Литосфера. Материктердин океандардын пайда болуусу.

Материктердин жана океандардын географиясы

Жердин литосферасы

Литосфера жөнүндө теория

Тапшырмалар

Суроолор

Видеотека

чыгуу

ресурстар

Материктердин жана океандардын географиясы

Жердин литосферасы

Жердин келип чыгышы

Жер кыртышынын келип чыгышы

Геологиялык мезгил

илимий

ГИПОТЕЗА

Континенттердин дрейфи

Жер кыртышы

Литосфералык плиталар

Плиталар аралык чек араларын тиби

чыгуу

артка

Дүйнө жүзүндө Жердин орду

Жер планетасы

Күн системасы

«Саманчынын жолу» Галактикасы

чыгуу

артка

улант

Жер кыртышынын пайда болушу

1. Алгач жер кыртышы жука болгон жана ал лава менен капталган.

2. Үстүңкү бетинде базальт катмары пайда болот, анын бузулушу менен чөкмө тектер пайда болот. Ошол себептүү океандык жер кыртышы пайда болот.

3. Жука кыртышы кыймылдуу келет жана жеңил эле катталышууну пайда кылат.

4. Лавалар жер кыртышынын түбүнө чөгүп олтуруп граниттин пайда кылат. Материктик кыртыш пайда болот.

чыгуу

артка

Геологиялык мезгили

Жер кыртышынын келип чыгышы менен бирге Жердин геологиялык өсүү этабы пайда болгон

Эра

Жашы, млн жыл.

Кайнозой

Бүктөлүү доору

70

Мезозой

185

Жаңы

Палеозой

Протерозой

570

Орто

2700

Байыркы

Архей

Эң байыркы

3800

Жер кыртышынын калыптануу тарыхын 5 эрага бөлүшөт.

Эра – мезгилдердин бөлүнүшү.

чыгуу

артка

Континенттердин дрейфи гипотезасын негиздеген автор А. Вегенер, 1913-ж.

Түндүк Америка

Евразия

Түштүк Америка

Африка

Австралия

Антарктида

Пангея

Жалгыз континенттин жылышынын схемасы

Гондвана

Лавразия

Немец окумуштуусу, математик, астроном, метеоролог, Гренландия экспедициясына 3 жолу катышкан.

Континенттердин жылышынын дрейфи

чыгуу

кезекте

артка

Литосфералык плиталар

Африкалык

А м е р и к а л ы к

Литосфералык плиталардын чеги сейсмикалык алкактар менен дал келет жана ал жерлерде вулкандар атылып жер титирөөлөр болуп турат.

Литосфера ири плиталардан турат. Алардын чеги океан аралык тоо кыркалары менен дал келет (сосрединными океаническими хребтами (СОХ).

Чек аралар

плиталар

Кысылган алкактар

(пояса сжатия)

Евразиялык

8

4

Тынчокеандык

Индо

Австралиялык

3

2

4

6

6

Антарктикалык

чыгуу

ажыроо

Кагылышуу см/жыл)

вулкандар

артка

Жер кыртышынын түзүлүшү

Жер кыртышындагы заттардын составы

Жер кыртышынын түзүлүшү

Жер кыртышынын түзүлүшүнүн картасы

Кычкылтек, темир, кремний, магний, күкүрт, никель, кальций, алюминий

чыгуу

артка

Жер кыртышынын структурасы

Жер кыртышынын бул участкалары геологиялык түзүлүшү менен айырмаланат

Платформалар –

туруктуу участкалар

Бүктөлгөн областтар (складчатые области ) салыштырмалуу кыймылдуу участкалар

Өзгөчөлүктөрү:

Өзгөчөлүктөрү:

• Термелүүсүнүн ылдамдыгынын тездиги
• Магматикалык процесстер
• Рудалардын пайда болушу
• Жер титирөөлөр
• Складки, разрывные нарушения

• Түзүлүшү 2 яруска бөлүнөт: фундамент жана щит
• Жай термелүүсү
• Чөкмө тектер үстөмдүүлүк кылат
• Тектердин узунунан жайгашуусу
• (горизонтальное залегание слоев)

