Просмотр содержимого документа
«V группанын элементтеринин жалпы муноздомосу.»
Сабактын темасы: V группанын элементтеринин жалпы муноздомосу.
| Сабактын максаттары | Кутулуучу натыйжалар |
| Билим беруучулук: v группанын элементтерин таанып билет. | Элементтер жонундо тушунук калыптандырышат. |
| Онуктуруучулук: Топтордо активдуу иштейт, ыр кесе оюунун ойноо тартибин тушунот,венндин диограммасын толтуруу менен билим билгичтигин оркундотот. | Топтордо активдуу иштейт, ыр кесе оюнун ойнойт,венндин диограммасын толтурат. |
| Тарбиялоочулук: Формулаларды туура жазууга,бири-бирин сыйлоого ,озун –озу баалоого тарбияланат. | Формуланы туура жазат,бири-бирин сыйлашат, озун-озу баалай алат. |
Сабактын тиби: Аралаш сабак
Усулу : Интерактивдуу
Жабдылышы: Ноутбук, карточкалар, ватман, маркер, элементтер. суроттор ,дары дармектер ж.б.
| Этап | убакыт | Мугалимдин иш аракети | Окуучунун иш аракети | Корсоткучтор |
Сабактын журушу.
| Уюш-туруу | 2 | Класстын тазалыгына коз салып, окуучуларды уюштурат. Жагымдуу маанай тузот.(окуучулар элементтердин агрегаттык абалдарын кыймыл аракет менен тушундурот).Окуучуларга баалоо баракчасын таркатат. | Досканы тазалашат. Окуу куралдарын толуктап,,сабакка даярданышат. Жагымдуу маанай жаратат.Агрегаттык абал боюнча 3 топко болунот.ТОптор оздоруно ат коюшат. |
|
|
| Мак-саты | 2 | Окуучуларды сабактын максаты менен тааныштырат.( Слайд) | Сабактын максаты менен таанышат.Сабактын максатына оз ойлорун кошот. |
|
|
| Уй тап-шырма | 10 | Топторго кукурт кислотасы жана сульфаттар жонундо 3 тон суроосу бар карточкаларды таркатат. Топтун иштоосун козомолдойт | Суроолорго жооп беришет. Бири-бирине жардамдашат.активдуу катышат. |
|
|
| Жаны тема | 15 | Слайд корсотулот. Элементтердин жалпы муноздомолору,касиеттери, колдонулушу,жаратылышта кездешуусу жонундо маалымат берет. | Слайдты корушот.Жаны тема боюнча тушунук калыптандырат. Тушунбогон сууроолор жаралса мугалимден сурап тушунушот. |
|
|
| Быш-ыктоо | 12 | Формулаларды , реакцияларды доскага жазат. ыр кесе оюну жонундо маалымат берип тпторго ойноо сунушталат. Венндин диограммасын толтурууга ватман таркатат.(азот менен фосфорду салыштырат). | Формулаларды жазышат. Ыр кесе оюнун бири-бирине отулгон тема боюнча суроо беришип ойношот. Венндин диограммасын толтурушат. 1-топ азот ,фосфор 2- топ мышьяк, сурма 3-топ сурма ,висмут |
|
|
| Уй тап-шырма | 2 | №16 окуп келуу. Формула жаттоо. |
|
|
|
| Баа-лоо | 2 | окуучулардын озун озу баалоо баракчасын карап баалайт. | Баалоо баракчасын толтурат |
|
|
Бешинчи группанын элементтери негизинен азот жана ванадий подгруппаларына болунот. Азот подгуппасынын элементтери томонкулор.
Азот-N, фосфор-P, мышьяк-As сурма-Sb, висмут-Bi
АЗОТ-туссуз, жытсыз, газ абалындагы металл эмес элемент.жаратылышта кенири таркалган . Абанын 78% тузот. 1772-жылы Генри Кевендиш тарабынан ачылган. Азот грекчеден которгондо «жошоого жардам бербейт» дегенди тушундурот. Жер кыртышында азот нитраттар турундо кездешет. Азот биологиялык активдуу элемент. ДНК , РНКнын жана белоктордун курамын тузот. Осумдуктун осушу учун да мааниси чон. Ошондуктан жер семирткичтердин курамында бар. Суюктукка айланган азот сууга , ал эми катуу азот карга окшогон ак тустогу кристаллдык зат.
HNO3- азот кислотасы, HNO2- нитрит кислотасы.
ФОСФОР- катуу бирок морт келген металл эмес элемент. 3 туру кездешет: ак, кызыл, кара тустогу аллотропиялык туру бар. Жаратылышта 0,09% таркалган. Фосфарит, аппатит турундо кендерден казылып алынат. Фосфор осумдуктун уругунда , жаныбарлардын скелетинде коп болот. Адамдын организминде 1,5кг болсо, анын 1,4кг соогундо болот.
АК ФОСФОР- ото уулуу зат, ал озунчо куйуп кетууго жондомдуу болгондуктан,суунун астында сакташат. Ак тустогу фосфор карангыда жарык чыгарат. Ак фосфорду Гамбург алхимиги 1669-жылы Хенни Бранд тарабынан зааранын курамынан кургак буулантуу жолу менен болуп алган. Жардыргын заттарды жасоодо колдонулат.
КЫЗЫЛ ФОСФОР- (дагы бир аталышы фиолетовый фосфор) уулуу эмес,кыйындык менен куйот. Эн биринчи 1847-жылы австрия химиги А Шветтер тарабынан ак фосфорду ысытуу менен алган. Кызыл фосфор ширенке ондуруудо Колдонулат.
КАРА ФОСФОР- гафитке окшош болот. Эн биринчи1914-жылы америкалык физик П, У, Бриджмен тарабынан ачылган. Жер семирткичтерди даярдоодо колдонулат.
МЫШЬЯК- жашымтыл жалтырак жарым металл элемент.Байыртадан белгилуу элемент. Жаратылышта эркин абалда жана минералдар турундо кездешет. Мышьяк медитцинада, пиротехпикада,уулуу заттарды даярдоодо колдонулат.
СУРЬМА- кумушко окшош жалтырак жарым металл элемент. Б.з.ч 3000 жыл мурда белгилуу болгон. 19 кылымда Египетте аялдар кашын козун боешкон. Жер кыртышында бирикме турундо кездешет. Эн чон кендери: Азербайжан,Тажикстан,Россия, Казакстан,Србия,Кытай,Кыргызстанда бар. Сурьманы батарея жасоодо, типографияда,кабелдердин сыртын даярдоодо, косметика каражаттарын даярдоодо, медицинада( глюкантим,пентостам) колдонулат. Кадамжай сурьма комбинаты 1936-жылдан баштап иштей баштаган. 2012-жылы комбинаттын иши токтоп калган. 2017- жылдан кайра иштей баштаган.
ВИСМУТ- жалтырак ак металл элемент.Орто кылымдан бери белгилуу болгодуктан химиктер опуттарда коп колдонушкан. Кумушко окшош болгондуктан шахтерлор кумуш деп комур кендеринен коп табышкан. Жер кыртышында бирик ме турундо казылып алынат. Висьмут куймаларды даярдоодо,нефтини крекингдоодо, катализатор катары,дары дармек жасоодо(Анкологиялык ооруларга, висьмут субнитрат), косметикада (блеск катары лактарда помадада,тендерде) колдонулат. Адам организминде булчун тканда,соок тканда ,кандын составында бар.
4 813
11 534 
