эстуу, назик, элпек, таза, уяң, жароокер болсо, айлана- ч Ɵ йр Ɵ д Ɵ гүл Ɵ рг Ɵ жагымдуу маанай тартуулайт.
• Сулуулук деген сырткы келбетте эмес. Сулуу кыз ийкемдүүлүгү менен, жайдары мүнозү менен, ыймандуулугу менен, боорукерлиги менен чынчылдыгы менен, уяңдуулугу менен, эмгекчилдиги менен, тазалыгы менен сулуу. Мындай ички сулуулукка жетиш үчүн чыдамкай болуп акыл угуп, акыл топтош керек.

Акылды байытуу 

• Акылды жаш энелер к Ɵ п айтпайт, алардын чыдамы да, тажырыйбасы да аз. Акылды чоң энелер айтса жакшы, алардын тажырыйбасы кен, акылы терен, с Ɵ зү нускалуу, жугумдуу. Ар бир үйдƟ чоң ата, чоң эне болсо кандай жакшы болмок. Алар балдарды тарбиялаганга чоң жардамын беришмек.
• Элибизде с Ɵ з бар эмеспи, «Карысы бардын – ырысы бар», «Карынын кебин капка сал» деген. «Сууну сиңген жерге куй, акылды уккан кишиге айт» дегендей, жаштайынан сезимдүү болуп, акыл угуп, чоңойгон адам келечекте бактылуу, ырыстуу болот.

Эгерде кыз бала акыл албаса, жаштайынан к Ɵ п басып, жүрүш-турушу бузулуп, чылым чегип, улууларды к Ɵ зг Ɵ илбесе анда ал жаш кезинен абийиринен ажырап, Ɵ зүнүн келечегине, тагдырына балта чаап, бактысыз Ɵ мүр сурƟт. Ар бир кыз Ɵ зүнүн келечектеги үй-бүл Ɵ сүнүн бактысы үчүн жаралган, ошондуктан Ɵ зүнүн ден-соолугу чың болушуна Ɵ зү кам к Ɵ рүшү керек. Кыздарга ырыскыны таанып аны сактаганды, сарамжалдуу бол-гонду, жоктукка, оордукка чыдам-дуулукту, улууларга ийкемдүү бол-гонду, кечиримдүүлүктү, намыс-к Ɵ йлүктү, башынан эле үйр Ɵ түү с Ɵ зсүз керек. Бактылуу адам башканы да бактылуу кыла ал ат .

• III. Чыгармачылыкка карата конкурс.
• 1. Ач к Ɵ здүк, сабырдуулук, калыстык ж.б.
• 2. Акыл деген эмне? Акыл ж Ɵ нүнд Ɵ ойлорго конкурс.
• Акыл деп адамдын ойлонуу, түшүнүү, анализд ƟƟ , салыштыруу ж.б. ж Ɵ нд Ɵ мүн акыл дешет. Акыл адамдын жеке ой аракетинин Ɵ зг Ɵ ч Ɵ лүгү, дуйн Ɵ таанымы, ой менен операция кылуу жƟндƟмүн туюнтуучу нерсени түшүнƟбүз.
• Жашоого мүмкүн эмес адам делип.
• Болбосо адамдарга акыл шерик,
• Акыл-эс – жандын к Ɵ зү ансыз куруп
• Жетпейсин акыйкатка сокур туруп.
• Курчаса акыл-эсти карангы түн,
• Адамга келмек беле жыргалдуу күн .

• Акылдуу акыйкатты к Ɵ зд Ɵ п танбайт,
• Абийирин т Ɵ гүп чачпа жакынындын.
• Ак болуп, жамандыкка дити барбайт.
• 3.а) Бул жакшы сапаттарга карама-каршы сапаттар (душманы) кайсылар? Жооп:
• б)Акыл, анын душманы – в)Эл ичинде достук бааланат, аны к Ɵ р Ɵ албастык, ичи тардык, ойрон кылат.
• г)Ак ниеттүүлүк, уяттуулук, аны ач к Ɵ здүк, сарандык, курутат.
• д)Жакшы адеп-ахлак, тартиптүүлүк, ага жаман ч Ɵ йр Ɵ терс таасирин тийгизет.
• Бар болсо идиреги акылындын,
• е)Сабырдуулук, токтоолук, оор басырыктуулук, анын душманы – ээн баштык, тартипсиздик.
• ж)Айколдук, ага Ɵзүмчүлдүк жолтоо болот.
• Бактылуулук, аны кызганыч, ичи тардык
•  

• Топтордо иштеп, өзүңөр жазгандай эле турмушта өз ордуңарды, бактыңарды табуу үчүн силердин ички дүйнөңөр таза, билимдүү, адептүү, сабырдуу, сарамжалдуу, кичи пейил болушуңар керек. Билим алып бир кесиптин ээси болуп, талбай эмгектенип, жашоодогу бардык жыргалчылыкты көрүп жашоого аракеттенгиле. Коомдук жайларда болсун, үйдө болсун таза, тыкан, сылык, кичи пейил болгула. Ата-бабаларыбыздан бери келе жаткан кыздар жөнүндөгү макал-ылакаптар азыр да маанисин жоготпой келе жатат. Мисалы "Кыздын кырк чачы улуу" деп айтылгандай, сый урматка татыктуу болуу, жакшы жүрүм-турумга ээ болуу - бул адеп.

• Ал эми бүгүнкү күндөгү кыздардын жүрүм-турумундагы айрым жагымсыз көрүнүштөргө кыздар өздөрү да себепчи болуп жатышат деп айтсак болот. Себеби аларды эч ким жаман жолго барууга, тамеки тартууга жана башка жагымсыз жүрүм-турумдарга үндөбөйт жана мажбурлабайт. Турмушта ар кандай кыйынчылыктар болсо дагы аларга чыдап жеңип, бекем эрктүү болуп, өзүңөрдү сактап, бардык кыйынчылыктарга туруштук берүүгө аракеттенгиле. Аялзатына таандык асыл сапаттарды өзүңөргө адат кылууга үйрөнгүлө. Жогоруда айтылган кыргыздын идеал туткан кыздары деп эсептеген эжелериңердин жашоо турмушунун жана ишмердүүлүктөрүнүн мисалында жашоого жана эмгектенүүгө аракет жасагыла.

• Үйгө тапшырма:   "Биз сыймыктанган кыздар" деген темада биздин мектептеги кыздар жөнүндө кыскача эссе жазып келүү.