Ата- энлер чогулушу

№ 4 Ата-энелер

чогулушу

Каралуучу маселелер:

1. 3-чейректин жыйынтыгы;

2. Өзгөчө кырдаалдагы балдардын коопсуздугу.

2021-2022-окуу жылынын

III чейректеги окуучулардын билим сапаты жана жетишүүсү

III чейректин жыйынтыгы боюнча 4-класстардын ичинен

80% жетпеген окуучулардын саны класс боюнча

класс

Окуучулардын саны

4-В

40

80% жетпеген окуучулардын саны

4-Д

Класс жетекчиси

4-Е

8

31

4-Ж

35

13

Байшериева С. К.

Болот кызы А.

38

4-З

10

Калбаева Ш. М.

3

34

жалпы

Шаршембиева Г. К.

5

178

Чынтемир кызы Г.

39

III чейректин жыйынтыгы боюнча 8-9-класстардын ичинен

80% жетпеген окуучулардын саны класс боюнча

класс

Окуучулардын саны

8-А

80% жетпеген окуучулардын саны

8-Б

40

Класс жетекчиси

39

8-В

17

37

8-Г

26

Ботойева А. Э

Керимкулова Г. Т.

24

35

8-Д

8-Е

Деркембаева А. О.

19

35

Акынбекова Р. К.

32

18

8-Ж

8-З

19

Заидова У. И.

36

21

34

8-И

Токтомамбетова А. М

Токтобекова Г. Б.

8

31

8-К

Өмүралиева М. Б.

19

29

жалпы

Акматова Б. К.

10

348

9-А

Шамил к. А.

38

9-Б

181

19

34

9-В

19

36

Шайыбекова Ж.С.

9-Г

9-Д

Джумагулова Ж. А.

16

31

Джумагулова Н. М.

31

17

9-Е

9-Ж

28

20

Баяманова Ч. О.

18

9-З

Карабаева А.Д.

34

13

28

Боромбаева Ж.М.

9-И

Омурбекова Г. А.

16

29

жалпы

12

Бабаева М. К.

289

Жолдошбекова Т. Ж.

150

III чейректин жыйынтыгы боюнча 10-11-класстардын ичинен 80% жетпеген окуучулардын саны класс боюнча

класс

10-А

Окуучулардын саны

80% жетпеген окуучулардын саны

23

10-Б

10-В

5

Класс жетекчиси

32

10-Г

21

Оморова К. С.

12

Айдаралиева К. С.

9

26

10-Д

Сулейманова А. М.

11

22

10-Е

Абдыкеримова С. А.

8

жалпы

28

Дуйшекеева К. К.

10

152

11-А

11-Б

Кыдырбек к. А.

25

55

1

11-В

26

Мусаева Т. Б.

11-Г

6

20

Токтомамбетова А.А.

5

27

жалпы

Бегалиева А. Р.

7

98

4, 8-11 класс боюнча

Усупбай у. К.

19

1065

444

7-класстардын билим сапаты жана жетишүүсү

7-класстар

Класс

7-А

Окуучулар

дын саны

Отличник-

7-Б

34

7-В

41

5

тер

Удар-

Билим сапаты 80% ке жетпегендер

11

Ник-

3

38

7-Г

Класс жетекчиси

18

тер

15

7

7-Д

29

18

9

Осмонова Ч

1

32

7-Е

19

Иманалиева Р

10

29

3

7-Ж

Аттокурова К

7-З

38

-

10

13

7-И

13

Касканова К

1

13

37

7-К

37

3

Айтымбетова З

14

11

19

10

жалпы

Ырсалиева Г

-

38

354

-

Жумабекова Г.

9

11

23

5

Абдыракманова А

23

Көчөрбаева Н

28

101

Райымкулова Н

85 (196-1-ч)

6-класстардын билим сапаты жана жетишүүсү

6-класстар

Класс

6-А

Окуучулар

дын саны

Отличник-

6-Б

42

6-В

38

5

тер

Удар-

Билим сапаты 80% ке жетпегендер

17

Ник-

-

40

6-Г

Класс жетекчиси

14

тер

18

5

6-Д

31

16

16

Омуралиева С. И.

