Лауреаты премии имени Ф.К.Попова

Мэҥэ Хаҥалас улууһа В.П.Ларионов аатынан Майа сорох биридимиэттэри дириҥэтэн үөрэтэр оскуолата

Герой Попов бириэмийэ лауреаттара

Маркова Марина, 9 «в» кылаас

Үлэм сыала

• Хас сыллаахха, тоҕо, кимнээх Герой Попов аатынан бириэмийэни олохтуурга быһаарбыттарын интэриэһиргээһин;
• Бириэмийэ балаһыанньатын билии;
• Төхтүр отделениетын Герой Попов аатынан бириэмийэтин лауреаттарын булуу, ситиһиилэрин билии.

Үлэм соруга:

1. Матырыйаалы көрдөөһүн, билсии;

2. Оройуон историятын туһунан кинигэлэри ааҕыы;

3.Матырыйаалы түмүү, наардааһын.

Герой Попов аатынан бириэмийэни олохтооһун.

1971 сыллаахха Федор Попов 50 сылыгар аналлаах бырааһынньыкка совхоз директора Амбросьев Николай Никифорович, парткома Санников Семен Елисеевич, рабочкома Иванов Иван Семенович холбоһуктаах мунньахтарыгар бастыҥ рабочайдарга, интеллигенцияҕа, үөрэнээччилэргэ Герой Попов аатынан бириэмийэ лауреаттарын аатын иҥэрэр туһунан уураах ылбыттара. Лауреаттарга диплом, харчынан бириэмийэ ананара, Москваҕа Бүтүн Союзтааҕы тыа хаһаайыстыбатын быыстапкатыгар кыттар путевканан наҕараадаланаллара. Биир сыл устата маннык льготалар оҥоһуллаллара:

1.Совхоз техникатын туһаныы иһин төлөбүр 25% аччатыллар;

2.Киин куораттарга, санаторийдарга путевканан бастакы уочарат хааччыллаллар;

3.Үлэ хаамыытыттан көрөн, уоппусканы сөбүлүүр бириэмэлэригэр туһаналлар.

Герой Попов аатынан бириэмийэнэн ханнык отделениелар үлэһиттэрэ наҕараадаланаллара.

Төхтүр

Сыымах

Хорообут

Мэлдьэхси Суола

Бэдьимэ

Төхтүр отделениетын Герой Попов аатынан бириэмийэ лауреаттара

Бугаев Николай Дмитриевич -управляющай (1929-1998)

Николай Дмитриевич Хорообукка төрөөбүтэ. 1947 сыллаахха сэттэ кылаастаах оскуоланы бүтэрбитэ уонна улахан дьону кытта тэҥҥэ колхозка үлэлии барбыта. 1956-1958 сылларга оройуон спортивнай кэмитиэтин салайбыта. Бу кэмҥэ талааннаах салайааччы быһыытынан көстөбүтэ. 1959-1962 сыллаахха советскай-партийнай оскуоланы бүтэрбитэ, салайааччы быһыытынан суола арыллыбыта. Хорообут, Төхтүр отделениеларын управляющайынан үрдүк таһаарыылаахтык үлэлээбитэ. Кини салайбыт отделениелара үүт ыаһыныгар, от оттооһунугар, сылгы иитиитигэр үрдүк көрдөрүүнү ситиһэллэрэ. Төхтүр отделениетыттан республика чемпион сүөһү көрөөччүлэрэ тахсыбыттара:Колмакова Анастасия Захаровна, Шарин Павел Петрович, Попов Егор Николаевич-ыанньыксыттар, Шарина Евдокия Романовна-ньирэй көрүүччү.Николай Дмитриевич Үлэ Кыһыл Знамята орден кавалера, улуус бочуоттаах олохтооҕо.