тоолор

Рельефтин формасы

түздүктөр

чыгуу

артка

Жер кыртышынын зоналары

Океан аралык тоо кыркалары

Кристаллдык тектердин урчуктары

Байыркы платформалар

Бүктөлгөн областтар

Бузулууга чалдыккан зоналар

чыгуу

артка

Плиталар аралык чекаралардын типтери

Ажыроосу

Биригүүсү

Кайчылаш

Рифт – гиганттык грабен

Океандык жер кыртышы материктин жер кыртышы менен кагылышканда, жер астына кетип мантияга кошулат. Жыйынтыгында суу астындагы коолорду жана урчуктарды пайда кылат.

Мантиядагы нерселер жогору көтөрүлөт, муздайт, жаңы жер кырытыш пайда болот.

На стрелки, прямоугольники установлены триггеры. Тексты исчезают, если по ним щелкнуть.

Эки материктик плиталардын кагылышуусу менен бийик тоо системалары пайда болот – Гималай, Тибет.

Плиталар эмне үчүн жылышат?

чыгуу

артка

Плиталар эмне үчүн жылышат?

Тектоникалык плитанын негизги «мотору» – мантиядагы конвекция

(жылуулук алмашуусу -тепловое перемешивание).

Мантиядагы агымдар плиталарды жылдырат

На звезду установлен триггер – мантйные

чыгуу

артка

Материктердин жана океандардын географиясы

«Литосфера» темасы боюнча суроолор

чыгуу

артка

Жердин келип чыгышы

Блок № 1

1. Биздин планета канчанчы орунда турат?

Үчүнчү

2.Жер планетасынын пайда болушу жөнүндө гипотезаларды ким негиздеген?

О.Ю. Шмидт

3. Океандык жер кырытышы кантип пайда болгон?

Жука кыртышы жарылып – лавалар агып чыккан – базальт катмары пайда болгон.

Бузулган базальт чөкмө тектерге айланган.

Лавалар жерге атырылып чыккандан кийин гранит катмары пайда болгон.

4. Материктик жер кыртышы кандай пайда болгон?

- Жер кыртышы пайда болгондон бери Жердин өсүп-өнүгүү этабы

5. Геологиялык мезгил деген эмне?

артка

чыгуу

Континенттердин дрейфи

Блок № 2

1. Сейсмикалык алкактар кантип түзүлөт?

Литосфералык плиталардын чек аралары кыймылдуу алкактарга кирет.

Немец окумуштуусу А. Вегенер.

2. Кайсы окумуштуу биринчилерден болуп материктердин жылып турушу жөнүндөгү гипотезаны айткан?

3. Эмненин негизинде материктердин жылып турушу аныкталган?

Мантиядагы заттардын орун которуштуруп жылганынын негизинде аныкталган .

4. Пангея кайсы материктерге ажырап кеткен ?

Лавразия жана Гондванага.

4,6 млрд. жыл

5. Жер планетасына канча жыл болду ?

артка

чыгуу

Жер кыртышы

Блок № 3

Кубаттулугу, катмарларынын саны.

Платформалар, бүктөлүү областтары.

артка

чыгуу

Литосфералык плиталар

Блок № 4

Жердин таш катмары, жер кыртышынан жана мантиянын үстүнкү катмарынан турат.

1. Литосфера деген эмне? Кандай бөлүктөрдөн турат?

2. Сейсмикалык алкактар деген эмне, алар кайсы жерлерде жайгашкан?

Вулкандардын жана жер титирөөлөрдүн областтары. Литосфералык плиталардын чек араларында жайгашкан.

3. Плиталардын чек араларындагы 3 типти атагыла. Чек араларда кандай өзгөрүүлөр жүрөт ?

Кайчылаш ,

Ажыроо– жаңы жер кыртышы өсүп чыгат,

Кагылышуу – тоолор, коолор.

Мантиядагы агымдар плиталарды кыймылга келтирет.

