Ona tili II chorak

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: SIFATLARNING MA'NO GURUHLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

373-mashq. «Gulzorda» mavzusida matn tuzing. Unda sifatlarning ozaytirma daraja shaklidan foydalaning.

B) Savollar orqali

1. Sifatlarning ozaytirma daraja shakli deb nimaga aytiladi?

2. -(i)mtir, -ish qo'shimchalari yordamida ozaytirma sifatlar yasang.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Sifatlar qanday belgini ifodalashiga ko'ra quyidagi guruhlarga bo'linadi: 1) xususiyat sifatlari; 2) rang-tus sifatlari; 3) maza-ta'm sifatlari; 4) hajm-o'lchov sifatlari; 5) hid sifatlari; 6) makon-zamon belgisini bildiruv­chi sifatlar.

A) mashqlar orqali

374-mashq. Matnni o'qing. Sifatlarni topib, ularning ma'no guruh- larini aniqlang.

1. Qiz bo'lgan voqeani boshdan-oyoq aytib berdi. Ishonmay desalar, oldilarida bir talay xushbo'y, ko'm-ko'k bo'tako'z gullar turibdi. Ulardan mart oyining isi kelardi.

• Baxting ocliilib, o'n ikki oyning hammasi bilan birvara- kayiga uchrashibsan-u, guldan bo'lak hech narsa so'ramabsan-da. Men ... bittasidan oppoq qo'ziqorin, yana bittasidan barra bodring so'ragan bo'lardim. (Ertakdan) 2. Bir kuni ninacliilarning nafar- mon, yashil, zangori, malla tuslarini uyga keltirib, otamga maqtandim. (Murod Xidir)

  1. mashq. Matnni o'qib, sifatlarni aniqlang. Ularni ma'no guruh- lariga ajrating.

Bir cholning to'rtta navqiron o'g'li bor ekan. Bir kuni chol:

• Men qarib qoldim. Ichingizdan kim aqlli va davlatmand bo'lsa, menga merosxo'r bo'ladi,— debdi.

Eng katta o'g'il qizil yoqut ko'zli oltin uzugini, ikkinchi o'g'il zarbof choponini, uchinchisi bebaho kamarini ko'rsatib maqtanibdi.

Choi indamay turgan kenja o'g'ilga qarabdi.

• Menda bunday boyliklar yo'q, lekin mehnatkash qo'lim, botir yuragim, aqlli boshim bor, —debdi u.

Uning javobi cholga yoqibdi. Kenja o'g'ilga bor merosini qoldirishini aytibdi. (Rivoyat)

1. mashq. Uch guruhga bo'lining. Birinchi guruh rang-tus, ikkinchi guruh hajm-o'lchov, uchinchi guruh maza-ta'm sifatlariga misollar keltir- sin.

IV. MUSTAHKAMLASH

1.Xususiyat bildiruvchi sifatlarga misol ayting.

2.Rang-tus sifatlari qaysilar?

3.Maza-ta'mni bildiruvchi sifatlarga qaysilar kiradi'

4.Hajm-o'lchovni bildiruvchi sifatlarni qatnashtirib gaplar tu­zing.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

1. mashq. Uyga vazifa. Yaqin o'rtog'ingizga tavsif bering. Unda ishlatilgan sifatlarning ma'no guruhlarini aniqlang.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: XUSUSIYAT, HAJM-O'LCHOV, MAKON-ZAMON SIFATLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

1. – mashq. Uyga vazifa. Yaqin o'rtog'ingizga tavsif bering. Unda ishlatilgan sifatlarning ma'no guruhlarini aniqlang.

B) Savollar orqali

1. Xususiyat bildiruvchi sifatlarga misol ayting.

2. Rang-tus sifatlari qaysilar?

3. Maza-ta'mni bildiruvchi sifatlarga qaysilar kiradi'

4/Hajm-o'lchovni bildiruvchi sifatlarni qatnashtirib gaplar tu­zing.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Narsalarning turli xususiyat-holatlarini bildirganifatlarxususiyatsifatlari,hajmi, vazni, o'lchovi va Ishaklini bildirgan sifatlar hajm-o'lchov sifatlari, o'rin va I vaqtga nisbatan belgilarini bildirgan sifatlar makon-zamon sifatlari deyiladi.

1. mashq. Berilgan sifatlarning qanday belgi ifodalashini va sifatlar­ning qaysi ma'no guruhiga mansubligini aniqlang.

Uzun, qisqa, keng, baland, tungi, xursand, quvnoq, g'amgin, sho'x, kamtar, bulturgi, qishki, kechki, kuzgi.

1. mashq. Nuqtalar o'rniga berilgan sifatlardan mosini qo'yib ko'chi­ring va ularga izoh bering.

Bultur bahorda eshigimiz oldidagi gullarni sug'orayotgan edim, ... «Moskvich» kelib to'xtadi. Mashina eshigi ochilib, ... gavdali yigit tushib keldi, taniy olmadim.

• Hormang, dehqonchilik zo'r-ku! — dedi ... yigit do'rillagan ovoz bilan.

Shunda hayratdan baqirib yubordim:

• Iya, Toymisan?

Ha, xuddi o'sha Toyning o'zi. Faqat shuncha bo'y, bunaqa ... qo'1-oyoqlarni qayoqdan oldi ekan?

• Poshsha oyimlarni ko'rgani keldim! — dedi ... qomatiga uncha mos kelmaydigan alpozda muloyim jilmayib. (O'. Hoshimov)

So'zlar: katta, notanish, bahaybat, yap-yangi, zflbardast, uzun.

1. masnq. O'qing. Sifatlarni aniqlang, ularni xususiyat, hajm-o'lchov, makon-zamOn sifatlariga ajrating.

1. Oftob o'chyapti. Ko'm-ko'k osmonda suzib yurgan paxtadek yumshoq bulutlar yonayotgandek lovillardi. (Said Ahmad) 2. Hovli tor, devorlari baland, xuddi kattakon hovuzga o'xshar, buning ham to'rtdan birini ayvon egallagan edi. (Abdulla Qahhor) 3. Yozgi harakat — kuzgi barakat. (Maqol) 4. Hoji bobo har gapga bir maqol o'qiydigan ezmaroq tabiatli kishi bo'lsa ham, qo'li anchagina ochiq, xususan, hisobga no'noqroq odam edi. (G'afur G'ulom) 5. Usta qarigina, burni cho'tirroq, juda so'zamol, mahmadona kishi. (Oybek) 6. U juda dono qiz, Navoiy, Mashrab, Hofizlarni mayin, yoqimli ovozi bilan, chiroyli ohang berib juda ravon o'qiydi. (Oy­bek) 7. Donishmand chol naq yuz qovun pishig'ini ko'rgan bo'lsa- da, hamon hushyor va ziyrak, serfahm va zukko edi. (Murod Xidir

IV. MUSTAHKAMLASH

1.Xususiyat sifatlari ishtirokida gaplar tuzing.

2.Hajm-o'lchov sifatlariga misollar keltiring.

3.Makon-zamon sifatlarini izohlang.

V. BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

381-inashq. O'z qishlog'ingiz (mahallangiz)ni ta'riflang. Unda xususiyat, hajm-o'lchov, makon-zamon sifatlaridan foydalaning

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: RANG-TUS, MAZA-TA'M VA HID SIFATLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

381-inashq. O'z qishlog'ingiz (mahallangiz)ni ta'riflang. Unda xususiyat, hajm-o'lchov, makon-zamon sifatlaridan foydalaning

B) Savollar orqali

1Xususiyat sifatlari ishtirokida gaplar tuzing.

2Hajm-o'lchov sifatlariga misollar keltiring.

3Makon-zamon sifatlarini izohlang.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Narsalarning rang-tusini bildirgan si­fatlar rang-tus sifatlari, maza-ta'mini bildirgan sifatlar maza- ta'm sifatlari, hidini bildirgan sifatlar hid sifatlari deyiladi.

382-mashq. Matnni o'qing. Maza-ta'm va hid bildiruvchi sifatlarni o'zi bog'langan so'z bilan ko'chirib yozing.

1. Qaymoq bozoriga kirib, u kosadan yalab ko'rib, «achchiq» deb, bu kosadan yalab ko'rib, «suyuq» deb yursam, bir burchakda Ubay o'tiribdi. (G'afur G'ulom) 2. Elmurod chaynaganini yutib, nonga tikilib qoldi. Juda shirin. Bu qanday non o'zi? (Parda Tur- suri) 3. Lobarxon oyoqlarida zo'rg'a tursa ham, nur ko'rganidanmi yo dimog'ini qitiqlayotgan yoqimli hiddanmi, har qalay, tinmay jilmayar edi. (Mirzakalon Ismoiliy) 4. Chumchuqlar ham nima shirin, nima achchiqligini bilsa kerak. (S. Mardiyev) 5. Bir g'uncha edingiz yel ham tegmagan, ifor taralardi sizdan muattar. (Qodir Dehqori)

383-mashq. Gaplarni ko'chiring. Rang-tus sifatlarining tagiga chizing.

1. Sap-sariq oltinday cho'girilar, ko'k beqasam to'n kiyishib yotgan ananaslarni yegani ko'zingiz qiymaydi. (O'. Umarbekov) 2. Mamat olachipor, yashil tepalikdan pastlikka tomon yayov kel- moqda. (A. Qosimov) 3. Ko'z tashlab ko'rilsa, ko'm-ko'k suv ko'k charxiga o'xshaydi. Suvning etagi ko'k bilan birlashib ketgan. (G'afur G'ulom) 4. Samoning bulutlar siyrak, zangorisimon sahnida ham to'lishmagan qandaydir beshakl oy xira, rangsiz yiltiradi. (Oybek). Bahor keldi. Maktab sahnidagi o'riklarni oq, pushti gullar bilan bezadi. (Parda Tursun) 6. Yo'llarimda zangori ko'llar, oyna kabi tiniq va bejon. (Usmon Nosir)

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Rang-tus sifatlariga misollar keltiring.

2. Maza-ta'm sifatlari qaysilar?

3. Hid bildiruvchi sifatlarga misollar ayting.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

384-mashq.Oppoq, qora, tuzfiz, taxir, badbo'y sifatlari ishtirokida gaplar tuzing.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: SIFATLARNING OTLASHUVI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

384-mashq.Oppoq, qora, tuzfiz, taxir, badbo'y sifatlari ishtirokida gaplar tuzing

B) Savollar orqali

1.Rang-tus sifatlariga misollar keltiring.

2.Maza-ta'm sifatlari qaysilar?

3.Hid bildiruvchi sifatlarga misollar ayting.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Sifat bog'lanib kelgan ot ba'zan gapda tushib qoladi. Bunday vaqtda uning ma'nosi ham sifatga yuklanadi. Natijada sifat otlashib, egalik, kelishik, ko'plik qo'shimchalari bilan o'zgarish xususiyatiga ega bo'ladi va ot bajargan sintaktik vazifalarda keladi.

385-mashq. Otlashgan sifatlarni aniqlang. Ularning gapdagi vazifalarini belgilang.

1. Yoshroqlari olovga yaqinroq, keksalari bo'lsa, olovdan uzoq- roq o'tirishar edi. (Ertakdan) 2. Dono, aqllilar hech qachon yo'ldan adashmaydi.(«Odobnoma») 3. Endi senlar o'qib, oq- qorani taninglar, — deydi Xoliyor amaki. — Hozir dunyo ilmli odamlarniki. (N. Tilabov) 4. Bilimli biladi bilim hurmatin, Bilimsiz ne bilgay bilim qiymatin. (Yusuf Xos Hojib) 5. Yomon-u yaxshini xulqidin anglag'il, Yomonni yomon, yaxshini yaxshi bil. (Navoiy)

386-mashq.Egri, to'g'ri, katta, kichik, oq, qora, dono, nodon so'zlari ishtirokida gap tuzish bo'yicha musobaqa o'tkazing. Sifatlar gapda otlashib kelsin.

Nam una: 1-guruh: To'g'ri o'zadi, egri to'zadi. 2-guruh: To'g'rining gapi sariyog', egrining gapi to'mtoq.