Винокуров Павел Софронович-ыанньыксыт (1916-1989)

1931 сыллаахтан үлэтин саҕалаабыта. “Үүнүү” колхоз чилиэнинэн киирбитэ. 1935 сыллаахтан сүөһү иитиитигэр үлэтин саҕалаабыта. 1937 сыллаахха үлэ ударнига буолбута. 1940 сыллаахха республикатааҕы тыа хаһаайыстыбатын быыстапкатыгар кыттыбыта. Бурдук баайыытыгар күҥҥэ 1275 түүтэҕи баайара, 300 бугулу оҥорон оройуоҥҥа рекорд олохтообута. Мэҥэ Хаҥаласка бастакы ыанньыксыт эр киһи, биир ынахтан 2500 киилэ үүтү ыан рекорд олохтообута. 1942 сыллаахха стахановец аатын аатын ылбыт.1966 сыллаахха Ленин орденынан наҕараадаламмыта.

Дмитриев Семен Максимович -бостуук (1923-2014)

1923 сыллаахха балаҕан ыйын 2 күнүгэр 2 Холгумаҕа төрөөбүтэ. 1933 сыллаахха Холгума начаалынай оскуолатыгар киирбитэ. 5, 6 кылаастарга Майа сэттэ кылаастаах оскуолатыгар үөрэммитэ. 1938 сыллаахха Исаев аатынан колхозка биригэдьиирдээбитэ. Аҕа дойду Улуу сэриитигэр 1942 сыллаахха Холгуматтан барбыта. Бастакы кимэн киириини Краснодар куораты ылыыга көрсүбүтэ, ыараханнык бааһырбыта. Новороссийскайы, Керчь куораттары босхолоспута. 4 Украинскай фронт 138 стрелковай дивизиятын 768 полкатын пулеметчига этэ. Чехославакиянан, Польшанан, Германиянан сэриилэспитэ. Кыайыыны Бэрлиҥҥэ көрсүбүтэ. Икки Слава орден кавалера. 1948 сыллаахха дойдутугар төннөн бостууктаабыта, биригэдьиирдээбитэ.НХБ 4 сылдьыбыта. Мэҥэ Хаҥалас бочуоттаах олохтооҕо.Саха сирин тыатын хаһаайыстыбатын үтүөлээх үлэһитэ.

Елисеев Виктор Егорович -тракторист

Сэрии тулаайаҕа. 1954 сыллаахха дойдутугар Бөдьөлөккө тахсан колхоз үлэтигэр киирбитэ. Оччолорго 18 саастааҕа. Тракторист үөрэҕэ Майаҕа 6 ыйдаах курска ыыталлар, онтон ылата пенсияҕа тахсыар диэри трактористаабыта. ДТ-75 тракторынан 5 тонна кэбилээх оттору тиэйэрэ. Сарсыарда 5 чаастан тимир көлөтө тирилии түһэрэ, киэһэ 10 чааска дьиэтин булара. Кыайыы 40 сылын көрсө пятилетканы болдьоҕун иннинэ бүтэрбитэ. 1980 сыллаахха оройуоҥҥа ДТ-75 мааркалаах трактордар трактористарын ортотугар онус пятилетка кыайыылааҕа буолбута. «Ударник 9 пятилетки» знагынан наҕараадаламмыта.

Колмакова Анастасия Захаровна -ыанньыксыт

1917 төрөөбүтэ. 5 кылааһы 1935сыллаахха бүтэрбитэ, салгыы үөрэнэр кыаҕа суоҕа. 1945 сыллаахха «Революция» колхозка үлэлии киирбитэ уонна 1975 сылга диэри Герой Попов совхозка тохтоло суох үлэлээбитэ. 1963 сыллаахха ССКП чилиэнинэн киирбитэ. Валентина Гаганова бачыымын өйөөн үүт ыаһыҥҥа былаанын аһара толороро. 1971 сыллаахха Октябрьскай Революция орденынан наҕараадаламмыта , 1966 сыллаахха «Саха АССР үтүөлээх ыанныксыта» ааты ылбыта. Герой Попов аатынан бириэмийэни 3 ылбыта.