3

36

6-Е

16

Рысалиева К

12

35

4

6-Ж

Нусубалиева К

6-З

39

5

12

11

6-И

12

Кудайбергенов А

4

12

37

6-К

31

2

Нурдин к. А

13

16

14

17

жалпы

Ибираева С

2

36

365

-

Токтогонова Э

10

9

12

18

Нурдин к. А

30

Джумукова А

14

148

Абдырахманова С

131 (147 1-ч)

5-класстардын билим сапаты жана жетишүүсү

5-класстар

Класс

5-А

Окуучулар

5-Б

38

дын саны

Отличник-

Удар-

5-В

36

тер

3

3

35

Ник-

19

Билим сапаты 80% ке жетпегендер

5-Г

4

Класс жетекчиси

12

тер

10

35

5-Д

17

16

Жусупова Г

5-Е

5

36

Садыбакасова А

11

15

4

5-Ж

33

Абыкеева А

5-З

2

29

11

10

5-И

12

Токталиева Э

2

37

14

Тюменбаева Г

12

9

жалпы

4

32

311

3

19

9

Кененбаева Н

8

Жамгырчиева К

13

30

Нарынбаева М

8

127

Бектемирова Н

98 (101 1-ч)

ӨЗГӨЧӨ

КЫРДААЛДАРДАГЫ

БАЛДАРДЫН

КООПСУЗДУГУ

Жолдогу коопсуздук

Балдарды көчөдө, жолдо жүрүүнүн эрежелерине үйрөтүү зарыл

Светофордун сигналдарынын маанисин түшүндүрүү жана светофордун сигналдарына ылайык жол кыймылынын катышуучуларынын аракеттеринин ырааттуулугун калыптандыруу зарыл.

• Жөө адамдар жол кыймылынын эрежелерин так аткарууга тийиш: көчөдө тратуар менен жүрүү;
• жолдон жөө адамдар үчүн өтмөк боюнча өтүү: сары түскө көңүл буруу; жолдон светофордун жашыл жарыгы күйгөндө өтүү, кызыл түс күйгөндө токтоп туруу;
• жолдун машина жүрүүчү бөлүгүндө ойнобоо;
• жолдо транспорттун аркасына жабышып алып, ойноого болбойт.

Транспорттогу коопсуз жүрүм-турумдун эрежелери:

• транспорттун ичинде чуркабоо;
• ачык терезеден башын, колун чыгарбоо;
• манжаларын, колун, бутун ж. б. кыпчытып албоо үчүн автобустун же маршруттук таксинин эшигинин жанында турбоо;
• жүрүп бараткан транспорттон секирбөө;
• жеңил автомобилдин алдыңкы орундугуна отурбоо, арткы орундугунда отурганда да сөзсүз машинанын курун курчануу;
• кармоочторду бекем кармоо.

Жер титирөөдөн

сактануу коопсуздугу

Жер титирей баштаган кезде Сиз үйдүн ичинде болсоңуз:

• «ЖАТУУ, КОРГОНУУ жана КЫЙМЫЛДАБОО». Эгерде Сиз бекем жасалган тамак ичүүчү же жазуу үчүн столдун жанында болсоңуз, анда жерге ички дубалдын жанына жатып башыңызды жана мойнуңузду колдоруңуз менен жабыңыз.
• Терезелерден, илинип турган предметтерден, бийик эмеректерден, чоң-чоң тиричилик приборлорунан жана оор буюмдар салынган шкафтардан алысыраак кетиңиз.
• Эгерде Сиз имараттын ичинде болсоңуз, ал жактан жер титиреп бүткөнгө чейин чыкпаңыз.
• Жер титиреп жатканда керебетке жаткан болсоңуз, ошол жакта калып, башыңызды жаздык менен жабыңыз.
• Көп кабаттуу имараттарда өрт коопсуздугунун сигналдары иштей башташына даяр болуңуз.
• Балконго чыкпаңыз, от жакпаңыз, эшикти ачып керегесинин алдына туруңуз же коопсуз жерлерге жашыныңыз.
• Эгерде сиз майыптар коляскасын колдоно турган болсоңуз, анын дөңгөлөктөрүн бекитиңиз да, башыңызды жабыңыз.