1. mashq. Maqollardagi otlashgan sifatlarni aniqlang. O'zingiz ham shunday maqollarga misollar ayting.

l.Yomon bilan yo'ldosh bo'lsang, Yomondan burun o'lasan. Yaxshi bilan sirdosh bo'lsang, Yaxshilik bilan unasan. 2. Dono — durdan a'lo. 3. Baxilning qo'lida oy bo'lsa, olamni yoritmas. 4. Kat- taga katta bo'l, kichikka — kichik. 5. Hunarli o'lmas, hunarsiz kun ko'rmas. 6. Achchiqni achchiq kesar.

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Sifatlar qachon otlashadi?

2. Sifatlar otlashganda qaysi qo'shimchalarni oladi?

3. Otlashgan sifatlarning gapdagi vazifasi haqida so'zlang.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

1. mashq. Tarkibida otlashib kelgan sifatlar bo'lgan hikmatli so'z, maqol va matallardan namunalar yozing.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: MUSTAHKAMLASH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

388-mashq. Tarkibida otlashib kelgan sifatlar bo'lgan hikmatli so'z, maqol va matallardan namunalar yozing. B) Savollar orqali1.Rang-tus sifatlariga misollar keltiring.

2.Maza-ta'm sifatlari qaysilar?

3.Hid bildiruvchi sifatlarga misollar ayting.

III.YANGI MAVZU BAYONI

1-topshiriq. Matnni o'qing. Sifatlarni topib, jadvalga joylashtiring.

Hovlining yarmiga yaqin joyga tangadek oftob tushirmaydigan qari tut barglari sarg'aya boshlagan...

Shu tut tagida oppoq bir it supurgi ustida uxlab yotibdi. Kichkinagina belida belbog'dek ikkita — biri qora, biri jigarrang chizig'i bor. Xuddi kimdir ataylab bo'yab qo'yganga o'xshab ko'rinadi. Tumshug'i bilan ikki ko'zi qop-qora. Bir ko'zining tepasida to'mtoq qoshi ham bor.

Sodda sifat	Qo'shma sifat

2-topshiriq. Matnni o'qing, sifatlarni aniqlang. Bahorni tasvirlab matn tuzing, ularda sifatlardan foydalaning.Ko'k yuzida pag'a bulut — oq bulut, Oq bulutdan sut yog'armi yoki qut? Pag'a bulut — yaxshi ko'klam elchisi, Havolarda yomg'ir isi, sel isi... (Mirtemir)

3-topshiriq. Yozing, gapdagi sifatlarni topib, ularni izohlang.

1. Oftob balandroq ko'tarildi-yu, bulutlar tarqab, tog'larda ham havo ochilib ketdi. 2. Cho'qqilar awalgidan ham oqroq va silliqroq ko'rinadi. 3. Oyko'l qishlog'ida na ko'l bor, na kattaroq ariq. 4. Oqlangan maktab binosi oydinda ko'kishroq ko'rinadi. 5. Kuy ta'sirida tog'lar awalgidan azizroq va ulug'vorroq ko'rinib ketdi. (P. Qodirov)

1. topshiriq. Oddiy, qiyosiy, orttirma darajadagi sifatlarga misollar keltiring va ular ishtirokida gaplar tuzing.

2. topshiriq. Kitob, quyosh, bog', suv, ona, do'st so'zlariga eng ko'p sifat topish bo'yicha «Topqirlar» musobaqasini uyushtiring.

Nam una: kitob: o'qishli, qiziqarli, muqovali, zerikarli, qadimgi, ilmiy, tarixiy...

IV. MUSTAHKAMLASH

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

________________________________________________

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

1. topshiriq. Uyga vazifa. Sifatlar ishtirokida «Osmonimiz hamisha beg'ubor boisin» mavzusida matn tuzing. Unda ishlatilgan sifatlarning ma'no guruhlarini aytib bering.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: SON

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

6-topshiriq. Uyga vazifa. Sifatlar ishtirokida «Osmonimiz hamisha beg'ubor boisin» mavzusida matn tuzing. Unda ishlatilgan sifatlarning ma'no guruhlarini aytib bering.

B) Savollar orqali

III.YANGI MAVZU BAYONI

Narsalarning son-sanog'i va tartibini I bildirib, qancha? necha? nechanchi? so'roqlariga javob I boiadigan so'zlar son deyiladi.

389-mashq. Matnni o'qing. Sonlarni o'zi bog'langan so'zlar bilan birga ko'chiring va qanday so'roqqa javob bo'lishini aniqlang.

Choy odamlarga juda qadimdan ma'lum. Kishilar choyni dast- lab dori o'rnidagina iste'mol qilishgan. Bundan besh ming yil muqaddam yozib qoldirilgan qo'lyozmalardan birida: «Choy kishining ruhini ko'taradi, yurakning ishini muloyimlashtiradi, hordiq chiqaradi, tanani tozalaydi va zehnni ravshanlashtiradi», deyilgan.

Hozirgi vaqtda bir yilda dunyo bo'yicha taxminan sakkiz yuz ming tonnadan bir million tonnagacha choy yetishtiriladi, shuning uchdan bir qismi Hindistonga to'g'ri keladi.

Rossiyaga dastlab Mongoliyadan 1638-yilda dori sifatida choy yuborilgan. 1833-yili Qrimda, 1846-yili Gruziyada tajriba uchun choy ekilgan... («Qiziqarli geografiya»dari)

390-mashq. Berilgan gaplardagi sonlarni aniqlang, ularning shakliga e'tibor bering.

1. Ikki soatlar eshakda yurib, tog'dan-tog'ga o'tib andak toliqqan edim. (I. G'afurov) 2. Yetimlik nimadir, bizlardan so'ra, O'ninchi yillarning sargardonligi... Isitma aralash qo'rqinch tush kabi Xayol ko'zgusidan o'chmaydi sira. (G'afur G'ulom) 3. Globusda bo'lgan har kichik nuqta, Millionlab qondoshga vatan, albatta. (G'afur G'ulom) 4. Beruniy Amerika qit'asining borligini Kolumbdan 450 yil awal taxminlagan. (Asqad Muxtor)

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Son deb nimaga aytiladi?

2. Sonlar qanday yoziladi?

3. 156, 1005, 174536 sonlarini harf bilan yozing va imlosini

tushuntirib bering.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

391-mashq.O'zingizning taijimayi holingizni yozing va unda ishlatilgan sonlarni izohlang.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: SONLARNING MA'NO GURUHLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

391-mashq.O'zingizning taijimayi holingizni yozing va unda ishlatilgan sonlarni izohlang.

B) Savollar orqali

1. Son deb nimaga aytiladi?

2. Sonlar qanday yoziladi?

3. 156, 1005, 174536 sonlarini harf bilan yozing va imlosini

tushuntirib bering. III.YANGI MAVZU BAYONI

Sonlar narsalar, belgi-xususiyatlar, harakat-holatlarining miqdori yoki tartibini bildiradi. Shunga ko'ra sonlar ikki guruhga bo'Iinadi: 1) miqdor sonlar; 2) tartib sonlar.Miqdor sonlar qanday miqdorni bildiri- shiga ko'ra sanoq, dona, chama, taqsim, jamlovchi, kasr sonlarga bo'Iinadi.

1. ashq. Gaplarda ishtirok etgan sonlarni taqqoslang. Ularning farqini tushuntiring.

1. Nihoyat, butunlay holdan toyib, ikkovining qimirlashga ham majoli qolmay, taxtaday qotib turaverishibdi. (Ertakdan) 2. Qulupnayning mevasi naviga qarab, uchtadan — saksontagacha bo'lishi ham mumkin. (M. Nabiyev) 3. Besh-oltita tinish belgi kelib bugun, o'tkazmoqqa qaror qildi jiddiy yig'in. (Sulton Jo'ra)

1. mashq. Nuqtalar o'rniga quyida berilgan sonlardan mosini qo'yib, gaplarni ko'chiring.

1. Shaharda ... doktorxona bor (Abdulla Qahhor) 2. Shu ya- qinda o'tib ketayotgan ... ovchi ularni ko'rib, behad sevinishibdi va urishqoqni aravaga ortib ketishibdi. («Ikki bug'u» ertagidan) 3. Biz Turkiston tizma tog'ining etagida, shahardan ... chaqirim naridagi kichkina qishloqda turar edik. (Po 'lat Mo 'mm) 4. Bu yerlarga egalik huquqini qo'lga kiritganimizning ... yili o'tib bormoqda edi. (Fenimor Kuper) 5. Ruxsat bersangiz, oilamiz haqida ham ... og'iz so'zlab o'tsam. (X. To'xtaboyev) 6. ... eksang ... o'rasan. (Maqol)

Sonlar: birni, o'nni, yigirma besh, ikki-uch, ikkala, birinchi, bitta.

1. mashq. Boshqotirma. Kataklarga tegishli sonlarni to'g'ri joylash- tirsangiz, o'rtadagi ustunchada to'qqiz so'zi hosil bo'ladi.

1. Uchinchi o'nlik	|1
2. Birinchi o'nlik		2
3. To'rtinchi o'nlik		3
4. To'qqizinchi o'nlik	4 I
5. O'nlikning ikkinchi soni		5
6. Yuzlik son	6 ,

IV. MUSTAHKAMLASH

1.Miqdor va tartib sonlarning o'zaro farqini ayting. Miqdor sonlar qanday turlarga bo'Iinadi?

2.Beshtadan, bir yarim, oltovlon, ikkita sonlarining ma'no turlarini ayting va ular ishtirokida gaplar tuzing.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

395-mashq.Uyga vazifa. Avval miqdor sonlarni, keyin tartib sonlarni o'zi bog'langan so'zlar bilan birga ko'chiring.

1. Birinchi bor kelganimda Yetti yoshdaydim u choq. Boshqalarga ochgan kabi Ochding menga ham quchoq. O'z bag'ringda ulg'aytirding, Hozir kirdim o'n to'rtga. (Po'lat Mo'miri) 2. Bi­rinchi badiiy asarim — «To'rt maktub» hikoyasi edi. (O'. Hoshi­mov) 3. Rosa o'n olti yil «Toshkent oqshomi» gazetasida bo'lim mudiri bo'lib ishladim. (O'. Hoshimov) 4. Ikki she'r daftarning ikki betida, Bir yonda — aruziy, Bir yonda — barmoq. (E. Vo­hidov)

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: SANOQ SON

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

1.Miqdor va tartib sonlarning o'zaro farqini ayting. Miqdor sonlar qanday turlarga bo'Iinadi?

2.Beshtadan, bir yarim, oltovlon, ikkita sonlarining ma'no turlarini ayting va ular ishtirokida gaplar tuzing.

B) Savollar orqali

1.Miqdor va tartib sonlarning o'zaro farqini ayting. Miqdor sonlar qanday turlarga bo'Iinadi?

2.Beshtadan, bir yarim, oltovlon, ikkita sonlarining ma'no turlarini ayting va ular ishtirokida gaplar tuzing.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Son-sanoqni bildiruvchi sonlar sanoq sonlar deyiladi. Sanoq sonlar yozuvda, ko'pincha, arab raqami bilan yoziladi.

396-mashq. Sanoq sonlar ishtirok etgan gaplarni ko'chirib yozing.

1. Bolalar davrani ikki aylandi, qo'l berib ko'rishishdi. (Tog'ay Murod) 2. Oqibat ikkovi-da baravar yiqildi. (Tog'ay Murod). 3. Uning mo'ljali besh-olti kilometr yurib qaytish edi, biroq yangi mashina, to'g'ri va ravon asfalt yo'l havasini keltirdi-yu, rayon markaziga tushib chiqishga qaror berdi. (Abdulla Qahhor) 4. Ah- madjon chaqiriq qog'ozini yana bir marta o'qib chiqdi, keyin uni ikki buklab, ko'krak cho'ntagiga solib qo'ydi. (Oydiri) 5. To'tiniso hovlini sotib, ikki yetimni o'z qishlog'i Rafqonga olib ketdi. (Ab­dulla Qahhor) 6. To'nimning etaklarini yig'ishtirib, Qashqamga bir-ikki qamchi bergan edim, jonivor shataloq otib ketdi. (Abdulla Qodiriy)mashq. Sonlar qatnashgan topishmoqlarni bilasizmi? Ularni daftaringizga yozing.

