Սովորողի, սովորողի ծնողի իրավունքներն ու պարտականությունները

1. ՀՀ սահմանադրությունը, պետական չափորոշիչը

Կրթությունը անձի , հասարակության, պետության շահերից ելնող ուսուցման և դաստիարակության գործընթաց է, որը նպատակաուղղված է գիտելիքները պահպանելու և նոր սերունդներին փոխանցելու համար: Կրթության իրավունքը մարդու և քաղաքացու հիմնական իրավունքներից է: Ես տեղյակ եմ, որ կրթության իրավունքի մասին հիմնարար դրույթն ամրագրված է ՀՀ Սահմանադրության 39-րդ հոդվածում.,,Յուրաքանչյուր ոք ունի կրթության իրավունք: Հիմնական ընդհանուր կրթությունը պարտադիր է, բացառությամբ նախատեսված դեպքերի:Միջնակարգ կրթությունը պետական ուսումնական հաստատություններում անվճար է…'':

Կրթության իրավունքն ամրագրված է նաև միջազգային իրավական փաստաթղթերում, որոնք վերաբերում են ինչպես մարդու հիմնական իրավունքներին, այնպես էլ բացառապես կրթության ոլորտին:

• յուրաքանչյուր ոք ունի կրթության իրավունք:Կրթությունը, առնվազն տարրական և հանրակրթական փուլերում , պետք է լինի անվճար:Տարրական կրթությունը պետք է լինի պարտադիր:Տեխնիկական ու մասնագիտական կրթությունը լինելու է ընդհանուրի համար մատչելի, իսկ բարձրագույն կրթությունը` բոլորի համար հավասարապես մատչելի, հիմնված ընդունակությունների վրա:

• կրթությունը պետք է նպատակաուղղված լինի անձի լիարժեք զարգացմանը և մարդու իրավունքների ու հիմնական ազատությունների նկատմամբ հարգանքի ամրապնդմանը:

• ծնողներն ունեն իրենց երեխաներին տրվող կրթության տեսակի ընտրության իրավունք

ՀՀ կրթության ոլորտը կարգավորվում է մի շարք օրենքներով և նորմատիվ փաստաթղթերով`դրանք են ,,Կրթության մասին'', ,,Հանրակրթության մասին'', ,,ԿԱՊԿՈՒ անձանց կրթության մասին'', ,,Նախնական մասնագիտական կրթության մասին'', ,,Միջին մասնագիտական կրթության մասին'', ,,Բարձրագույն և հետբուհական կրթության մասին'' և այլն:

,,ՀՀ կրթության համակարգը պետական կրթական չափորոշիչների, կրթության հաջորդականությունն ապահովող տարբեր մակարդակի և ուղղվածության կրթական ծրագրերի, ուսումնական հաստատությունների և կրթության կառավարման մարմինների փոխկապակցված ամբողջությունն է'':

Հանրակրթության պետական կրթական չափորոշիչը նորմատիվ փաստաթուղթ է, որը սահմանում է

• հանրակրթական հիմնական ծրագրերի բովանդակության պարտադիր նվազագույնը

• կրթական ծրագրերի առավելագույն ծավալը

• ըստ կրթական մակարդակների` շրջանավարտներին ներկայացվող ընդհանրական որակական պահանջները

• սովորողների գնահատման համակարգը

Հանրակրթության պետական չափորոշիչը ներառում է հանրակրթական հիմնական ծրագրերի`

• ուսումնական բնագավառներն ու կրթության բովանդակության բաղադրիչները

• շրջանավարտներին ներկայացվող որակական պահանջները` ըստ կրթական աստիճանների և ուսումնական բնագավառների

• հենքային ուսումնական պլանը և առարկայացանկերի ձևավորման հիմնական սկզբունքները

• սովորողների գնաատման ձևերը, սանդղակը, հաշվառման կարգը:

Հանրակրթության պետական չափորոշչի պահանջները պարտադիր են կրթական ծրագրերի և ուսումնական հաստատությունների համար:

Հանրակրթության պետական չափորոշիչը հաստատում է ՀՀ կառավարությունը:

Առարկայական չափորոշիչը ներառում է`

• առարկայի հայեցակարգը

• առարկայի ուսումնական նպատակները

• առարկայի բովանդակային պարտադիր միջուկը

• ոսումնական գործունեության տեսակները

• սովորողների պատրաստվածությանը ներկայացվող պահանջների և արժեքային համակարգի բացատրությունները

• ուսուցման արդյունքերի ստուգման և գնահատման կարգը, որում հստակեցվում են գնահատման միավորային սանդղակը, սովորողների գրավոր աշխատանքները և բանավոր հարցումները ստուգելու, ընթացիկ և կիսամյակային գնահատումներ կատարելու սկզբունքները

• գրականության ցանկը:

