Ба?дарлы о?ытуды ?йымдастыру ?лгілері
?аза?стан Республикасыны? Президенті – Елбасы Н.?.Назарбаевты? «?аза?стан-2050» стратегиясы ?алыптас?ан мемлекетті? жа?а саяси ба?ыты» атты ?аза?стан хал?ына Жолдауында, ?аза?стан Республикасы «Бiлiм туралы» За?ында, ?аза?стан Республикасында білім беруді дамытуды? 2011-2020 жылдар?а арнал?ан Мемлекеттік ба?дарламасында ?лтты? ж?не жалпы адамзатты? ??ндылы?тар, ?ылым мен техника жетiстiктерi негiзiнде т?л?аны? ?алыптасуы ж?не дамуы ?шiн жа?дайлар ту?ызу ?ажеттігі атап к?рсетiлген. Сонымен ?атар б?л ??жаттарда білім беру саясатыны? басым ба?ыттарыны? бірі ретінде мектепті? жо?ары сыныптарына ба?дарлы о?ытуды? енгізілуі к?рсетілген.
Ба?дарлы о?ыту дегеніміз жалпы білім беретін мектепті? жо?ар?ы буынында о?ытуды даралау?а, о?ушыны ?леуметтендіруге, сонымен бірге, мектепті? жо?ар?ы сатысы мен орта ж?не жо?ар?ы к?сіби білім берудегі саба?тасты?ты ж?зеге асыру?а ба?ыттал?ан арнайы дайындау ж?йесі.
Ба?дарлы о?ытуды? ма?саты – жалпы білім беретін мектепті? жо?ар?ы сыныптарында о?ушыны е?бек нары?ыны? на?ты с?раныстарын ескере отырып, ?леуметтендіруге ба?ыттал?ан арнайы дайындау ж?йесін жасау.
Ба?дарлы о?ытуды? негізгі міндеттері:
- Жалпы орта білім ба?дарламасыны? жеке п?ндерін тере?дете о?ыту
- Білім мазм?ныны саралау?а ж?не ?р о?ушыны? жеке білімдік траекториясын ??ру?а жа?дай жасау;
- Жалпы орта ж?не к?сіби білім арасында?ы саба?тасты?ты, ба?дарлы сынып о?ушыларын жо?ар?ы о?у орныныда білімін жал?астыру?а дайындауды ?амтамасыз ету.
Ма?сат?а жету жолдары:
- мектепті? жо?ар?ысатысында ба?дарлы о?ытуды жаппай енгізу жа?дайында?ы о?ыту процесіні? ??рамын, мазм?ны мен ?йымдастырылуын, ?згертуді ?амтамсыз ететін ба?дарлы о?ыту ?ызметіні? нормативтік-???ы?ты? базасын жетілдіру;
- о?у жоспарларыны? мектептік компонентін ?амтамасыз ету ?шін білім беру ж?йесінде бай?аудан ?ткізілген ?олданбалы курстар мен та?дау курстарыны? м?ліметтер ?оры ретіндегі тізбесін жасау;
- ба?дарлы о?ыту ба?дарламасын ресурсты? т?р?ыдан ?амтамасыз ету;
- ба?дарлы о?ытуды? теориялы? ж?не?дістемелік ??раушыларын ?амтамсыз ететін ба?дарлы о?ыту ба?дарламаларын, жа?а буын о?улы?тары мен о?у ?дістемелік кешенімен жетілдіру;
- ба?дарлы емес п?ндер бойынша бірт?таст?сінік ?алыптастыру?а ба?ыттал?ан кіріктірілген о?у курстарын дайындауды ?йымдастыру;
- ба?дарлы о?ыту ба?дарламалары бойынша о?ытуды? типтеріне с?йкес мамандарды ?айта даярлы?тан ?ткізу;
- білім беру мекемелері мен о?ытушыларды? ба?дарлы о?ыту ба?дарламаларын ж?зеге асыру ???ы?ын сертификаттау,
- 9 сынып о?ушыларына ба?дарлы о?ыту ба?дарламаларын д?рыс та?дау?а м?мкіндік беретін ба?даралды дайынды?ты ж?ргізу;
- ба?дарлы о?ытуды ке?к?лемде ж?зеге асыруды ?ол?а алу сия?ты міндеттерді шешу.
