Презентация к уроку татарской литературы на тему: "Тукай - халык к??еле к?згесе"

Бар уем кичен- көндезен сезнең хакта, милләтем;

Саулыгың – минем саулык, авыруың – минем авыруым

Г.Тукай

Тест.

• 1.Тукайның туган елы?

а.1901 в.1886

б.1981 г.1885

• 2. Урал ьск шәһәренең элекеге исеме?

а. Җәйлек в. Җиләк

б. Җаек г. Җантимер

• 3. Г.Тукай кайсы авылда туган?

а. Кушлавыч в. Сосна

б. Өчиле г. Кырлай

4. Г. Тукайның автобтографик повесте исеме?

а. “ Исемдә калганнар”

б. “Хәтирәләр”

в. “ Исемдәгеләр”

г. “ Габдулла Тукай”

• 5. Г. Тукайның әти-әнисенең исеме?

а. Шәмсенур, Гайнулла

б. Бибимәмдүдә, Гайнулла

в. Мәдинә, Котбетдин

г. Бибимәмдүдә, Мөхәммәтгариф

6. Г. Тукайның туган көне?

а. 26 нчы апрел ь в.16 нчы апрель

б. 25 нче май г. 8 март

• 7. Г. Тукай үзенең “Шүрәле” әсәрендә кайсы авыл табигатен тасвирлый?

а. Кушлавыч в.Сасна

б. Кырлай г. Өчиле

8. Тукай Җаекта нинди мәдрәсәдә укый?

а. Мөхәммәдия в. Мотыгыя

б. Госмания г. Хөсәения

• 9. Мотыгыя мәдрәсәсе белән кайсы кеше бәйле?

а. Мөхәммәтвәли

б. Габдулла

в.Сәг ъди

г. Мотыйгулла Төхвәтуллин

10. Г. Тукай үзенең иҗатын нәрсәгә багышлады?

а. журналистик эшен ә

б. Бай тормышка яшәүгә

в. Туган халкына хезмәт итүгә, аны милләт буларак саклауга һәм үстерүгә.

г. Байларга хезмәт итүгә, рус халкына дан җырлауга

• 11. Г. Тукайның кайсы шигырен татар халкы үзенең гимны дип саный?

а.”Кичке азан” в. “Туган тел”

б. “Эшкә өндәү” г. “ Китмибез”

12. Тукайны кечкенә чакта ничек атыйлар?

а. Габди в. Апуш

б. Малай г. Апушик

13. Г.Тукай иҗатына багышлап скул ьптуралар ясаган сынчы?

а. И.Нуруллин в. Ф.Яруллин

б. Бакый Урманче г. С.Сәйдәшев

14. “Тавыклар җырлый диләр....” Бу кайсы әсәрдән?

а. “Кәҗә белән Сарык”

б. “ Су анасы”

в. “Шүрәле”

г. “Милли моңнар”

Җаваплар

• – в ( Г. Тукай 1886нчы елда туа).
• - б ( Җаек)
• - а ( Кушлавыч)
• - а (“ Исемдә

калганнар”)

5. – г.

Г.Тукайның әтисе

Мөхәммәтгариф мулла

Г.Тукайның әнисе Бибимәмдүдә

6. – а ( 26 нчы апрель)

7. – б (Кырлай авылы).

8. – в ( Мотыгыя м әдрәсәсе).

9. - г ( Мотыйгулла Төхвәтуллин).

10. - в.( Г. Тукай иҗатын туган халкына хезмәт итүгә, аны милләт буларак саклауга һәм үстерүгә багышлый).

11. – в ( “ Туган тел”).

12. – в ( Апуш).

13. – б ( Бакый Урманче)

14. – в (“ Шүрәле”)

Б әяүләү критерияләре

• 14 дөрес җавап- “5”ле куела
• 13-11 дөрес җавап- “4”ле куела
• 10-8 дөрес җавап- “3”ле куела
• 8 ким дөрес җавап- “2”ле куела

Сүзлек эше

• Бәетләр – якын кешесен югалткан кешене юату турында, бәеттә берничә кеше катнаша, фаҗигагә очраган кеше дә, аның туганнары да, аларның хисләре дә.
• Мөнәҗәтләрнең темасы таррак, алар өлкән яшьтәге кешеләрнең туганнарыннан аерылу хисләрен чагылдыра.

• Әкиятләр, мәсәлләр - чәчмә әсәрләргә керә – аларның эчтәлеге – хыял тудырган дөнья, ягъни тормыш белән каршылык.
• Мәсәлләрнең эчтәлеге – кеше сыйфатын хайваннар, предметлар аша сурәтләү, ягъни аллегория. Сыйфаты – начарны яхшы аша, яхшыны начар аша күрсәтү.

“ Милли моңнар” шигыре

• “ Мин – Шүрәле һәм дә татар урманнарында гына була торган “милли Шүрәле” булганга, мин җәй көне урман буена ат ашатырга килгән яшүсмер Гайнетдин һәм Сәйфетдиннәрнең дә җырын тыңладым. Ул Гайнетдиннәрнең бәрәңге пешерер өчен яккан утлары минем күземә кергән шикелле, аларның ут әйләнәсенә утырышып җырлаган җырлары һәм дә моңлы күңелләреннән чыккан хиссият утлары минем йөрәгемә тәэсир итәләр иде”.

