Тәртип урманына сәяхәт (хокук бозуларны кисәтү буенча сыйныф сәгате)
Максат: башлангыч мәктәп балаларында (1-4 сыйныфлар) җәмгыять законнарын һәм хокукларын бербөтен аңлауны формалаштыру, шулай ук үз халкына мәхәббәт тәрбияләү аша үз һәм башкаларның хокукларына хөрмәтле мөнәсәбәт тәрбияләү.
Бурыч:
- мәктәптә һәм урамда үз-үзеңне тоту кагыйдәләре турында белемнәрне барлау;
- танып -белү процессларын үстерү;
- проблеманы чишү юлын табу;
- хокук грамоталылыгын, балаларның хокук бозулар өчен җаваплылыгын тәрбияләү;
- мәктәп укучыларының толерантлы аңын формалаштыру.
Чараның барышы:
-Хәерле көн, балалар! Бүген без гадәти булмаган урманга - тәртип урманына кызыклы сәяхәт ясау өчен бергә җыелдык. Кеше тумыштан ук кешеләр арасында яши. Алар арасында үзенең 1 нче адымнарын ясый һәм 1 нче сүзен әйтә, үсеш ала һәм үз мөмкинлекләрен ача. Һәм һәрберебез үз максатына ирешсен өчен, без җәмгыятебездә һәркемгә яхшы һәм уңайлы булсын өчен тырышырга тиеш. Моның өчен безнең һәрберебез үз хокукларын һәм бурычларын белергә тиеш, бу һәр кешегә тулы үсеш алырга мөмкинлек бирер иде.
-Менә без «Бала хокуклары» дип аталган 1 нче тукталышны каен агач янында ясыйбыз.
"Бала хокуклары"дигэн тукталыш
(төрле милләт балаларының фотолары)
- Бүген дәрестә без җәмгыятебез турында сөйләшербез. Һәрбер җәмгыять үз кануннары буенча яши. Дәүләтнең төп законы -Конституция.
- Сез ничек уйлыйсыз, ә балалар бу җәмгыятькә керәме? (Балалар җаваплары)
- Дөньядагы барлык балалар да яхшы яшиме? (Балалар җаваплары)
-Балаларның газапларын киметү өчен, АКШта, Нью - Йорк шәһәрендә, Берләшкән Милләтләр Оешмасы (БМО) штаб - квартирасында 1989 елда документ кабул ителгән. Ул "бала хокуклары турында Конвенция" дип атала.
- Бу сезнең өчен яңа һәм катлаулы сүз. Аны хор белән әйтик:
Кон-вен-ци-я- Бала хокуклары турындагы документ.
-150 ил, шулай ук безнең Дәүләт - Россия бу документны имзалады. Конвенция-50 гә якын статьядан торган зур документ. Һәрбер мәкалә өлкәннәрне һәм балаларны хөрмәт һәм аңлау белән мөнәсәбәтләр төзергә чакыра.
Конвенциядә сүз Җирдәге барлык балаларның да бер үк хокуклары булуы турында бара.
Хәзер без сезнең хокукларыгыз белән танышачакбыз. Сез аларны берәм-берәм укырсыз.
-Һәр баланың исеме, атасының исеме һәм фамилиясе булырга хокуклы.
-Һәр баланың сәламәтлек саклау хокукы бар.
-Һәр баланың түләүсез белем алу хокукы бар.
-. Һәр бала ял итәргә, уеннар уйнарга һәм мәдәни тормышта катнашырга хокуклы.
-Һәр бала кайгыртуга һәм тәрбияләүгә хокуклы.
- Ә минем сезгә соравым бар.Балалар хокуклары нинди халыкара документта язылган?
-"Бала хокуклары турында Конвенция".
-Балалар , сез бүген танышкан документ ничек атала?
-2.Чыршы агачы янындагы икенче тукталыш «Юл билгелэре элифбасы»
-Балалар, «Юл хәрәкәте кагыйдәләре» дип аталган урам һәм юл законы катгый. Ул, кагыйдәләрне үтәмичә, урам буйлап җәяү йөрүне кичерми. Әмма шул ук вакытта ул кешеләрне коточкыч бәла-казалардан саклый, аларның тормышын саклый, чөнки машина йөртүчеләр һәм җәяүлеләр өчен төгәл һәм катгый кагыйдәләр бар. Шуңа күрә, юл хәрәкәте кагыйдәләрен белү һәм үтәү генә сезгә урамда үзегезне дөрес тотарга мөмкинлек бирә.