Ба?дарлы о?ытуды ?йымдастыру ?лгілеріні? м?мкін н?с?алары ретінде мыныларды атау?а болады:
1. Ба?дарлы о?ытуды ?йымдастыруды? мектепішілік ?лгісі;
2. Ба?дарлы о?ытуды ?йымдастыруды? торапты? ?лгісі:
- ресурсты? орталы? негізінде ?йымдастыру
- ?леуметтік серіктестік негізінде ?йымдастыру.
Мектепішілік ба?дарлау ?лгісі деп ба?дарлы о?ытуды білім беретін бір ?ана мекемені? к?шімен ?йымдастыруды айтады. Б?л жа?дайда жалпы білім беретін мекеме бірба?дарлы немесе к?пба?дарлы болуы м?мкін.
Бірба?дарлы білім беретін мекеме та?далып алын?ан бір ?ана ба?дарды, мысалы, жаратылыстану-математикалы? немесе ?о?амды?-гуманитарлы? ба?дарды ж?зеге асырады.
К?пба?дарлы білім беретін мекеме о?ытуды? бірнеше ба?дарын, мысалы, жаратылыстану-математикалы? ж?не ?о?амды?-гуманитарлы? ба?дарды ж?зеге асырады.
Торапты? ба?дарлау ?лгісі ресурсты? орталы? базасында ж?не ?леуметтік серіктестік негізінде о?ыту ар?ылы ж?зеге асырылады.
1. «Ресурсты? орталы?» ?лгісі:
Жалпы білім беретін мекемелер торабы ше?беріндегі ба?дарлы дайынды?.
2. «?леуметтік серіктестік» ?лгісі:
Білім беретін т?рлі типтегі (лицей, колледж т.б) мекемелер торабы ше?беріндегі ба?дарлы дайынды?.
Б?л жа?дайда жалпы білім беретін мектеп базалы? жалпы білім беретін о?у курстарын, ал мектепті? ?леуметтік серіктестері:
- ба?дарлы жалпы білім беретін курстарды;
- т?жірибеден ?ткізуді;
- жобалы? ж?не зерттеу ж?мыстарын;
- о?ушыларды? шы?армашылы? ?абілетін дамытуды ж?зеге асырады;
Аудан орталы?тарында?ы мектептер мен ауыл мектептері жа?дайында ба?дарлы о?ытуды ?йымдастыруды? мектепішілік ?лгісі де, торапты? ?лгісі де ж?зеге асырылуы м?мкін.
О?ушыларды? к?сіби ба?ыттылы?ын аны?тау
Д?рыс та?далма?ан маманды?ты? жа?ымсыз т?стары тек адамны? ?зіне ?ана емес, б?кіл ?о?ам?а кері ?серін тигізеді. О?ушыны? к?сіби ба?дар та?дау?а к?птеген факторлар ?сер етеді, соны? ішіндегі е? ма?ыздылары:
- Маманды? ж?не оны? ?ажеттілігі туралы білу ;
- Бейімділіктер (?ызы?ушылы?, ынтасы);
- ?абілеттер, денсаулы? (ішкі м?мкіндіктер мен шектеулер );
- Ы?ылас де?гей мен ?зін - ?зі ба?алау;
- Ата – ананы?, отбасыны? к?з?арасы;
- ??рбы – достарыны? к?з?арасы;
- М??алімдер мен мамандарды? к?з?арасы.
О?ушыны? ?з ?ызы?ушылы?ын ж?не к?сіби ба?ытын аны?тау ?шін т?мендегідей зерттеу ж?мыстарын ж?ргізуге болады.
- О?ушыларды? к?сіби ой – ниетін аны?тау;
- О?ушыларды? маманды? туралы хабардарлы?ы;
- О?ушыларды? к?сіби ой – ниетін аны?тау;
- К?сіби- т?л?алы? типті ба?алау;
- О?ушыларды? к?сіби ?ызы?ушылы?ы мен бейімділігі;
- О?ушыларды? ?ызы?ушылы?ы;
- К?сіптік ынталануын зерттеу.