Жер титирей баштаганда көчөдө жүргөн болсоңуз:

• Эгерде коопсуз жыла ала турган болсоңуз, анда ачык жерге чыгыңыз. Электр берүү зымдарынан, имараттардан жана бактардан алыс туруңуз.
• Машина айдап бара жатсаңыз, аны жолдун четине буруп, токтоңуз. Салаңдап турган коркунучтуу жерлердин алдына токтобоңуз (мисалы, көпүрөлөрдүн, электр зымдарынын же чоң-чоң жол белгилеринин алдына).
• Кулап кетиши мүмкүн болгон коркунучтуу предметтерди байкап туруңуз, сактап калуу иштеринин штабын табыңыз жана ал жактан каттоодон өтүңүз.

Жер титирөө аяктагандан кийин:

• Тегерегиңизде жүрүшкөн кишилерди текшериңиз, алар жаракат алышы мүмкүн. Аларга алгачкы жардамды көрсөтүңүз
• Олуттуу жаракат алган адамдарды кыймылдатпаңыз, алар катуу коркунучта калган кезден башка учурларда. Аларды жылуулап, жууркандар же кошумча кийим-кечелер менен жаап коюңуз.
• Имараттардан тепкичтер аркылуу тышка чыгыңыз, лифтти пайдаланбаңыз.
• Тегерегиңизде коркунучтуу, өрт, үзүлүп жерге түшкөн электр зымдары, газдын чыгып жатышы жана имараттардын талкаланышы сыяктуу шарттардын жок экендигин текшериңиз.
• Эгерде Сизде өрт өчүргүчтөр бар болсо жана Сиз аларды колдонууну үйрөнгөн болсоңуз, анда токтоосуз түрдө майда өрттөрдү өчүрө баштаңыз.
• Талкаланган айнектерден качыңыз.
• Төгүлүп калган коркунучтуу, агартуучу, щелочь, бакча химикаттары, сырлар, бензин же башка бат күйүп кете турган суюктуктардын жанында турганда өтө сак болуңуз. Эгерде Сизде шектенүү туула турган болсо, ал жерден кетип калуу керек.

Эгерде Сиз урандыларга камалып калсаңыз:

• Чаң көтөрүлбөшү үчүн болушунча азыраак кыймылдаңыз.
• Оозуңуз менен мурдуңузду кол жоолук же кийимдер менен жаап алыңыз.
• Түтүккө же дубалга койгулаңыз, Сиздин каякта экениңизди сактоочулар билип турушу үчүн.
• Эгерде бар болсо ышкырыкты колдонуңуз. Кыйкыруу эң акыркы аракет катары гана керек.

Жер титиреп жаткан кезде имараттагы жашынуу үчүн

эң коопсуз жайлар:

Төмөнкү документтердин көчүрмөлөрүн жасаңыз жана аларды өз алдынча сактаңыз

• Паспорт
• Үйдүн документтери
• Айдоочуну күбөлүгү
• Туулгандыгы тууралуу күбөлүк
• Никеге тургандыгы же андан ажырашкандагы тууралуу күбөлүк
• Жана башка маанилүү документер.

Эгерде үйүңүз талкаланып кала турган болсо, эмне иш кылаарыңыз тууралуу алдын ала билген жакшы.

Каякта жашайсыз? Мурунку ишиңизге бара албай турган болсоңуз эмне менен алектене тургандыгыңызды билесизби?

