Кері байланыс- келесі әрекеттерді ынталандыруға бағытталған рефлексияның ақпараттық негізі

№1

«Рефлексия» сөзі латын тіліндегі «reflexio» - “артқа қарау” деген ұғымынан туындайды. Жалпы алғанда рефлексия зерттеу секілді: адам мұнда өзінің ішкі дүниесін жан-жақты қарастырады, яғни өзін өзі зерттейді.

Бұл зерттеудің басты тақырыбы адамның өзі болып табылады, рефлексия адамның өзінің ішкі ахуалы мен өзгерістерін тануы іспеттес: адам жасап жатқан әрекеттерін бір сәтте доғарып, өзінің ішкі жан дүниесіне үңіледі, өзімен өзі әңгімелеседі, сырласады, әрекеттерін талдап,оларға баға береді, өзіне «сырт» көзбен қарайды.

Осыдан кейін әрекеттеріне өзгерістер енгізеді, кемшіліктерін түзейді, оларды болдырмаудың жолдарын қарастырады, болашақта қандай істер жасайтындығын жоспарлайды.

№2

Педагогикалық рефлексия - мұғалімнің өзіне, өзінің қылықтарына объективті баға беру, оны балалар, басқа адамдар, ең әуелі педагогикалық қатынас процесінде муғалім әрекеттесетін адамдар қалай қабылдайтынын түсіну қабілегі.

Рефлексияны ойлау, ес, сана сияқты танымдық үрдістер адам табиғатына тән болғандықтан олардан бөліп қарауға болмайды. Оқыту барысында білім алушылардың жас ерекшеліктеріне қарай рефлексияның да әр түрлі формаларын жиі қолдануды мақсат етіп, ол сабақ соныңда асығыс атқарыла салмай, балаға байыппен ойлануға мүмкіндік беретіндей етіп үйымдастырылуы шарт.

Қазіргі білімдік мақсаттарға сай білім алушыны рефлексия жасауға дағдыландыру мұғалімнің басты міндеттерінің бірі болғандықтан, ол - сабақтың да негізгі компоненттерінің бірі болуы тиіс.

№3

Шет тілдер сөздігінде рефлексия ой електен өткізу, өзін өзі тану, өз өзіне есеп беру деген сөз. Ал педагогика саласында рефлексия іс-әрекеттің өзіндік талдауы және оның нәтижесі. Оқушылардың ой-өрісінің дамуы оқу үрдісі кезінде болады, ол оқушының өз бетімен білімін толықтыруы мен өзін өзі дамытуды қамтиды, бұл екеуі де рефлексиясыз жүзеге асуы мүмкін емес. Білімді саналы түрде меңгеру және белсенді болу дамыта отырып оқытудың негізгі қағидаларының бірі. Оқушы білім алудың мақсатын саналы түрде түсінсе ғана белсенді болады. 
Рефлексияны әр түрлі кезеңде жүзеге асыруға болады, сабақтың соңында, әр тақырыптың соңында, сабақ этаптарының арасында, тарау соңында. Ол ақырындап оқушының ішкі рефлексиясына ұласу керек. 
Қызмет тұрғысынан рефлексияның төмендегідей түрлері бар:

1. сенсорлық\сезімдік рефлексия;

2.әрекет рефлескиясы

3.зияткерлік рефлексия

4.ішкі әлем рефлексиясы

№4
1. Сенсорлық\сезімдік рефлексия. Көңіл – күй мен эмоциялық бағалауды білдіру (ұнады\ұанмады, жайлы\жайсыз, қажет\қажет емес) сабақтың басында немесе аяғында топпен эмоциалдық байланыс орнату үшін қолдану тиімді. Адамның көңіл - күйі бейнеленген карточкалар, көңіл - күйдің түстін бейнелері, эмоциалдық сурет рәсімдерін қолдануға болады. Сабақтың басында және аяғында. 
2. Әрекет рефлексиясы: өз әрекеттеріне баға беру (жасадым\жасамадым, үлгердім\үлгермедім),оқу материалын игеру тәсілдері мен құралдарын сараптау, ең тиімді шешімдерді іздестіру. Әрекет рефлексиясын сабақ соңында қолдану әр оқушының белсенділік деңгейін көрсетеді.