1. mashq. Berilgan gaplardagi sanoq sonlarni toping.

1. Yetti o'lchab, bir kes (Maqol). 2. Qishpolvon o'z vazifasin uch oy ichra o'tarkan, Xizmat qilish navbat bilan Bahoroyga o'tarkan. (Po 'lat Mo 'miri) 3. Kuzatishimcha, odamlar gapirayot- gan gapning, taxminan, yetmish-sakson foizi ortiqcha ekan. (Asqad Muxtor) 4. Ular yana besh qadam bosishgach, o'ra labiga kelishdi. (Tohir Malik) 5. Bu sopol ko'za-chi, so'zimga ishon, Sodiq xiz­mat qildi ming yil odamga. (Qodir Dehqori)

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Sanoq sonlar nimani bildiradi va ular qanday ifodalanadi?

2. Yuzlik sonlar qanday hosil qilinadi?

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

399-mashq.. «Ko'chat ekib, bog' yarating» mavzusida matn tuzing. Matnda sanoq sonlardan foydalaning.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: DONA SON, UNING YASALISHI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

399-mashq.. «Ko'chat ekib, bog' yarating» mavzusida matn tuzing. Matnda sanoq sonlardan foydalaning.

B) Savollar orqali

1. Sanoq sonlar nimani bildiradi va ular qanday ifodalanadi?

2. Yuzlik sonlar qanday hosil qilinadi?

III.YANGI MAVZU BAYONI

Narsalarning miqdorini donalab ifoda­laydigan sonlar dona son deyiladi. Ular -ta qo'shimchasi yordamida yasaladi.

Donalash ma'nosi -ta qo'shimchasidan tashqari dona so'zi bilan ham ifodalanadi.

Donalab sanalayotgan narsalarning turini ta'kidlash uchun -ta qo'shimchasi o'rnida bosh (hayvonlar), nafar (shaxslar), tup (o'simliklar,. litr (suyuqlik), gramm (og'irlik) kabi so'zlar ham ishlatiladi.

1. Kecha tog'ang berib ketgan zog'oradan ikkitasini olib qo'yganman, birgalashib choy ichamiz. 2. Nafis chayqaladi bir tupna'matak Yuksakda shamolning belanchagida, Quyoshga ko'tarib bir savat oq gul, Viqor-la o'shshaygan qoya labida. (Oybek) 3. De- razamning oldida bir tup O'rik oppoq bo'lib gulladi. (Hamid Olim­jon) 4. Bir tup kessang, o'n tup ek. (Maqol) 5. Jo'jalardan ikkitasini kalxat oldi, qolgan ikki kam o'ttiztasi o'sib tovuq bo'ldi. Sakkiztasini olib qolib, yigirmatasini bozorga olib borib sotib, bitta ona-bola echki olib kelib, bularni ham boqa berdi. (Ertakdari)

401-mashq. Dona sonlarni qatnashtirib gaplar yozing. Dona sonlarni yasovchi vositalarning tagiga chizing.

^ 402-mashq. Qavs ichidagi sonlarni kerakli shaklga solib, gaplarni ko'chiring.

1. So'ylasin Afrosiyob-u So'ylasin O'rxun xati, Ko'hna tarix shodasida (bir) maijon, o'zbegim. (E. Vohidov) 2. Saidiy kelganda Murodxo'ja domla (to'rt) gina sigirni sog'ib eplamagan xotinining palpisligidan koyib urishmoqda edi. (Abdulla Qahhor) 3. (Bir) kampir Ahmadjonni (ikki) sherigi bilan uyiga olib kirdi. (Abdulla Qahhor) 4. Meni qo'rqitayotgandir desam, (ikki)si chindan sudrab chiqib avtomobilga soldi. (Abdulla Qahhor) 5. Birinchi arava g'il- diraklariga bog'langan (uch) ot bor-u, qolgan otlardan darak yo'q. (Mirmuhsin)

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Dona sonlarning yasalishi haqida gapiring.

2. -ta qo'shimchasi va dona, tup, nafar, bosh so'zlari yordamida hosil bo'lgan dona sonlar ishtirokida gaplar tuzing.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

403-mashq.Uyga vazifa. Dona sonlarni qatnashtirib «Bahorgi dala ishlari» mavzusida hikoya yozing. Dona sonlarning yasalishini tushuntirib bering.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: CHAMA SON, UNING YASALISHI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

403-mashq.Uyga vazifa. Dona sonlarni qatnashtirib «Bahorgi dala ishlari» mavzusida hikoya yozing. Dona sonlarning yasalishini tushuntirib bering.

B) Savollar orqali

1. Dona sonlarning yasalishi haqida gapiring.

2. -ta qo'shimchasi va dona, tup, nafar, bosh so'zlari yordamida hosil bo'lgan dona sonlar ishtirokida gaplar tuzing.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Narsaning miqdorini taxminlab, chama- lab ko'rsatadigan sonlarga chama son deyiladi. Ular -tacha, -lab, -larcha kabi qo'shimchalar yordamida yasaladi.

404-mashq. Gaplarda qatnashgan sonlarni aniqlang. Ulardan chama son shakllarini hosil qilib, o'zi birikkan so'z bilan ko'chiring.

1. Bekatda o'n odam avtobus kutib turishardi 2. Barvasta, yoshi ellikka borib qolgan bo'lsa ham, qomati sambitdek tik. (X. To'xtaboyev) 3. Mashrab bilan Akmal esa o'n besh-yigirma bolaga javobgar. (O. Yoqubov) 4. Ichkaridan yoshi yetmishlardan oshgan nuroniy bir chol chiqib kelibdi. (N. Aminov) 5. Shoikrom o'n kuncha ilgari ishga ketayotib birrov kirib ukasidan hoi so'ragan edi. (O'. Hoshimov) 6. Yo'q, uning oldida bundan besh-olti yil ilgarigi yarimta tana emas, katta qalb, katta hayot egasi go'zal hayot qo'shig'ini kuylardi. (O'. Umarbekov)

^ 405-mashq. Gaplardagi sonlarni guruhlarga ajratib, jadvalga joy- lashtiring.

1. Axir o'n ikki yashar ukasini ko'rmaysizmi, shu yoshidan uloq chopmoqchi. (Abdulla Qodiriy) 2. Og'zini yumganicha, ovozini ichiga yutib, bir-ikki kulib oldi u. (X. To'xtaboyev) 3. Uch-to'rt pud g'alla ketsa ketar. Bir qop g'alla deb, hammasidan ayrilib qolmaylik tag'in! (O. Yoqubov) 4. Tarixingdir ming asrlar, Ichra pinhon, o'zbegim. Senga tengdosh Pomir-u Oqsoch Tiyonshon, o'zbegim. (E. Vohidov) 5. Bayroq dastasida, stanokda, g'ishtda ming- minglab qo'llar taftini sezaman. (Asqad Muxtor)

Sanoq son	Dona son	Chama son

1. mashq. Birdan o'ngacha bo'lgan sanoq sonlardan chama sonlar hosil qiling va ular ishtirokida birikmalar tuzing.

B) Savollar orqali

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Chama sonlarni hosil qiluvchi vositalar haqida gapirib bering.

2. Adabiyot kitobingizdan chama sonlar qatnashgan 6 ta gap topib yozing. Ularning yasalishini tushuntiring.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

1. mashq.«Ertaklar olamiga sayohat» mavzusida hikoya tuzing. Unda chama sonlardan foydalaning.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: JAMLOVCHI SON, UNING YASALISHI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

1. -mashq.«Ertaklar olamiga sayohat» mavzusida hikoya tuzing. Unda chama sonlardan foydalaning.

B) Savollar orqali

1.Chama sonlarni hosil qiluvchi vositalar haqida gapirib bering.

2.Adabiyot kitobingizdan chama sonlar qatnashgan 6 ta gap topib yozing. Ularning yasalishini tushuntiring.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Narsalarning miqdorini jamlab ko'r- satadigan sonlar jamlovchi sonlar deyiladi. Ular -ov, -ala, -ovlon kabi qo'shimchalar yordamida yasaladi.

-ov, -ala qo'shimchalari faqat ikki- dan o'ngacha bo'lgan sonlarga qo'shilib, jamlik ma'nosini ifodalaydi. Bu qo'shimchalar unli bilan tugagan sanoq son­larga qo'shilganda asos qismdagi i unlisi tushib qoladi.

1. mashq. Avval sanoq sonli, keyin dona sonli, so'ng chama va jamlovchi sonli gaplarni yozing.

1. Ikkovining orasida hech qanday sir yotmaydi. (Ibrohim Rahim) 2. Sizlar mana shu to'qqizta xivichni birga qo'shib sindirib ko'ringlar-chi! (Ertakdan) 3. U yig'lab, to'rt tomonga yuguribdi. (Ertakdan) 3. Bunyod yetti kun kezdi. Yetti qora tun kezdi. Eng oxiri tun chog'i Bir hid sezdi dimog'i. (Hamid Olimjon) 4. Po'lat qizga nisbatan bir yosh katta bo'lsa ham bir-biriga yondosh bo'lib, qadrdon qo'shni edilar. (Sh. Rashidov) 5. Yuragi shuvullab, chek- lanib o'tarkan, uch-to'rt yashar qizchaga ko'zi tushdi. (Oybek) 6. Durroj ham Sherning so'zini ma'qul ko'rdi va shu o'rmonda ikkovi do'stona yashay boshladi. (Navoiy) 7. To'rtko'z bo'lsa bizdan o'n qadamcha ilgariroqda chopib borar, goh bizga yaqin kelib, atrofimizda o'ynoqlar edi. (G'ayratiy)

1. mashq. Nuqtalar o'rniga quyida berilgan sonlardan mosini qo'yib, gaplarni ko'chiring.

1. ... tepalik orqasiga o'tib qarasak, bir chuqurga tushib qolgan To'rtko'z badanidan qon oqib ingrab yotibdi. (G'ayratiy) 2. Umid- jon jonholatda ... qo'li bilan boshini ushlab: «Yo'q, kerak emas, podshoh bo'lmayman», deya qichqirib yubordi. (N. Aminov) 3. Har ... mehmon: «Biz, farosatsizlarni kechiring, otaxon», deya mez- bonning oyog'iga yiqilishdi. (TV. Aminov). 4. Hotamjon ... oyog'ini qimirlatolmay yotardi. (O'. Umarbekov) 5. ... dalaning poynagiga qarab yurdilar. (G'afur G'ulom)

Sonlar: Ikkalamiz, uchala, ikkala, uchovlari, bir, bitta.

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Jamlovchi sonlar qanday yasaladi? Ular nima uchun shun­day nomlanadi?

2,Jamlovchi son yasovchi qo'shimchalar qaysi son asoslariga qo'shilganda ular tarkibida o'zgarish yuz beradi?

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

1. 1. - mashq. «0ltovlon ola bo'lsa, og'zidagin oldirar, To'rtovlon tugal bo'lsa, unmaganni undirar» maqoli asosida hikoya tuzing. Unda sonlardan foydalaning.

   
   VI. UYGA VAZIFA

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: TAQSIM SON, UNING YASALISHI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

1. - mashq. «0ltovlon ola bo'lsa, og'zidagin oldirar, To'rtovlon tugal bo'lsa, unmaganni undirar» maqoli asosida hikoya tuzing. Unda sonlardan foydalaning.B) Savollar orqali

1.Jamlovchi sonlar qanday yasaladi? Ular nima uchun shun­day nomlanadi?

2.Jamlovchi son yasovchi qo'shimchalar qaysi son asoslariga qo'shilganda ular tarkibida o'zgarish yuz beradi?

III.YANGI MAVZU BAYONI

Narsalarning miqdorini taqsimlab ko'rsatadigan sonlarga taqsim son deyiladi. Ular -tadan qo'shimchasi yordamida yasaladi.

412-mashq. Gaplarni o'qing. Taqsim sonlarni topib, yasalishini tu­shuntiring.

