Аламан бәйге ( жаратылыстану апталығы аясында өткізілген іс- шара)

Өтетін күні : 26.17.2017 ж. Озерный орта мектебі

Қатысатын сынып – 5 -7 сынып аралығында  

Мақсаты: Білімділік- Жаратылыстану – математика пәндер бірлестігінің апталығын қортындылау. Биология, география пәндерінен алған білімдерін өмірде пайдалана білуі.

Дамытушылық- Топпен жұмыс жасауға белсенділігін арттыру.

Тәрбиелік – Қоршаған ортаны қорғауға үйрету, экологиялық мәдениетін қалыптастыру.

Түрі: сыныптан тыс іс –шара

Әдіс – тәсілі: жарыс, ойын, логикалық сұрақтар, шығармашылық тапсырмалар

Сабақ барысы:

1. Ұйымдыстыру кезеңі

• Оқушыларды жарысқа дайындау
• Әділ – қазылар алқасын сайлау
• Сыныпты топқа бөлу

              Табиғаттың тарылтпайық мөлдір кәусар тынысын.

          Пәк табиғат жүрегімнің тамылжыған жырысың.

          Ей адам, қалай ғана қатігездік жасайсың ?

          Ол анаң ғой, ал сен кенже ұлысың.

1. топтар:  «Тайбурыл»,          «Құлагер»
2. Әр топтың ат бапкері болады.

Мұғалім сөзі:

• Қазақ халқы жылқы малын ертеден аса қадірлеген. Жылқының арасынан жүйріктерін таңдап, оларды баптап, бәйге жарыстырға қатыстырған. Ең алдымен мына сұрақтарға жауап беріп алайық:
  1. Қазақ халқының ұлттық  ат ойындарының қандай түрлерін білесіңдер? ( Көкпар, Жорға, Бәйге, Теңге алу, аударыспақ, Қыз қуу)

   - Ат ойындарының тәрбиелік мәні зор. Қазақ батырлары мен сал – серілерінің жапан – түзде мұңдасар серігі жылқы болған.

•  Бүгінгі біздің аламан бәйгемізде әр топ өзінің білімін көрсетеді деген сенімдеміз. Топ жарып шығар жеңімпазды анықтау үшін әділ- қазылар алқасын сайлап алайық.
  1. 1. Оқу ісінің меңгерушісі: Курманбаев С.Б.
     2.  

                      3)

Қазақ халқының ұлттық ойындарының бірі – аламан бәйгені бастаймыз. Жарысымыз мына кезеңдерден тұрады:

1. 1. «Жорға жарыс»
   2. «Аударыспақ» жарысы
   3. «Көкпар» жарысы
   4. «Теңге алу»
   5. «Кім жылдам »
   6. «Бәйге төбе»

1. «Жорға жарыс»

Бұл жарыста жылқы өзінің жұмсақ, жайлы жүрісімен көзге түседі. Жарыс кезінде де жорғасынан таймайды. Жарыс 2-3 шақырым қашықтықта өтеді.

Бұл жарыста ат бапкерлеріне (капитандарға) сұрақ қойылады. (биология, жаратылыстану, география)

1. «Аударыспақ» жарысы

Бұл да ат үстіндегі ойынның бір түрі. Аударыспақта аттың үстінде жүріп екі адам білектесіп, күреседі. Күресте кім жықса сол жеңіске жетеді. (жаратылыстану, география, биология)

Оқушылар қоржындағы сұрақтарды алып, ауызша жауап береді.

1.  Балдырлар дегеніміз не? (Суда өсетін өсімдіктер)
2. Қорық дегеніміз не?(Сирек кездесетін аңдар мен жануарларды, қүнды өсімдіктерді қорғап өсіретін арнаулы аймақ)
3. Тірі ағзаларға тән белгілер анаңдар(тныс алу, көректену, қседі, көбейеді, дамиды, қартаяды, өледі.)
4. Көректік тізбектің дегеніміз не?( Көректік тізбектің барлығы өсімдіктен басталады. Өсімдік-тізбектің бірінші бөлімі. Екінші бөлімі-өсімдіктермен қоректенетін жануарлар, үшінші бөлімі-жыртқыштар)
5. Ресурс дегеніміз не?(адамға қажет деген нәрсенің барлығы)
6. Қазақтың тұңғыш саяхатшысы?      (Ш.Уәлиханов)
7. Дүниежүзіндегі ең биік тау, шың ?(Гималай, Джомолунгма)

8..Қазақстандағы қандай елді мекендер химиялық элемент атымен аталады?

(Хромтау, Теміртау, )

9.. Грек құдайы  атына байланысты қойылған металл? (Титан)

10. Күнге ең жақын ғаламшар? (Меркурий)

11. Атмосфера құрамында ең көп кездесетін газ? (азот)

12. Телескопты ойлап шығарған ғалым ? (Исаак Ньютон)

3.«Көкпар» жарысы

Ойынның шарты бойынша ортаға семіз марқаны қойып, бір ойыншы марқаны аттың қанжығасына өңгеріп шаба жөнеледі. Қалған ойыншылар жаңағы ойыншыныартынан атпен қуады. Қайсысы бұрын жетсе, сол ойыншы марқаға жармасып, екі ойыншы марқаға таласады. Бұл ойында ойыншылардың бірі додаға түскен марқаны жеңіп алады.