Эгерде сиздин банкта акча жок болуп кала турган болсо, же ал жер титирегенден кийин дароо өз ишин баштай албай турган болсо, акчаны каяктан аларыңызды билесизби?

Жер титиреген учурларга карата керектүү

сумканы даярдап коюңуз

Сумканы суу өтпөй турган контейнерге салыңыз, ал 3-5 күндүн ичинде сиздин төмөнкү буюмдарыңызды жеңил жылдырып жүрө ала турган жана сактай турган болсун:

• Ичиле турган суу (үй-бүлөнүн ар бир мүчөсүнө бир күнгө минимум төрт литрден);
• Алгачкы медициналык жардам буюмдары, дары-дармектер жана жеке гигиенанын самын, тиш пастасы жана даараткана кагазы сыяктуу буюмдары;
• Жарык бергич фонарик, кошумча батарейкалары;
• Радио;
• Консервалар жана герметикалык пакеттердеги азык-түлүк;
• Кичинекей балдар же кары адамдар үчүн атайын буюмдар;
• Жылуу буюмдар, жууркан, бекем бут кийим, байпактар ж.б.
• Таштанды үчүн пластик пакеттери, жаан тоскучтар жана брезент;
• Документтердин көчүрмөлөрү;
• Майда акча-тыйын.

Үй-бүлөнүн ар бир мүчөсү өзүнүн нөөмөт сумкасына ээ болууга тийиш, ал жакта төмөнкүлөр болууга тийиш:

• Дары-дармектер, жана контакт маалыматтары;
• Персоналдык дарыкана буюмдары;
• Жеке гигиена буюмдары жана бут кийим;
• Суу куюлган бөтөлкө;
• Ышкырык;
• Идентификациялык карточка;
• Контакт телефондордун тизмеги;
• Жогорку калориялуу азык-түлүк;
• Фонарик;

Балдарыңыз менен, жер титирөө учурунда эмне болуп кетиши мүмкүндүгү тууралуу талкуу жасаңыз. Аларды эвакуациялоо планын түзүүгө, нөөмөт сумкасын даярдоо процессине (сумкага кайсы оюнчукту же китепти сала турганын сураңыз) кошуңуз жана алар менен “Жатуу, жабынуу, ошол жакта калуу” көнүгүүсүн аткарыңыз. Балдарды нөөмөтчү сактап калуу кызматтарына чалууга жана жардам суроого үйрөтүңүз.

Жер титирөөдөн кийин балдар стрессти же оңтойсузданууну сезиши мүмкүн. Эгерде мүмкүн болсо аларды калыбына келтирүү иштерине катыштырыңыз.

Балдарды төмөнкү эрежелерди аткарууга үйрөтүү зарыл:

• дүрбөлөңгө түшпөө;
• чоңдордун көрсөтмөлөрүн көңүл коюп угуу жана аткаруу;
• газды, электр энергиясын, сууну өчүрүү;
• алгачкы силкинүүлөрдө чоңдор көрсөткөн жерлерге: үйдүн ичиндеги түркүк дубалдардын жанына, бурчтарга, ички дубалдардагы эшиктердин өтмөгүнө же түркүктөрдүн жанына, столдордун алдына, терезеден жана оор эмеректерден, предметтер менен сыныктар кулап түшүүчү жерлерден алыс жерлерге далдалануу;
• тепкичтер менен чуркап түшпөө;
• шамдарды, ширеңкени, жандыргычтарды (зажигалка) колдонбоо, электр жарыгын жандырбоо – газ чыгып жаткан болсо, өрт чыгышы мүмкүн ;