1. Azim har yelkasiga to'rttadan odam sig'adigan yigit bo'libdi. (.Abdulla Qahhor) 2. Laylak har yili uchtadan bola ochar ekan. (Ertakdan) 3. U bu yilgi bahorda har yuz ona qo'ydan bir yuz yigirma bittadan qorako'l qo'zisi oldi. (G'afur G'ulom) 4. Eshakning ustiga ikkitadan bo'lib mindik. (X. To 'xtaboyev) 5. Ular ikkitadan bo'lib saf tortishdi.

1. - mashq. Arab raqamlarida berilgan sonlarni harflar bilan yozing, ular ishtirokida gaplar tuzing.

7—8 tadan, 15 ovi, 2 tasi, 25 tadan, 50 tadan, 3 tachasidan, 9 tadan, 1 tadan, 7 tadan.

1. -mashq. Gaplarni ko'chiring. Taqsim sonlarning tagiga chizib, hosil bo'lishini tushuntiring.

1. Men ikkoviga bittadan ezilgan shaftoli beraman. (Oybek) 2. Qurolsiz, navkarsiz mulla Fazliddin Ahmad Tanbalday yuz-ikkiyuztadan qurolli yigitlari bor beklarga qanday bas keladi?! (P. Qodirov) 3. Har binning oldiga bir siqimdan mayiz, ikkitadan non, bir choynakdan choy qo'yib chiqdim. (M. Abdullayev) 4. Pa- kana buvi tuxum olib hammamizga ikkitadan ulashib chiqdi. (X. To'xtaboyev) 5. Odamlar bitta-ikkitadan bo'lib maydonga to'plana boshlashdi. (A. Abdumalikov)

IV. MUSTAHKAMLASH

1.Taqsim sonlar qanday hosil qilinadi?

2.Ular gapda qanday gap bo'lagi vazifasini bajaradi?

3.Taqsim sonlar ishtirokida gaplar tuzing.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

415-mashq.Uyga vazifa. Gaplarni o'qing, sonlarni ajratib oling va ularni taqsim sonlarga aylantirib gaplar tuzing.

1. Bulbulning maqomlari, kuylari to'qqiz yuz to'qson to'qqiz emish... (Oybek) 2. Hamma yerim o'ttiz yetti gektar. (G'afur G'ulom) 3. Bitta qovun kamida o'n so'm turadi. (X. To'xtaboyev) 4. Go'yo quyoshning botishini birinchi marta ko'rayotgandek ko'zlarida hay- rat aks etdi. (N. Arslonov) 5. Poyezddan tushgan uch-to'rt yo'lovchi tarqalib, bekatda Yigitalining yolg'iz o'zi qoldi. (Tohir Malik)

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: KASR SONLAR. ULARNING YASALISHI VA IMLOSI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

415-mashq.Uyga vazifa. Gaplarni o'qing, sonlarni ajratib oling va ularni taqsim sonlarga aylantirib gaplar tuzing.

1. Bulbulning maqomlari, kuylari to'qqiz yuz to'qson to'qqiz emish... (Oybek) 2. Hamma yerim o'ttiz yetti gektar. (G'afur G'ulom) 3. Bitta qovun kamida o'n so'm turadi. (X. To'xtaboyev) 4. Go'yo quyoshning botishini birinchi marta ko'rayotgandek ko'zlarida hay- rat aks etdi. (N. Arslonov) 5. Poyezddan tushgan uch-to'rt yo'lovchi tarqalib, bekatda Yigitalining yolg'iz o'zi qoldi. (Tohir Malik

B) Savollar orqali

1. Taqsim sonlar qanday hosil qilinadi?

2. Ular gapda qanday gap bo'lagi vazifasini bajaradi?

3. Taqsim sonlar ishtirokida gaplar tuzing.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Butun miqdorning qismini ifodalovchi , sonlar kasr son deyiladi. Butun miqdorni bildiruvchi qism ko'pincha chiqish kelishigida keladi: o'ndan bir, uchdan ikki

fodalari ikkidan bir,to'rtdan bir, sakkizdan bir tarzida, shuningdek, yarim, chorak, nimchorak tarzida o'qiladi.

417-mashq. Berilgan gaplardagi kasr sonlarni aniqlang.

1. Bolalar eshaklarga yem berib, o'zlari ham oz-ozdan non yeb olishguncha yarim soatcha vaqt o'tdi. (O. Yoqubov) 2. Oilada kimda-kim sahar soat to'rt yarim-beshlarda uyg'onsa, o'sha kar- tochkani olib, yuzga yaqin odamdan iborat navbatga chopadi. (S. Azimova) 3. Yo'lning kengligi 10,5 metrni tashkil qiladi. 4. Re- janing uchdan ikki qismi bajarildi.

1. mashq. Quyidagi sonlar yana qanday ifodalanadi. Ularni qatnash­tirib gaplar tuzing.

Chorak, yarim, nimchorak, beshdan bir, uchdan ikki.

1. mashq. Kasr sonli gaplarni daftaringizga ko'chiring. Kasr son­larning qanday ifodalanishini ayting.

1. Navro'z juda qadimiy bayramlardan, ya'ni salkam 3000 yillik tarixga ega. («Gulxan»dan) 2. Tanlariga sal qon yugurgan bolalar qoplarni ortib, ikki yuz qadam yurar-yurmas, uchinchi kechuvga duch kelishdi. (O. Yoqubov) 3. U bu xabarni eshitib, yarim kechasi otda yo'lga tushibdi. (O'. Umarbekov) 4. Ularning to'rtdan uch qismi o'z ahamiyatini yo'qotdi. (U. Normatov) 5. Bi­rinchi kuni gazlamaning to'rtdan bir qismi, ikkinchi kuni qolgan gazlamaning beshdan bir qismi sotildi. («Matematika»dan)

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Kasr sonlar nimani ifodalaydi?

2. Kasr sonlarni ifodalovchi so'zlarni ayting.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

420-mashqUyga vazifa. «Bozorda» mavzusida kasr sonlarni qatnash­tirib hikoya tuzing.

Muallif: D. Haydarova

- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: HISOB SO'ZLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

420-mashqUyga vazifa. «Bozorda» mavzusida kasr sonlarni qatnash­tirib hikoya tuzing.

B) Savollar orqali

1. Kasr sonlar nimani ifodalaydi?

2. Kasr sonlarni ifodalovchi so'zlarni ayting.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Sanoq son bilan sanaladigan narsalarni ifodalovchi so'z o'rtasida qo'llanilib, bu narsaning o'Ichovini bildiradigan so'zlar hisob so'zlari sanaladi.

1. mashq. Quyidagi gaplardagi hisob so'zlarini aniqlang.

1. Ikki hafta davomida erta tongdan qorong'i tushguncha loy tashishdi. («Turf a rang tabiat») 2. Nekman, serhosilman, har dona mevam 200—250 gramga boradi. (I. To 'xtasinov) 3. Shu orada mez- bon ikki hovuch arpa solingan tog'orachani keltirib «Eshak»ning oldiga va bir bog' beda keltirib, «Ho'kiz»ning oldiga qo'yibdi. (N. Aminov) 4. Umri xola bir qo'li bilan uniqqan chit ko'ylagining etagini mahkam changallab olgan, etak ichida ikki hovuch pishgan- pishmagan aralash qulupnaylar ko'rinib turar edi. (O'. Hoshimov)

1. Qo'limda bir metr keladigan irg'ay tayoq (P. Qodirov)

2. Ko'rsatkich barmog'i bilan tirnoq yuzasi burchagidagi nuqtani 3—4 daqiqa mobaynida bosib turing, shunda tish og'rig'i taqqa to'xtaydi. («Dardingizni olay» kitobidan)

1. mashq. Tovoq, ko'za, etak, lahza, tomchi, hovuch hisob so'zlaridan mosini nuqtalar o'rniga qo'yib, gaplarni ko'chiring.

1. Mehnat-u mashaqqat bilan bir ... oltin yig'ganman («Ma'rifat darg'alari» kitobidan) 2. Bir ... o'zimni yo'qotib qo'ydim (P. Qodirov) 3. Bundan kuniga burunga 3—4 ... tomizib tursangiz bormi, darddan butkul forig' bo'lasiz. («Saodat» jumalidan) 4. U darrov hushini yig'ib oldi. Qo'lini yuvdi-da, bir ... suv ichdi. (O. Husanov) 5. Qol, sen uchun ikki ... paxta terib beraman, — dedi (Sh. Xolmirzayev) 6. Ikki ... palov hash-pash deguncha yo'q bo'ldi. (Sh. Xolmirzayev)

IV. MUSTAHKAMLASH

1.Qanday so'zlar hisob so'zlari deyiladi?

2.Hisob so'zlari necha turga bo'Iinadi?

3.Masofa, vaqt va sath o'lchovini bidiruvchi so'zlar qaysilar? Ular yordamida birikmalar hosil qiling.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

423-mashq.Uyga vazifa. Hisob so'zlari ishtirokida «Sirli tabiat» mavzu­sida kichik hikoya tuzing.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: TARTIB SONLAR

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

423-mashq.Uyga vazifa. Hisob so'zlari ishtirokida «Sirli tabiat» mavzu­sida kichik hikoya tuzing.

B) Savollar orqali

1.Qanday so'zlar hisob so'zlari deyiladi?

2.Hisob so'zlari necha turga bo'Iinadi?

3.Masofa, vaqt va sath o'lchovini bidiruvchi so'zlar qaysilar? Ular yordamida birikmalar hosil qiling.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Narsalarning ketma-ketlik tartibini bildi- radigan sonlar tartib sonlar deyiladi. U -(i)nchi qo'shimchasi yordamida yasaladi.

Tartib sonlar arab raqami bilan yozilganda ~(i)nchi qo'shimchasi o'rnida arab raqamidan so'ng chiziqcha yoziladi: 9-sinf, 30-dekabr. Tartib sonlar rim raqamlari bilan ifodalanganda chiziqcha qo'yilmaydi.

1. mashq. Sonlarni toping. Ma'no turini va imlosini tushuntiring.

1. Shoikrom uni har kuni maktabdan o'zi olib ketar, ikkinchi smenada dars tugaguncha poylab turar edi. (OHoshimov) 2. Be- shinchi, oltinchi kechuvga borganda dara ancha torayib qoldi. (O. Yoqubov) 3. Qani, bolam, yur! Nariroqda yana bittasini yoqib qo'yaylik. (O. Yoqubov) 4. Shu bog'dagi qurigan olmalarni qo'porib tashlab, o'rniga 4 tup yong'oq ekyapman, — deb javob beribdi. («El desa Navoiyni» kitobidan) 5. Cho'ponlar har kuni tunda bittadan qo'y g'oyib bo'layotganini sezib qolishdi. (Ertakdan)

1. mashq. Oltinchi sinf, birinchi o'qituvchim, ikkinchi qavat, uchinchi parta, beshinchi dars birikmalarini qatnashtirib matn tuzing. Unga sarlavha qo'ying.

2. mashq. Matnni ko'chiring, undagi sonlarning tagiga chizing va turini aniqlang.

Girdibod qayerlarnidir yalab, qayerlardadir qum tepaliklari uyib ketibdi. Ikkinchi arava to'nkarilib, uchinchi aravani ancha nariga surib borib, g'ildiraklarining yarmigacha qumga ko'mib qo'yibdi. Uning ustida na xashak va na yuklar bor. Birinchi arava g'ildiraklariga bog'langan uch ot bor-u, qolgan otlardan darak yo'q. Yuz qa- damcha narida qumga botib yotgan uchinchi aravaning o'ng tomo- nida saman yo'ig'a orqa tomonidan qumga botib, chiqa olmay unnardi. Aravaga qo'shib bo'lmaydigan begona ikki otdan tamoman darak yo'q. Olis qum tepaliklari ustida xashak qoldiqlari sochilib yotardi. Qiyshayib yotgan uchinchi aravada faqat dekcha-yu, belkurag-u ketmonlar qolibdi. (Mirmuhsin)

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Asosga qachon -inchi, qachon -nchi qo'shimchalari qo'shiladi?