4. Литосфералык плиталар эмне үчүн жылып турушат?

Эн байыркы, байыркы, орто, жаңы.

5. Тоо пайда болуунун негизги доорлорун атагыла .

артка

чыгуу

Тапшырмалар

чыгуу

артка

1-тапшырма 2.

Таблицадагы боштуктарды толтургула

Эра

Жаш (млн. жыл)

Кайнозой

Бүктөлүү доору

70

185

Орто

570

Протерозой

2700

Байыркы

Архей

3800

?

Жаңы

?

Мезозой

?

Палеозой

На вопросы установлены триггеры – ответы.

?

Эң байыркы

чыгуу

артка

2-тапшырма

Плиталар арасындагы чекаралардын типтерин аныктагыла

түртүлүүсү

кайчылаш

ажырашуусу

3 ?

1 ?

2 ?

На вопросы установлены триггеры.

чыгуу

артка

3-тапшырма

Жер кыртышынын структурасын жана рельефтин формасына дал келишин аныктагыла

?

?

Буктөлгөн областтар

Платформалар –

На вопросы установлены триггеры – ответы.

?

?

Рельефтин формасы

түздүктөр

тоолор

чыгуу

артка

4-тапшырма

Түштүк Амерканы мисал келтирип рельефтин жер кыртышынын түзүлүшүнөн көз каранды экендигин далилдегиле.

А

Н

Д

Ы

Амазонка туздүгү

Жаңы бүктөлүү

Платформа

артка

чыгуу

Видеотека

В недрах Земли. http://rutube.ru/tracks/1702334.html?v=2ee677fc5413e1931ae994d8b86155c8

Внутри планеты Земля http://video.yandex.ru/users/arni-raj/view/858/

Потрясения Земли. Кольцо огня. http://rutube.ru/tracks/1585012.html?v=144a0ebc2ecca164d793cffe09164775

Внутри планеты Земля. Части 5 -7. http://rutube.ru/tracks/3269300.html?v=981a8bb96c931827dcfa0995e55a16ed

Трехмерная вращающаяся рельефная модель планеты. http://video.ukrhome.net/watch/9479/30397/23513/

чыгуу

артка

Ресурстар

• Карта литосферных плиты. http://upload.wikimedia.org/wikipedia/ru/2/22/Tectonic_plates%28rus%29.png

• Земной шар. http://jupiters.narod.ru/puls/sp-1.jpg
• Объемная карта мира. http://www.art-apple.ru/albums/userpics/10001/Worldmap_2.jpg
• Схема расположения континентов. http://jupiters.narod.ru/puls/puls1-16.jpg
• Рисунки земной коры и вопросы М.Н. Пуриковой.
• Солнечная система. http://banana.by/uploads/posts/2009-10/1255097511_imgb.jpeg
• Газопылевое облако. http://www.ljplus.ru/img3/c/h/chepkasoff/M42HeartNMSS.jpg
• Ф изичес какая карта Южной Америки. http://www.atkar.ru/products/edu/Yzg_Am_fiz.jpg
• Карта строения земной коры и полезных ископаемых. http://ngl2006.narod.ru/Contents/Geo/Geo-kart/MK/Pictures/011.jpg
• Физическая карта мира. http://www.map-world.ru/fiz-map-small.jpg

• Тектонический разлом Сан-Андреас http://im5-tub.yandex.net/i?id=141543783-02

• к/к мира1 http://www.200stran.ru/images/maps/1241032490_b5dc66.gif
• Карта строение земной коры http://img.labirint.ru/images/books5/243903/scrn_big_1.jpg
• Тектоническое плато http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Tectonic_plate_boundaries2.png
• Южная Америка тектоническая http://img.encyc.yandex.net/illustrations/bse/pictures/02415/910340.jpg

Литература

1. Крылова О.В. Уроки географии 7 класс. Из опыта работы. - М.: Просвещение, 1990.

2. Никитина Н.А. Поурочные разработки по географии. - М.: Вако, 2005.

артка