• терезеге, оор шкафтардын жана бөлөк оор предметтердин жанына турууга болбойт;
• чоңдор бала үчүн даярдап койгон баштыкты (рюкзакты) өзү менен кошо ала чыгуу, анда аптечка, жылуу кийим жана бут кийим, суу жана тамак-аш, кол чырак (фонарик), уюлдук телефон, радио, шыңгыроочу предмет, аты-жөнү жана дареги жазылган кат салынган болууга тийиш;
• алгачкы силкинүүлөрдөн кийин, уюшкандыкта, чоңдордун командасы боюнча, чоңдор менен бирге имараттан батыраак чыгып кетүү;
• жакын адамдарына телефон чалып, өзүнүн кайда экенин кабарлоо;
• көчөдө имараттарга, жарнактарга, электр щиттерине жакын барбоо;
• урандылардын алдында көкүрөгүн жана ичин жаралануудан коргоп, көмкөрөсүнөн жатуу;
• шыңгыратып, тыкылдатып, чуу чыгарып, өзүнө көңүл бурдуруу;
• газ жана түтүн жыттанса, чүпүрөк аркылуу дем алуу.

Өрт коопсуздугу

Балдарды төмөнкү эрежелерди аткарууга үйрөтүү зарыл:

• ширеңке жана өрт коркунучу бар оюнчуктар: фейерверктер, петардалар менен ойнобоо;
• дүрбөлөң түшпөөгө;
• зарыл учурда өрт өчүрүү кызматын чакыруу;
• газды, электр энергиясын, сууну өчүрүү;
• күйүп жаткан предметтерди сүлгү же одеял менен жабуу;
• отту кум менен өчүрүү, сууну көп куюп өчүрүү;
• мурунду жана оозду нымдуу чүпүрөк менен жабуу;
• эгер өрт үйдөн чыкса, коопсуз эшикти карай жөнөө;
• кийими күйө баштаганда – жата калып, от өчмөйүнчө полдо же жерде ары-бери тоголонуу;
• оттон ысыган абага муздак абанын, кычкылтектин келишин болтурбоо үчүн терезени ачпоо;
• ысыган эшикти ачпоо, себеби анын артында от бар болушу мүмкүн;
• токой тилкесинде, чөбү куурап калган жерлерде от жакпоо;
• от жакканда оттун учкундарын куураган чөпкө тийгизбей көз салуу;
• отурган жериндеги таштандыларды, айнек бөтөлкөлөрдү жана алардын сыныктарын жыйноо, отту суу куюп жакшылап өчүрүү же топурак менен көмүү.

Баланын үйдөгү жана көчөдөгү

коопсуз жүрүм-туруму

(үйдөгү жана көчөдөгү

техногендик мүнөздөгү өзгөчө кырдаалдар)

Балдардын өз алдынчалыкка умтулуу менен коштолгон активдүү кыймылы көп учурларда үйдө жана башка жайларда жаракат алуу коркунучун туудурган кырдаалдарды жаратат. Муну ушул курактык учурда балдардын тиричиликтик жаракат алууларынын көптүгү тастыктайт. Ошондуктан балдарга билим берүү уюмдарында (МБУ) жана үйдө баланын коопсуз жүрүм-турумдун тажрыйбаларын жыйноосуна өбөлгө болуучу шарттарды түзүү өтө маанилүү.

Балдар үчүн потенциалдуу коркунучтун булагы болгон үй-тиричилик буюмдары төмөнкүдөй топторго бөлүнөт:

• электр жана өрт коркунучтуу
• кесүүчү-саюучу жана тиричилик химиясы жана дарылар
• тиричилик буюмдары

Мындан сырткары:

• ачык турган терезелерге,
• балкондорго
• чала жабылган же ачык калган кудуктарга
• люктарга оңой жетүү да жогорку коркунуч туудурат.

Ошондой эле курулушта да коопсуздук эрежелерин сактоо зарыл:

• суу толтурулган жана ылай чыланган чуңкурларды балдар барбагыдай кылып тосуп коюу же алардын жанына баргызбоо (сууга чөгүү же травма алуу коркунучу)
• балдарга дубалга жакын бийик жыйылган жүккө (жууркандарга) жакын барууга тыюу салуу (травма жана дем ала албай калуу коркунучу).
• Чоңдордун кароосусуз балдарды үй жаныбарларынын (ат, эшек, уй, эчки, ит ж. б.) жанына жибербөө.