2. Tartib sonlar nimani anglatadi?

3. «Odobnoma»dan tartib sonlar ishtirok etgan to'rtta gap yozing. Qanday qo'shimcha yordamida yasalganini tushunti­ring.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

427-mashq.. Alisher Navoiyning hayoti va ijodi haqida hikoya yozing. Unda sonlardan foydalaning.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: MUSTAHKAMLASH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

427-mashq.. Alisher Navoiyning hayoti va ijodi haqida hikoya yozing. Unda sonlardan foydalaning.

B) Savollar orqali

III.YANGI MAVZU BAYONI

1. topshiriq. Matnni o'qing. Sonlarni topib, gapdagi vazifasini aniqlang.

Bobur qo'shini Dehlidan ellik chaqirimcha shimoldagi Panipat shahriga kehb to'xtadi. Dehli sultoni Ibrohim Lo'di yuz mingga yaqin askar va bir yarim ming harbiy fil bilan Agra tomonidan yaqinlashib kelmoqda edi. Ibrohim Lo'di shu fillari va askarlari bilan bultur Dehli bo'sag'asida Olamxon, Dilovarxon va boshqa dush- manlarining qirq ming kishilik qo'shinini tor-mor keltirgan edi. Boburning qo'shini esa o'n ikki mingdan oshmasdi. (P. Qodirov)

1. topshiriq. Ajratib ko'rsatilgan so'zlarni tegishli sonlar bilan almashtiring va ularga izoh bering.

1. Chorak soat o'tmasdan hukmnomani eshittirdilar. (Cho'lpon)

1. U yarim metr joyga otilib borib o'tirib qoldi. (Said Ahmad)

2. Musayev soatiga qaradi: o'n bir yarim. Boyagina to'qqizdan sal oshgan edi. Dunyoda eng uzun narsa o'y-xayol. U o'y surib ikki soatning ikki daqiqadek tez o'tib ketganini sezmay qolibdi. (Hamid G'ulom) 4. Muhammadqodir Abdullayev nimchorak finalda ameri- kalik bokschi bilan ringga chiqib, uni qiyinchilik bilan mag'lubiyatga uchratdi. (Matbuotdan)

1. topshiriq. Ikki guruhga bo'lining. Birinchi guruh aytgan son ishtirokida ikkinchi guruh gap tuzsin, songa izoh bersin. O'yin galma-gal davom etadi.

2. t o p s h i r i q. Uyga vazifa. Ikkitadan, beshovi, minglab, to'qqizinchi, o'n beshta so'zlari ishtirokida gaplar tuzing. Sonlarga izoh bering.

3. topshiriq. Gaplarni o'qing. Sonlarga qavs ichida berilgan qo'shimchalardan mosini qo'yib ko'chiring. Sonning ma'no turlarini aniqlang.

1. Bitta-yarim... (-tadan, -ta, -tacha) so'qmoqdan boshqa yo'li yo'q. (BAhmedov) 2. Ikki... (-ovi, -tacha, -alasi) jim qolib o'yga botdilar. (Cho'lpon) 3. Uch yuz... (-inchi, -ta, -tacha) navkarni qal'ada qo'riqchilik qilish uchun qoldirdi. (P. Qodirov) 4. Qumri ikki... (-dan, -inchi, -nchi) chopiqdan so'ng ishga chiqmay qo'ydi. (G'afur G'ulom) 5. Hindistonda ming... (-tacha, -lab, -larcha)-millionlab gektar yerga paxta ekilar ekan. Paxta maydonining ko'pligi jihatidan u dunyoda uch... (-ta, -tadan, -inchi) o'rinda turadi. (Abdulla Qahhor)

1. t o p s h i r i q. Quyidagi sonlarni jadvalga joylashtiring va ular ishtiro­kida gaplar tuzing.

Mingtacha, ellik, beshtadan, yuzlab, qirqta, yigirma, besh, uchdan bir, beshdan ikki, o'ttiztacha, to'qqiztadan, beshovi, uchalasi, o'ntadan, sakkiz, yettita, yetmishta, to'qqiz, minglab, minglarcha, o'n sakkiz, yarim.

. Faqat bir-ikki tilim handalak yedi-yu, uch-to'rt piyola choy ichdi. (P. Qodirov) 2. Uch-to'rt qadam narida yotgan aravani endi ko'rdi. (O'. Hoshimov) 3. Hali o'ngga, hali so'lga burilib, ikki soat, uch soat yo'l yurdik. (Abdulla Qahhor) 4. Olti sotix maydonda 2500 tup pomidor bo'ladi. (O'. Hoshimov) 5. Abdulla qovunchiga o'sha va'da qilingan 50 gektar yer berildi. (O'. Umarbekov)

B) Savollar orqali

IV. MUSTAHKAMLASH

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

9-t o p s h i r i q.«Biz ham kichkina tadbirkormiz» mavzusida matn tuzing. Matnda ishlatilgan sonlarni izohlang.

Muallif: D. Haydarova

6-“________________” SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____

Mavzu: TAKRORLASH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI TAKRORLASH

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

______________________________________________

III. YANGI MAVZU BAYONI.

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

V.MUSTAHKAMLASH

_________________________________________________

_________________________________________________

_________________________________________________

_________________________________________________

_________________________________________________

_________________________________________________

_________________________________________________

V. O`quvchilarni baholash:

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA:

____________________________________________________________________

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: RAVISH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

9-t o p s h i r i q.«Biz ham kichkina tadbirkormiz» mavzusida matn tuzing. Matnda ishlatilgan sonlarni izohlang.

B) Savollar orqali

III.YANGI MAVZU BAYONI

Harakat-holatning bajarilish tarzi, payti, o'rni, daraja-miqdori kabi belgilarini bildiruvchi va qanday? qachon? qayer (-ga, -da, -dan)? qancha? singari so'roqlarga javob bo'luvchi so'zlar ravish deyiladi.

1. mashq. Matndagi ravishlarni ajrating. Ularni o'zi bog'langan so'zlar bilan birga ko'chiring.

Bo'ri ovni qo'lga kiritish ilinjida bor kuchi bilan quvar, yetib olishga tirishardi. Kiyiklar esa jon talvasasida sahroning ich-ichiga kirib borishardi.

Bo'ri ta'qibi borgan sari kuchaydi. Kiyikcha toliqa boshladi. Shu sababli ancha ortda qoldi. Ota-onasi unga qaramay qochishardi. Ki­yikcha ota-onasidan bir umr ajralib qolayotgandek his qildi o'zini. Nega bunday qilishyapti? Nahotki, rahmlari kelmasa, qoldirib ketishga ko'ngillari dosh bersa? Holiga achinishmasa? Hay, biroz sekinroq yursalaring-chi? Butunlay toliqib qolayozdim-ku? Oyi- jon, otajon! Nahotki, menga qaramay ketib qolsalaring? Picha sabr qiling, yetib olay! Tashlab ketmanglar! (S. Ravshanov)

1. mashq. Gaplarni yozing. Ravishlarning tagiga chizing. Qanday ma'no anglatayotganini tushuntiring.

1. Shu vaqt nima uchundir, hamma birdan sharaqlab kulib yubordi (.Abdulla Qodiriy) 2. Ertaga o'rtoqlarimga toza maqtanadi- gan bo'ldim-da. (G'afur G'ulom) 3. Tinib-tinchimas bu chol umr

bo'yi o'z loyihalarini, chizmalarini Ma'suma bekaga gapirib keldi, aslida u uning loyiha-yu chizmalariga aslo tushunmasdi. (Mir- muhsin) 4. Vladimir janoblari Namoz Pirimqul o'g'li ishini qabul qilib olganiga bir hafta bo'lgan bo'lsa ham uni darrov tergovga chaqirmadi. (X. To'xtaboyev)

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Qanday so'zlar ravish turkumiga mansub bo'ladi?

2. Ravishlar sifatlardan nimasi bilan farq qiladi?

3. Ravishlar ishtirokida gaplar tuzing.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

430-mashq.Uyga vazifa. Adabiyot kitobingizdan ravishlar qatnashgan 10 ta gap yozing. Ravishlarning ma'nosini izohlang va qanday so'roqqa javob bo'layotganini ayting.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: RAVISHLARNING YASALISHI. TUB VA YASAMA

RAVISHLAR

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

430-mashq.Uyga vazifa. Adabiyot kitobingizdan ravishlar qatnashgan 10 ta gap yozing. Ravishlarning ma'nosini izohlang va qanday so'roqqa javob bo'layotganini ayting.

B) Savollar orqali

1. Qanday so'zlar ravish turkumiga mansub bo'ladi?

2. Ravishlar sifatlardan nimasi bilan farq qiladi?

3. Ravishlar ishtirokida gaplar tuzing.

III.YANGI MAVZU BAYONI

Ravishlar tub va yasama ravishlarga bo'Iinadi. Yasama ravishlar qo'shimchalar qo'shish, asos qismni juft va takror qo'llash yoki ikki asosni biriktirish yo'li bilan hosil qilinadi.

Tuzilishiga ko'ra ravishlarning sodda, qo'shma, juft va takroriy turlari farqlanadi.

431-mashq. Gaplardagi ravishlarni toping va ularning tuzilishiga ko'ra turlarini aniqlang.

1. Bu voqea xuddi kechagina bo'lgandek, ammo darrov uch yil o'tibdi. (M. Normatov) 2. Vodiylarni yayov kezganda, Bir ajib his bor edi menda. (Hamid Olimjon) 3. Qabristondan ancha uzoqlashgandan keyin yana otlariga minib yo'rtib ketishibdi. («El desa Navoiynh) 4. Keyin sal hushimni yig'ib qarasam, oyoqlarim go'yo o'zidan-o'zi yurib ketyapti. (P. Qodirov) 5. Choyni naridan- beri ichib, otxonaga yugurdim. (Abdulla Qodiriy) 6. Ulardan biri akamning qayerdaligini so'ragan edi, men ertalab uloqqa ketgan- ligini aytdim. (Abdulla Qodiriy) 7. Ertalab chiqib ketasan, yarim kechada qaytasan. (O'. Hoshimov)

432-mashq, Tub va yasama ravishlarni qatnashtirib gaplar tuzing. Ravishlarning tagiga chizing va yasalishini tushuntiring.

1. mashq. Mardlarcha, noiloj, qishin-yozin, asta-asta, majburan, jo'rttaga ravishlari ishtirokida gaplar tuzing.

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Qanday ravishlar tub ravishlar deyiladi?

2. Yasama ravishlar qanday yasaladi?

3. Juft va takroriy ravishlarga misollar keltiring.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

1. mashq.Uyga vazifa. «Lola saylida» mavzusida hikoya yozing. Unda ravishlardan foydalaning.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: RAVISH YASOVCHI QO'SHIMCHALAR

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

1. -mashq.Uyga vazifa. «Lola saylida» mavzusida hikoya yozing. Unda ravishlardan foydalaning.

B) Savollar orqali

1. Qanday ravishlar tub ravishlar deyiladi?

2. Yasama ravishlar qanday yasaladi?

3. Juft va takroriy ravishlarga misollar keltiring.

III.YANGI MAVZU BAYONI

-cha, -lab, -larcha, -ona, -an, -chasi- - ga qo'shimchalari ot, sifatga qo'shilib ravish yasaydi.Bu kabi ravishlarda -dan, -ga keli- shik, ~(s)i egalik qo'shimchalari asos qism bilan mustahkam birikib, hozirgi kunda ajralmas holga kelgan.

436 mashq. Ko'chiring. Ravishlarning tagiga chizing.

1. ... Garchi bu hoi ularni oqlashga tirnoqcha asos bo'lmasa ham, ko'nglimga tasalli, o'z-o'zini aldash deysizmi — shularning biri edi. (Sh. Xolmirzayev) 2. Oldinda, hurmatli o'rtoqlar, meni shon-u-shuhrat kutardi. (X. To 'xtaboyev) 3. Borib anhordan endi suv ichaman deb engashganimni bilaman, changalzor bilinar- bilinmas shitirlagandek bo'ldi. (X. To'xtaboyev) 4. Inson, millat, xalq biron narsaga erishmagan bo'lsa, yo o'zi go'l, yo o'zi tanbal, yo majburan uyquda, bexabarlikda tutilgan! (Omon Matjon) 5. Terak bilan yong'oq yonma-yon o'sibdi. («G'uncha»dan)

1. mashq. Gaplarni o'qing, ravishlarni topib, izohlang.