Неустроева Анна Сидоровна - осеменатор

1968 сыллаахха Төхтүр орто оскуолатын бүтэрбитэ. «Кэскил» ыччат-комсомольскай ферматыгар ыанньыксыттыы тахсыбыта. 1979 сыллаахха осеменатордар 3 ыйдаах куурустарын бүтэрбитэ. «Кэскил» ыччат-комсомольскай ферматыгар техник-осеменаторынан анаабыттара . 204 ынахтан 93,5% ууланыыны ситиспитэ. 1980 сыллаахха «Тайҕа» ферматыгар 94 саҥа тиҥэһэттэн, 60 тыһаҕастан 95,5% ууланыыны ситиһэр. 1981 сыллаахха 85 тиҥэһэни, 80 тыһаҕаһы 100% ууланнарар. Герой Попов бириэмийэ лауреата буолар. 1983 сыллаахха 203 ынахтан 194 ньирэйи ылан совхоз чемпиона буолар.

Павлов Василий Михайлович -ыанньыксыт ( 1936-2010)

Василий Михайлович уон сыл театрга балет артыыһынан үлэлээбитэ. 1957 сыллаахха Саха сирин делегациятыгар киирсэр Москва куоракка декадаҕа кыттан улахан махталы ылбыта. Доруобуйата мөлтөөн 1962 сыллаахха тыа сиригэр тахсарга күһэллибитэ, фермаҕа ыанньыксытынан киирбитэ. Кини республикаҕа биллибит Винокуров Павел Софроновиһы, Попов Егор Николаевиһы, Шарин Павел Петровиһы кытта биир отделениеҕа үлэлээбитэ. Герой Попов аатынан персональнай бириэмийэ лауреата, 12-с пятилетка удаарньыга. Уус-уран көрүү элбэх төгүллээх лауреата.

Сергучев Алексей Васильевич - суоппар

1948 сыллаахтан «Революция» колхозка от-мас тиэйиититтэн үлэтин саҕалаабыта. 1954 сыллаахха Дьокуускайга механизация училищетын бүтэрбитэ уонна «Революция», «Маленков» колхозтарга суоппар буолбута. Маҥнайгы массыыната ЗИС-5 3 тонналаах грузовой массыына. ГАЗ-69 массыынаҕа суоппардаабыта. 10 сыл молоковоз, 5 сыл водовоз массыына суоппарынан үлэлээбитэ. 9 пятилетка кыайыылааҕа, 1983 сыллаахха Мэҥэ Хаҥалас чемпион суоппара, үлэтин ыстааһа 46 сыл, онтон 30 сылын суоппар ыарахан үлэтигэр анаабыта. Герой Попов бириэмийэтин лауреата буолан, 1982 сыллаахха Пицунда пансионакка сынньаммыта.

Шарин Николай Михайлович -Ньукулааба-отчут (1932-2012)

1932 сыллаахха 2 Холгумаҕа Харыйалаах алааска төрөөбүт. Кыра сааһыгар тулаайах хаалбыт. 1941 сыллаахха 9 сааһыгар «Революция» колхоз үлэһитэ буолбут. 1955 сыллаахтан Герой Попов аатынан колхозка оскуола оҕолорун салайан ыччат-комсомольскай биригээдэҕэ үлэлээбитэ. 1961 сыллаахтан 1990 сыллаахха диэри оскуола оҕолорун үлэ-сынньалаҥ лааҕырдарыгар звеноводунан, наставнигынан үлэлээбит. Биир сыл кини салайар «Комсомолец» лааҕыра 446 тонна оту оттоон республикаҕа 2 миэстэни ылбыт. 9,10-с пятилеткалар кыайыылаахтара , Герой Попов аатынан бириэмийэ хасда төгүллээх лауреата.

Шарина Евдокия Романовна -ньирэй көрөөччү

1946 сыллаахха Долооҥҥо «Революция» колхозка үлэлии киирбитэ. 17 сыл ыанньыксыттаабыта, 13 сыл устата ньирэй көрбүтэ, 11 сыл үүт астааччынан үлэлээбитэ, 41 сыл тыа хаһаайыстыбатыгар үлэлээн ааспыта. 1963 сыллаахха «САССР бастыҥ дайаарката» ааты ылбыта. 1973 сыллаахха биир ньирэй ыйааһынын 3 цт. 76 киилэ улаатыннаран, төлөһүтэн оройуоҥҥа бастаабыта. Үлэ Кыһыл Знамята орденынан наҕараадаламмыта. Колхозка 21 сыл, совхозка 1967-87 сылларга үлэлээн ааспыта. Коммунистическай үлэ удаарньыга.

