Статья "ЭКАЛАГІЧНАЯ СКЛАДАЮЧАЯ ПРАФЕСІЙНАЙ КАМПЕТЭНТНАСЦІ ПЕДАГОГА Ў СФЕРЫ ВЫХАВАННЯ"

УДК 372.857

Калянчук Ягор Віктаравіч

настаўнік біялогіі і хіміі

Дзяржаўная ўстанова адукацыі

“Рамязоўская сярэдняя школа Ельскага раёна”

аграгарадок Рамязы, Рэспубліка Беларусь

ЭКАЛАГІЧНАЯ СКЛАДАЮЧАЯ ПРАФЕСІЙНАЙ КАМПЕТЭНТНАСЦІ ПЕДАГОГА

Ў СФЕРЫ ВЫХАВАННЯ

У прадстаўленай рабоце разглядаецца экалагічнае выхаванне і фарміраванне экалагічнай культуры навучэнцаў. Вызначаюцца ўмовы для эфектыўнай рэалізацыі гэтага напрамку экалагічнага выхавання ў школе.

Ключавыя словы: экалагічнае выхаванне; экалагічная культура; экалогія ў школе; экалагічная палітыка.

Экалагічнаму выхаванню ў наш час надаецца адмысловая ўвага ва ўсім міры, што злучана з разуменнем важнасці шырокамаштабных высілкаў па захаванні натуральнага прыроднага асяроддзя пасялення ўсяго жывога на планеце. У сваім дакладзе Генеральны сакратар ААН яшчэ ў 2000 годзе выказаў заклапочанасць нізкім узроўнем рэальнага разумення экалагічных праблем і захаваннем умоў жыцця на планеце для будучых пакаленняў. Склалася разуменне, што менавіта ўзровень грамадскай экалагічнай культуры шмат у чым вызначае прыродаахоўную дзейнасць дзяржавы. Экалагічнае выхаванне і эколага-асветніцкая дзейнасць у школе садзейнічаюць фарміраванню рацыянальнага прыродакарыстальніцкага стаўлення вучняў да прыроды. Акрамя таго, выхаваўчы і адукацыйны працэс садзейнічаюць развіццю экалагічных правоў і абавязкаў грамадзян, фарміраванню грамадскага экалагічнага светапогляду [2]. У 2021 г. Саветам Міністраў Рэспублікі Беларусь была зацверджана Дзяржаўная праграма «Ахова навакольнага асяроддзя і ўстойлівае выкарыстанне прыродных рэсурсаў». У гэтай праграме прапісаны асноўныя напрамкі па рэалізацыі экалагічнай палітыкі ў Рэспубліцы. Адным з напрамкаў экалагічнай палітыкі з'яўляецца ажыццяўленне экалагічнага выхавання і фарміраванне экалагічнай культуры сярод вучняў школы. Такім чынам, пытанні развіцця экалагічнага выхавання і адукацыі вельмі актуальныя і патрабуюць пастаяннага ўдасканалення і ўкаранення, у практычную дзейнасць, пачынаючы з ранняга ўзросту. Праблемай экалагічнай адукацыі і выхавання займаюцца многія вучоныя і даследчыкі, як у Беларусі, так і за мяжой. Вялікая ўвага надаецца і дадатковай адукацыі, якая вырашае сацыяльныя задачы па ўкараненні новых ідэй у працэс экалагічнага выхавання і фармаванні экалагічнай культуры навучэнцаў. Экалагічная культура з'яўляецца неад'емнай часткай агульначалавечай і нацыянальнай культур [3]. Экалагічная культура ўключае ў сябе сістэму грамадскіх адносін, матэрыяльных каштоўнасцей, норм і спосабаў узаемадзеяння вучняў з навакольным асяроддзем. Экалагічная культура пастаянна фармулюецца ў грамадскай свядомасці і паводзінах праз жыццё і дзейнасць пакаленняў праз пастаянную экалагічную адукацыю і асвету; гэта спрыяе здароваму ладу жыцця, духоўнаму развіццю грамадства, устойліваму сацыяльна-эканамічнаму развіццю і экалагічнай бяспецы грамадства і людзей [1]. Экалагічнае становішча ў свеце, якое склалася ў другой палове ХХ стагоддзя, прама прапарцыйна звязваюць з нізкім узроўнем экалагічнай культуры людзей. Вярнуць страчаную раўнавагу і гармонію ў адносінах "чалавек - прырода" дапаможа, як лічаць многія даследчыкі і грамадскія дзеячы, выхаванне экалагічнай культуры навучэнцаў. Аснову экалагічнай культуры, большасць аўтараў бачаць у навуковым, маральным, эстэтычным і прыродаахоўным аспекце. Аналіз даследчых работ па экалагічным выхаванні і адукацыі паказвае, што асноўная дзейнасць у гэтым напрамку праводзіцца з узроставымі катэгорыямі дзяцей. Адукацыйны працэс па фарміраванні экалагічнай культуры ажыццяўляецца ў асноўным у школах і ў навучальных установах, і практычна не ўдзяляецца ўвага асветніцкай дзейнасці сярод працаздольнага насельніцтва і людзей пенсіённага ўзросту, якія могуць і павінны адыгрываць адчувальную ролю ў рэалізацыі экалагічнай палітыкі дзяржавы ў рэгіёнах.