1. Barno ertalab tursa, yonida mushugi yo'q. (L. Mahmudov) 2. Bu gaplarni eshitib turgan mushuk birdan kelib Zaynabning tizzasiga boshini qo'ydi. (Shuhrat) 3. Men xuddi shu savolni kutib turgandek, darhol javob bera qoldim. (N. Safarov) 4. Xo'roz arang qochib qutulibdi. (M. Murodov) 5. Otamizning o'lganiga ancha yil o'tib ketdi. (G'afur G'ulom)

IV. MUSTAHKAMLASH

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

_____________________________________________

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

438 mashq. Uyga vazifa. «Men sinovlarga qanday tayyorlanaman?» mavzusida matn tuzing. Unda ravishlardan foydalaning.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: RAVISHLARNING MA'NO TURLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

438 mashq. Uyga vazifa. «Men sinovlarga qanday tayyorlanaman?» mavzusida matn tuzing. Unda ravishlardan foydalaning.

B) Savollar orqali

III.YANGI MAVZU BAYONI

Ravishlar ma'nosiga ko'ra holat, payt, o'rin, miqdor-daraja, maqsad-sabab ravishlariga bo'Iinadi.

Ataylab, atayin, noiloj, noilojlikdan, jo'rttaga, qasddan kabi ravishlar maqsad-sabab ravishlari hisoblanib, ularning miqdori u qadar ko'p emas.

A) mashqlar orqali

1. mashq. Yangicha, yillab, qo'qqisdan, rostdan, awallari, so'ngra ravishlarini qatnashtirib gaplar tuzing.

2. mashq. Ravishlarni aniqlab, ularning qaysi turga mansubligini ayting.

1. Men har kuni bir necha marotaba o'zimni o'zim tergay- man, maslahatlarim yetarlicha samimiymikin? Do'stlarimga yetar- licha sadoqatlimanmi? (Konfutsiy) 2. Ho'kiz kechqurun qorni ochib, charchab kelsa, uning oldiga bir bog' quruq poyani tashlab qo'yar ekan. («Susambil») 3. Xafa bo'lma, o'g'lim,— dedi Davronov asta boshini ko'tarib. (Parda Tursun) 4. Ertalab tursa, ko'cha eshik lang ochiq, yong'oqqa bog'loqlik sigir yo'q. (O'. Hoshimov) 5. Bayramga taraddud hozirdanoq qizib ketdi. (O'. Hoshimov)

1. mashq. Gaplarni ko'chiring. Ravishlarning tagiga chizing va qanday ma'no anglatayotganini ayting.

1. Shunda bechora sayyor iltimos qilmish darrov. Vasiyatimni aytay. Agar bo'lsa bemalol. (Shukrullo) 2. U bexosdan kelib, yigitni belidan oldi-da chirpirak qilib uloqtirib yubordi, yigit ancha yer- gacha gandiraklab borib tizzalab qoldi. (Mirkarim Osim) 3. Elchi hozir o'z podshohining topshirig'ini bajarish uchun butun ay- yorligini ishga solar, tilyog'lamalik qilib, To'marisni maqtab, ko'klarga ko'tarar edi. (Mirkarim Osim) 4. O'g'illari suyunib, safar tay- yorgarligini ko'rishib, erta saharda otlanib yo'lga tushibdilar. (Ertak­dan) 5. Ba'zan Hasanni ham birga olib ketadi. (O.Husanov)

IV. MUSTAHKAMLASH

1.Ravishlar ma'nosiga ko'ra qanday turlarga bo'Iinadi?

2.Qanday qo'shimchalar ravish yasovchi qo'shimchalar hisobla­nadi?

3.Tubdan, to'satdan, rostdan kabi ravishlarni tarkibiy qismlarga ajratish mumkinmi?

4.Ravishlarning sifat va otlardan farqini ayting

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

442-mashq. Uyga vazifa. Ravishlarni qatnashtirib «Yurtimiz posbon- lari» mavzusida hikoya tuzing. Ravishlarning tagiga chizib, turini ayting.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: HOLAT RAVISHLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

442-mashq. Uyga vazifa. Ravishlarni qatnashtirib «Yurtimiz posbon- lari» mavzusida hikoya tuzing. Ravishlarning tagiga chizib, turini ayting.

B) Savollar orqali

1.Ravishlar ma'nosiga ko'ra qanday turlarga bo'Iinadi?

2.Qanday qo'shimchalar ravish yasovchi qo'shimchalar hisobla­nadi?

3.Tubdan, to'satdan, rostdan kabi ravishlarni tarkibiy qismlarga ajratish mumkinmi?

4.Ravishlarning sifat va otlardan farqini ayting

III.YANGI MAVZU BAYONI

Harakat-holatning qanday holda baja- rilganligini bildirgan va qanday? qay holda? qay tarzdal so'roqlariga javob bo'luvchi ravishlarga holat ravishlari dey­iladi.

Holat ravishlariga jim, yayov, chindan, qo'qqisdan, to'satdan, piyoda, majburan, tasodi- fan, astoydil, eskicha, qatorasiga, birma-bir, yakkama- yakka, yonma-yon, bafurja, arang, zo'rg'a, mardlarcha singari so'zlar kiradi.

1. mashq. Ravishlarni ajrating. Ularning yasalishiga e'tibor bering va turini ayting.

1. Shu payt uydan — yotog'imizdan bolalar ham birin-ketin ko'zlarini uqalab, har yoqqa qarab tushib kela boshladi. (Sh. Xolmirzayev) 2. O'rtancha botir qo'rqmadi, jim turdi. (Ertak­dan) 3. Uzoqdan, kun botish tomondan g'ira-shira uchqun ko'rinib qoldi. (Ertakdan) 4. Bular piyoda asta-sekin o'rdaga bordilar.(Er­takdan) 5. Buxoroga omon-eson yetib borganlaridan so'ng uning tarhini yaxshilab qog'ozga chizajagini aytdi. (Mirmuhsin)

444mashq. Nuqtalar o'rniga qavs ichidagi ravishlardan mosini qo'yib, gaplarni ko'chiring.

l.Tinglar edim betinim, Uzun tunlar yotib ... (ataylab, jim, mardlarcha) (Hamid Olimjon) 2. Ikki oshna kechki salqin bilan ... (piyoda, ataylab, yaqqol) yo'lga tushishdi. (0\ Umarbekov) 3.... (Birdan, majburan, arang) xayoliga kelgan fikrdan uning vujudi titrab ketdi. (0\ Hoshimov) 4. Jo'raboyev ham ... (zo'rg'a, yayov, jim)gina o'tirib, hammaga razm solardi. (Sh. Rashidov)

445-mashq.Eskicha, yangicha, yonma-yon, astoydil, bafurja ravish- larini qatnashtirib matn tuzing. Ularning qanday ma'no anglatayotganini tushuntiring.

1. mashq. Quyidagi so'zlardan aynan bir qo'shimcha vositasida holat ravishlarini yasang.

Xayol, mantiq, tasodif, taxmin, javob, qalb, rasm. aql.

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Qanday ravishlar holat ravishlari deyiladi?

2. Holat ravishlarining yasalishini tushuntiring.

3. Holat ravishlari ishtirokida birikmalar tuzing. Ularga so'roq berib, ma'nosini tushuntiring.

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

1. mashq. Uyga vazifa. Adabiyot darsligidagi o'zingizga yoqqan hikoyani o'qing. Undagi holat ravishlarini ko'chirib yozing.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: PAYT RAVISHLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

1. -mashq. Uyga vazifa. Adabiyot darsligidagi o'zingizga yoqqan hikoyani o'qing. Undagi holat ravishlarini ko'chirib yozing.

B) Savollar orqali

1. Qanday ravishlar holat ravishlari deyiladi?

2. Holat ravishlarining yasalishini tushuntiring.

Holat ravishlari ishtirokida birikmalar tuzing. Ularga so'roq berib, ma'nosini tushuntiring III.YANGI MAVZU BAYONI

Harakat-holatning bajarUish yoki bajarilmaslik paytini bildirib, qachon? so'rog'iga javob bo'luvchi ravishlar payt ravishlari sanaladi.

ESDA SAQLANG. Payt ravishlariga endi, hozircha, so'ngra, hanuz, hamisha, doimo, hamon, dastlab, erta-in- ¹ din, qishin-yozin, kecha-kunduz kabi ravishlar kiradi.

1. mashq. Gaplarni ko'chiring. Payt ravishlarining tagiga chizing va ularga izoh bering.

1. Keyin u yoqqa o'tamiz, — deb o'n tarafdagi oynavand uyga ishora qildi. 2. Jiydazoidan hozirgina keldim. 3. Ertaga chigit ekishni boshlaymiz. 4. Uni buguncha tinch qo'y. 5. Yolg'on gapga ishon- mang, erta-yu kech daladaman. 6. Yarim kechadan keyin Salmon otaning uyqusi butunlay qochdi. 7. Erta-indin rejani to'ldiigani haqidagi xushxabarni topshirmoqchi. (Yo'ldosh Sulaymon)

1. mashq. Gaplarni o'qing, payt ravishlarini topib, ularning ish- latilish o'rinlariga diqqat qiling.

1. Ular yerni kavlab kirolmabdilar, lekin bir zumda allaqancha yerni o'yib yuboribdilar. 2. Orqasiga qarasa, uzoqdan bir ho'kiz uni toxtovsiz chaqirib kelyapti. 3. Ertaga uzum, qovun pishadi, bularni qo'yib yubor. 4. Dehqon jo'xorini quritibdi, to'qmoqlab, donini ajratib olibdi. Keyin bozorga olib boribdi. 5. Kun kech bo'ldi. Ertaga erta bilan yo'lga chiqamiz. (Ertakdan)

^ 450-mashq. Berilgan so'zlar orasidan payt ravishlarini toping, ular ishtirokida gaplar tuzing.

Asta-sekin, jim, endi, orqada, hozircha, yangicha, so'ngra, bittalab, dastlab, qishin-yozin, uzun-uzun, eson-omon, erta- indin.

IV. MUSTAHKAMLASH

1.Awallari, ilgari, ertalab, keyin, so'ngra so'zlarini qatnashtirib gaplar tuzing. Ular qanday so'roqqa javob bo'lishini ayting.

2.Payt ravishlari nimani bildiradi?

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

451-mashq.Payt ravishlari qatnashgan maqol, topish- moq, tez aytishlar, xandalardan bilasizmi? Ularni daftaringizga yozing. Payt ravishlarining tagiga chizing.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: O'RIN RAVISHLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

451-mashq.Payt ravishlari qatnashgan maqol, topish- moq, tez aytishlar, xandalardan bilasizmi? Ularni daftaringizga yozing. Payt ravishlarining tagiga chizing.

B) Savollar orqali

1.Awallari, ilgari, ertalab, keyin, so'ngra so'zlarini qatnashtirib gaplar tuzing. Ular qanday so'roqqa javob bo'lishini ayting.

2.Payt ravishlari nimani bildiradi?

III.YANGI MAVZU BAYONI

Harakat-holatning bajarilish yoki ba- jarilmaslik o'rnini bildirgan va qayer (-ga, -da, -dan)? so'rog'iga javob bo'luvchi ravishlar o'rin ravishlari hisobla­nadi.

O'rin ravishlariga olg'a, ichkari, tashqari singari so'zlar kiradi.

452-mashq. Gaplarni ko'chiring, o'rin ravishlarining tagiga chizib, izohlang.

1. Tashqariga chiqib, G'ofuijon boydan ketishga izn so'radi. 2. Sherqo'ziga ko'zi oldidan nari ketishi uchun ruxsat bermay qo'ydi. 3. Salmon ota gapni uzoqdan boshladi. 4. Idoraga yaqin qolganda, Nuriddin otga qamchi urdi. 5. Oldinda Shirinbuloq qishlog'i butun bo'y basti bilan yastanib yotardi. (Yo'ldosh Sulaymon)

mashq. Gaplarni o'qing, o'rin ravishlarini aniqlab ularga izoh bering.

