Классный час "Шагаа!"

Класс шагы.

Тема: Шаг чаагай! Шага чаагай.

Курай – курай !

Сорулгазы:1) Шага дугайында уругларнын билиин ханыладыр;

2) Аас чугаа сайзырадылгазын чорудар;

3) Тыва чоннун чаагай чанчылдарынга ундезилеп кижизидилгени чорудар.

1.Кичээлдин сорулгазын таныштырар.

- Бо кичээлде Тыва чоннун национал байырлалы шагааны байырлаар,оон дугайында билип алыр бис.

2. Шагааа дугайында эге сос.

Башкы Шага уругларга беседа чорудар.

- Шага бурун шагда тывылган.Чаа чыл байырлалы. Шагааны кыштын айы тонуп чорда азы частын бир дугаар айында, эртенги дан хаяазы – биле уткуп аар бис.Шагаада улус хондур удувас тывызыктажып,тоолдажып, ойнап – хоглеп байырлаар. Ынчангаш бис ам клазывыска шагаалаар – дыр бис. Байырлалывыста Бора -Шээлей биле Бокту - Кириш ааалдап келген. Олар бистин байырлалывысты башкарып эрттирерлер.

3.Бора -Шээлей :

- Уруглар! Шагааны бистин – биле байырлаар силер бе?

Бокту –Кириш :

Тывынгыр –даа, угаангыр –даа,сагынгыр-даа,

Тыва чоннун тоолдарынын маадырлары

Бокту-Кириш, Бора-Шээлей алышкы бис

Моорлап келген амыр-менди солчуп тур бис.

(могеерлер)

Бора-Шээлей:

Танышканда , корушкенде чуу боор ийик

Ойнап хоглеп алыылынар.

Башкарыкчы, ойнадыкчы, хогледикчи

Баран болуп, хулээлгевис дыннадып каал.

Бокту –Кириш :

Шагдан тура манаанывыс

Шагаавысты ажыттывыс

Каткы хоглуг адыш часкап

Ыт чылды уткуп алыыл.

(Унуп келген чыл кылдыр кеттинип алган оореникчи танцылап унуп келгеш, ол дириг амыттанны оттунгеш,халыпуне бээр. Ону хогжум уделгези, адыш часкаашкыны –биле эрттирер ).

Бора –Шээлей :

Башкыларым, ажы –толдер

Баарынарга чолуктувус.

Ада Хунге,ие Черге

Ак –кок Дээрге, Отка, Сугга

Айдыс кылып , чажыг чажып,

Авыралдап чудуулунер.

(тос карак –биле чажыг чажар,а Бокту –Кириш сан тудуп алган олурган улусту айдызаар. Ол уеде микрофон –биле ун йорээр).

Чап –чаа келген ыт чылым,

Чаяалганар будер болзун!

Ада –ие,ажы-толге

Аарыг-аржык чагдавазын!

Ортек-уне кудулазын!

Оре-шире турбас болзун!

Бора-Шээлей:Чаа чылда алгадывыс!

Чаза ойнап хоглээлинер!

Бокту-Кириш:Аравыста чеченнер бар бе? Шаннал-мактал манап тур.

Бора-Шээлей :Силер чеченнер силер бе?Дыннагар че.

Олар:Ийе,чеченн

Оол:Чечен менде

Чечек черде

Уруг:Мерген менде

Мезил хемде.

Оол:Уран менде

Улар дагда.

Уруг:Бодал менде

Богда дээрде.

Оол:Карак-ла бо! Хайым-дыр бис.

.

Уруг:Катап база кагжыптаалам.

Оол:Ынгангай-ла.Ынчаарга чул?

Уруг:Чок боорда

Чогум чуу чуве чогул?

Оол:Дээрнин тепкиижи чок,

Чернин баганазы чок,

Агаарнын чузуну чок.

Уруг:Авай-авай,

Анна аттыг кижи-дир сен!

Чуу чуве эн бергел,

Чунун-биле бадыткаар сен?

Оол: (боданып)

Эриин ашкан далай берге.

Эзер алган аът берге,

Эзим чиген орт берге,

Эрбег унген аал Берге.

Уруг:Туларын чок

Тулган-дыр сен.

Аштырганым

Айыткап каайн.

Оол:Адыр,адыр

Ам мен сени шенеп корейн.

Уруг:Харын ынчал,

Харыылаптар чадавас мен.

Оол:Чуу чуве туттунмазыл?

Уруг:Коску-даа бол

Холеге туттунмас.

Бустуг-даа бол,

Булут туттунмас.

Оол:Чуу чуве

Коорге козулбезил,

Тударга

Туттунмазыл?

Уруг: (кезек бодангаш).

Сактып келдим –

Салгын дийин!

Оол:Ала карак даалыктаар,

Аттыг чечен кижи-дир сен!

Халап чежел,

Харыылам че?!

Уруг:Орт халап,

Суг халап,

Чер шимчээр халап!

Оол:Хайым-дыр бис,

Кайывыс-даа чечен-дир бис!

Бокту-Кириш:Кайынар-даа чечен богаш

Кайгамчыктыг сагынгыр-дыр!

Шанналынга мыя мону

Шаавыс-биле берип тур бис.

Шаанда уруглар «Матпаадырлап» ойнаар турганнар. Ону билир улус бээр унуп келинер.( Ийи уруг азы оол) Башкыларынар болгаш ооруннер сонуургап корзун, ойнанар че.

Бирээзи:Матпаадыр паштазын

Бажы-курлуг мананзын,

Орта-мерген одун салзын,

Увай-шээжек уруктазын,

Биче-буувей бурек чизин,

Чуп-чудурук,

Кып-кыры,

Оп-ожун.

Чап-чарын,

Тас кодук,

Кичик-кичик

Бора-Шээлей:Уруглар,ужар-ушрастап ойнаптаалынар.Ужар чувеге холун ору кодурер, ушпас чувеге холун кодурбес.Кичээнгей чок болур болза,шииткел алыр.