Балдарды төмөнкү эрежелерди аткарууга үйрөтүү зарыл:

• эч качан, эч кандай шартта өз алдынча ширеңке чакпоо, плитаны жандырбоо, иштеп жаткан электр приборлоруна тийбөө;
• кесүүчү-саюучу предметтерди (ийне, кайчы, бычак) колдонууну балдар чоң адамдардын жетекчилиги алдында гана үйрөнүшөт;
• тиричилик химиясынын каражаттары жана дарылар, спирт ичимдиктери, тамеки, тамакка пайдаланылуучу кислоталар менен ойноого болбойт;
• имарат ичинде ачык турган терезелер менен балкондор өзгөчө коркунучтуу экенин түшүнүү менен, жанында чоң киши болбосо балконго чыкпоо, ачык турган терезеге барбоо;
• үй оокатын тоноону, өзүнүн, ошондой эле үй-бүлөнүн башка мүчөлөрүнүн өмүрүнө жана ден соолугуна кол салууну болтурбоо үчүн тааныш эмес адамдарга эшик ачууга, үйгө чоочун адамды ээрчитип келүүгө болбойт,
• күтүүсүз (экстремалдык) кырдаалдарда атайын тез (экстренный) кызматтарды чакыруу үчүн телефонду пайдаланганды, атайын тез кызматтардын, жакын туугандарынын телефондорун билүү;
• жаныбарлардын жанына чоң адамдарсыз барбоо;
• чактырып, тиштетип жана оору жуктуруп албоо үчүн чоочун үй жаныбарлары менен ойнобоо, курт-кумурскаларды, жылан, жапайы жаныбарларды кармабоо, колуна албоо.

Суу ташкыны

Суу ташкыны – суунун деңгээлинин көтөрүлүүсүнүн натыйжасында суунун жерди каптоосу. Суу ташкыны адаттагы нормадан тышкары катуу жааган жамгырдан (нөшөрдөн) кийин, сел каптоодо, добулда (гроза), дарыя киргенде, дарыянын агымына каршы шамал болгондо, жер титирөөдө жана жазында кар эригенде суунун деңгээлинин көтөрүлүшүнөн пайда болот.

Көлдөрдүн, чоң көлмөлөрдүн жээгинде болгон жер титирөөлөр суунун деңгээлинин көтөрүлүп, кайра тартылып турушу менен коштолот да, анын натыйжасында суу ташкыны пайда болот, бул жер титирөөнүн өзүнөн алда канча коркунучтуураак. Суу ташкындоо коркунучу келип чыкканда калктын аракети суудагы бул корокунучтуу кубулуштун өнүгүү ылдамдыгына жараша болот. Тоолордо, адырлуу жерлерде катуу жааган жамгыр – нөшөр суу ташкындарын пайда кылат. Нөшөр аябагандай зор күчкө ээ болот жана көптөгөн кырсыктарды алып келиши мүмкүн. Нөшөрлөгөн жамгырда аккан суулар дарыялардын, көлдөрдүн жээктерин, тоолордун боорлорун жана өрөөндөрдү жууп кетет.

Добул – атмосферадагы электр разряддары, добулда күн күркүрөп, чагылган түшүп, жамгыр, катуу шамал жана мөндүр менен коштолот. Добул – бул чоң-чоң тамчылуу жаан. Добулдун алдында атмосферада суу менен аралашкан жылуу аба «каалгып» (учуп) турат.