1. Bizga yaqinlashmadi, lekin nariroqda turib ish o'rgatib, bularga baqirib turdi. 2. Ichkariga kiring, bir piyola choy iching, — dedi uy egasi. 3. Oldiga dasturxon yozibdi, kechqurun palov qilib olib chiqibdi. 4. Bir chaqirim ichkariga kirib borganimizdan keyin tepada teshik ko'rindi. 5. Oldimdan bir uy chiqib qoldi, jon holatda unga o'zimni urdim. 6. Uzoqdan bir ayol kela boshlabdi. Cholning yoniga kelib salom beribdi.

1. mashq. «Bizning mahalla» mavzusida matn tuzing. Unda ishlatil­gan o'rin ravishlariga izoh bering.

IV. MUSTAHKAMLASH

1. O'rin ravishlariga gap ichida misollar keltiring.

2. Qanday ravishlar o'rin ravishlari deyiladi?

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

455-mashq. Ravishlarni topib, tagiga chizing.

1. Uzoqdan kelgan mehmonlar chaqirilib, katta ziyofat be- rilibdi. 2. Bu gaplar amirzoda qulog'iga borib yetganiga aslo shubha qilmasa ham bo'ladi. (Mirmuhsin) 3. G'uvillab uchayotgan bo'ron ichida yigitlar naridan-beri xashag-u bedalarni arava tagiga olib kirib, g'ildiraklarga namat yopishdi. (Mirmuhsin) 4. Hozir mol-jon o'rtada, inim, Buxoroga yetib olaylik, u yog'i bir gap bo'lar. (Mirmuhsin) 5.Awal oyog'imdan kishanlarni olib qo'yishlariga buyruq bering, — istehzoli kulib qo'ydi Namoz. (X. To'xtaboyev)

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: MIQDOR-DARAJA RAVISHLARI

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

455-mashq. Ravishlarni topib, tagiga chizing.

1. Uzoqdan kelgan mehmonlar chaqirilib, katta ziyofat be- rilibdi. 2. Bu gaplar amirzoda qulog'iga borib yetganiga aslo shubha qilmasa ham bo'ladi. (Mirmuhsin) 3. G'uvillab uchayotgan bo'ron ichida yigitlar naridan-beri xashag-u bedalarni arava tagiga olib kirib, g'ildiraklarga namat yopishdi. (Mirmuhsin) 4. Hozir mol-jon o'rtada, inim, Buxoroga yetib olaylik, u yog'i bir gap bo'lar. (Mirmuhsin) 5.Awal oyog'imdan kishanlarni olib qo'yishlariga buyruq bering, — istehzoli kulib qo'ydi Namoz. (X. To'xtaboyev)

B) Savollar orqali

1. O'rin ravishlariga gap ichida misollar keltiring.

2. Qanday ravishlar o'rin ravishlari deyiladi?

III.YANGI MAVZU BAYONI

Harakat va holatning bajarilishidagi miqdor-darajani bildiradigan va qanchal so'rog'iga javob bo'ladigan ravishlar miqdor-daraja ravishlari deyiladi: sal, picha, xiyol, oz, ko'p, kam, ancha kabi.

456-mashq. Gaplarni o'qing. Miqdor-daraja ravishlarini aniqlang.

1. Yaxshiligingiz sira-sira yerda qolmaydi. 2. Qaddini rostlab, eshikni uzoq taqillatdi. 3.Abdushukur bu yerdan tezda chiqib ketish payiga tushdi. 4. Bo'ying sal cho'zilsin, bironta duradgor usta topilsa, shogirdlikka topshirardim. 5. U aravani Nuriddin minganini ko'rib, xiyla yengil tortdi. 6. Ko'p o'tmay hamma ichkariga taklif etildi. 7. Kunduzi o'ralashib yurganlardan bu yerda qittay ham qolmagan. (Yo'ldosh Sulaymori)

1. mashq. Gaplarni ko'chiring, miqdor-daraja ravishlarining tagiga chizib, izohlang.

1. Sarvigulni podsho hammadan ko'proq sevar ekan. 2. Meh- mondorchilik tugagach, u uzundan-uzun duo qilib o'rnidan turib- di. 3. Ko'p yaxshi o'ylabsiz, ammo saltanatingiz uzoqqa bormasa kerak. 4. Qozi kambag'alni sira yengolmagan ekan. 5. Ikkita tuxum topib olibdi. Suyunib cho'ntagiga solib, biroz yuribdi. 6. Tong ya- qinlashib qolyapti, bu yerdan tez ketishimiz kerak. 7. Dehqon: «Hay, mayli, ustki qismi oz bo'lsa ham bizga qola qolsin», — dedi. 8. Choi va kampir behad sevinishibdi. (Ertakdan)

458 - mashq. «Hasharda» mavzusida matn tuzing. Unda miqdor-daraja ravishlaridan foydalaning.

IV. MUSTAHKAMLASH

1. Miqdor-daraja ravishlari qanday so'roqqa javob bo'ladi?

2. Ular qanday ma'noni anglatadi?

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

1. - mashq. Uyga vazifa. «San'at muzeyida» mavzusida matn tuzing. Miqdor-daraja ravishlarining tagiga chizing.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: FE'L BO'YICHA O'TILGANLARNI TAKRORLASH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

1. mashq. Uyga vazifa. «San'at muzeyida» mavzusida matn tuzing. Miqdor-daraja ravishlarining tagiga chizing.

B) Savollar orqali

1. Miqdor-daraja ravishlari qanday so'roqqa javob bo'ladi?

2. Ular qanday ma'noni anglatadi?

III.YANGI MAVZU BAYONI

1.Fe'l deb nimaga aytiladi?

2Jonlanmoq fe'lining nisbat shakllarini toping va ular o'rtasidagi farqlarni tushuntiring.

3.Harakat nomiga misollar keltiring.

4Sifatdoshning sifatga va fe'lga xos xususiyatlarini belgilang.

5.Ravishdosh yasovchi qo'shimchalar qaysilar? Ular ishtiro­kida ravishdoshlar hosil qiling.

6.-la, -lan, -i, -sira, ~(a)y qo'shimchalari yordamida fe'llar yasang.

7.Fe'llarga misollar aytib, uch zamonda tuslang.

8.Fe'l mayli deb nimaga aytiladi

9.Sodda, qo'shma, juft fe'llarga misollar ayting.

1. mashq. Matnni o'qing. Fe'llarni aniqlab, ularni izohlang.

Rubob chalish, ashula aytishga qattiq havas qo'ygan kunlarim edi. Velosipedda ketayotgandim. G'ira-shira payt. Teraklar shovul- laydi. Itlar huradi.

Bexos izimda bir sharpa sezdim. Qarasam, nuroniy chol, salom berdim. Qariya ketma-ket meni savolga tutardi: «Nechanchi sinfda o'qiysan?», «Necha baho olasan?», «0'qishdan boshqayam hunaring bormi?»

• Rubob chalib, ashula aytaman.

• Katta bo'lsang ashulachi bo'lmoqchimisan?

• Ichimda qiziq gaplarim bor. Ko'p, juda ko'p odamlar yig'ilsa, shu gaplarimni aytsam...

• Niyatinga yet, bolam. (Sh. Boshbekov)

  1. mashq. Gaplarni ko'chiring. Fe'llarning nisbat, mayl, zamon shakllarini aniqlang.

So'zlar hayoti murakkab, ularga sehr yashiringan. So'zlar ham o'z xalqi bilan birga umr kechiradi, xalq quvonsa, quvonadi, kuyunsa, kuyunadi.

Kishilar o'zgalarni o'ylab buloqlarning bekilgan ko'zlarini ochadilar, avlodlari uchun daraxtlar ekadilar. Bundan keyingi avlod buloq suvidan, daraxt mevalaridan bahramand bo'ladi. Ota-bobola- rimiz qoldirgan so'zlar ana shu buloqlar va daraxtlardir.

So'zlar biz uchun asrlar sadosi, uzoq o'tmish bilan hamna- faslik hissini uyg'otuvchi mangu chaqiriq, zamonlararo ko'prikdir. (B. To'ychiboyev)

1. mashq. Gaplarni o'qing. Fe'llarning vazifa shakllarini aniqlab, ularni izohlang.

Tuproq — insonning tug'ilib o'sgan joyi, tuproq — Vatan. Tup­roq necha yuz yillardan buyon ne-ne ulug' farzandlarini quchog'iga bosib kelayotgan mushfiq zamin. Shuning uchun biz uni e'zozlab «ona tuproq» deymiz. U olis ajdodlarga onalik qilgan. U ota- bobolarimizning onasi bo'lgan. U bizning ham onamiz va, albatta, kelajak avlodning ham onasi bo'lajak.

Demak, hamma narsa ona tuproqni qadrlashdan boshlanadi. Bunday kishini el tushunadi, dunyo taniydi. O'z tarixini ona yurtdan —ona tuproqdan qidirgan insongina haqiqiy inson bo'la oladi. (A. Nabiyev)

B) Savollar orqali

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

463 -mashq. Uyga vazifa. «Mening ta'tildagi rejalarim» mavzusida matn tuzing. Unda ishlatilgan fe'llarni izohlang.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: OT BO'YICHA O'TI LGANLARNI TAKRORLASH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

463 -mashq. Uyga vazifa. «Mening ta'tildagi rejalarim» mavzusida matn tuzing. Unda ishlatilgan fe'llarni izohlang.

B) Savollar orqali

III.YANGI MAVZU BAYONI

1. Otlarning lug'aviy shakllariga misollar keltiring.

2. Sodda va yasama otlar ishtirokida gaplar tuzing.

3. -xon, -jon, -oy, -loq, -choq qo'shimchalarini otlarga qo'shing

va ma'noda bo'layotgan o'zgarishni tushuntiring.

1. Shaxs otlariga misollar keltiring.

2. O'rin-joy otlariga misollar ayting.

3. Siz yashayotgan yerdagi korxona, tashkilot, suv havzalari va inshootlari nomlarini anglatuvchi otlarga misollar ayting.

4. Narsa otlari deb nimaga aytiladi?

5. O'rin-joy va faoliyat-jarayon otlariga misollar keltiring.

6. Atoqli va turdosh otlarning yozilishi haqida gapiring.

10. Aniq va mavhum otlar ishtirokida gaplar tuzing.

IV. MUSTAHKAMLASH

A) mashqlar orqali

464mashq. Matnni o'qing. Otlarga izoh bering.

Onani e'zozlash — bizning millatimiz, xalqimiz uchun oliy qadriyat darajasiga ko'tarilgan fazilat. Onalarni qancha ulug'lasak, hayotimizning chirog'i, umrimizning guli deb e'zozlasak, biz oila- mizni, Vatanimizni e'zozlagan bo'lamiz. Mashhur shoirimiz Ab­dulla Oripov aytganlaridek: — Bu yorug' olamda Vatan bittadir, Bittadir dunyoda ona degan nom. (D. Ro 'ziyeva)

465mashq. Savollarga javoblar yozing. Javoblaringizdagi otlarning ma'no turlarini aniqlang.

1. Mirkarim Osimning qanday tarixiy hikoyalari bor? 2. «To'- maris» afsonasida Amudaryo qanday nom bilan tilga olingan? 3. Hozirgi O'zbekiston hududlari qadimda qanday nomlar bilan yuritilgan?

466mashq. Otlarni toping, ularni tavsiflang.

O'zbekchilik! Qanday sodda, qanday qalbga yaqin, qanday samimiy, qanday jafokash bu so'z! Tong qorong'usida turib ko'cha supurayotgan kelinchakning supurgisi shu so'zni qo'shiq qilib aytayotganday, paxtazordan paxta to'la qop orqalab chiqayotgan yigitning qoraygan, ajinli yuzlaridan oqib lablariga tushgan terda «o'zbekchilik» degan so'zning ta'mi bor. (E. Vohidov)

B) Savollar orqali

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

467 - mashq. Uyga vazifa. «Hovlimizda gullar ochildi» mavzusida matn tuzing. Unda ishlatilgan otlarni izohlang

Muallif: D. Haydarova

.6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: SIFAT BO'YICHA O'TILGANLARNI TAKRORLASH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

467 - mashq. Uyga vazifa. «Hovlimizda gullar ochildi» mavzusida matn tuzing. Unda ishlatilgan otlarni izohlang

B) Savollar orqali

III.YANGI MAVZU BAYONI

1. Sifat yasovchi qanday qo'shimchalar mavjud?

2. -li, -ki, -iy, -viy, -simon qo'shimchalari yordamida sifatlar yasang.