Шарин Павел Петрович -ыанньыксыт (1955)

1973 сыллаахха Төхтүр орто оскуолатын бүтэрэр, комсомольскай путевканан Герой Попов совхоз Төхтүрдээҕи отделениетыгар «Үнүгэтти» үүт табаарынай ферматыгар ыанньыксытынан киирэр. 1973-75 сылларга армияҕа сулууспалыыр.1975 сыллаахха Герой Попов аатынан совхоз Төхтүрдээҕи отделениетын «Кэскил» ыччат-комсомольскай ферматыгар ыанньыксытынан киирэр. 1985 сыллаахха 6072 тыһ. үүтү 1 фуражнай ынахтан ыан республика рекордун олохтообут. Үлэ Албан Аатын 3 испиэпэннээх ордена партия 17 съеһин делегата, 11 пятилетка гвардееһа, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуоттаах олохтооҕо, Мэҥэ Хаҥалас улууһун Бочуотун кинигэтигэр киирбитэ. Герой Попов бириэмийэтин 3 төгүллээх лауреата.

Түмүк

1.1971 сыллаахха сахалартан бастакы Советскай Союз Геройа Ф.К.Попов 50 сааһын туоларынан, аатын үйэтитэр сыалтан , совхоз маяк үлэһиттэрин үлэҕэ ситиһиилэрин иһин наҕараадалыыр инниттэн Герой Попов совхоз директора Амбросьев Н.Н, парткома Санников С.Е, рабочкома Иванов И.С. бириэмийэ уурааҕын таһаарбыттар, балаһыанньа оҥорбуттар;

2. Бириэмийэ балаһыанньата үлэ киһитин олорор усулуобуйатын, доруобуйатын тупсарар, сынньатар аналлааҕа . Бириэмийэ лауреаттара бары кэриэтэ техниканы туһаныы иһин төлөбүрдэрэ 25% аччатыллыбыт, курортарга сынньаммыттар, норуот хаһаайыстыбатын быыстапкатыгар Москва куоракка сылдьыбыттар, оччолорго ол улахан сонун, чиэс этэ;

3. Герой Попов аатынан бириэмийэ лауреаттарынан Төхтүр отделениетын 11 үлэһиттэрэ буолбуттар, кинилэртэн республикаҕа биллэр ыанньыксыт эр дьон Винокуров П.С, Шарин П.П, Павлов В.М. уонна үлэ, сэрии ветерана, Берлин куораты босхолоспут,Кыайыы парадын кыттыылааҕа бостуук Дмитриев С. М. бааллар.Төхтүр отделениета республикаҕа, оройуоҥҥа тыа хаһаайыстыбатын сайыннарыыга үгүс маяк үлэһиттэри бэлэхтээбит отделение эбит.

упраляющай

ыанньыксыт

1

бостуук

4

1

тракторист

осеменатор

1

1

суоппар

1

отчут

ньирэй көрөөччү

1

1

Литература

• 1.В.Н. Иванов. Мегино Кангаласский улус, НКИ «Бичик», 2001.
• 2. К.Н. Попова. Знатные люди Мегино-Кангаласского улуса, администрация муниципального района « Мегино-Кангаласский улус», 2007.
• 3. Г.С. Свинобоев.1 Наахара нэһилиэгэ.НКИ «Бичик» РС (Я),2012.
• 4.Николаев Т.Т, Сосин И.М, Атласов Н.Т. Биэс тыһыынчалаахтар. Саха сиринээҕи кинигэ издательствота. Дьокуускай.1985.
• 5.Андреев А.М. Эн үрдүк ааккын өрө тутан үлэлээбиппит. НКИ “Бичик”,РС(Я), 2010.
• 6.Семенов Я.А, Птицына А.С. Достижения сельского хозяйства Якутии в 20 веке.НКИ, “Бичик” РС(Я), 2007.
• 7. Сивцева Ф.П, Винокурова С.П. Винокуров П.С.Дьокуускай, 2016.