З пазіцыі кампетэнтнаснага падыходу змест іх паняццяў можна пашырыць да вызначэння феномена экалагічнага выхавання. Канцэптуальная здагадка шэрагу даследнікаў аб экалагічнай кампетэнтнасці як неад'емнай якасці любога адмыслоўца грунтуецца на ідэях адзінства працэсу фармавання асобы як прафесіянала і як актыўнага суб'екта жыццядзейнасці ў цэлым, з аднаго боку, і ідэях узаемасувязі практычнага, інтэлектуальнага і духоўнага зразумення цэласнага свету шляхам з другога. На наш погляд, пры рэалізацыі экалагічнай палітыкі неабходна прадумваць асветніцкія акцыі, накіраваныя на павышэнне экалагічнай пісьменнасці ўсіх слаёў насельніцтва.

Сутнасць экалагічнага выхавання вызначаецца задачамі, якія могуць быць рэалізаваны па сродках асветніцкай дзейнасці: – фарміраванне перакананасці ў неабходнасці зберажэння натуральнага прыроднага асяроддзя; – забеспячэнне ўласнага і грамадскага здароўя; – усведамленне неабходнасці актыўнага ўдзелу ў дзейнасці па ахове прыроды, прапагандзе экалагічнага пазнання; – разуменне ўніверсальнай значнасці прыроды, як для чалавечага грамадства, так і ў цэлым для існавання планеты. Экалагічнае выхаванне павінна пачынацца не са школьнага ўзросту, а практычна з першых дзён жыцця дзіцяці, калі яно пачынае асэнсоўваць навакольны свет, фармаваць сваё стаўленне да навакольных прадметаў і працягваецца на працягу ўсяго жыцця чалавека. Такім чынам, экалагічная праблематыка ў адукацыі з'яўляецца найбольш удалым матэрыялам для дэманстрацыі канкрэтнай узаемасувязі сацыяльных, прыродных і тэхналагічных складнікаў устойлівага развіцця грамадства. Цяпер мэтай экалагічнага выхавання вучняў становіцца не столькі фарміраванне ведаў і ўменняў, колькі развіццё экалагічнай свядомасці, мыслення, культуры. Важна, каб навучэнцы валодалі ведамі аб экалагічным становішчы не толькі глабальнага характару, але і лакальнага, а менавіта свайго рэгіёна.

СПІС ВЫКАРЫСТАНЫХ КРЫНІЦ

1. Тимофеева А.Г. Экологическая культура педагога как одна из важнейших составляющих его компетентности // Альманах «Продуктивное образование»: Индивидуальные образовательные траектории: Материалы международной научно-практической конференции: В 2 ч. Ч. 1. – Вып. 8. – М.: Экшэн, 2006. – С. 198 – 206.

2. Стратегия устойчивого развития Беларуси: экологический аспект / Е. А. Антипова [и др.]. Минск : ФУАинформ, 2014. 336 с.

3. Мамедов, Н.М. Экология, культура, образование / Н.М. Мамедов. – М. :РЭФИЯ, 1996. – 52 с.

Kalenchuk Egor Viktorovich

biology and chemistry teacher

State educational institution

"Remezovskaya secondary school of the Elsky district"

agro-town Remezy, Republic of Belarus

ENVIRONMENTAL COMPONENT OF THE PROFESSIONAL COMPETENCE OF THE TEACHER

IN THE FIELD OF EDUCATION

In the presented work, ecological education and the formation of ecological culture of students are considered. The conditions for the effective implementation of this area of ​​environmental education at school are determined.

Key words: environmental education; ecological culture; ecology at school; environmental policy.