3.Зияткерлік рефлексия: танымдық ұғымдар тұрғысынан сабаққа немесе өз түсінігіне баға беру (білдім\білмедім, түсіндім\ түсінбедім, оңай болды\қиындық тұғызды)

4.Ішкі әлем рефлексиясы: рухани мәселелер ауқымында өзін бағалау (өзгердім\өзгермедім, жақсардым\ нашарладым, мен үшін құнды болды\ болмады)

№2 қосымша

№ 1 топ «Менің көңіл-күйім баспалдағы”

Салынған баспалдақтардың біреуіне оқушы жабыстырады.

Баспалдақтар:

Керемет!

Өзіме сенімдімін!

Жақсы!

Жаман емес

Маған көмек керек!

Білмеймін

Нашар

№2 қосымша

№ 1 топ «Менің көңіл-күйім баспалдағы”

Салынған баспалдақтардың біреуіне оқушы жабыстырады.

Баспалдақтар:

Керемет!

Өзіме сенімдімін!

Жақсы!

Жаман емес

Маған көмек керек!

Білмеймін

Нашар

№2 қосымша

№2 топ «Бес саусақ» тәсілі.

Оқушылар параққа алақандарын қойып, оны жиегімен қаламмен айналдырып өтеді. Осыдан соң , олар сабақ туралы сұрақтарға жауап береді, салынған саусақтарына жазылады:

• Бас бармақ- басты мәселе.Бүгін сабақта ең құнды мәселе қандай болды?

• Балалы үйрек-бірлесу. Мен топта\жұпта қалай жұмыс жасадым? Кімге көмек бердім?

• Ортан терек- ойлану. Мен бүгін қандай білім мен тәжірибе алдым?

• Шылдыр шұмек-шынайылық. Сабақ маған ұнады ма? Неліктен?

• Кішкентай бөбек-көңіл-күй ахуалы. Мен сабақта өзімді қалайша сезіндім?

№2 қосымша

№2 топ «Бес саусақ» тәсілі.

Оқушылар параққа алақандарын қойып, оны жиегімен қаламмен айналдырып өтеді. Осыдан соң , олар сабақ туралы сұрақтарға жауап береді, салынған саусақтарына жазылады:

• Бас бармақ- басты мәселе.Бүгін сабақта ең құнды мәселе қандай болды?

• Балалы үйрек-бірлесу. Мен топта\жұпта қалай жұмыс жасадым? Кімге көмек бердім?

• Ортан терек- ойлану. Мен бүгін қандай білім мен тәжірибе алдым?

• Шылдыр шұмек-шынайылық. Сабақ маған ұнады ма? Неліктен?

• Кішкентай бөбек-көңіл-күй ахуалы. Мен сабақта өзімді қалайша сезіндім?

№2 қосымша

№3 топ «Менің сабақтан кейінгі әсерім» кестесі

№2 қосымша

№3 топ «Менің сабақтан кейінгі әсерім» кестесі

№2 қосымша

№4 топ «Аяқталмаған сәйлем» тәсілі

• Бүгін мен үшін ....................................................құнды болды.

• Мен мынаны білдім . ...................................................................

• Маған қызық болғаны...................................................................

• Мен енді................................................................. жасай аламын

• Маған ..................................................... қиын болды.

• Сабақ менің өміріме..............................................берді

№2 қосымша

№4 топ «Аяқталмаған сәйлем» тәсілі

• Бүгін мен үшін ....................................................құнды болды.

• Мен мынаны білдім . ...................................................................

• Маған қызық болғаны...................................................................

• Мен енді................................................................. жасай аламын

• Маған ..................................................... қиын болды.

• Сабақ менің өміріме..............................................берді

№2 қосымша

№4 топ «Аяқталмаған сәйлем» тәсілі

• Бүгін мен үшін ....................................................құнды болды.

• Мен мынаны білдім . ...................................................................

• Маған қызық болғаны...................................................................

• Мен енді................................................................. жасай аламын

• Маған ..................................................... қиын болды.

• Сабақ менің өміріме..............................................берді

3

Кері байланыс-

келесі әрекеттерді ынталандыруға бағытталған рефлексияның ақпараттық негізі

Ой қозғау

- сабақтың соңғы этапында қандай педагогикалық тәсілдер қолданасыз?