Հանրակրթական ծրագրերի բովանդակության պարտադիր նվազագույնը սահմանվում է ըստ կրթական ծրագրերի աստիճանների` հետևյալ ուսումնական բնագավառներով`

• հայոց լեզու, գրականություն

• օտար լեզուներ

• մաթեմատիկա

• ՏՀՏ

• բնական գիտություններ

• հասարակական գիտություններ

• արվեստ

• տեխնոլոգիա

• ֆիզիկական կրթություն և անվտանգ կենսագործունեություն:

1. Սովորողի, սովորողի ծնողի իրավունքներն ու պարտականությունները

Ես տեղյակ եմ որ ՀՀ օրենքի 5-րդ գլուխն ամբողջությամբ վերաբերում է ուսումնական հաստատությունում կրթական գործընթացի մասնակիցներին, նրանց իրավունքների ու պարտականությունների սահմանմանը: Օրենքի համաձայն ուսումնական հաստատությունում կրթական գործընթացի մասնակիցներն են`սովորողը, սովորողի ծնողը, ուսուցիչը և մանկավարժական այլ աշխատողներ, վարչական աշխատողները:

Օրենքի 20-րդ հոդվածի համաձայն սովորողն իրավունք ունի`

• ստանալու հանրակրթության պետական կրթական չափորոշչին համապատասխան կրթություն

• ծնողի համաձայնությամբ ընտրելու ուսումնական հաստատությունը և ուսուցման ձևը, ինչպես նաև տվյալ ուսումնական հաստատությունում առկա հոսքը, ստանալու կրթական վճարովի ծառայություններ

• անվճար օգտվելու ուսումնական հաստատության ուսումնանյութական բազայից

• մասնակցելու ներդպրոցական և արտադպրոցական միջոցառումների

• պաշտպանված լինելու ֆիզիկական և հոգեբանական ճնշումներից

• ուսումնական հաստատության կանոնադրությամբ սահմանված կարգով մասնակցելու ուսումնական հաստատության կառավարմանը

• ազատորեն ստանալու ցանկացած տեղեկատվություն

• ազատ արտահայտելու սեփական կարծիքն ու համոզմունքները

• օգտվելու օրենքով և ուսումնական հաստատության կանոնադրությամբ սահմանված այլ իրավունքներից

Սովորողը պարտավոր է`

• կատարել ուսումնական հաստատության կանոնադրության և ներքին կարգապահական կանոններով սահմանված պահանջները

• ստանալ հանրակրթության պետական չափորոշիչներին համապատասխան գիտելիքներ, ձեռք բերել և տիրապետել համապատասխան հմտությունների և կարողությունների, բավարարել սահմանված արժեքային համակարգին ներկայացվող պահանջները

• հաճախել և մասնակցել ուսումնական պարապմունքներին

• կատարել օրենքով և ուսումնական հաստատության կանոնադրությամբ սահմանված այլ պարտականություններ

Օրենքով ուսումնական գործընթացի մասնակիցներ են նաև սովորողների ծնողները: 28-րդ հոդվածի համաձայն սովորողի ծնողն իրավունք ունի`

• երեխայի ուսուցման համար ընտրելու ուսումնական հաստատությունը և կրթության ձևը

• համագործակցելու ուսումնական հաստատության մանկավարժական աշխատողների հետ իր երեխայի կրթության կազմակերպման հարցերով

• պաշտպանելու իր և իր երեխայի օրինական շահերը

• մասնակցելու ուսումնական հաստատության ներքին գնահատմանը

• մասնակցելու ուսումնական հաստատության կառավարմանը` ուսումնական հաստատության կանոնադրությամբ սահմանված կարգով

Սովորողի ծնողը պարտավոր է

• երեխայի համար ընտնիքում ապահովել համապատասխան պայմաններ կրթություն ստանալու համար

• մշտապես հոգալ երեխայի ֆիզիկական առողջության և հոգեկան վիճակի մասին, ստեղծել համապատասխան պայմաններ երեխայի ընդունակությունների զարգացման, կրթական կարիքների բավարարման համար

• հարգել երեխայի արժանապատվությունը, դաստիարակել աշխատասիրություն, բարություն, ընկերասիրություն, հարգալից վերաբերմունք ընտանիքի, մեծահասակների, մայրենի լեզվի, ժողովրդական ավանդույթների նկատմամբ

• դաստիարակել հարգանք ազգային, պատմական, մշակութային արժեքների և հայրենիքի նկատմամբ, հոգատար վերաբերմունք շրջակա միջավայրի նկատմամբ

• դաստիարակել հարգանք ուսումնական հաստատության և մանկավարժական աշխատողների նկատմամբ

• հատուցել իր, նաև իր երեխայի կողմից ուսումնական հաստատությանը հասցված վնասը

• սովորողին զերծ պահել ծխախոտ,ոգելից խմիչքներ, հոգեմետ նյութեր, զենք, զինամթերք, թունավոր , պայթուցիկ և այլ արգելված նյութեր օգտագործելուց