Енді көкпар жарысының сауалдарына жауап берейік:  (география, биология)

1. . 1. Күннен ең алыс орналасқан планета? (Плутон)

     2. Үш түрлі түрде кездесетін зат (Су)

     3. Қай кезде энергия көп болады-қол соққанда ма,әлде күн күркірегенде ме?

     Жауап: Күннің күркіреуі, қол соққанға қарағанда қатты, сондықтан онда энергия көп болады.

3. Әл –Фараби өмір сүрген жылдар? (870-950 жж).

4. Жұлдыз дегеніміз не. ( Бірнеше мың градус температураға дейін қызып тұратын аспанның жарық денесі)

5. Жеке жұлдыздар тобын қалай атайды?  (Галактика)

6.Күн мен Жердің орташа арақшықтығы ? (150 млн км)

7.Жол белгілері неге сарғыш-көгілдір түсті ? (Бұл түстер жарықты жақсы шағылдырады.)

8.Темірқазық жұлдызы  әрдайым қай бағытты көрсетеді? (Солтүстік)

9.География ғылымының атасы? (Эратосфен)

10. Масштабтың неше түрі бар? (3 түрі)

 4.«Теңге алу»

Теңге алу да ат спортына жататын ұлттық ойындардың бір түрі. Бұл ойынға жуас жылқылар пайдаланылады. Ат ойыншының қалауынша шабады. Бірақ, теңге жетқан келгенде баяулауға болмайды, шапқан бетінде, аттың үстінен жерде жатқан теңгені алу керек.

1- сұрақ. Жердің су қабығы қалай аталады? (гидросфера)

2- сұрақ. Қандай санның жазылуында қанша әріп болса, сонша цифр бар. (10)

      3- сұрақ. Жер шарындағы ең үлкен және ең терең мұхит ( Тынық мұхит)

4- сұрақ.100 жылдың басқа атауы (1 ғасыр)

5- сұрақ  Сиырдың етін жемейтін мемлекет  (Үндістан)

6- сұрақ  Қай мемлекеттің ұлттық тағамы макарон ( Италия)

7- сұрақ  Дүниежүзіндегі ең үлкен арал? (Гренландия)

8- сұрақ Гренландия аралы қай мемлекеттің құрамына кіреді?(Дания)

9- сұрақ  Шайдың отаны (Қытай)

10- сұрақ, Кофе отаны?(Эфиопия)

11. Балықты шикідей жейтін мемлекет? (Жапония)

12. Дүниежүзіндегі ең лас теңіз ? (Жертора )

5.«Кім жылдам »

1. Алғаш қырғыз «Манасын » жазып алған,

Қашқарияға өзгеден бұрын барған.

Кім еді орыстың география қоғамына,

Қазақтан тұңғыш рет мүше болған ?

                          (Шоқан Уалиханов)

1. Қазақстанның ең төмен жері ( Қарақия ойысы -132 метр )
2. Жер бетінің кескінін

 Түрлі – түспен көрсеткен

Болсада өзі құрметті,

Тиіпті орын ең шеттен ( шартты белгі )

1. Жалғыз бағыт білері,

Бұрғаныңа көнбейді.

Жол көрсетіп береді,

Өзі бірақ көрмейді.                        ( тұсбағдар)

5. Әлемді алғаш айналып,

Жерді шар деп жар салып.

Кім еді тұңғыш жиһанкез

Ойын айтқан аңғарып ? ( Фернан Магеллан )

6.Қысы қатал болатын Лапландияны дүние жүзі халықтары қалай атайды? (Аяз атаның мекені )

7. Жер шарының  ең төмен нүктесі  ( Өлі теңіз -405 метр )

8.Қазақстан Республикасында неше облыс бар. (14)

9. Қазақстан неше экономикалық ауданға бөлінеді. (5)

10. Қарағандының негізгі пайдалы қазбасы: (тас көмір)

11. Орталық Қазақстандағы көне қала  (Қарқаралы)

12. Торсық атауы нені білдіреді?(қымыз құятын теріден жасалған ыдыс)

13. Әбу-Насыр әл Фарабидің өмір сүрген кезі?(870-950ж)

14. Ең терең көл. (Байкал)

 15. Қазақстанда неше қорық бар?(9)

 16. Дүние жүзіндегі ең ұзын өзен(Ніл)

6.«Бәйге төбе»

Әділ қазылар алқасының шешіміммен жеңімпаз топ анықталады.

1. Балдырлар дегеніміз не?

1. Қорық дегеніміз не?

1. Тірі ағзаларға тән белгілер анаңдар

1. Көректік тізбектің дегеніміз не?

1. Ресурс дегеніміз не?

1. Қазақтың тұңғыш саяхатшысы?   

1. Дүниежүзіндегі ең биік тау, шың ?

8..Қазақстандағы қандай елді мекендер химиялық элемент атымен аталады?

9.. Грек құдайы  атына байланысты қойылған металл?

10. Күнге ең жақын ғаламшар?

11. Атмосфера құрамында ең көп кездесетін газ?

12. Телескопты ойлап шығарған ғалым ?