-Рефлексия дегеніміз не? 

-Рефлексияның мақсаты неде?

-Рефлексияның қандай түрлерін білесіздер?

-Қандай әдіс - тәсілдері бар? 

-Рефлексия  мен кері байланыстың ұқсастығы мен айырмашылығы неде?

Рефлексия-глоссарий

• «Рефлексия» сөзі латын тіліндегі «reflexio » - “артқа қарау” деген ұғымынан туындайды. Жалпы алғанда рефлексия зерттеу секілді: адам мұнда өзінің ішкі дүниесін жан-жақты қарастырады, яғни өзін өзі зерттейді.

Бұл зерттеудің басты тақырыбы адамның өзі болып табылады, рефлексия адамның өзінің ішкі ахуалы мен өзгерістерін тануы іспеттес: адам жасап жатқан әрекеттерін бір сәтте доғарып, өзінің ішкі жан дүниесіне үңіледі, өзімен өзі әңгімелеседі, сырласады, әрекеттерін талдап,оларға баға береді, өзіне «сырт» көзбен қарайды.

Осыдан кейін әрекеттеріне өзгерістер енгізеді, кемшіліктерін түзейді, оларды болдырмаудың жолдарын қарастырады, болашақта қандай істер жасайтындығын жоспарлайды.

• Рефлексия- өзіндік тәжірибе, өзін өзі тану мен өздігімен үйрену туралы ойлану.Ол білім алушыларға өзінің үйрену әрекеттері мен амалдарын айқындау мен нақтылау , үйренудің мақсат-міндеттерін тұжырымдау, үйрену нәтижелерін сараптап, ой елегінен өткізу мүмкіндіктерін береді.
• Педагогикалық рефлексия - мұғалімнің өзіне, өзінің қылықтарына объективті баға беру, оны балалар, басқа адамдар, ең әуелі педагогикалық қатынас процесінде муғалім әрекеттесетін адамдар қалай қабылдайтынын түсіну қабілеті.

• Оқыту барысында білім алушылардың жас ерекшеліктеріне қарай рефлексияның да әр түрлі формаларын жиі қолдануды мақсат етіп, ол сабақ соныңда асығыс атқарыла салмай, балаға байыппен ойлануға мүмкіндік беретіндей етіп үйымдастырылуы шарт.

Рефлексияның қадамдары

• Аялдама жасау (тоқтау);
• Артқа қарау : түсіну, талдау, бағалау;
• Өзгерістер енгізу;
• Болашақты жоспарлау .

Cабақтан кейін өзіңізге мынадай сұрақтар қойып, оларға жауап берсеңіз

-сабақты өткізуім өзіме ұнады ма?

-мен сабақта нақты мақсат қойдым ба?

-мен мақсатыма жеттім бе? Оның дәлелдері қандай болды?

-таңдап алынған тәсілдер тақырыпты тереңінен ашуға көмектесті ме?

-талқылауды жандандыратын ашық сұрақтарды қойып отырдым ба?

-барлық оқушылар сабаққа белсенді түрде қатысты ма?

• -мен оқушыларды сабаққа белсене қатысуын ынталандыра алдым ба?
• -өзіне өзі сенбейтін оқушыларды қолдап отырдым ба?
• Мен зерттеу сұрақтарын қойып, жорамалдау жасауға ынталандырдым ба?
• Менің пікірім оқушылардың пайымдауларынан үстем болған жоқпа?
• Мен әрбір әрекеттен кейін оқушылардан кері байланыс алып отырдым ба?
• Менің ең сәтті шыққан әрекетім қандай болды?
• Менің ең сәтсіз шыққан әректім қандай болды?
• Бұл сабақ бұдан да мәнді болу үшін оған қандай өзгерістер енгізе аламын?

- жеке

-топтық

• Сыныптық

• Сабақ жоспарындағы мұғалім рефлексиясы

Рефлексия

Төмендегі бос ұяшыққа сабақ туралы өз пікірлеріңізді жазыңыз.Сол ұяшықтағы сіздің сабағыңыздың тақырыбына сәйкес келетін сұрақтарға жауап беріңіз

Сабақ оқу мақсаттары шынайы ма?