1. Ուսուցչի որակավորման տարակարգերը, դրանց բնութագրիչները և ընտրման չափանիշները, որակավորման տարակարգի համապատասխան հավելավճարները

Ուսուցչի որակավորման տարակարգը քառաստիճան է և շնորհվում է աստիճանակարգության սկզբունքով:

Որակավորման տարակարգի շնորհման և դրա բարձրացման համար ուսուցիչը կարող է դիմել հետևյալ համաչափությամբ`

• 2-րդ աստիճանի որակավորման տարակարգը ստանալու համար` 1-ին աստիճանի տարակարգ ստանալուց առնվազն 2 տարի հետո

• 3-րդ աստիճանի որակավորման տարակարգը ստանալու համար` 2-րդ աստիճանի տարակարգ ստանալուց առնվազն 3 տարի հետո

• 4-րդ աստիճանի որակավորման տարակարգը ստանալու համար` 3-րդ աստիճանի տարակարգ ստանալուց առնվազն 4 տարի հետո:

Ուսուցչի որակավորման տարակարգի շնորհման մասին որոշումն ընդունվում է պարզ ընթացակարգով` փաստաթղթային եղանակով, ուսուցչի տարակարգի շնորհման հանրապետական հանձնաժողովի կողմից, որի ձևավորման և գործունեության կարգը սահմանում է ՀՀ կառավարությունը:

Որակավորման տարակարգի բնութագրիչներն են`

• ուսուցչի վարպետության մակարդակը

• դասագրքերի գնահատող հանձնաժողովում ընդգրկվածությունը

• ՀՀ ԿԳՆ կողմից երաշխավորված կազմակերպությունում վերապատրաստման դասընթացի վարումը

• վերջին երկու տարվա ընթացքում հայկական կրթական միջավայր կրթական պորտալում առնվազն մեկ մասնագիտական թեմայի վարում կամ ուսուցիչների վերապատրաստման առնվազն մեկ հեռավար ուսուցման դասընթացի վարումը

• վերջին երեք տարվա ընթացքում ՀՀ ԿԳՆ աշխատակազմիբարձրագույն որակավորման հանձնաժողովի կողմից կամ միջազգային ճանաչված ամսագրերում հրատարակված առնվազն մեկ գիտական կամ մանկավարժական հոդված

• ԿԳՆ կողմից երաշխավորված դասագրքի կամ ուսումնամեթոդական ձեռնարկի հեղինակ կամ համահեղինակ

• վերջին երեք տարվա ընթացքում նախարարության կրթության պետական տեսչության տեսչավորումների կամ արտաքին գնահատման արդյունքում լավագույն ցուցանիշներ ունեցող

• ՀՀ պետական պարգևների մասին ՀՀ օրենքով սահմանված ՀՀ բարձրագույն կոչում, ՀՀ շքանշաններ և մեդալներ ստացած կամ

• ՀՀ Պատվավոր կոչումների մասին ՀՀ օրենքով սահմանված վաստակավոր մանկավարժի, նախկին ԽՍՀՄ և ՀԽՍՀ պատվավոր կոչումներ ունեցող կամ

• Վերջին հինգ տարիների ընթացքում ՀՀ նախագահի, ՀՀ վարչապետի կողմից պատվոգրերով կամ շնորհակալագրերով պարգևատրված

• ՀՀ ԿԳՆ կողմից իրականացված հանրապետական մրցույթներում, առարկայական հանրապետական մրցույթներում /ԿԳՆ-Մայր-Աթոռ/ մրցանակային տեղեր զբաղեցրած:

Ատեստավորման միջոցով որակավորում ստացած ուսուցիչներին հավելավճար տալու կարգը`

• 4-րդ աստիճանի որակավորման տարակարգի համար` մանկավարժական դրույքի 50 տոկոսի չափով

• 3-րդ աստիճանի որակավորման տարակարգի համար` մանկավարժական դրույքի 30 տոկոսի չափով

• 2-րդ աստիճանի որակավորման տարակարգի համար` մանկավարժական դրույքի 20 տոկոսի չափով

• 1-ին աստիճանի որակավորման տարակարգի համար` մանկավարժական դրույքի 10 տոկոսի չափով:

1. Ուսուցչի թափուր տեղի մրցույթի օրինակելի կարգ

Իմ մանկավարժական գործունեության ընթացքում տեղեկացել եմ, որ թափուր տեղ է համարվում մանկավարժական աշխատողների պաշտոնների անվանացանկով և տվյալ հաստատության տարիֆիկացիոն ցուցակով նախատեսված`ուսուցչի չզբաղեցրած պաշտոնը:

• Թափուր տեղը համալրելու համար հայտարարվում է մրցույթ, որի անցկացման մասին հայտարարությունը Հաստատության տնօրենը հրապարակում է Կրթություն շաբաթաթերթում:

Մրցույթին մասնակցելու մասին փաստաթղթերը ընդունվում են Կրթություն շաբաթաթերթում հրապարակման օրվանից`20 աշխատանքային օրվա ընթացքում:

Մրցույթի անցկացման օր նշանակվում է փաստաթղթերի ընդունման ավարտից ոչ ուշ, քան 5 աշխատանքային օրվա ընթացքում:

• Մրցույթին մասնակցելու համար փաստաթղթերի ներկայացում և ընդունում.