«Юл билгесе " уены
Менә юл билгесе,
Бу бөтенләй кечкенэ тоела.
Син аны укы, дустым,
Ул инде кемгәдер ярдәм итте!
Юл әлифбасы бар
ПДД дип ул яңгырый.
Аларны тизрәк өйрән,
Һәм урамга кыю атла!
1.Нинди билге эленеп тора?
Машиналарны туктатырга куша:
Җәяүле! Кыю атлпгыз
Ак-кара юллар буенча.( җәяүлеләр юлы.)
2.Маратның эче авырта,
Өйгә кайтып җитә алмый.
Бу очракта нинди билге табарга кирәк?(беренче медицина ярдәме пункты)
3. Кара киемле кеше,
Кызыл сызык белән сызып ташланган.
Юл, ләкин монда йөрү тыела!( җәяүлеләр хәрәкәте тыела.)
4.Яшь һәм картлар кыю хэрәкәт итәләр,
Хәтта мәчеләр һәм этләр:
Монда гына тротуар юк -
Барысы да юл билгесендә.( җәяүлеләр юлы.)
-Балалар, сез ничек уйлыйсыз, юл йөрү кагыйдәләрен үтәү-яхшы гадәтме?
- Гадәтләр яхшы яки начар гына булырга мөмкинме?
- Нинди начар гадәтләрне беләсез? (тәмәке тарту - начар гадәтләрнең берсе)
-Киләсе тукталышта бу әйбернең сәламәтлек өчен никадәр куркыныч икәнен без белербез. Өченче тукталыш имән агачы янында. Ул “Начар гадәтләр”дип атала.
-Балалар,сүздәге хәрефләр таралган. М, Ә, Т, Ә, К, Е
-Нинди сүз таралды? (Тәмәке.)
-Сезгә тәмәке тарту турындагы гыйбрәтле хикәяне тыңларга тәкъдим итәм.-
-Борын заманда, тәмәке Әрмәнстанга ерак илләрдән китерелгәндә, Арарат итәгендә игелекле һәм акыллы карт яшәгән. Ул бу үсемлекне яратмады һәм кешеләрне аны кулланмаска өндәде. Бервакыт карт үз товарларын саткан чит ил сәүдәгәрләре тирәсендә зур халык җыелганын күрә. Сатучылар: "илаһи яфрак! Илаһи яфрак! Анда барлык авырулардан дәвалау чарасы бар!"
Зирәк карт килеп: "бу илаһи яфрагы кешеләргә башка файда да китерә.Тәмәке тартучының өенә карак кермәячәк, аны эт тешләмәячәк, ул картлыкны нәрсә икәнен белмәячәк", - диде.
Сатучылар аңа шатланып карадылар. Син хаклы, акыллы карт!- диделәр алар.
Ләкин син илаһи яфракның шундый искиткеч сыйфатлары турында кайдан беләсең?Акыл иясе аңлатты: "карак тәмәке тартучының өенә кермәячәк, чөнки ул төн буе ютәлләячәк, ә карак уяу кешенең өенә кермәячәк. Берничә елдан соң тәмәке тартучы кеше хәлсезләнәчәк һәм таяк белән йөриячәк. Этләр аннан куркачак. Ниһаять, ул картаймас, Чөнки ул яшьли үләчәк:"
Крестьяннар сәүдәгәрләрдән читкә китеп, уйлана башлыйлар.
- Карт авыл халкын нәрсә турында кисәтергә теләгән соң?(җаваплар)
- Тәмәкедә никотин бар-бу иң көчле агуларның берсе. Ул хәтта тире аша да сүтеп керә. Шуңа күрә тәмәке тарту гына түгел, иснәү һәм чәйнәү дә зарарлы. Тәмәке тарткан кешеләр яман шеш һәм туберкулез кебек җитди авыруларга ешрак эләгәләр.
- Балачакта тәмәке тарту аеруча куркыныч. - Хәзер бөтен дөньяда тәмәке тартуга каршы көрәш бара. Халыкта тәмәке тартуның зыяны турында күп мәкальләр бар. Әйдәгез, аларның икесе белән танышыйк.
- Хор белән укыйбыз:
Тәмәке тартучы үзенә дошман.
Озак яшәргә теләсәң, тәмәке тартуны ташла.
- Тәмәке тарткан танышларыгыз бармы, кулыгызны күтәрегез.
- Минемчә, сез аларга бүгенге дәрес турында сөйләрсез. Ә үзегезгә мондый нәтиҗә ясагыз:"беркайчан да тәмәке тартмаячакмын”.