Жалпы орта білім беретін о?у орындарыны? ба?дарлы сыныптарына о?ушыларды ?абылдау реті:
Ба?дарлы сыныптар?а о?ушылар ?абылдауды жалпы орта білім беретін о?у орындарыны? ?абылдау комиссиясы ж?зеге асырады;
Оны? ??рамына жалпы білім беретін о?у орны ??рылтайшыларыны? ?кілдері, директоры, ба?дарлы п?ндерді? м??алімдері кіреді;
?абылдау комиссиясыны? ж?мыс істеу уа?ытын жалпы орта білім беретін о?у орны белгілейді.
Ба?дарлы мектепке ?абылдау м?селесін шешу ?шін 9-сыныпты бітірушілер немесе оларды? ата-аналары міндетті т?рде жалпы орта білім беретін о?у орнына:
- жалпы орта білім беретін о?у орны директорыны? атына жазыл?ан ?абылдау ж?ніндегі ?тініш;
- негізгі орта білімі туралы ку?лік;
- о?у жетістіктерін растайтын ??жаттарын ?ткізулері тиіс.
Б?л ??жаттар жалпы орта білім беретін о?у орныны? 10-сыныбына ?абылдау журналына тіркелгеннен кейін ?тініш иесіне:
- ?тінішті? н?мері;
- тапсырыл?ан ??жаттарды? (хатшыны? немесе ??жаттарды ?абылдау?а жауапты адамны? ?олы ж?не о?у орныны? м?рі ?ойыл?ан) тізімі;
- 10-сынып?а ?абылдан?аны туралы хабарлау мерзімі ж?ніндегі м?лімет;
- тиісті а?парат алып т?ру?а м?мкіндік беретін телефон н?мірі к?рсетілген ??жат беріледі.
Ба?дарлы сыныпта?ы о?ушыларды? саны ?алалы? жерлерге 25-тен, ауылды? жерлерде 20-дан аспауы тиіс.
Ба?дарлы о?ытуды ?йымдастыру?а ?ажетті жа?дайды? болуына ?арай ?олданбалы курстар о?ушыларды топтар?а б?лу ар?ылы о?ытылуы м?мкін.
Жалпы ба?дарлы мектептерге о?ушылар мемлекеттік аттестация
(9-сыныптан кейінгі экзамен) ?орытындысы бойынша ?абылданады.
Е? алдымен ба?дарлы сыныптар?а:
- негізгі орта білімі туралы ?здік ку?лік ал?ан о?ушылар;
- о?ыту ба?дарына с?йкес келетін п?ндер бойынша ауданды?, облысты? ж?не республикалы? олимпиадаларды? же?імпаздары;
- ата-анасы жо? ж?не оларды? ?ам?орлы?ынан айырыл?ан о?ушылар ?абылданады.
О?ушыларды ба?дарлы сыныптар?а ?абылдауда мемлекеттік аттестатция н?тижелерімен бірге Педагогикалы? ке?есті? шешімімен:
- о?ушыны? о?уда?ы ж?не шы?армашылы? белсенділігіні? негізгі формасы мен ба?ыттарыны? ?ыс?аша сипаттамасы, я?ни ?ылыми конференциялдарда, бай?ауларда, о?у лагерлерінде, спорт, к?ркем ?нер жарыстарында жеткен жетістіктері;
- мектеп о?ушыларына арнал?ан ауданды?, облысты? ж?не республикалы? де?гейдегі журналдарда, газеттерде ж?не т.б. баспа беттерінде жары? к?рген е?бектері пайдаланылады.
?сыныл?ан ?тінішті? саны, сыныпта?ы орын санынан асып кеткен жа?дайда 9-сыныпты бітірген т?лектерді ?абылдау оларды? білім жетістіктеріні? рейтингісі негізінде ж?зеге асырылады.
Білім беру бас?армалары ?зіне ?арайтын барлы? жалпы орта білім беретін о?у орындары ?шін білім рейтингін ??руды? біры??ай критериилерін белгілеп, оларды ?з уа?ытында 9-сыныпты бітірген т?лектерге ж?не оларды? ата-аналарына хабарлайды.
?сыныл?ан барлы? ??жаттар ?абылдау комиссиясыны? м?жілісінде ?аралып, с?йкес хаттамасы жазылады.
Ба?дармен о?ытатын сыныптар?а ?абылдау 1-шілдеде ая?талады.