Чагылган – зор электр учкуну, булут менен булуттун, булут менен жердин ортосунда пайда болот. Чагылгандан түшүшү кээде өрт пайда кылат, имараттарды бузат, электр берүү линияларын иштен чыгарат, троллейбустардын кыймылына кедерги болот, телеантенналарды керектен чыгарат. Суу ташкындарынан коргоо үчүн суу ташкынына, кардын тез эришине жолтоо болуучу жана кыртышты бекемдөөчү тоо капталдарындагы токойлорду сактап, бак-дарактар отургузулат. Тоолордогу токойлорду кыюу коркунучтуу экенин эстен чыгарбоо керек

Балдарды төмөнкү эрежелерди аткарууга үйрөтүү зарыл

• дүрбөлөңгө түшпөө;
• чоңдордун көрсөтмөлөрүн көңүл коюп угуу жана аткаруу;
• газды, электр энергиясын, сууну өчүрүү;
• баалуу буюмдарды жогорку кабаттарга же чердактарга чыгарууга чоңдорго жардам берүү;
• короодогу сууга калкып калуучу бардык предметтерди жыйноого же бекемдеп бекитүүгө;
• эшик-терезелерди жабууга;
• өзү менен кошо чоңдор бала үчүн даярдап койгон баштыкты (рюкзакты) кошо ала чыгуу, анда аптечка, суу өткөрбөөчү кийим жана бут кийим, суу жана тамак-аш запасы, уюк телефон, радио, аты-жөнү жана дареги жазылган кат салынган болууга тийиш;
• кудуктардын суусу жарабай, суу түтүктөрү иштебей калса, пайдалануу үчүн ичилүүчү сууну камдап алууга чоңдорго көмөктөшүү;
• суу каптабай турган бийигирээк жерлерге ылдам жетүү.

Сел агымы

Жер көчкү

Сел – тоолордо кардын катуу эришинен, нөшөрлөгөн жаан ж. б-дан улам пайда болгон (адатта кыйратуучу кубаттуу күчкө ээ) ылайлуу же ылай таштуу суу агымы. Тоодон өрөөнгө түшкөн селдин агымы бүтүндөй айыл-кыштактарды, күрдүү жерлерди жууп, аларды таш же ылай менен көөмп кетет.

Жер көчкү – тоо тектердин зор массаларынын боору же капталы ылдый кыймылга келиши. Имараттардын эшиктери менен терезелеринин кыйшайышы, тоолордун жана дөбөлөрдүн капталдарынан суунун сызылып чыга башташы жакындап келаткан жер көчкүнүн белгилери болуп саналат .

Балдарды төмөнкү эрежелерди аткарууга үйрөтүү :

• дүрбөлөңгө түшпөөгө;
• чоңдордун көрсөтмөлөрүн ылдам жана так аткарууга;
• чоңдор менен бирге газды, электр энергиясын, сууну өчүрүүгө;
• эвакуация болгондо өзү менен кошо сумканы ала кетүү, анда аптечка, суу өткөрбөөчү кийим жана бут кийим, суу жана тамак-аш запасы, уюк телефон, радио, аты-жөнү жана дареги жазылган кат салынган болууга тийиш.

Кар көчкү

Кар көчкү – тоолордун жана бийиктиктердин капталындагы кардын же муздун өтө тез, күтүүсүздөн пайда болуучу кыймылы, талкалоочу зор күчкө ээ.

Көчкү жүрүүчү аймактарда жашаган балдарды төмөнкү эрежелерди аткарууга үйрөтүү зарыл

• өзүн өзү карманууга, дүрбөлөңгө түшпөөгө;
• кар жаап жатканда жана күн бүркөктө имараттан эшикке чыкпоого;
• тоодо жүргөндө аба ырайынын өзгөрүшүн байкоого;
• тоого баратканда баруучу жериндеги көчкү жүрүшү мүмкүн болгон мерчемдүү жерлерди билүүгө;
• көчкү жүрүшү мүмкүн болгон мерчемдүү жерлерге барбоого;
• көчкү жүргөндө анын жолунан коопсуз жерлерге качуу же борчук таштардын түбүнө, асканын боорундагы чуңкурларга жашынууга;
• майда жаш дарактарга жашынууга болбой турганын унутпоого;
• эгер көчкүдөн качып кетүү мүмкүн болбой калса, көтөргөн жүгүн таштап, тизелерин бүгүп ичине такап, келаткан көчкүгө аркасын тосуп, өзү көчкү бараткан жакты карап жатууга;
• көчкүнүн жолунда калганда мурунду жана оозду кол кап, моюн орогуч, жака менен жабууга;
• чоңдордун командасы боюнча коопсуз жерлерге ылдам жетүүгө.