3. Qo'shma sifatlar va ularning ishlatilishi haqida gapiring.

4. Juft sifatlarga misollar keltiring, yozilishini izohlang.

5. Asliy va nisbiy sifatlarga misollar ayting.

6. Sifat darajalari haqida so'zlang.

7. Sifatlarning qanday ma'no guruhlari bor? Ularga misollar keltiring.

8. Sifatlarning otlashuvi haqida gapiring.

9. Sifatlarning gapdagi vazifasi haqida gapiring.

IV. MUSTAHKAMLASH

A) mashqlar orqali

468-mashq. Sifatlarni topib, ularga ta'rif bering. Sifatlarning ma'no guruhlarini belgilang.

Sarijo'ga arig'idan otini sug'orib chiqayotgan notanish bir kishiga ro'para keldik. Uning oti ham, kiygan to'ni ham, o'zi ham qop-qora edi. Xuddi cho'yandan quyilganga o'xshardi. Faqat boshi- dagi do'ppisining kashtasigina oq edi, xolos. Men Adhamdan: «Bu kishi kim?» deb so'radim.

— Uni «cho'l bo'ri»si deyishadi. Bu to'qaylarda kechalari ham miltiqsiz bir o'zi yuraveradi. Juda dovyurak odam. Uch marta bo'ri bilan olishib, bo'g'ib o'ldirgan. Qoraqishloqning etagidagi katta to'qaydan yer ochgan. (Said Ahmad)

1. mashq. Matnni ko'chiring. Sifatlarning tagiga chizing. Ajratib ko'rsatilgan qo'shimchalar yordamida sifatlar hosil qiling.

Nafas olish to'g'ri yo'lga qo'yilsa, nutq jarangdor, kuchli bo'ladi. To'g'ri olingan nafas aytilayotgan jumlalarning yaxlit, o'zaro uzviy bog'liq holda aytilishini ta'minlaydi.

Nutqning ravon, tiniq bo'lishi uchun nafas olishni to'g'ri yo'lga qo'ya bilish lozim. Buning uchun esa muntazam mashq qilib turish zarur. (A. Orifova)

1. mashq. Tez aytishlarni aytib, mashq qilib ko'ring. Nutqingizni o'stiring. Gaplar ichidagi sifatlarni topib, ularga izoh bering. Sifatlarning orttirma va qiyosiy darajalarini hosil qiling.

1. Norning nordon anori narida. 2. O'tkir o'tkir o'roqda o't o'rdi. 3. Oqil oq olma oldi, oq olmani Oqil oldi. 4. To'p-to'p ko'k optok, har bir to'pda ko'k koptok. 5. Soqi quritgan qoqi qoq quruq qoqi.

B) Savollar orqali

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

1. mashq Matnni ko'chiring. Sifatlarni topib, tahlil qiling.

Zuhra qurib qolgan butalarni oralab turnaga yaqin bordi. Turna ham Zuhraning yaqin borishini kutgandek bo'ynini cho'zib qarab turdi. Uzun bo'yli qush sarg'ish-ko'kish ko'zlari bilan qizga xa- votirlanib boqar, agar Zuhra yana ham yaqinroq borsa, uchib ketgudek holi bor edi. «Juda chiroyli qush ekan», dedi Zuhra turnaga tikilib. Bo'yni, oyoqlari uzunchoq, patlari qora kulrang ekan». (O.Husanov)

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: SON BO'YICHA O'TILGANLARNITAKRORLASH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

1. - mashq Matnni ko'chiring. Sifatlarni topib, tahlil qiling.

Zuhra qurib qolgan butalarni oralab turnaga yaqin bordi. Turna ham Zuhraning yaqin borishini kutgandek bo'ynini cho'zib qarab turdi. Uzun bo'yli qush sarg'ish-ko'kish ko'zlari bilan qizga xa- votirlanib boqar, agar Zuhra yana ham yaqinroq borsa, uchib ketgudek holi bor edi. «Juda chiroyli qush ekan», dedi Zuhra turnaga tikilib. Bo'yni, oyoqlari uzunchoq, patlari qora kulrang ekan». (O.Husanov)

B) Savollar orqali

III.YANGI MAVZU BAYONI

1. Sonlarning ma'no guruhlari haqida gapirib bering.

2. Dona son va uning yasalishini izohlang.

3. Chama songa misollar keltiring.

4. Jamlovchi son haqida so'zlang.

5. Taqsim son ishtirokida gaplar tuzing.

6. Tartib sonlar qanday yasaladi?

7. Kasr songa misollar ayting.

8. Hisob so'zlariga misollar keltirib, ularni izohlang.

9. Rim va arab raqamlari yozuvda qanday ifodalanadi? 10. Sonlarning gapdagi vazifasi to'g'risida so'zlab bering.

IV. MUSTAHKAMLASH

A) mashqlar orqali

1. mashq. Matnni o'qing, sonlarning ma'no guruhlarini aniqlang.

Muhammad Xorazmiyning «Sindihind» asari o'nlik sanoq sis- temasini ommalashtirishda muhim rol o'ynaydi. Xorazmiy targ'ib qilgan o'nlik matematik son (0, 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9)lar yordamida qo'shish, ayirish, ko'paytirish, bo'lish, darajaga ko'tarish, ildiz chiqarish mumkin bo'lgan. Shu sababli bu raqamlar Sharqda tez taiqaldi. X asrda Ispaniyaga, XII asrda butun Yevropaga tarqaldi. (X. Jonboqiyev)

1. mashq. Topishmoqlarning javoblarini toping. Ularda ishlatilgan sonlarning ma'no turlarini va gapdagi vazifasini aniqlang.

1. Guli to'rtta yarim oy, Boshginangdan olar joy. 2. O'zi bitta, ko'zi mingta. 3. Bir parcha patir, olamga tatir. 4. To'rtdir uning oyog'i, Temir mixli tuyog'i. Manzilga yetishtirar, Toshdan qattiq tuyog'i.

474-mashq. Sonlarni toping, ularning imlosiga diqqat qiling va gaplar­ni ko'chiring.

1. Zamaxshariy ko'p qirrali olim bo'lib, fanning turli soha- lariga oid 75 dan ortiq asar yozib qoldirgan. (S. Hasanov) 2. Za- monaviy o'n ikkita turk davlati bayrog'idan yettitasida oy va yulduz ramzlari bor. (S. Olimov) 3. Amir Temur Bibixonim masjidini 1399— 1404-yillar mobaynida qurdirgan. (T. Fayziyev) 4. Tarixing bitmakka, xalqim, mingta Firdavsiy kerak, Chunki bir bor chek- kan ohing mingta doston, o'zbegim. (E. Vohidov)

B) Savollar orqali

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

475-mashq.Uyga vaafa. «Matematika darsida» mavzusida matn tuzing. Tarjimayi holingizni yozing. Unda ishlatilgan sonlarni izohlang.

Muallif: D. Haydarova

6- SINFLAR UCHUN ONA TILI

FANI

«____”____________201____-yil

Mavzu: RAVISH BO'YICHA O'TILGANLARNITAKRORLASH

Maqsad: A) ta`limiy maqsad-______________________________________

______________________________________________________

______________________________________________________

B) tarbiyaviy maqsad-____________________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

S) rivojlantiruvchi maqsad –_______________________________ ____________________________________________________________________________________________________________

Dars turi: ______________________________________________________

Darsda foydalanilaniladigan

metod: an`anaviy, savol – javob,

Darsda foydalaniladigan jihoz: texnik vositalar, slaydlar, tarqatmalar, testlar.

DARSNING BORISHI:

I.Tashkiliy qism:

A)Salomlashish.

B) Davomatni aniqlash.

V) o`quvchilarni darsga tayyorlash

II.O`TILGAN MAVZUNI SO`RASH.

A) mashqlar orqali

475-mashq.Uyga vaafa. «Matematika darsida» mavzusida matn tuzing. Tarjimayi holingizni yozing. Unda ishlatilgan sonlarni izohlang.

B) Savollar orqali

III.YANGI MAVZU BAYONI

1. Ravish deb nimaga aytiladi?

1. Ravish yasovchi qo'shimchalar qaysilar? Ular ishtirokida ravishlar hosil qiling.

2. Holat ravishlariga misollar keltiring.

3. Payt ravishlari ishtirokida gaplar tuzing.

4. O'rin ravishlari haqida so'zlang.

5. Miqdor-daraja ravishlari deb nimaga aytiladi?

6. Tub va yasama ravishlarga misollar keltiring.

7. Ravishlarning gapdagi vazifasi to'g'risida so'zlab bering.

IV. MUSTAHKAMLASH

A) mashqlar orqali

476-mashq. Tez aytishlarni ayting. Ularda ishlatilgan ravishlarni aniqlang va ma'no turini belgilang.

1. Hali Vali, Soli sholi o'rdi. 2. Oydin oyisidan oldin bordi. 3. Erkin ertagi ekin ekishni ertaga ertalab eplaydi. 4. Nor narvondan narida.

477-mashq. Boshqotirmaga yashiringan maqolni toping. Ravish ish­tirok etgan yana qanday maqollarni bilasiz? Ularga misollar ayting.

1, 2, 3 — Oz so'zining zid ma'nolisi. 4, 5, 6 — Ilm olishga da'vat etuvchi fe'lning buyruq-istak shakli.

7, 8, 9 — Sifatdosh yasovchi qo'shimcha. 10, 11, 12 — 1, 2, 3 tartibdagi so'zning takrori.

13, 14, 15 — Bilmoq fe'lining buyruq-istak maylidagi shakli.

16, 17 — Sifatdosh yasovchi qo'shimcha.

1. mashq. Gaplarni ko'chiring, ravishlarning tuzilishiga ko'ra tur- larini va gapdagi vazifalarini aniqlang.

1. Archa hamisha ko'm-ko'k. Uning rangi hech o'zgarmaydi. Ko'm-ko'k, yam-yashil. (J. Razzoqov) 2. Qiz atrofga qarab turib birdan o'z uyining tomini ko'rib qolibdi. (Ertakdan) 3. Biz quri- lishda kechgacha yurib zerikmadik. (Hakim Nazir) 4. Qizining chug'urlab biyron-biyron gapirayotganini ko'rgan Sabohat opa unga mamnun jilmayib qo'ydi. (Xayriddin Saloh) 5. Burro-burro so'zlayman, Kelajagim ko'zlayman. Istiqbolim, iqbolim — o'zbek tilim, o'z tilim. (Safo Ochit)

1. mashq. Rasmga qarab, «Yoz gashti» mavzusida matn tuzing, undagi ravishlarni izohlang.

B) Savollar orqali

V.BAHOLASH MEZONI

Ishtirokiga qarab

VI. UYGA VAZIFA

480-mashq.Uyga vazifa. Gaplarni ko'chiring. Ravishlarning tagiga chizib, ularni izohlang.

Qiz hozirgina o'zi tanishgan qush bilan so'zlashmoqchi bo'ldi:

— Turnajon, turnajon! Bu yerda nima qilib turibsan. Kechagi turnalar ichida sen ham bormiding? Menga aytib ber-chi, qayer- dan uchib kelding.

Turna Zuhraning savollariga javob bermadi. Qiz qushga yaqin- roq borish uchun bir qadam bosdi. Turna bo'ynini biroz oldinga cho'zib, yuqoriga bir harakat qildi-yu, uzoqlarga uchib ketdi. Zuhra hayron bo'lganicha qolaverdi.

Uyga qaytib kelganlaridan so'ng Zuhra charchoqning zo'ridan darhol uxlab qoldi. Uyqusida tush ko'rdi. Tushida o'sha turna bilan yana uchrashdi. (O. Husanov)