Энхэргэн эжымни, хүндэтэ багшамни...

Энхэргэн эжымни, хүндэтэ багшамни...

Өөрынгөө эжы, манда ород хэлэ, литература олон жэлэй туршада зааһан Цыренжапова Гыма Базаржаповнада эдэ шүлэглэмэл мүрнүүдые зорюулая.

…Зүүдэн гүлмэр ухааемнай

Зүбөөр залаа манай багша.

Уран туужа хэшээлнүүдтнай

Уулын сэбэр аршаан бэлэй.

Омог дуулим бодолнууднай

Одон шэнги һаруул бэлэй.

Сэнгүү эдир зүрхыемнай

Сэсэн болгоо манай багша.

Минии эжы 1947 ондо Эгэтын-Адаг нютагта түрөөһэн. 1953 оной намар нютагайнгаа һургуулида орожо, найман класс дүргээ. Тиин Улаан-Үдын багшанарай училищи 1967 ондо түгэсөөд, түрэл һургуулидаа бусажа ерэһэн юм. Түрүүшээр пионервожатаар, удаань эхин классуудай багшаар хүдэлжэ эхилһэн. 1977 ондо Буряадай гүрэнэй багшанарай дээдэ һургуулиин хэлэ бэшэгэй факультет заочно һуража дүргээ.

Хуби заяагаа минии аба Цыренжапов Жалсан-Доржо Норбожамсуевичтай ниилүүлжэ, айл боложо түбхинэһэн юм. Зургаан үри хүүгэдээ үндылгэжэ, гарымнай ганзагада, хүлымнай дүрөөдэ хүргэжэ табяа. Хэдышье сүлөөгүй ябаа һаа, эжымнай үхибүүн бүхэнөө энхэржэ, хүн бүхэндэ зүрхэнэй дулаан үгэнүүдые хэлэжэ шададаг юм. Номгон даруу зантай, хүн зондоо хүндэтэй эжыгээрээ, бидэ, үхибүүдынь омогорхожо ябадагбди.

Энэнһээ гадна, эжымни манай буряад класста дүрбэдэхи һургуулияа дүргэтэрнай ород хэлэ, литература зааһан. Эжыдээ заалгахада, нэгэ талааһа зохид, нүгөө талаһаа харюусалгатай байгша һэн. Хэшээл бүхэндэ ханалгатайгаар хандаха, түсэб табиха, һурагшадайнгаа олон дэбтэрнүүдые нилээн һуужа шалгаха…

Эдэ жэлнүүд соо олон юумэ мэдэхэ болообди. Ородой агууехэ шүлэгшэн А.С. Пушкинай зохёолнууд, М.Ю. Лермонтовай, А. Блогай уянгата шүлэгүүд, Тургеневай, Бунинай рассказууд, повестьнууд, Горькын, Маяковскын зохёолнууд, Достоевскын, Толстойн романууд…гээд литературын үргэн ехэ программа шадаха зэргээрээ шудалжа гараабди.

Уран гоёор шүлэг уншажа, зохёолнуудаар найруулга бэшэжэ, уншаһанаа ород хэлэн дээрэ хэлэжэ һураабди. Ород хэлэнэй хэшээлнүүдтэ элдэб олон дүримүүдые сээжэлдэжэ, бэшэхэдээ тэдэнээ хэрэглэхэ гэжэ яатараа оролдодог һэмбибди. Заримдаа алдуунуудые хэжэрхёод, «муу» гэһэн сэгнэлтэ абаха ушар болодог лэ һэн ааб даа. Багшамнай хүн бүхэндэ анхарал хандуулжа, хэды дахин дабтажа, ойлгуулжа үгэдэг һэн. Зузаан, нимгэншье толинуудые хайшан гэжэ хэрэглэхэб, ямар ушарта орфографическа, удха тайлбарилан толи нээжэ харахаб гэжэ хэлэжэ үгэдэг һэн.

Һурагшадай шалгалта барилга болбол багшын ажалай дүн, сэгнэлтэ болоно ха юм даа. Бидэ наймадахи класс дүргэхэдээ, ород хэлэнэй шалгалтада диктант бэшээ һэмди. Тиин һургуулияа дүргэжэ байхадаа, ород литератураа найруулга бэшэлгэ болоо. Гыма Базаржаповна бидэндэ һанаагаа зобожо, хүн бүхэндэ дүтэлжэ, мартаһан зүйлнүүдые һануулжа, буруу бэшэһыемнай заажа үгэгшэ бэлэй. Иигэжэ багшынгаа оролдосотойгоор зааһанай хүсөөр «дунда зэргэ», «һайн», «эрхим» гэһэн сэгнэлтэнүүдые абажа гараа һэмди.

Эжымни түрэл һургуулидаа дүшөөд жэлэй туршада хүдэлһэн байгаа, дүрбэн выпуск гарганхай. Түрүүшын выпускнь 1962 онойхид болоно. Хоёрдохи выпуск 1966 онойхид, эдэнь эжыдэмни нэгэдэхиһээ арбадахи класс дүргэтэрээ һураһан юм. Удаань 1972 оной, мүн 1981 хүбүүд, басагад Гыма Базаржаповнагай выпускнууд болоно. Олон шабинарайнь дундаһаа эмшэд, багшанар, хүдөө ажахын мэргэжэлтэд урган гараа.

Оролдосотой бэрхээр хүдэлһэнэйнгөө түлөө олон грамотануудаар шагнагдаһан, «Арадай гэгээрэлэй отличник» гэһэн нэрэ зэргэдэ хүртөө юм. Олон шабинарайнь, үхибүүдэйнь зүгһөө бүхы дэлхэйн һайханиие эжыдээ хүсэнэб.

Эрдэмэй ажалда абьяастай,

Эхэ орондоо магтаалтай,

Аша гушанараа дхэжэ,

Амгалан тайбан һуугыт даа!

О.Ж. Бардуева

Эгэтын – Адагай һургуулиин багша.