Минем уйлавымча, бу тукталышта тукталу сезнең өчен яхшы дәрес булыр, һәм сез бу начар эшне башкарганчы һәрвакыт уйларсыз.
Алдагы тукталыш нарат агачы янында"Әйдәгез, тату яшик".
1. Әңгәмә.
Бу тукталышта нәрсә турында сөйләшәчәгебезне белер өчен, сорауга җавап бирергә кирәк. Нәрсәне тугрылыклы, нык, озын гомерле чын була дип әйтәләр? (Дуслык).
- Без чын дуслык нәрсә икәнен белербез һәм дуслык кагыйдәләрен төзербез.
- Ни өчен кешеләр, балалар һәм өлкәннәр дуслыкны кадерли? (Дустым һәрвакыт ярдәмгә киләчәк, авыр минутларда ярдәм итәчәк, дустым белән уйнау кызыклы). Яхшы дус белән рәхәтрәк, авыр вакытта җиңелрәк.)
- Дуслыкта нинди шатлык һәм кайгы була?
- Иптәшеңне авыр вакытта коткару нәрсәне аңлата? (Аңа эш белән булышу)
- Иптәшең синең тагын берәрсе белән дус булуыңны теләмәсә, нәрсә эшләргә? (Аңа бу дөрес түгел дип аңлату).
2."Мультфильм геройларын җыегыз" (пазлы)уены
-Дуслык сүзен әйтәсең һәм шунда ук дустыңны искә төшерәсең, аның белән уйнау теләге туа, мультфильмнарның күңелле геройларын искә төшерәсең.
- Леопольд нинди төп сүзләр әйтә? (Әйдәгез, тату яшик!)
-Кемне дус дип атарга була?
-Дус-авыр минутларда ярдәм итүче кеше.
Дус-сиңа начар булганда ,сине тыңлаучы укытучы.
Дус-сиңа ышанган, сиңа тугры булган кеше.
3. "Сүз өстәгез"уены.
Сез дуслык турында күп мәкальләр беләсез, аларны искә төшерергә тәкъдим итәм. Мин мәкальнең башын әйтәм,ә сез аның дәвамы.
Дустың юк икән-эзлә, (ә тапкач - сакла.)
Көчле дуслыклыкны балта белән дә (җимереп булмый).
Чын дуслык теләсә кайсы байлыктан (кадерлерәк).
- Дуслыкның нинди серләре турында мәкальләрдә әйтелә?.
4. Дуслык законнары.
1. Барысы бер кеше өчен,бер кеше барысы өчен.
2. Яхшы дус белән күңеллерәк, авыр вакытта җиңелрәк.
3. Дустың белән вак-төяк өчен бәхәсләшмә һәм талашма.
4. Әләкләшмә,үртәшмә.
5.Берәр нәрсә яхшы килеп чыкса, тәкәбберләнмә. Берәр нәрсә килеп чыкмаса, ачуланма һәм рух төшенкелегенә бирелмә.
6. Дусларыңа авыр вакытта ярдәм ит.
7. Сөйләшүдә, уенда тупас булма, кычкырма.
Дуслык законнары бик күп. Әгәр дә сез бу кагыйдәләрне үтәсәгез, чын дус булырсыз.
Кулларыгызны күкрәгегезгә куегыз һәм яхшылыкның сезгә, җаныгызга үтеп керүен тыңлагыз. Йөрәгегезгә мөмкин кадәр күбрәк яхшылык куегыз, һәм сез һәрвакыт бәхетле булырсыз, чөнки сезнең янда һәрвакыт тугры һәм ышанычлы дуслар булыр.
Рефлексия.Тәртип урманына сәяхәтебез файдалы булса, күңелле смайлыкны, әгәр дә файдалы булмады дип уйласагыз, моңсу смайликны күрсәтегез.
-Нәрсә истә калды?
-Нәрсә ошады? Нәрсә белән килешмисез?
-Нәтиҗә ясыйк: кагыйдәләрне белергә кирәк!
Кагыйдәләрне үтәргә кирәк!
Законны бозмаска кирәк!
Минемчә, сез барыгыз да минем белән килешерсез, кагыйдәләрне үтәргә һәм Законны бозмаска кирәк. Сезнең һәрберегез бу тема буенча мөмкин кадәр күбрәк белерсез, дөрес нәтиҗә ясарсыз һәм тормышта дөрес юл сайларсыз дип өметләнәм. Барыгызга да тынычлык һәм игелек телим. Барыгызга да рәхмәт.
1 085
56 008 