Г.Тукайның романтик эчтәлекле “Милли моңнар” шигыре кырыс елларда иҗат ителә. Аның язылу тарихы кызыклы. Мөхәммәт Гали истәлекләренә караганда, “Болгар номерларында” яшәгән вакытта күрше бүлмәләрнең берсендә Тукай җыр ишетә. Нечкә күңелле, шигъри җанлы Тукайга ул моң көчле тәэсир итә.

Ирексездән шагыйрь җыр яңгыраган бүлмәне эзләп китә. Ул Сәгыйть Рәмиев бүлмәсе булып чыга. Көйдән әсәрләнгән Тукай: “Аһ туган, нинди көй җырлыйсың син? Синең җырың минем аяк буыннарына китте”, - ди. Сәгыйть Рәмиев аның “Әллүки” булуын әйтә. Шуннан соң Тукай “Милли моңнар” шигырен яза.

Сүзлек эше

• Милли – национальный.
• Зарлы – горестный, печальный, скорбный, жалобный .
• Т әк ъдир - судьба, рок.
• Михн әт – страдание,муки, ну жда.
• Х әйран – удивител ьный, чудный.

“ Милли моңнар” шигыре

• Д әрескә нәтиҗәләр
• Тукай татар халкының әдәбият тарихын, аның әсәрләрен белгән, алар үрнәгендә иҗат иткән.
• Тукай халык авыз иҗаты әсәрләренә хөрмәт белән караган, аларны җыю, туплап, китап итеп бастыру турында кайгырткан.

• Тукай халык, милләт турында язган, татар милләте турында кайгырткан.
• Тукайның шигырьләре халыкка аңлашылган телдә язылган, көйле, моңлы, шуңа күрә халык аларны көйгә салып җырлый, аның әсәрләре үлемсез.
• Халык Тукайга, Тукай халыкка хезмәт итә.

• “ Татар халкы милләт булып яшәгәндә Тукай да яшәр”. М.Ш.Шәймиев.

Бар уем кичен- көндезен сезнең хакта, милләтем;

Саулыгың – минем саулык, авыруың – минем авыруым

Г.Тукай

Шагыйр ь нең туган авылы Кушлавыч

Г.Тукайның әтисе

Мөхәммәтгариф мулла

Г.Тукайның әнисе

Бибимәмдүдә Зиннәтулла кызы

Бәләкәй Тукай

Сасна авылы

Саснада әнисе белән Габдулла яшәгән йорт сакланмаган, ләкин йорт тирәсендәге өянкеләре исән әле

Өчиле авылының күренеше

Өчиле авылының бер урамы

Тукайның Өчиледән Кырлайга китүе

Сәг ъ ди абзыйның йорты

Сәг ъ ди абзыйның йортының ишегалды

Сәг ъ ди абзыйның йортының ян тәрәзәсе

Кырлайдагы Сәг ъ ди абзый йортының эчке күренеше

Бәләкәй Апуш һәм Сәг ъ ди абзый

Кырлайдагы Сәг ъ ди абзый йортының эчке күренеше

Г.Тукай һәм аның апасы Газизә Урал ь ск шәһәрендә

Элеккеге Мотыйгыя мәдрәсәсе бинасы

1896-1897 нче елларда Тукай укыган 3 класслы рус мәктәбе бинасы

Элеккеге Мотыйгыя мәдрәсәсе бинасы

Тукайның остазы, Мотыйгыя мәдрәсәсенең мөдәррисе Мотыйгулла Төхвәтуллин

Г.Тукай һәм Камил Мотыйгый Урал ь скида

“ Бишек җыры” шигыренең кул ъязмасы

Кул ъ язма “Әлгасрелҗәдит” ж уналының тышлык бите

1907 нче елгы фоторәсемдә Урал ь скидагы дуслары арасында

Тукайның Казандагы тормышы нигездә шушы йортта, “Болгар” кунакханәсендә узган

Г.Тукай 1908 елда

1909 нчы елда Тукай сатирик поэма “Печән базары, яхүд Яңа Кисекбаш” әсәрен иҗат итә

Сәхипҗамал Гыйззәтуллина-Вол ж ская

Элеккеге “Болгар” номерлары бинасының бер фрагменты

1909 нчы елда Тукай үзенең үткән балачагы турында “Исемдә калганнар” дигән автобиографик повест ь яза

“ Ялт-Йолт” ж урналының 1912 нче 15 нче апрел ь санының беренче бите

Г.Тукай.1911 нче ел

Зәйтүнә Мәүлүдова

Г.Тукай.1911 елгы фоторәсемнәр

Бер төркем татар язучылары-

Г.Тукай, Ф.Әмирхан, Г.Колахметов

Г.Тукай һәм Ф.Әмирхан

Өчиле авылының күренеше

Зәйтүнә Мәүлүдова

Г.Тукай. 1912 нче елгы фоторәсем

“ Аң”журналының беренче санында Тукайның бу уңае белән язылган “Аң” шигыре

Г.Тукай Клячкин шифаханәсендә

Татар халкының бөек шагыйре Г.Тукай 1913 нче елның 15(2) апрелендә кичке 8 сәгат ь 15 минут к үзләрен мәңгегә йома

Тукайга Әстерханга килүе уңае белән уздырылган әдәби-музыкал ь кичәдә төшерелгән рәсем

Тырышып сабак укыгач,

Галим булып китәр бу.

“ Бичара Куян”

Кояш

Сандугач

Алмагач

Яз көне

Көз көне

Җәй көне

Кыш көне

Романовлар династиясенең 300 еллыгы

Хөсәен Ямашевка багышланган “Хөрмәтле Хөсәен ядкәре” шигыре

“ Китмибез”

“ Сорыкортларга”

“ Государственная Думага”