-

Бүгін оқушылар не білді?

Қорытынды бағамдау

-

Сыныптағы ахуал қандай болды?

Қандай екі нәрсе табысты болды (оқытудыда, оқуды да ескеріңіз )

-

-

Мен жоспарлаған саралау шаралары тиімді болды ма?

-

Мен берілген уақыт ішінде үлгердім бе?

-

Қандай екі нәрсе сабақты жақсатта алады (оқытуды да, оқуды да ескеріңіз)

Мен өз жоспарыма қандай түзетулер еңгіздім және неліктен?

-

-

-

-

Сабақ барысында мен сынып немесе жекелеген оқушылар туралы менің келесі сабағымды жетілдіруге көмектесетін не білдім?

- жеке

-топтық

• Сыныптық

Кері байланыс

• Өзіне сырт көзбен қараған адам басқа адамдардың өзі туралы пікірлері арқасында рефлексиясын тереңдете түседі. Өзі туралы сырт пікірлерді адам қарым қатынаста біледі. Осындай қарым қатынаста өзі туралы пікірді есту мен білуді КЕРІ БАЙЛАНЫС деп атайды. Сырт пікірлер адамға өзінің қайда және қандай екендігін білуге көмектесіп, болашақ әрекеттеріне түзету енгізіп, оларды жоспарлау мүмкіндігін береді. Сол себепті КЕРІ БАЙЛАНЫС - келесі әрекеттерді ынталандыруға бағытталған РЕФЛЕКСИЯНЫҢ АҚПАРАТТЫҚ НЕГІЗІ .
• Адамның бір ерекше қасиеті бар: біз өзіміз туралы өзгелердің пікірін естігіміз келіп тұрады. Сондықтан да кез келген әрекеттен кейін басқалардан “Қалай болды? Мен сырт көзге қалай болып көріндім? Қалай сөйледім?....” деп өзіміз туралы пікірін сұраймыз. Сол әрекетті бақылаған адам өз пікірін айтады, бағасын береді. Оның пікірі өзіміздің оймен Сәйкес келуі немесе келмеуі де мүмкін. Алайда СЫРТ

ПІКІР БІЗГЕ БІЛІМ МЕН ӘРЕКЕТТЕРІМІЗДІ ТҮЗЕТУ, ЖАҚСАРТУ МҮМКІНДІГІН БЕРЕДІ. Олардың мұндай пікірі біз үшін

КЕРІ БАЙЛАНЫС болады.

Кері байланысты ұсынғанда:

• Позитивті болу : талданып жатқан әрекеттің жағымды, ұтымды жақтарын көруді ұмтылу қажет;
• Бағалаушы болмау : біз басқалардан артық та, кем де емеспіз, тек өзгешеміз, сол себепті өзімізді жоғары да, төмен де қоймау керек, тек өз ойымыз бен түсінігімізді келтірк қажет;
• Кеңес бермеу, тек ұсыныс жасау : сөйлеу интонациясы сұраулы, ал ең жиі қайталанатын сөзі “мүмкін” болуы керек болар, кері байланыс алушымен ақылдасып тұрғандай болады: “Мүмкін былай жасау керек шығар?”
• Ынталандыруға ұмтылу : адамды шығармашылық жұмысқа ынталандыру,
• Сыпайы болу : ұрыспай, дөрекі сөйлемей, ренжітпеуге тырысу
• Тең ұстау : кері байланысты жүргізудің негізгі нысаны ақылдасу, кеңесу, екі жақта бір біріне пара пар болуы керек

Кері байланысты алғанда

• Ризашылық білдіру : айтылған ескертпелер мен ұсыныстарғы ризашылықпен қарау керек , кері байланыс берушіні де жігерлендіріп отыру қажет;
• Тыңдай білу: кері байланыс берушінің сөзін бөлмей , қажет болған жағдайда оған ойын нақытлайтын сұрақтар қою арқылы әңгімені өзіңізге қажет бағытқа бұрып отырыңыз;
• Мадақтай білу: ризашылық білдірумен қатар мадақтауды да ұмытпаңыздар, “Бұл ұсынысыңыз менің тәжірибемде маңызды орын алады деп ойлаймын ” секілді сыпайы мақтаулардың әңгімені мәнді жасайтыны анық.