Кей жа?дайда 1-тамыздан 30-тамыз?а дейін ?осымша ?абылдау ж?мыстары ж?ргізілуі м?мкін. ?осымша ?абылдау жасау ?шін жалпы орта білім беретін о?у орныны? директорына ?рбір ба?дар бойынша 5 орынды жеке ?стау?а р??сат етіледі.
О?ушыларды? жалпы орта білім беретін о?у орныны? ба?дарлы сыныптарына о?ушыларды ?абылдау ж?ніндегі б?йры?ы 30-тамыздан ?алдырылмай шы?арылып ?тініш берушілерге таныстырылады.
Ба?дарлы сыныптар?а ?абылдан?ан барлы? о?ушылар ж?не оларды?
ата-аналары жалпы орта білім беретін о?у орныны? Жар?ысымен оны?
білім беру ?ызметін ж?ргізу ???ы?ы к?рсетілген лицензиясымен ж?не т.б. ??жаттарымен танысу?а міндетті.
10-сыныпта о?итын о?ушылар І то?санны? ая?ында:
- І то?санды ойда?ыдай ая?та?ан жа?дайда;
- Жа?адан та?дап отыр?ан ба?дары бойынша п?ндерді игерудегі
о?ылы?тарды жою бойынша ?з бетінше сына? тапсыр?ан жа?дайда;
- О?ушыны? ата-анасы жазбаша т?рде келісім берген жа?дайда ?здеріні?
о?у ба?дарын ?згерте алады.
Бейіналды даярлы? ж?мыстарын ?йымдастыру м?селелері
«Адам ?зіні? ы??айымен, еркімен ?ызмет ететін зат. Іштен ту?аннан –а? белгілі бір ?нерге, ?ызметке икемді болып туады. Бас?аша айт?анда ?р адамда бір н?рсе - талап, ы??ай, ?абілет, я?ни зеректік болады. Біреуі бала о?ыту?а, біреуі ?кім болу?а, біреуі д?рігерлікке берілуге, біреуі сауда?а, біреуі с?зге ы??айланып жаралады. Кейде кім ?зіне біткен ы??айына ?арай ?з жолымен ж?ріп ?ызмет етсе, ?з басына, ?леуметке де к?п пайда келтірмек » - деген Ж Аймауытовты? м?ралы с?зі ?лі к?нге ма?ызын жой?ан емес.
Ба?дарлы о?ытуды ?йымдастыруды бастауыш сатыдан – басталады.
1-9 сыныптарда бейіналды даярлы? ж?мыстарын типтік о?у жоспарыны? вариативті б?лімінен ?йымдастыру?а болады.
Бейіналды даярлы? ж?мыстарын ?йымдастыру кезінде о?ушыларды? жеке бас ерекшеліктерін, ?абілеттері мен м?мкіндіктерін, ?ызы?ушылы?ы мен ?ажеттіліктерін аны?тайтын т?рлі педагогикалы?- психологиялы? тесттер алу ж?не маманды? туралы ке? к?лемде а?парат беру м?селелеріне баса назар аудару ?ажет.
Бейіналды даярлы? ж?мыстарын екі кезе?де ?йымдастыру?а болады.
1 кезе?: Жас?спірімдерді маманды?тар ?лемімен ж?не ?р маманды?ты? адам?а ?ояр талаптарымен тере?дей таныстыру.
2 кезе?: Бейіндік ба?дарды аны?тау, м?нда?ы басты ма?сат т?рлі ?ызмет саласында?ы т?л?аны? ?ызы?ушылы?ы мен ?ажеттілігін, бейімін аны?тау.
Бейіналды даярлы?ты? басты ма?саты баланы? ?абілетін ескере отырып, болаша?та?ы маманды?ына икемділігін аны?тау, ?з бейініне ?арай т?л?аны? ?з м?мкіндіктерін пайдалану?а ба?ыт – ба?дар беру ж?не ?зін -?зі тануына м?мкіндік жасау. Осыдан со? т?л?ада т?мендегідей ?асиеттер жина?талып, ?з бетінше шешім ?абылдай алуы тиіс.
?орытындылай келе, орта білім беруді? ма?саты е? алдымен, болаша?ымыз-жастарды? саналы т?рбие мен сапалы білім алуына жол ашып ?ана ?оймай, оларды? белгілі бір к?сіпке деген ынтасын барынша арттыра т?седу.
1 127
54 252 