Ураган

(катуу шамал, бороон)

Ураган (катуу шамал, бороон) – ылдамдыгы 25 м/сек жана андан көп, тоолуу аймактарда 35 м/сек жана андан көп болгон катуу шамал. Ураган жеңил жана эски курулуштарды, үйлөрдүн чатырларын, көпүрөлөрдү, бак-дарактарды, электр берүү линияларын учуруп кеткендиги менен коркунучтуу, дарыялар менен көлдөрдүн суусунун жайылып кетишине алып келиши да ыктымал.

Балдарды төмөнкү эрежелерди аткарууга үйрөтүү зарыл:

• эгер ураган (катуу шамал, бороон) башталганда имараттын ичинде болсо, терезенин жанында турбай, коопсуз жерге барып, ураган басылганча ички дубалдардын жанында, коридордо, ванна бөлмөсүндө, туалете туруп турууга, бекем шкафтарга, столдун алдында жашынуу;
• электр энергиясын, газды, сууну өчүрүү;
• эгер ураган башталганда эшикте үйүнүн жанында болсо – тезинен үйгө чуркап жетүү, коопсуз жерге калкаланууга;
• эгер ураган башталганда эшикте үйүнөн алыс болсо – жеңил курулуштардан, сарайлардан, көпүрөлөрдан, электр берүү линияларынан, бак-дарактардан, дарыя, көлдөрдөн мүмкүн болушунча алыс болуу;
• айнектин учуп түшкөн сыныктарынан жана коргонуу үчүн картон жана пластмасса жащиктерди, тактайларды ж. б. колдо бар каражаттарды колдонууга;
• батыраак үйгө, калктуу конуштардагы жертөлө, погребдерге жетип жашынууга аракеттенүүгө;
• бузулган имараттарга кирбөөгө, себеби алар шамалдын дагы бир катуу эпкини келгенде урап калышы ыктымал.

Суудагы коопсуздук

Сууга чөгүү – адамдын сууга түшүүгө коркунучтуу жерлерде суунун түбүнө чөгүп кетиши, анын натыйжасында суу өпкөгөжана дем алуу жолдоруна кирет. Сууга чөгүү көп учурларда сууга түшүүгө тыюу салынган жерлерде, көлмөлөрдө, чоңдордун уруксатысыз сууга түшүүдө, сууга сүзгөндү билбегенден болот.

Балдарды төмөнкү эрежелерди аткарууга үйрөтүү зарыл:

• көлмөлөрдүн, тез агуучу каналдардын жана суу бөлгүчтөрдүн жээктериндеги эскертүүчү белгилерге көңүл буруу жана алардын көрсөтмөлөрүн аткаруу ;
• сууда дисциплинаны жана тартипти сактоого: бийиктиктен башын жерге каратып секирбөө, жээктен алыстап, терең жерлерге барбоо;
• тамак ичкенден кийин бир сааттан кем эмес убакыт өтмөйүнчө сууга түшпөө;
• куткаруучу жилеттерди жана тегеректерди колдонуу;
• чоңдордон өтө тез жардам суроо;
• зарыл учурда тез жардам чакырууга.

Болбойт:

• тыюу салынган жерлерде сууга түшүүгө; көлмөлөрдө чоңдордун уруксатысыз жана чоңдор жокто сууга түшүүгө;
• жалгыз сууга түшүүгө;