Մրցույթին մասնակցելու համար անձը տնօրենի կողմից նշանակված պատասխանատու աշխատակցին է ներկայացնում

1.դիմում

2.դիպլոմ

3.անձնագիր

4.աշխատանքային գրքույկ

5.ինքնակենսագրություն

6.մեկ լուսանկար /3*4 չափի/

7.այլ պետությունների քաղաքացիները` ՀՀ-ում աշխատելու իրավունքը հաստատող փաստաթուղթ

8.զինվորական գրքույկ/արական սեռ/

9.հրատարակված հոդվածների ցանկ կամ գիտական կոչումը հավաստող փաստաթուղթ/առկայության դեպքում/

10.որակավորման տարակարգ

• Ձևավորվում է մրցութային հանձնաժողով/ մրցույթի անցկացման օրվանից 3 օր առաջ/, որի անվանական կազմը հաստատում է հաստատության տնօրենը`այդ մասին տեղեկացնելով հանձնաժողովի անդամներին:

Հանձնաժողովը կազմված է 5 անդամից`տնօրեն, տնօրենի ուսումնական գծով տեղակալ, համապատասխան մասնախմբի նախագահ, մեկ ուսուցիչ այլ հաստատությունից:Հանձնաժողովի նախագահը հաստատության տնօրենն է/ տնօրենի պաշտոնակատարը/:

• Մրցույթն անցկացվում է 2 փուլով` գրավոր և բանավոր: Յուրաքանչյուր փուլի համար Նախարարության կողմից մշակվում է հարցաշար`կազմված 100 հարցիցև դրանց ճիշտ պատասխաններից:Հարցաշարերը հաստատվում են ՀՀ ԿԳ նախարարի հրամանով և հրապարակվում edu.am պաշտոնական կայքէջում և Կրթություն շաբաթաթերթում:Գրավոր փուլը հաղթահարած մասնակիցը մասնակցում է բանավոր փուլին:

• Մրցույթի արդյունքները հրապարակվում են մրցույթն անցկացնելուց հետո` նույն օրը:

• Մրցույթում հաղթող ճանաչված մասնակիցը տնօրենին 3 աշխատանքայն օրվա ընթացքում ներկայացնում է դիմում` աշխատանքային պայմանագիր կնքելու համար:

• Եթե մրցույթում հաղթող է ճանաչվել մեկից ավելի մասնակից և ներկայացված դիմումների քանակը ավելին է քան թափուր տեղը, ընտրությունը կատարում է տնօրենը:

• Մրցույթում հաղթող ճանաչված կամ ընտրված մասնակցի հետ տնօրենը, դիմումը ներկայացվելուց հետո` 3 աշխատանքային օրվա ընթացքում, օրենքով սահմանված կարգով կնքում է աշխատանքային պայմանագիր:

1. ԿԱՆԱՆՑ ԵՎ ՏՂԱՄԱՐԴԿԱՆՑ ԻՐԱՎԱՀԱՎԱՍԱՐՈՒԹՅԱՆ ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ

Ծանոթ եմ ՀՀ սահմանադրության 28-րդ հոդվածին, որտեղ արձանագրված է, որ : Ըստ 29-րդ հոդվածի` :

Ըստ հոդված 30-ի : Հոդված 30-ով ամրագրվում է կանանց և տղամարդկանց իրավունքների հավասարությունը, ապա հնարավորությունների հավասարության անհրաժեշտությունը ի հայտ է գալիս 86-րդ հոդվածով, երբ պետության քաղաքականության որպես հիմնական նպատակ է հայտարարվում :

Սահմանադրական փոփոխությունների հիմքում ընկած է ոչ միայն կանանց և տղամարդկանց իրավահավասարության ամրագրման, այլև հավասար իրավունքների իրականացման մեխանիզմների ստեղծման գաղափարը:

Սահմանադրության 86-րդ հոդվածի 4-րդ մասում խոսվում է պետության պարտավորության մասին և նշվում է, որ տնտեսական, սոցիալական և մշակութային ոլորտներում պետության քաղաքականության հիմնական նպատակներից մեկը պետք է լինի կանանց և տղամարդկանց իավունքների փաստացի խթանումը: