Океандар. география сабагы

Океания

Аянты 1,26 млн км2.

Калкы 10,7 млн (2010).

Физикалык географиялык абалы

• Тынч окаендын борбордук, батыш бөлүгүндө жана Австралия материгинин түндүк чыгышында 28,52 түштүк кеңдиктеринде жана чыгыш 130, 105 батыш узундуктардагы аралдар тобу Океания деп аталат.

• Ал 7миңге жакын аралдардын турат. Эң ирилери Жаңы Гвинея жана Жаңы Зеландия. Алар Океаниянын аянтынын 85% түзөт.

Материктик аралдарга караганда аянты боюнча чоң Жаңы Гвинея аянтынын чоңдугу боюнча Жер шарында экинчи арал.

Рельефи

• Океаниянын рельефи ар түрдүү. Анын түзүлүшүнө тектоникалык кыймылдардын, геологиялык түзүлүшүнүн таасири зор.

• Полинезия жана Микронезиянын чыгыш аралдары жапыс риф (шуру) атоллдору басымдуулук кылып, бөксө тоолор кездешет. Аралдарда күчтүү жер титирөөлөр болуп турат.

Кен байлыктары.

• Океаниянын аралдарынын түпкүрүнүн кен байлыктары, аралдардын келип чыгышына, геологиялык түзүлүшүнө байланыштуу.

• Жаңы Гвенияда көмүр, нефть, боксит казылып өндүрүлөт

• Жаңы Каленодонияда никелдин, хром, металл рудалардын кендери бар.

• Жаңы Зеландиядагы жез кени кездешет.

• Атолл аралдарында фосфорит кендери табылган.

Изилдөө тарыхы

• Океанияны иликтөө Ф Магелландын алгачкы дүйнөнү айланып сүзүү, Тынч океандын түндүгүнөн түштүгүнө карай Куктун саякатынын мезгилинен тартып Европага белгилүү болгон.

Климаты

• Климаты океандык, дайыма нымдуу, көбүнчө субэкватордук, экватордук, түштүгүндө субтропиктик жана мелүүн. Айлык орточо температурасы экватор зонасында 26–28°С, түштүгүндө февралда 16°Сден августта 5°Сге чейин. Жылдык жаан-чачыны 1000 ммден батышында 3000–4000 ммге чейин, айдарым капталдарында 10 миң ммден ашык. Жаңы Гвинеянын тоолору менен Жаңы Зеландиянын Түштүк аралында мөңгүлөр (жалпы аянты 1000 км2ден ашык) бар.

• Океаниядагы кээ бир аралдардын айрым жерлеринде (Гавай аралдары) жылына 12500мм чейин жаан – чачын түшөт.

• Атолл  - кууш, тайыз булуңдарды курчаган, туташ же үзүк-үзүк шакек сымал жапыз шуру ( коралл )  аралы . Атоллдун негизин суу астындагы  жанар тоолордун  чокулары түзүп, ички бөлүгүн жайык лагуна ээлейт. Негизинен  Тынч  жана  Инди океандарынын тропиктик кеңдиктеринде кездешет.

Суулары

• Океаниядагы дарыя тармактары начар өөрчүгөн. Алар Жаңы Зеландия, Гвинея аралдарында гана кездешет. Суулардын курамы жаан – чачындан, кардан куралат.

• Коралл, Жанар тоо аралдарында дарыялар, көлдөр жок. Ири дарыяларга Флай, жаңы Гвения аралында Дигул кирет. Чакан көлдөр, Гейзерлер Жаңы Зеландия аралында кездешет.