Kıpçaan teoretik liţeyi B.Yanakoglunun adında
Klastan dışarı urok
«Ana-boba – paalı laflar.
Kim onnarı sayér, o çok yaşéér».
(6kl,10kl,11kl)
Hazırladı: gagauz dilindä
hem literaturasında üüredici
Todorova S.A.
2017yıl
Todorova S.A.
Kıpçaan teoretik liţeyi
B.Yanakoglunun adında
«Ana-boba – paalı laflar.
Kim onnarı sayér, o çok yaşêêr».
Subkompetenţiyalar:
1. Terbiyetmää sevgi hem dooru davranışlar ayleyä.
2. İlerletmää üürenicilerin yaratıcılık becermeklerini hem gözäl lafetmesini.
3. Terbiyetmää hatırlı davranmaklar anaya-bobaya hem aylä paalılıklarına.
4. Tanıştırmaa kurallarlan, angıları kaavileder ayleyi.
5. İlerletmää üürenicilerin becermeklerini yaratıcılık uurda.
Kullanılan tedarıklar: kompyuter, proektor, tafta, kiyatlar.
-Zaman hayır olsun paalı musaafirlär!
Hoş geldiniz bizim evimizin musaafir odasına. Büün biz sizinnän lafedecez herbir insanın canına yakın insannarı için- analar için hem bobalar için.
Gimnı çalmak.
Yakınnarda olacek yortular, angılarında biz kutlayacez en yakın canımıza insannarı. Fevralın 23-dä kutlayacez bobalarımızı. Mardın 8-dä – analarımızı. Büün biz lafedecez aylä için.
Aylä – en önemli, ne var insanın yaşamasında. Aylä - insanın yaşamasında en paalı insannar . Aylä – insannar, angılarını biz beeneriz, angılarından örnek alêrız, kimin için düşüneriz, kima saalık dua ederiz. Sade ayledä biz üüreneriz sevmää, hatırlamaa.
Epigrafımız: Ne mutlu yaşamaa ayledä,
Açan mamuylan baka evdä.
Açıklayın .
Asoţiaţiyalar lafa Aylä.
Taftada asılı aaç, angısının dalları küsülü durêr. Bizim davamız – şennendirmää onu. İşleyelim grupalarda. Aaç. (Igrupa- aaca asêrlar elleri epitetlärlän, II grupa - metaforalarlan, III grupa - uydurmalarlan).
Bibliyadan haberlär. Nad.Malaçlı
Bibliyada var 10 zapoved, angılarının arasında en önemli sayılêr «Hatırla bobanı hem ananı senin. Hayır bulursun bu dünnedä, ömürün da uzun olur bu dünnedä».
Çok eski zamannarda şımarık uşakları çok kötü cezalardılar – vardı nasıl onnara taş ta atsınnar. En korkunç ceza beklärdi onnarı, kim kötü laflar sölärdi bobasına-anasına yada onnar için sölärdi kötü laflar. Onnara karar böläydi: ‘’Kim el kaldıracek bobasına yada anasına, onu bekleer ölüm’’. Hep bölä ceza beklärdi onu, kim kötü laf sölärdi onnara yada onnar için. Cezalılarlan kimsey dostlaşmazdı, selämnaşmazdı, onnarı kabul etmäzdilär küü yortularına.
Bibliyada söleniler, ani uşakları lääzım terbi etmää dürüst hem fenalıklan, ki seslesinnär. Sıkça cezalamaa, onnarın iilii için. Söleniler ‘’Kimin canı acıyêr uşaana el yada ses kaldırmaa, o sevmeer uşaanı’’.
Soruşlar üürenicilerä:
Ana-boba nasaatı, blagosloveniyası – en paalı ne onnar var nicä versin uşaklarına. Eveldän gagauzlarda var adet – evdän çıkarkan, prost olmak –ananın – bobanın elini öpmäk hem dizlerini öpmäk.
Bibliyanın zapovedlerini göreriz gagauz halkın söleyişlerindä da:
Ana-boba duası da büük, betvası da.
Karılar kedi gibi, evä girdilär- yuva yapêrlar.
Evin canı adamdır.
Bobasız evdä uşaklar sokakta.
Boba yokkana, ev daalêêr.
Fidan büküler körpäykän, uşak terbi ediler küçükkän.
Bu dunnedä var laflar, angılarını biz sayêrız ayozlu laflar. Bu ayozlu sıcak, yalpak lafların arasında – laf ‘’Mamu’’. Bunun için bu laf dolu ruh sıcaklıınnan, yalpaklıklan, gözelliklän. Analar , unudup acılarını, mum gibi eriyerlär kendi yavruları için, bişey istemeyeräk geeri. Kendilerini kurban verip, dua ederlär, umutlanêrlar hem inanêrlar, ani onnarın uşakları olacek bu dunnedä Haliz Adam.
Biz küçükkän analar – bobalar beenerlär bizi cuvapsız sevdaylan. Onnar suuk kalmêêrlar bizim problemalarımıza, düşünerlär, neredäyiz biz, kiminnän, kim bizim dostlarımız. Var mı olduu ölä, ani sizin içinizdä kaynêêr üfkä, siz söleersiniz çok lääzımsız laflar ananıza, bobanıza. Sora pişman olêrsınız, kendinizi prost edämeersiniz . Ananız sa kahırlanêr, bekim saklı aalêêr…
Kontrol evdeki işä.
Evdä lääzımdı yazasınız yaratmalar, şiirlär aylä için (üürenicilär okuyêrlar yaratmalarını).
Hepsi aylelerä baaşlêêrız bir gagauz horusu.
Video ‘’Kıpçaan ayleleri, angılarından var nicä örnek almaa.
Ana! Derin maanalı laf . M Gorkiy yazmış:
‘’Güneşsiz çiçeklär açmaz,
Sevdasız kısmet olmaz,
Karısız sevgi olmaz,
Anasız ne şair, ne da kahraman olur’’.
Gagauz yazıcıların sözleri analar için, bobalar için (üürenicilerin aaraştırmaları).
Nasıl lääzım davranmaa ana-bobaya, nasıl lääzım onnarı saymaa hem sevmää bizi üüreder gagauz yazıcıları kendi yaratmalarında.
Angı yaratmalarda biz karşılêêrız bu temayı ?(’İki ool’’G.Gaydarcı, ‘’Uzun kervan’’ D.Tanasoglu, «Ayva çiçekleri» N.Baboglu.)
Teklif ederiz sesleyäsiniz V.Filioglunun şiirini ‘’Mamu’’ 6 klastan üürenicilär (prezentaţiya).
Hepsini anaları kutlêêrız yaklaşan yortuylan hem baaşlêêrız bir türkü.
Sevin, hatırlayın, koruyun ananızı, bobanızı. Şükür edin onnara zaametleri için, çalışkannıı için. Yalpak olun onnarlan! Onnar da bizdän bekleerlär sıcak lafları, can sıcaklıını, annamayı. Inanmayın, açan deerlär, ani bizdän onnara bişey diilmiş lääzım. Ilinnedin onnarın yaşamasını. Mutlu edin analarınızı hem bobalarınızı!
Ne yazık, ani hepsi annamêêr ana-boba sevgisini, saymêêrlar onnarı, düşünerlär, ani hepsini bu yaşamakta kendileri kazanêrlar.
Teklif ederiz siiredäsiniz sţenkayı ‘’Ana duası’’
Sţenka ‘’Ana duası’’.
Nasıl düşünersiniz, neçin kär bu stenka gösterildi büün?
Ne geçirdiniz içinizdän, bakarkan personajın yaptıına?
İsteerim, ani siz yapasınız çıkış. Yaptıklarınızın sonunda pişman olmanın faydası az. Siz ömür boyunca lääzım şükür edäsiniz analara-bobalara .
Yok nasıl sölämeyelim bobanın rolu için ayledä. Bobanın çalışkannıı, kulturası, uşaklarına hem karısına davranışlar hem çok taa işlär, belli olêrlar uşakların bobaya sevgisindä. Boba lääzım becersin sevmää hem terbi etmää uşaklarını. Herbir insan lääzım bütün yaşamasında canında taşısın sevgiyi kendi bobasına. Saygı bobaya başlêêr küçüktän, açan bobalar gecä-gündüz çalışêr bizim için. Bu sevgiyi, saygıyı bobalara lääzım kaybetmeyelim bitki soluumuzadan. Tutérız mı aklımızda bunu biz, büüdüynän ?
Sţenka ‘’2 ool’’
Nesoy çıkışa geleriz , baktıynan bu sţenkayı?
Belli diil , nekadar var yaşamaa bobalara. Koruyun bobalarınızı, zera bir gün var nicä olsun geç pişman olmaa, prost olmaa.
Sade kaybettiynän canımıza en yakın insannarı, biz annêêrızi nekadar yannışlık biz yapmışık, onnar varkan yanımızda.
Teklif ederiz sesleyäsiniz bobaya mektup.
Bobama mektup.
Iki yil olacek yarın. Zaman uçtu bir kuş gibi.
Küçük ayın 22. Kıpçak küüyü, suuk kaarlı bir salı, saat 10.10 sandım durdu kalbim. Ama o satta durmuş hep benim için düülän senin kalbin. O saatta sanırdım, ani bän başka soluk alamayacam, ama alerım… Sora beni kolverdilär senin yanına. Sän gülümsärdin. Gözündä sade bir damnacık yaş vardı. Bän bitki kerä öptüm yanaanı. Ama o gündä sän bana sarmaşmadın.
Sän gittin. Ama bunu annamaa deyni çok zaman lääzımdı. Her gün, her ay, her yıl gitmenä zor, ama sınaşmaa savaşêrım. Yaşamak bana deyni çendemä benzärdi. Büün da hep ölä geler.
Sän gittin. Aylemizin şennii da gitti, cünkü şennii yapan gitti, yortularımız bitti. Sabaalarda senin yımırtalı ekmeklerini hem senin gibi çayı da kimsey yapamêêr. Hem kimsey senin ‘’Sabaa hayır olsun, Natalka’’ türküyü bilmeer.
Yaz avşamnarında seninnän çıkardık dondurma imää. Artık dondurma da içimä girmeer. Mardın sekizindä götürürdün beni Kişinöva ekskursiyaya. Artık o erlerä da gidämeerim. Sade göklerä çok vakıt bakêrım, seni görmää umutlanêrım. Bän evdän çıktıynan, sän hep telefonda sorardın ‘’Neredäysin, kızçaazım?’’ İki yıl olacek yarın, telefonumdan nomerini silämedim.
Tutêrım aklımda..... sän hastalandıynan, saklardık kendi kahırımızı içimizdä. Savaşardık kaldırmaa senin dübüdüz aşaa düşmüş kefini.
Bir gün girdim odana sessiz. Sän seslärdin türküyü «Bilersin mi, nasıl isteerim yaşamaa»(«Ты знаешь, так хочется жить»), gözäl gözlerindän akardı tolu gibi yaşların.
Saatlarını hem güneş gözlüklerini mamu bana verdı. Odamda çekmecemä koydum. Hepsi bu yaşamakta devam eder, ilerleer. Sade sensizlik olmêêr. Sensizlik, bobacıım, ne bana, ne da mamuya yakıştı.
Mezarının başında söz verdim, hiç bir zaman kirletmeyecem senin adını.
Bobacıım, seni beenirdi bütün küü. Moda Kolikaydın sän küçüünä-büünä....
Benim bobacıım, üüredicım, dostum! Prost et beni, prost et hepsimizi. Sän herzaman benim canımdaysın, aklımdaysın.
-Hepsi bobalara, kim yanımızda hem kim yok yanımızda baaşlêêrım türküyü ‘’Bobanın elleri’’
En önemli kalite, angısını ana-boba var nicä versin uşaklarına, ananın hem bobanın can gözellii, insannara iilik yapması, bişey istämeyeräk geeri. Ayledä, neredä analar-bobalar annêêrlar yabancıların kahırını hem sevinmeliini, uşaklar da olêr cana yakın, yalpak, annayar.
Uşak – aylenin aynası. Nasıl bir küçücük gölceezdä görüner büük bulutlar hem güneş, uşaktan da var nasıl annamaa ananın hem bobanın ruh temizliini. Käämil uşaklar olêr ölä ayledä, neredä bobaylan ana severlär hem koruyêrlar biri-birini da, kendi uşaklarını da, hısımnarını da.
Benim aylemdä en önemli kanon – aylä azaları için düşünmäk, aylä azaları da düşüner bütün aylä için. Uşaklar lääzım çetin bilsinnär bu kanonu, ozaman aylä ona deyni olacek ölä er, neredä onu bekleerlär, annêêrlar, severlär.
Söz verelim bobaya , angısı geldi büün bizim musaafir odamıza.
Ana – boba, aylä temasına danışêrlar diil sade yazıcılar. Bu tema yakın resimcilerä da, muzıkacılara da , skulptorlara da. Teklif ederiz sizi ekskursiyaya o devletlerä, neredä kurmuşlar anmak taşları aylelerä.
Prezentaţiya ‘’Anmak taşları aylelerä’’.
Bizim Vatanımızda var mı anmak taşı ayleyä?
Nesoy tekliflän siz var nasıl danışasınız gagauz skulptorlarına, ki bizdä da bölä anmak taşı olsun.
Üürenicilerin resinmeri.
Diri dialog musaafirlärlän.
Ananın rolü bu dunnedä nesoydur?
Nesoy duygu o – ANA duygusu?
Bobanın rolü bu dunnedä nedir?
Kanaatsınız mı siz kendi uşaklarınızlan?
Ne biz lääzım yapalım, da bizim analarımız bizimnän kanaat olsunnar ?
-Biz büün götürdük dialog insannarlan, angılarıın omuzlarına yattı çok türlü oluşlar bu yaşamakta, angıları geçirdi çok işlär yaşamasında, angılarından biz lääzım örnek alalım kendimizä.
Test ‘’Bitirin cümleleri’’
Aylä- o...
Benim anam hem bobam – o...
Evimin pençeresindä şafk – o...
Evimin sevinmelii – o..
Evimin kahırı – o...
Bulunurkan evimdän uzak, bän aklıma getirecäm ...
Aylemin adeti, angısını bän isteerim almma kendi aylemä...
Bän sayérım, ani anamın hem bobamın istedii – o ...
Angı kaliteleri bän isteerim almaa anamdan-bobamdan?
Nesoy tradiţiyalar var sizin aylenizdä?
K Vasilioglunun şiiri ‘’ Ana-boba’’.
Siz büünä deyni lääzımdı hazırlayasınız baaşış kendi ellerinizlän
Baaşış kendi ellerinnän (üürenicilär göstererlär baaşışlarını). Baaşışlar: resim, çiçeklär, patret, lelek yuvasında lelek).
Neyi gösterer lelek örtünün üstündä, neyin o simvolu?
Lelään legendası.
Uzak vakıtlarda yaşarmış bir aylä. Çok yıllar onnar dostlu yaşamışlar, uşaklar hep seslärmiş anasını- bobasını. Bir gün büük oolunun seslämedii için bobası koolamış evdän onu. Bu çocuk dönmüş bir yakışıklı lelää. Bobasının afetmesi için evin örtüsündä yapmış kendisinä yuva da hergün oradan gözledirmiş kardaşlarını, yardım ederäk onnara zor günnerdä, korumuş yangından hem yıldırımdan evini. Herkez kuşkulanmış: Nesoy kuş bu olsun? Kim o? Bir gecä boba düşündä görer o lelää, angısı ansızdan döner onun büük ooluna. Boba buna inanamêêr. İnandırmak için oolu çalêr anasının elinnän dikili peşkiri. Ozamandan beeri insannarda bir ayırı bakış bu kuşa.
Ona hazırlêêrlar yuva, koruyêrlar onu uçmasın deyni, neçinki lelään evdän gitmesi uydurulêr büük betvaylan, kahır, boşluk. Lelää kötü yapmak – büük günaa sayılêr, hastalık yada ölüm yakındakılara.
Gagauzlarda var türlü inannar, angıları baalı lelään peydalanmasınnan:
Uçan lelää görürsän – saalık, şennik, bereket, evlilik;
Kıpırdanmayan lelek – ayaklarında acı, kuraklık;
Bir çift lelek – bekläyin uşacık ayledä, para, usluluk.
Leleemiz yuvasınnan var. Nereyä koyalım onu? Evin örtüsü läzım olsun, ev lääzım olsun.
Siz hiç bir kerä düşündünüz mü, neçin deerlär ‘’Benim ayläm- benim kaläm!’’?
Elbetki, herbir insanın lääzım olsun evi. Diil sade örtü için, ama olsun er, neredä onu bekleerlär, beenerlär, annêêrlar. Neredä insana sıcak, uygun.
Biz da burada sizinnän bir ayläyiz. Sabaa olduynan, hepsimiz alatlêêrız buraya. Kendimizin çalışmalarımızlan düzelim bir ev, ayırarak buradan tuflacıkları.
Ev düzmäk.
Dostlar, yok ölä insan, angısı hiç yapmadı yannışlık yaşamasında. Büün isteerim sizä vermää bir nasaat: güvenin ananıza-bobanıza, paylaşın onnarlan sevinmeliinizi da, kahırınızı da, sarılın onnara, gücendirmeyin onnarı, yardım edin. Savaşın gücenmemää onnara. Neçinki analar-bobalar- o ölä insannar, angıları severlär sizi , bişey istämeyeräk geeri.
Teklif : Alın bir kap, dökün ona biraz saburluk, dökün bir auç sevgi, iki auç cömertlik, ekläyin iilik, bir püskä can sıcaklıı, ekeläyin biraz inanmak, bol – bol da gülümsemäk. Islää karıştırın. Sürün onu yaşamanızın bir payına da ikramnayın hepsini, kim karşı gelecek sizing önünüzä. Yaşamanız diişilecek islää tarafa.
Türkü ‘’Dua edin aylelär için’’, angısını çevirdi gagauz dilinä Todorova S.A.
Refleksiya.
Faydalı mı geçti büünkü lafetmemiz?
Neyä düşündürdü sizi bu tema?
Nesoy çıkışa geldiniz?
Dönelim epigrafımıza.
Tanışalım aylemizin zapovedlerinnän, angılarını lääzım bilsin hepsi, kim isteer yaşamaa kısmetli hem dostlu ayledä.
Aylenin zapovedleri:
Herzaman koru aylenin adını.
Sev kendii ayleni hem çalış onun iilii için.
Ol kuşkulu hem namuzlu, hazır ol herkerä gelmää yardıma aylä azalarına.
Ol kuşkulu Yakın hem uzak hısımnarına.
Baaşla anana-bobana sevinmelik.
Becer aaramaa, bulmaa hep yapmaa faydalı iş kendi aylän için.
Faydalı iş – zenginniktän dä paalı.
Yaşamak – o yol, angısı dolu türlü denemeklärlän. Ol hazır geçmää onu dooru hem faydalı.
Bu gözäl notada bizim klastan dış uroomuz geldi sonuna. Kalın saalıcaklan!
650
83 465 
