СССРдин кыйрашы 9-класс

Сабактын темасы: §§ 25-26. СССРдин кыйрашы жана көз каранды эмес Кыргыз мамлекетинин жаралышы.

Демократиянын өнүгүшү менен, Кыргызстанда дагы көптөн бери топтолуп, ачыкка чыкпай келе жаткан маселелер ачык-айкын көрүндү. - Капиталдык салымдардын көлөмү бир адамга алганда – 2,4 эсе төмөн. - Калктын үчтөн биринен көбүнүн жан башына кирешеси 75 сомго жеткен эмес. - Жашоо шартын жакшыртууга муктаж адамдардын саны 120 миңден ашты.

1990-ж. жайында Ош областында кыргыздар менен өзбектердин ортосунда кагылышуулар болду.

Ош коогалаңы -  республикада топтолгон социалдык маселелердин өз убагында чечилбей келишинен улам чыккан, кан төгүлүүгө чейин жеткен улуттар аралык кагылышуу.  Апрель–май айларында Ош шаарында жашаган кыргыз жаштары үй салуу үчүн жер сурап бийликтегилерге кайрылышат. Бирок, облустук жетекчилер аны оң чечип бере алган эмес. Качан гана жаштардын талаптары күчөй баштаганда, аларга Ош ш-ндагы өзбек диаспорасы жашаган аймактан жер беришет. 

4-июнда жер үчүн башталган талаш-тартыштар кандуу кагылышууларга алып келди.Адамдардын курман болушуна жана кыйроолорго алып келди. 155 адам өлүп, 845 адам жарадар болду, 262 турак үйлөр, 24 дүкөн ж.б. курулуштар , 67 автомашина өрттөлдү. Имараттар иштебей калды.5-июнда улуттар аралык кагылышууга алып келди.Кагылышуу 7-июндарда гана басаңдады.

Ошол учурда Кыргыз ССР Жогорку Советинин төрагасы – Апсамат Масалиевден эл чечкиндүү аракеттерди күткөн, бирок андай болгон жок.Ошонун натыйжасында, элдер ачкачылык жарыялап, аны бийликтен кетирүү боюнча жер-жерлерде адамдардын тобу пайда болду.

1990-ж. 27-октябрда Жогорку Советтин сессиясында республиканын биринчи президенти катары - Аскар Акаев көп добушка ээ болду.

Аскар Акаевич Акаев -10-ноябрь, 1944-жылы, Чүй облусунун Кемин районундагы Кызыл-Байрак айылында туулган.Кыргыз мамлекеттик жана саясат ишмери, илимпоз. 1990-2005 - Кыргыз Республикасынын президенти. Орусия Илимдер Академиясынын чет өлкөлүк мүчөсү,Нью-Йорк Илимий Академиянын мүчөсү.

- 1990-ж. 15-декабрда КР нын Жогорку Советинин үчүнчү сессиясында «Кыргыз Республикасынын мамлекеттик сувенрендүүлүгү жөнүндөгү Декларация» кабыл алынды. - 1991-ж. менчиктештирүүнүн, рынок экономикасына өтүүнүн укуктук кепилдерин камсыз кылуучу маанилүү указдар чыкты.

1997-ж. 17-мартта союздук жетекчилик тарабынан СССРди сактап калуу маселеси боюнча референдум болуп өттү.Референдумга республикадагы калктын 92,8 % катышып, 94,6 % суверендүү республикалардын жаңыланган федерациясын жактап добуш беришти.Референдумга 9 республика гана катышып, 6 республика: Молдова, Латвия, Литва, Эстония, Грузия, Армения катышкан жок.

1991-ж.19-августта өлкөдө антиконституциялык төңкөрүш болуп өткөн.Аны КПСС тин реакциячыл элементтери да активдүү колдошкон.Республиканын аймагында жайгашкан аскер бөлүктөрү, Мамлекеттик коопсуздук органдары да төңкөрүлүшчүлөрдү колдоп чыгышты.Ошол эле күнү мамлекет башчысы элине кайрылып, бейкуттукту сактоого чакырган.Ал эми СССРде төңкөрүш жасагандар камакка алынып, мыйзамдуулук калыбына келтирилди.

1991-ж. 31-августта КРнын Жогорку Советинин сессиясы тарыхый документти – «Кыргыз Республикасынын көз карандысыздыгы жөнүндө Декларациясын» кабыл алды. 1991-ж. 12-октябрда республиканын Президентин жалпы элдик добуш берүү менен шайлоо болду.Шайлоого калктын 89, 03% катышып,95,3 % Аскар Акаевге добуш беришти.

1991-ж. 21-декабрда мурдагы СССРдин курамына кирген 11 мамлекеттин жетекчилери Алматыда жолугушту.Жолугушууда Көз Каранды эмес Мамлекеттердин Шериктештигин түзүү жөнүндө келишимге кол коюлуп, Алматы Декларациясы кабыл алынды.25-декабрда М.С.Горбачев СССРдин жоюлгандыгына байланыштуу Президенттик милдетин аткарууну токтотту.

Суроолорго жооп бергиле: 1. 1991-ж. 17-мартындагы референдумду өткөрүү эмне менен шартталган? 2. КРнын мамлекеттик суверендүүлүгү жөнүндөгү Декларациянын негизги жоболоруна мүнөздөмө бергиле?

Көңүл бурганыңарга рахмат!!!